[zaloguj się]
[pdf]

POSTĘPOWAĆ (366) vb impf

postępować (366), [postupować].

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
inf postępować
indicativus
praes
sg pl
1 postępuję postępujemy
2 postępujesz
3 postępuje postępują
praet
sg pl
1 m postępowåłem, -m postępowåł m pers
f -m postępowała m an
2 m -ś postępowåł m pers
f -ś postępowała m an
3 m postępowåł m pers postępowali
f postępowała m an
n subst postępowali
fut
sg pl
1 m postępować będę m pers postępować będziemy, będziemy postępować
2 m postępować będziesz m pers postępować będziecie
3 m będzie postępowåł, postępować będzie, będzie postępować m pers postępować będą, będą postępować, będą postępowali
n subst będą postępowały
imperativus
sg pl
1 postępujmy
2 postępuj postępujcie
3 niech, niechåj postępuje niechåj postępują
conditionalis
sg pl
1 m bych postępowåł m pers bysmy postępowali, bychmy postępowali
f bym postępowała m an
2 m byś postępowåł m pers byście postępowali
3 m by, byle postępowåł m pers by postępowali
f by postępowała m an
impersonalis
praet postępowåno
fut będzie postępowåno, postępow(a)no będzie
imp niech będzie postępowåno
con by postępowåno
participia
part praes act postępując
inne formy
imper - ma być, miało być postępowåno; impers con praet - by było postępowåno

inf postępować (83). ◊ praes 1 sg postępuję (13). ◊ 2 sg postępujesz (7). ◊ 3 sg postępuje (51). ◊ 1 pl postępujemy (7); -emy (1), -(e)my (6). ◊ 3 pl postępują (32). ◊ praet 1 sg m postępowåłem, -m postępowåł (2). f -m postępowała (1). ◊ 2 sg m -ś postępowåł (1). f -ś postępowała (1). ◊ 3 sg m postępowåł (17). f postępowała (3). ◊ 3 pl m pers postępowali (14). subst postępowali (1) Leop [cum sb: koła]. ◊ fut 1 sg m postępować będę (3). ◊ 2 sg m postępować będziesz (1). ◊ 3 sg m będzie postępowåł (5), postępować będzie (2) LibLeg, NiemObr, będzie postępować (1); będzie postępowåł GroicPorz, Leop, GórnDworz; będzie postępował : będzie postępować SarnStat (2:1). ◊ 1 pl m pers postępować będziemy (2), będziemy postępować (1) SarnStat (2:1). ◊ 2 pl m pers postępować będziecie (1). ◊ 3 pl m pers postępować będą (1) WujNT, będą postępować (1) BielSpr, będą postępowali (1) SkorWinsz. subst będą postępowały (1). ◊ imp 2 sg postępuj (13). ◊ 3 sg niech, niechåj postępuje (3). ◊ 1 pl postępujmy (5). ◊ 2 pl postępujcie (5). ◊ 3 pl niechåj postępują (1). ◊ con 1 sg m bych postępowåł (1). f bym postępowała (1). ◊ 2 sg m byś postępowåł (1). ◊ 3 sg m by, byle postępowåł (6). f by postępowała (1). ◊ 1 pl m pers bysmy postępowali (3), bychmy postępowali (1); bysmy OrzQuin, RejPosWstaw; bysmy : bychmy LatHar (1:1). ◊ 2 pl m pers byście postępowali (3). ◊ 3 pl m pers by postępowali (9). ◊ impers ma być, miało być postępowåno (5). ◊ praet postępowåno (2); -åno (1) BielKron, -ano (1) Mącz. ◊ fut będzie postępowåno SarnStat (2), postępow(a)no będzie (1) Diar. ◊ imp niech będzie postępowåno (2). ◊ con by postępowåno (2). ◊ con praet by było postępowåno (2). ◊ part praes act postępując (44).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

1. Poruszać się do przodu, przemieszczać się, iść; udawać się; procedere HistAl, Vulg, Mącz, Cn; gradi Vulg, Calep; incedere HistAl, Mącz; transire HistAl, Cn; pergere (ire), progredi, provehi Mącz, Cn; ingredi, ire, sequi, vadere HistAl; viam procedere Mącz; gradus facere a. iacere, gradibus venire, movere se, processus efficere, proferre gradum a. passus a. pedem, promovere gradum, tendere Cn (76): ale maią [brzoskinie] być iedzione przed inſzemi karmiami/ dla tego iſz ſie richło trawią w żołądku y richło potim zżołądka wychodzą zaktoremi też y inſzy pokarm poſtępuie FalZioł I 110d.

postępować w którą stronę (1): Y vzrzałem/ á oto cżterzy kolá wedle Cherubinow/ iedno koło przy iednym Cherubinie/ á drugie koło przy drugim Cherubinie [...]. A gdy chodzili ná cżterzy ſtrony poſtępowáli: á nie wrácáli ſie chodząc Leop Ez 10/11.

