[zaloguj się]
[pdf]

NADCHODZIĆ (89) vb impf i pf

impf (88) [w znacz. 1. ‒ 6.], pf (1) [w znacz. 7].

a oraz o jasne (w tym w a 3 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf nadchodzić
indicativus
praes
sg pl
1 nadchodzę
2 nadchodzicie
3 nadchodzi nadchodzą
praet
sg pl
3 m nadchodził m pers nadchodzili
f nadchodziła m an nadchodzili
n nadchodziło subst nadchodziły
fut
pl
3 subst będą nadchodzić
conditionalis
sg
3 m by nadchodził

inf nadchodzić (1). ◊ praes 1 sg nadchodzę (10). ◊ 3 sg nadchodzi (46). ◊ 2 pl nadchodzicie (1). ◊ 3 pl nadchodzą (11). ◊ praet 3 sg m nadchodził (5). f nadchodziła (6). n nadchodziło (3). ◊ 3 pl m pers nadchodzili (1). m an nadchodzili (1) BielKron 65v. subst nadchodziły (2). ◊ fut 3 pl subst będą nadchodzić (1). ◊ con 3 sg m by nadchodził (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. Zbliżać się, przybywać; supervenire Mącz, Calep, Cn; intervenire Mącz, Cn; advenire, adventitare, appetere, cursitare, impendere Mącz; commeare Calep; obrepere, obreptare Cn (10): Appeto, pożądam/ chcemi ſie bárzo/ piſzczą mi zęby ná co tákowego/ też przibliżam ſie nádchodzę. Mącz 295c; Interventor, Ten ktory nádchodźi záſtawa y potráfia ſie z przigody. Mącz 483a, 288b, 483b; Commeo ‒ Ide abim ſzie wroczieł, nadchodzę. Calep 221b.

nadchodzić do kogo (1): Ne quis forte ad istam cursitet, Aby kto do niey nie nádchodźił. Mącz 73d.

nadchodzić k czemu (2): Intervenio, Nádchodzę/ przychodzę k czemu álbo miedźi czym/ tráfiam ſie ták z nienacká k cżemu. Mącz 483a, 481a.

Zwrot: »niespodziale nadchodzić« (1): Supervenio – Nieſpodzialie nadchodzę. Calep 1033b.
W przen (1): s Pocżywla idąc do Tauryki/ [...] ty rzeki nadchodzą/ Sná/ Sámará/ Aryel BielKron 431v.
2. Nastawać, następować, zbliżać się w czasie; adere, advertare, advesperascere, appetere, capere, impendere, ingruere, instare, venire, vesperascere Mącz; appropinquare PolAnt (62): gdy przemineło ſiedḿ lath żyznych/ ktore były w Egipćie: ięli nádchodzić [venire] ſiedḿ laſb głodnych Leop Gen 41/54; A ſnadz miła bracia iuż ty znaki nadchodzą/ przyſzłego dnia ſrogiego ſądu Bożego LudWieś A4; S tych rzecżonych plag y ſzkod ieſzcże więtſze nádchodźiły zá tego páná BielKron 398, 417; Periculum instat, Niebeſpieczność nádchodźi tuż zá páſem. Mącz 418d, 325d, 361d, 418d; RejPos 80v; BudBib 4.Esdr 16/38, 39; Ale ten tho nie s práwá/ lecż cżynił z niecnoty/ Prękie [!] tám nádchodźiły niewinne kłopoty. PaprPan Hh2; GórnRozm M2; ActReg 12; LatHar 714; SkarKazSej 660a.

nadchodzić po czym (1): Bo po pokuſzeniu nádchodźi weſele. WujNT Bbbbbbv.

W charakterystycznych połączeniach: nadchodzą(-i) kłopoty (2), nędza, niebezpieczność (2), niefortuna, rodzenie, szkoda, wesele [= radość], wojna, zapłata, znaki.