Zwroty: »naprzod postępować« (1): Zefir ná ćichym morzu podnośi báłwány/ Ná piérwſzym ſłońcá wſchodźie/ któré póki czuią Láſkáwy wiátr/ leniwo naprzód poſtępuią KochProp 14.

»postępować tyłem [ku czemu]« = cofać się (1): iáko więc nawá/ nim w porćie záwinie Zwyczáyny żeglarz/ á tá poſłuſzna ſtyrowi/ Poſtępuie znienagłá tyłem ku brzégowi. KochPhaen 14.

Przen (5):
Zwrot: »wzgorę postępować« (1): Iſkierká ta [tj. chrześcijaństwo] żarzyłá ſię y wzgorę poſtępowáłá/ y wſzyćiek świát oświećiłá. SkarŻyw 130.
a) Być następstwem, towarzyszyć [za kim, za czym] (3): KochEpit A2v; Ieśli żal zá ſzaleńſtwem náſzym poſtępuie/ Ieśli nam krnąbrna pychá ſrogą kaźń gotuie: Day Boże/ áby ſye to krwią moią omyło. ZawJeft 47.
Zwrot: »w też tropy postępować« (1): NIémáſz/ y po drugi raz niémáſz wątpliwośći/ Zeby cnotá miáłá być kiedy bez zazdrośći Iáko ćién nieodſtępny ćiáłá náſzláduie/ Ták zá cnotą w téż tropy zazdrość poſtępuie. KochPieś 44.
b) Ginąć, znikać (1): Cóż ieſt? źiemiá poſtępuie/ Strách ze wſzytkich kątów: ſtrách/ wielki mię zdeymuie. [...] Przebóg cóż ieſt? coż bydź ma? ſłońcá twarz iáſnégo/ Promień tráći: iuż ginie iáſność świátłá tégo. GosłCast 19.
α. Zagłębiać się [w co] (1):
Zwrot: »dalej postępować« (1): biyże pod óny Przéćieśi y Policzki/ Szpóntpale [...]/ ták ié głęboko biy/ áże iuż dáléy nie będą poſtępowáły w źiemię. Strum L3.
a. O istotach żywych (39): Poſtępuy/ poſtępuy krolewá niebieſká/ wſtępuy ku twému ſynowi/ abys s nim nawieki krolowala OpecŻyw 182v; RejKup v8; Confertim incedebant, Stuliwſzy ſie/ Sćiſnąwſzi ſie/ álbo pomieſzawſzi ſie weſpołek poſtępowáli. Mącz 118b, 44a [2 r.], c, 148a, 189a, 350d, 382d; RejPos 150; Calep 461a; Oto iuż ieſt Vlyſſes/ z ćichá poſtępuie/ Słowá do chytréy zdrády/ fałſzywé gotuie. GórnTroas 39; SkarKaz 580b; GosłCast 57; [Kiedy twarda zima, tedy w nim [w jeziorku] ryby postępują. LustrWpol I 277; A okrutnik kazał ná iego nogi boty/ w ktorych oſtre żelázá były w podeſzwách nábite/ włożyć: y popychano S. Ierzego do wieże áby wnich poſtępował. SkarŻyw 360].

postępować przeciw komu (1): á vcżynił ſobie zaſlonę lnáną od nog koniowych/ á thák poſtępował przećiw Báżyliſzkowi záſtáwiáiąc ſie tárcżą HistAl K8v.

postępować przed kim (1): A my z triumfem idźiem weſołym przed námi Poſtępuią trębácze z bębny/ y z trąbámi. KochPs 98.

postępować dokąd (3): Strum B4, C4; O Pánno przenachwálebnieyſza/ przedźiwną dźiś ná duſzy y ná ćiele niebieſkiey chwały iáſnośćią ozdobiona/ y dokądże poſtępuieſz/ iáko zorzá bárzo iáſno wynikáiąca? LatHar 410.

W przeciwstawieniu: »postępować ... zostawać« (1): przeto gdy wężowi abo inſzim takowym grzbiet przełomi iuż daley nie poſtępuią ale na mieſtczu zoſtawaią GlabGad E4v.

W charakterystycznych połączeniach: postępować wespołek; postępować z panem, z umarłym, z wozy; postępować z cicha, po lekku (z leguczka) (2), najleniwiej, poważnie.

Zwroty: »postępować dalej« = pergere, viam procedere, provehi Mącz [szyk zmienny] (6): GlabGad E4v; pergere, Trwác/ Przed ſię pochodźić á poſtępowác dáley. Mącz 350d, 477d, 492b; poſtępuy z wagą dáléy kędyć będźie potrzebá. Strum C4, B4.

»postępować krokiem« (1): TO moiá nawiętſza wádá/ Ze táńcuię bárzo rádá: [...] Poſtępuymyſz tedy krokiem/ Aleć niémáſz iáko ſkokiem. KochSob 57.

»z miejsca na miejsce postępować« (1): Piſze ieden Mnich Ormiánin Haythonus onich [Tatarach]/ iż było ich pierwey mieſzkanie zá gorą wielką Belgian ná wſchod ſłońcá/ żywiąc bes rozumu iako zwierzętá/ bez wiáry/ bez ſpráwy y bez piſmá/ tylko dobytki páśli z mieyſcá ná mieyſce poſtępuiąc z wozy BielKron 438v.

»co w skok postępować« (1): potym prowádźili [Chrystusa] Przez wſzyſtko miáſto/ namniéy Pánu niefolguiąc/ Bijąc/ trącáiąc/ co wſkok z Pánem poſtępuiąc. SiebRozmyśl H3v.

»sobie postępować« (1): Lente et paulatim cum quadam gravitate procedere, Zlekká á s powagą ſobie poſtępowáć. Mącz 44c.

»spieszno postępować« (1): Ale oto náſzego źięciá idącego Z nowym ſzwágrem, y o coś ſię niezgadzáiących: Y widzę, że obádwá ſpieſzno poſtępuią CiekPotr 46.

Szeregi: »postępować a iść przed się« (1): Procedo, Poſtępowáć á yść przed ſię. Mącz 44c.

»postępować, postawać« (1): Ták złodźiey przyrodzony/ właśnie wilcżym torem Dybie ná cudze dobro nocą y wiecżorem. Poſtępuie/ poſtawa; ieſli kto nie gada/ Nádſłuchuie: kłádźie ſię/ wſtáie y pośiada. KlonWor 5.

»pość a postępować« (1): W twé ſlicżnoſci boſkié/ podz a poſtępuy krolu wſſytkié chwály. OpecŻyw [162].

Przen [ku czemu] (1): Sławę tylko á pámięć tu ná wiecżne látá Zoſtáwuiąc/ z ſtolicą zácnym Succeſorom/ A ſámá poſtępuię ku Niebieſkim chorom. KołakCath A3v.
α. Zbliżać się [ku komu, k czemu] (2): Wyſtąpił tedy on Pereasławiánin zwoyſká Ruſkiego/ chłopek máły/ ále záwiązáły/ ktorego obaczywſzy Piecinig ſzydził zniego/ názywáiąc go żołwiem/ wſzákże gdy ku niemu ſmiele Ruſin poſtępował/ vchwyćili ſie obádwá zarko wpáſſy StryjKron 134.
Przen (1): A ták wy fortki zdawná mocnie zámknione otwárzayćie ſie/ á podnoſćie mocnoſći ſwoie/ ábowiem teraz iuż kwam poſtępuie krol chwały wſſelyákiey. RejPs 35.
β. Wchodzić [w co] (2): Lecż iuż Krol w Miáſto zlekká poſtępuie/ Biſkup y Hetman mowić ſie gotuie GrochKal 26.
Zwrot: »postępować głębiej« (1): y poſtępuiąc głebiey [!] w onę ziemię ná połdnie: gdzie iedno w polu pod namiotkámi pomieſzkał [Abraham]: wſzędzie pierwey ołtarz ſtáwił P. Bogu SkarŻyw 283.
b. O ruchach wojsk (20): Potym Alexander ruſzywſzy zaſtępow pocżął poſtępowáć. HistAl C6, D8v; BielKron 308; Wtory obycżay ſzykowánia ſtárzy Rycerze náydowáli być lepſzy [...]: ktorym poſtępuiąc rownym [= niewielkim] ludem ále ćwicżonym [...] możeſz wielki lud nieprzyiaćielſki poráźić BielSpr 20v, 6v, 31, 40v, 71v.

postępować przeciw komu (1): Więc powtóré y z dobrym ſercem przećiw temu Tyránnowi [...] Mężnieś z Królá Polſkiégo huffy poſtępował KochJez A4.

postępować za kim (2): potym ći co ná cżele ſtali za ſwoimi poſthępowáć z nienagłá bes ſzkody mogą BielSpr 27; StryjKron 390.

W połączeniach szeregowych (2): [Rzymianie] Nie tilko to [ćwiczenie] cżynili w rowni/ ále y w gorzyſtych álbo trudnych mieyſcách. dla zwycżáiu y náuki lepſzey/ áby im nic trudnego niebyło kiedy ktemv prziydzie/ by vmiał każdy wſtępowáć/ sſtępowáć/ y vſtępowáć/ y poſtępowáć BielSpr 10, 31.

W przeciwstawieniach: »omieszkawać, uciekać ... postępować« (2): tho imię pobudzáło mię weſnie ábych nie omieſzkawał/ ále ábych vſiłnie dufaiąc mężnie poſtępował HistAl C2v; zwycięſthwo záleży w boiowániu/ nie w tych co vciekáią ále ktorzy mężnie á ſmiele poſtępuią HistAl E4.

W charakterystycznych połączeniach: postępować walcząc; postępować z huffy; postępować leniwo, mężnie (2), śmiele (2).