Frazy: »czas ([czego]) nadchodzi« = adest dies a. tempus Mącz [szyk zmienny] (7): Partus prope instat, Czás porodzenia nádchodźi. Mącz 418d, 429c; GrzegŚm 12, 37; SkarŻyw 544; Boć mnie iuż ofiárowáć máią/ y nádchodźi czás rozwiązánia mego [tempus instat]. WujNT 2.Tim 4/6 [przekład tego samego tekstu GrzegŚm 12, 37]; SarnStat 447.

»czas ostatni nadchodzi« (1): Przetoż widząc iż moy cżás oſtátni nádchodźi/ Radbych wſzytko roſpráwił ták iáko ſie godzi. HistLan E.

»dzień nadchodzi« = adest a. venit dies Vulg [szyk zmienny] (5): A gdy iuż nádchodźił ſiodmy dźień/ rzekli do żony Sámſonowey Leop Iudic 14/15, Ier 23/5; PudłFr 68; Równie táka ráno wſchodźi Iutrzenká/ gdy dźiéń nádchodźi KochFrag 26; WujNT 355 marg.

»godzina [czego] nadchodzi« (1): iuż godzina obiádu nád chodzi CzechRozm 81v.

»lato nadchodzi« (1): Ingruit aetas, Láto nádchodźy. Mącz 150a.

»noc nadchodzi« = nox appetit Modrz; venit nox Vulg (8): Placuit noctemque instabat ibidem capere. Zdáło ſie ym przes tę noc zoſtáć która nádchodźiłá. Mącz 418d; OrzQuin Aav; CzechRozm 10v; ModrzBaz 47; KochPieś 18; ArtKanc T12v; Zá czyią ſpráwą we dnie ſłóńce chodźi? A mieśiąc świéći/ kiedy noc nádchodźi? KochFrag 16; WujNT Ioann 9/4.

»południe nadchodzi« (2): Y rzekł ieden/ zda mi ſie południe iuż nádchodźi. A namá też ku obiádu pokwápić ſie godzi. KochZuz A2v; OrzRozm S3.

»świtanie nadchodzi« (1): A w tym ſtraż przyſzłá iż ſie iuż Tátárowie gotuią/ bo bliſko świtánie nádchodźiło. BielKron 409v.

»wieczor nadchodzi« = advesperascit Mącz; vesperascit Mącz, Calag (3): Ale gdy wieczor nádchodźił [Et cum vespera facta esset]/ wyſzedł Iezus z miaſtá. BibRadz Mar 11/19; Mącz 489d; Calag 182a.

»wiosna (z latem) nadchodzi(-ą)« = ver appetii Mącz (2): Mącz 295c; IAko święty Páweł minie/ [...] á Wioſná z Látem nádchodzą/ iuż o naśieniu myślić GostGosp 96.

»zima nadchodzi« = venit hiems Mcyoz [szyk zmienny] (4): BibRadz 3.Esdr 9/11; Náſzy potym widząc pod Smoleńſkiem ſwoy vćiſk/ ktemu źimá nádchodźiłá/ wroćili ſie do do mu ſtráćiwſzy v ſzturmu kilko ſet ludźi. BielKron 412; Mącz 480b; PudłDydo B2.

W przen [kogo, co] (4): Mors illi appropinquat, Nádchodźi go śmierć. Mącz 326c; śpiewánie minęło prze rádość która ma przyść: nádchodzi iuſz płácż niemocy y śmierći. SkarŻyw 583; Lecz gdy godnośći iego żniwo nádchodźiło/ Smierćią przedczeſną záraz wſzytko ſye zmieniło. PudłFr 40; Gdyż pozna żáłość Ciebie nádchodźi Czás wſzytkowiędny/ Na świát wywodzi GosłCast 75.
a. Nadciągać; imminere Vulg (1): A gdy iuż áni ſlońcá áni gwiazd było widáć przez wiele dni/ á burza nie máła nádchodźiłá [et tempestate non exiqua imminente]/ iuż odięthá byłá nádzieiá wſzyſtká zdrowiá náſſego. Leop Act 27/20.
b. O chorobach (5): Advenire morbus dicitur quando incipit, Chorobá nádchodźić/ etć. Mącz 481b; liśćie bobkowe/ [...] zeżwawſzy ná pępek przyłoż/ gdy bole nádchodzą SienLek 114.