Zwroty: »postępować dalej« = procedere a. ingredi amplius HistAl; procedere in plurimum Vulg (3): Bacżąc rycerze ták wielki vpad nie chcieli poſtępowáć dáley mowiąc/ moc Boska przed nas záſzłá ná drodze/ kthora nam dáley idz nie dopuſzcża. HistAl K8v, Mv; Leop 3.Esdr 2/29.

»postępować nazad« = cofać się (1): Podzyękował Agámenon/ máiąc tę nádzyeię/ kiedy [Achilles] vyrzy ſwoie poſtępowáć ná zad/ będzye ich rátował ſwoią oſobą. BielKron 58v.

»spiesznie postępować« (1): Litwá zá niemi [Niemcami] z Zmodzią y z Ruſſaki tym ſmieley y ſpieſzniey poſtępowáłá StryjKron 390.

Szereg: »postawać i postępować« (1): Suwałką ſie potykáią [Tatarowie] iákoby táńcowáł/ to ieſt/ ſtrzeláią poſtáwáiąc y poſtępuiąc BielSpr 68.
c. O ruchu ciał niebieskich (6): Nuż mieſiąc/ ten bierze od ſłońcá ſwiátłość/ podług tego iáko bliſko od niego/ ábo dáleko chodzi/ y drugie pięć gwiazd/ s ktorych káżda inácżey á inácżey poſtępuiącz/ thenże bieg w krąg niebá odpráwuie GórnDworz Ll5v.

postępować za czym (1): ZA ogonem wielkiégo chártá poſtępuie Okręt KochPhaen 14.

postępować przed kim (1): A oto záſię oná gwiazdá ktorą widzyeli [Trzej Królowie] ná wſchod ſłońcá [tj. na wschodzie] poſthępowáłá przed nimi/ áż przyſzedſzy ſtánęłá ná thym mieyſcu gdzye było dzyecię. RejPos 35v.

postępować dokąd (1): Arkturów iáſny płómień górnych náſzladuie Dróg/ a ten do zachodu proſto poſtępuie. KochPhaen 16.

Zwroty: »postępować ku gorze« (1): Iáko ſłońce/ im więcey ku gorze poſtępuie/ tym ſię więcey pomnaża w świátłośći y gorącośći WujNT 201.

»nazad postępować« (1): Tu letnié Słóńce ſwóy wóz ogniſty hámuie: A tymże záśię tropem názad poſtępuie. KochPhaen 18.

2. Robić coś, czynić, działać, zachowywać się jakoś; agere Modrz, JanStat, Cn; ambulare Vulg, PolAnt; incedere Vulg, Mącz; gradi, sequi Vulg; gerere Modrz; procedere, prosequi JanStat [w tym: jak (146)] (193): bo then poſſel wasch przyaczyela mego do nas przischedl. y podczywye poſtempowal yako na dobrego a na wyernego rade waſchego prziſlvſchalo. LibLeg 10/113v; GroicPorz cc; Leop Ier 9/4; To thedy powiedam/ y vprzeymie proſzę przez Páná/ ábyſćie więcey nie poſtępowáli/ iáko ini pogáni poſtępuią w prożnośći vmyſłu ſwego. BibRadz Eph 4/17, Philipp 3/17; BielKron 195v, 213; A nie tylko dzieciom ále y iuż ſtáłym mężom godzi ſię tak poſtępować. Iako o Theodoſiuſie Xiążeciu Rzimskim/ yż tak był zwykł cżynić piſma powiadaią KwiatKsiąż N4, K3v [2 r.], Q2v; OrzQuin I2v; Prot C4; GórnDworz F3v, V8, Ddv; O tym Páweł thák nápiſał. Duchem poſtępuyćie/ á pożądliwośći ćiáłá nie wykonywayćie GrzegŚm 32; HistLan E3; BielSpr 72; RejPosRozpr c2; RejPosWstaw 22, [1434]; BudBib c; A ktorzykolwiek tem práwidłem poſtępuią/ pokoy ná nie y miłośierdzie BudNT Gal 6/18[16]; StryjWjaz D4v; PaprPan C4; ModrzBaz 87v; SkarŻyw 164; Iż Dániel prorok/ tym ſtrychem w rzecży ſwey poſtępuie CzechEp 365, 40; NiemObr 17, 41, 86; GórnRozm F3, L; ActReg 149; Inácżey dziſieyſzych cżáſow ludzie poſtępuią/ ktorzy potáiemnie zdrády cżynią nieprzyiacielom Phil O3, R2; WujNT 1.Cor 7/17, 2.Cor 12/18, Gal 5/25, s. 666, Philipp 3/17; SarnStat 50, 784; SkarKazSej 658b.

postępować około czego (4): Ieſtliby ſie trafiło, Iako ſie to przygadza: iżeby dziecię bokiem ſie ku rodzeniu miało [...]/ tedy przyſluſza na vmieiętną babę, aby około tego tak poſtępowała, iżeby dziecię ono leguchno [...] nawodziła/ naciągaiącz głowką na doł. FalZioł V 21d; LibLeg 11/161 v; ocyec ſam s ſiebye ma wyedzyeć/ yákyegoby náucżycyelá ſynowi ſwemu zrządzić myał/ około cżego áby vmiał poſtępowáć/ náuki tákyey nyechay ſie náucży. GliczKsiąż L4v; ModrzBaz 126v.

postępować wedle (a. według) czego (19): Oſthatek yego baczenyv y rozvmowy a wyerze poleczami wedlye kthorey thak poſtempowacz bendzye yako mv rzeczi podawani benda. LibLeg 11/188, 11/174v; BibRadz Rom 14/15; OrzRozm I2; Ten [Azariasz] ſie cnotliwie záchował w vprzeymośći ſercá ſwego s przodku/ y według zakonu Bożego przez Moiżeſzá vſtáwionego poſtępował BielKron 87v, 222v; OrzQuin Iv; Muśim ná cżás nieſzcżęśćiu folgowáć/ Według Páńſkiey woley poſtępowáć. BielSat H2; KochPs 43, 139, 159; CzechEp 58, 99; Phil D; LatHar 583; WujNT Rom 14/15, Gal 6/16, s. 690 marg, 1.Thess 2/12; ná którym to Séymie wedle ſtárégo zwyczáiu w obiérániu máią poſtępowáć [electionem ... celebrent JanStat 10]. SarnStat 11.

postępować ku czemu (1): prawdą y ſzcżyrośćią/ z powinney Chriſtyáńſkiey życżliwośći/ ku iego [księdza Powodowskiego] pozyſkániu/ zá Bożą pomocą poſtępowáć będę. CzechEp 7.

postępować przeciw(ko) komu, naprzeciw czemu (4): LibLeg 11/20v; Y owſzem iáko przećiw Pánu zwirzchnemu/ przyśięgami będąc obowiązáni/ nic ſie im poſtępowáć niegodźi. WujJudConf 158v; ále to po ſobie dawał znáć/ że mu [Katonowi] ieſzcże zá to więcey powinien/ że dla Rzecżypoſpolitey/ ták oſtrze poſtępował przećiwko wſzytkim [contra omnes ... acerrime pugnaret]/ o ktorych mnimano áby ią obráźili. ModrzBaz 95v; CzechEp 6; [naradziczie szie wm, abiſmi iako najlepiej postupowali przeciwko nieprziiczielowj [!] panow naszich CorfusDocum 1600 nr 231].

postępować przeciw(ko) komu [= wobec kogo] (5): Słuchay/ co mówi pan/ iż mię miłuie/ A przećiwko mnie ſzczyrze poſtępuie KochPs 139, 153; CzechEp 10, 204; NiemObr 19.

postępować z kim, z czym (25): LibLeg 10/70v, 11/26v; UstPraw I; Lecż on zły ſyn ták rownie też z nim poſtępował. Bo zábrawſzy od oycá wſzytki máiętnośći/ Okazał mu po ſobie tákie niewdzięcżnośći HistLan B4v, F2; MycPrz II Dv; KochPs 43, 115; ZapKościer 1579/78v; StryjKron 678; CzechEp 388; NiemObr 68; Ten [Pan Bóg] zgotował Mátkę mnie/ tyś w cnocie cwicżyłá. Iák z właſnym dziećięćiem ſwym z niąś poſtępowáłá/ Dochowáłáś ſłuſznych lat: mężowiś ią dáłá. WisznTr 3; Owóżći Máćiek pełnym potrząſáiąc worem: Niémáſzći iedno vmiéć poſtępowáć z dworem. PudłFr 7; Nádźieię w miłośierdźiu twoim pokładamy: Ze ty z námi łáſkáwie poſtępowáć racżyſz ArtKanc N2, S11; ActReg 3v, 141, 160; Phil D; KochFrag 17, 21; LatHar 583; WujNT Act 26/11; Ieſliś chudy páchołek/ nie ſtawże ſię Pánem: Szcżyrze z ludźmi poſtępuy/ á nie bądź cygánem. KlonWor 41.

postępować za czym [= według czego] (5): LibLeg 11/42v; Cić po tákich drogách Páńſkich yuż nigdy nye chodzą/ Owſſem záwżdy zá vporną myſlą poſtępuyą LubPs aa4v, aa4v marg, bb4v; áby był Exequowan Dekret przećiw Luterowi vcżyniony/ y przećiw tym ktorzy Papieżá nie ſą poſłuſzni/ áni zá iego práwy poſtępuią. BielKron 198.