nadchodzić kogo (2): SienLek 141V; tákich [melankolików] choróby nie częſté wpráwdźie/ ále trwáłé/ y do vléczenia trudné nádchodzą Oczko 34.

nadchodzić na kogo (1): Cardiacus, Qui huic morbo est obnoxius, Ná którego tákowa chorobá nádchodźi. Mącz 38b.

W charakterystycznych połączeniach: bol nadchodzi [kogo], choroba (4), czwartaczka.

3. Pojawiać się często; advenire, appetere, appropinquare Mącz (10): Adventito, Vſtawicznie nádchodzę. Mącz 481b; prożno tu nádchodźicie chcęcy co wyłudźić BielKron 456v; Adito ‒ Czeſto nadchodze. Calep 22b.
W przen [kogo (5), co (2)] (7): [Pitagoras] mowił [...] im więcey ſie kto gniewu chroni tim go więcey gniew zawſze nádchodzi y iemu przenagabanie cżyni. BielŻyw 31; A ieſli nie będzyeſz ſłuchał iego/ [...] będą cię nadchodzić wſzytki vćiſki Egipſkie BielKron 45, 311; Mącz 295c; Oczko 18v.

W charakterystycznych połączeniach: nadchodzi(-ą) [kogo] gniew, miłość, myśli (2), uciski.

Frαzα: »[kogo] wielkie rzeczy nadchodzą« (1): NIewiem iákoby kto mógł thák opátrznym być/ iżby ſye mu niegdy Przygodá nieprzydáłá: á zwłaſzczá gdy nas wielkie rzeczy nádchodzą/ pierwey/ niżli możem co dobrze á co źle porozumiec. SienLek 14v.
Zwrot: »nadchodzić serca [czyje]« (1): Przecżżeſcie ſię zátrwożyli/ á co zá myſli nádchodzą ſercá wáſze? BibRadz Luc 24/38.
4. Napadać, trapić [kogo, co] (3): ia ſługá twoy zábiłem Lwá y Niedźwiedzyá gdy mi ſtádo nádchodzili BielKron 65v.
W przen (2):
Fraza: »powietrze nadchodzi« (1): Powietrze cięſzkie thoć nam bárzo ſzkodźi/ ták młode dźiatki, iák ſtáre nadchodźi ArtKanc R17.
Szereg: »naigrawać a nadchodzić« (1): małżeńſtwo yeſt wielki á trudny ſtan/ ktory záwſſe nyeprziyacyel duſſny náigrawa á nádchodzi ſwemi zdrádliwemi ſprochy. GliczKsiąż P2v.
5. Napotykać [co] (1): A gdy ſzedł lud zá pogonią/ nádchodzili miod ciekący BielKron 64v.
6. Podnosić się, powiększać się (2): Farina fermentescit, Dzieżá nádchodźi Mnożi ſie. Mącz 121c.

W porównaniu (1): Fermento, Kwáſzę/ Dopuſzczam ſie skwaśnąć. Fermentare terram, nágnoyć rolią/ Nadchodzę yáko Dzieża/ Mnożęſie. Mącz 121c.

7. pf Zmęczyć się chodzeniem (1):
Zwrot: »sobie nadchodzić« (1): ZE Gdańſká Flis wędruiąc/ gdy ſobie nádchodźił/ Stąpił we wśi do kárczmy/ áby ſię ochłodźił. KochFr 134.

Synonimy: 1. przybywać, zbliżać się; 2. nastawać, następować; 4. napadać.

Formacje współrdzenne cf CHODZIĆ.

Cf NADCHODZĄCY, [NADCHODZENIE]

KCh