postępować w czym (38): FalZioł V 99; LibLeg 7/35, 10/70v, 11/26v, 75v, 161v; oycowye/ ktorzy máluckye dzyatki ſwe ćwicżą ná tanyec/ y ſpoſobyą ye kłányáć ſie/ ſpyewáć/ y vcżą ſlow nye bárzo przyſtoynych mowić/ á coby lepſſego było wtem oni zámyęſzkawáyą/ wcżem záiſte nye pomáłu błądzą/ gdy nyeſluſſnye wtem poſtępuyą. GliczKsiąż Kv; BibRadz I 273v; gdyż w innych rzecżách [Turcy] doſkonále z rozumem wielkim rządnie á fortunnie poſtępuią. BielKron 260v, 99v, 198; GrzegRóżn B4v; LeovPrzep F2v; GórnDworz I5v, P8v; RejPosWstaw [1433]v; ModrzBaz 8v; SkarŻyw 150; StryjKron 747; CzechEp 293; iż gdy kto w piśmie ś. przyſtoynie poſtępowáć będźie/ mieyſcá trudnieyſze wedle ſznuru wiáry łácnieyſzymi obiáśniáiąc/ vſtáwicżnie/ zgłodniáłey duſzy pokarm [...] naydźie. NiemObr 81; PaprUp D3, K4; bo idzie oludzie aby vznali ze uwaznie wewsytkich sprawach W.Kr.M. postępować raczysz. ActReg 95, 110, 159; Napirwſza to cnotá/ ięzyk ſwoy hámowáć/ A w ſpráwach wſzech ſwoich bácżnie poſtępowáć. Phil G, B4, M4; WujNT Col 2/18; JanNKar A2v; SarnStat 11; KlonWor 54. Cf »w postępkach postępować«, »sobie postępować«.

W charakterystycznych połączeniach: postępować bacznie (6), chytrze (2), czujnie, czyście, dobrze (2), fortunnie, głupie, gwałtownie, hardzie, jawnie, łagodnie, łaskawie, mądrze (3), mężnie, na opak, nieporządnie (2), niesłusznie, niestatecznie, nieumiejętnie, ostrożnie, ostrze, poczciwie (2), popędliwie, przystojnie (2), roztropnie, rządnie (2), statecznie, szalenie, szczyrzc, upornie, po [czyjej] woli, wstydliwie, wybornie, zdradliwie, źle; postępować w cichym duchu, w poście, w prożności, w przyjaźni, w (tej) rzeczy (rzeczach) (5), w [czyjej] sprawie (5); postępować (tymże) duchem (3), gniewem, gwałtem, [jakim] kształtem, obłudą, obyczajem [czyim] (2), tem prawidłem, słowem bożym (2), tym sposobem (2), uporem, [czyim] wzorem (2); postępować z powagą, z rozmysłem; postępować za [jaką] myślą (2), za [czyimi] prawy, za przyrodzenim, za [czyją] radą; postępować wedle Boga, według drugich, według miłości (2), według miłosierdzia, według podobieństwa, wedle starego zwyczaju, według (Pańskiej) wolej (2), według zakonu bożego.

Zwroty: »postępować tą (a. [czyją]) drogą« [= tak (jak)] [szyk zmienny] (3): Y poſtępował [Jozafat] drogą [ambulavit in via] oycá ſwoiego Aſá Leop 2.Par 20/32; RejPos 63v; Niechćieyćie być od bitnych ſwych dziádow wyrodki [...]. Poſtępuyćieſz tą drogą/ ktorą od nich maćie BielRozm 6.

»w postępkach postępować« (1): poki Principes suis modis et rationibus sobie wdalszych postępkach, wiakich to Pan Bog wie, postępuią ActReg 147.

»sobie postępować« [w tym: w czym (4)] (12): Ktory duffa w ſercu ſwoim/ głupi ieſt: ále kthory poſtępuie ſobie mądrze/ ten będzie chwalon. Leop Prov 28/26; Mącz 494a; GórnDworz N6; Lecż ći ludzye pocżćiwi bieſiády nie pſuią/ Nadobnie w káżdey ſpráwie ſobie poſtępuią PaprPan Q; ModrzBaz 8; Piją [naszy] hucżą/ wołáią/ ogień wielki gore: Przeto też w Woyſku náſzym ſą rády nieſpore. Wie wſzyſtko nieprzyiaćiel: beſpiecżność pánuie: A iák domá ták ſobie káżdy poſtępuie. BielSjem 26; Nie poſtępuymy ſobie popędliwie Ná ten czás/ kiedy vmyſł fráſowliwie O rzeczách myśli. ZawJeft 28; Phil Q3; GrabowSet Bv; OrzJan 67, 131; Więc znáiąc łáſkę páńſką/ pięknie to miárkuieſz/ Iákobyś był namnieyſzym/ ſobie poſtępuieſz. GosłCast 18.

»postępować stopami [czyimi], śladem [czyim]« = naśladować kogoś [szyk zmienny] (1:1): CzechEp 62; ktory [ks. Powodowski] wyſtáwiáiąc ſię/ zá náucżyćielá/ nie poſtępuie śládem prawdźiwych náucżyćielow. NiemObr 18.

»postępować na ślak [czego]« = robić coś pod pozorem, pod pretekstem (1): Potym Koleium Witemberſkie piſáli do Frydrychá Kſiążęćiá proſząc áby przeſtrzegał tego by cżego papieżnici gorſzego nieuſtáwili ná luterá/ ácż oſamym Papieżu dobrze rozumieią ále iego pochlebnicy/ by gwałtem niepoſtępowáli ná ſlák Kanonow BielKron 194.

Szereg: »czynić i postępować« (1): Cżynić tedy y poſtępowáć ták przećiw nieprzyiaćielowi ſwemu będę/ iáko cżynił Stefan pierwſzy męcżennik Chriſtá Páná z nieprzyiaćioły ſwoimi CzechEp 10.
Przen (4):

postępować z kim (1): wdźięczné fráſzki moię/ W któré ia wſzytki kłádę táiemnice ſwoie. Bądź łáſkáwie fortuná zemną poſtępuie/ Bądź ináczéy KochFr 107.

postępować za czym [= według czego] (2): BielKron 26; nie chcemy być ták śmieli: ábyſmy to ſobie przywłaſzczáć mieli: żeby zá wolą náſzą Sákrámentá poſtępowáć miáły/ á zá chcenim náſzym mogły moc miéć álbo nie miéć BiałKat 323v.

Zwrot: »głębiej postępować« (1): Lecz ieſcze ná tym máło/ głębiéy poſtępuie Nieſczęśćié/ ſnadź gorſzé coś ieſcze obiecuie GórnTroas 11.
a. O postępowaniu prawnym [w tym: jak (19)] (34): bronić też práwá niemożem Kſiążęćiu Brunſzwickiemu/ któregośćie z imienia wygnáli/ áby niemiał dáley poſtępowáć. BielKron 221; SarnStat 1298.

postępować ku czemu (1): Który [pozwany] ieſli nie ſtánie/ [...] niech będzie poſtępowano przećiwko niemu ku ſkazániu y dokończeniu onéy ſpráwy przez Dekret ſkończony. SarnStat 757.

postępować przeciw(ko) komu (16): ZapWar 1550 nr 2665; i kto by się tego ważył namniej co w kościelech odmienić, IKM zakłada poenam takową, iż przeciw takiemu postępowano będzie jako contra turbatorem pacis publicae et violatorem iurium communium. Diar 57; Stánąwſzy tám/ poſtępowano s poſpolſtwá przećiw iemu [Markowi Koriolanowi]/ iákoby on był ſkaźcá poſpolitey rzecży BielKron 109; Miáſto, nic niech nie poſtępuie przećiwko Zydowi, iedno pan zwiérzchni álbo Woiewodá SarnStat 252, 474, 649, 757, 833, 899, 921, 1225 [2 r.]. Cf »prawem postępować«.

postępować o co (2): yedno yſch wzadne namovi wſthapowacz vameſzmi nyeroſkazaly alyeſzbi Vilamowſzki do waſch ſzwobodnye prziyachal ſktorem weſpolek o nagrodzenye ſkod pana Voyevodzynich poſthempowacz bandzyeczye. LibLeg 11/161. Cf »prawem postępować«.

postępować z kim [= przeciwko komu] (4): przećiwko którym około karánia nie było poſtánowienia pewnégo/ iákoby ſzláchćic vćiśniony wźięćiém Mytá poſtępowáć z Mytnikiem miał. SarnStat 921. Cf postępować z kim według czego; »prawem postępować«.

postępować z kim według czego (1): przeto vſtáwiamy/ áby z tákim każdym gwałtownikiem poſtępowano według Státutu Torunſkiégo. SarnStat 961.

postępować w czym (9): Prokurator gdyby w ſpráwie ſwego Princypałá zdrádliwie poſtępował/ iżeby ſye dobrowolnie przewyćiężyć dopuſćił/ karany ma być GroicPorz e3; GroicPorzRej C3v; w tákowéy ſpráwie Kommiſſarze w rozdźieleniu dóbr nie máią poſtępowáć [in tali Causa Commissarii a dividendis bonis supersedere ... debebunt JanStat 403] SarnStat 839, 532, 628, 661, 746, 830, 918.

W charakterystycznych połączeniach: postępować uporem, wespołek, zdradliwie; postępować około karania; postępować o nagrodzenie szkod; postępować w akcyjej, w pozywaniu (3), w rozdzieleniu dobr, w sprawie [czyjej], w sprawiedliwości.

Zwroty: »prawem, prawnie, w prawie postępować« [w tym: przećiw(ko) komu (4), z kim (2), o co (1)] [szyk zmienny] (5:1:1): Duchowieńſthwo y Kollegium Koleńſkie poſthępowáli w práwie Duchownym/ przećiw ſwemu Arcybiſkupowi w Rrzymie [!]/ o wiárę Luterſką BielKron 225, 80v, 394v; Tymći ſpoſobem Cicero Verreſa pozwał y práwem przećiwko niemu poſtępował [Verrem accusavit] ModrzBaz 95; Duchowni niedoſtáteczni Práwem Duchownym z témi którzy im ſzkodę vczynią/ niechaj poſtępuią. SarnStat 907 marg, 827, 1292.

»sobie postępować« (1): Bo dla tego w pozwie dokłádáią: iudicialiter reſponſurus: áby ſie ludźie zbytkowáć przy práwie oduczáli, á iedno práwnie ſobie poſtępowáli modeſtiiéy vżywáiąc. SarnStat 1292.

Szereg: »(ani) postępować i (ani) czynić« [szyk 1:1] (2): thak ysz okolo they rzeczy yvz daley pan Viernosz nyma any bendzie mogl przeczywko xyędzv oborskiemv postempovacz any czynycz. ZapWar 1550 nr 2665; SarnStat 1217.
3. Przystępować do wykonania czegoś (8):
Zwrot: »na wojnę postępować« (1): Atak doma przyprawiona młodź/ takowymi Xtałty gdy było potrzeba na woynę poſtępowali KwiatKsiąż N2v.
a. Przystępować do czynności prawnych, rozpoczynać proces; procedere JanStat (7): A jeśliby księża tego nic nie dbając przedsię postępowali a o egzekucyją KJM prosili, tedy aby KJM wyrozumiawszy z Rad swych, ktorzy by przy tym byli, obaczył [...] Diar 55.

postępować do czego (1): My przedśię do tych rzeczy/ któré ná náſz vrząd będą należéć/ będźiemy poſtępowáć. SarnStat 1248.

postępować ku czemu (2): Peremptorium edictum, Oſtáteczny á konieczny Mándat/ Dekret/ álbo pozew w práwie/ ná który yeſli kto nie ſtánie/ ſędzia przed ſię poſtępuye ku ſądzeniu y skazániu ſentenciey. Mącz 103a; ku którému grániczeniu ſąd y vrząd Podkomorzki będźie poſtępował. SarnStat 474.

postępować przeciw komu (2): Przećiw którym [spólpomocnikom] iáko y przećiw ich Princypałóm vrząd Stárośći ma poſtępowáć [procedere debet JanStat 673]. SarnStat 499, 499.

postępować w czym (1): A pothym káżdy w ſpráwách ſwoich záchowawſzy zwyczáyną vtćiwoſć Sądu tego poſtępowáć może. GroicPorz i3v.

4. Przechodzić dalej, kontynuować (14):

postępować w czym (1): Potym we Mſzy poſthępuią/ gdy do offerty prziydzie/ Krol ofiáruie/ Pax tecum pocáłuie StryjWjaz D5.

W przen (1):
Zwrot: »na doł [do czego] postępować« = wpadać w zło, staczać się (1): wielem ich znał/ ktorzy bliżnym ſłużyć y ich zbáwieniu/ dla ſwego pokoiu niechćieli/ iſz co dáley tym więcey wſłużbie Bożey tępieli: y potym ná doł do złego poſtępowáli. SkarŻyw 333.
a. O tekście, tematyce (wypowiedzi lub wnioskowania) (12):

postępować do czego (1): Tu dáley Apoſtoł poſtępuie do drugich znákow beſtiey tey y ſpraw iey ná ziemi. RejAp 115; NiemObr 28.

postępować z czego ku czemu (1): Gdyż ták przyrodzenié náſze ſpráwiło/ ábyſmy z iáwnych y wiádomych nam rzeczy/ poſtępowáli ku rzeczam táiemnym y niewiádomym: przeto potrzebá ieſt/ poſtąpić od rzeczy nam wiádomych do rzeczy nam z przyrodzenia niewiádomych. OrzQuin H4.

Zwrot: »postępować dalej« [szyk zmienny] (8): OrzRozm E3v; Przedſię dáley Apoſtoł poſtępuie/ znácżniey nam máluiąc tę beſtią/ to ieſt to miáſto Rzymſkie RejAp 107v, 115, 125; Ia dla przedłużenia opuſzcżam boby temu końcá nie było/ á iuż dáley poſtępuię. CzechEp 186; NiemObr 57, 92; A poſtępuiąc dáley/ idę do owych świádkow/ co ich owo ná rokách śiłá ſlę ożywa GórnRozm G3v.
W przen (2):
Zwroty: »postępować wzgorę« (1): Ale pan Chriſtus nie prząc ſię tego/ iż cżłowiekiem był/ dla cżegoby też Bogiem názwány być miał/ dowodźi. Y bierze dwá dowody/ ieden od poświęcenia/ á drugi od vcżynkow ſwoich/ ktore ſię w nim z Oycá iego Boſkie pokázowáły. A wſzákże/ niż do tego przyſtąpił/ vżywáł árgumentu/ od mnieyſzey rzecży/ do więtſzey prowádząc/ to ieſt/ od ludźi ná vrzędźie poſtánowionych/ ktorym też po cżęśći imię Boże należy/ poſtępuie wzgorę/ vkáżuiąc śiebie być godnieyſzym tego tytułu NiemObr 101.

»z gory ku dołowi postępować« (1): iż ia ták tym porządkiem z gory ábo zwierzchu ku dołowi poſtępuię: do fundámentu ſię właſnego dokopywáiąc CzechEp 223.

5. Robić postępy, osiągać w czymś wyższy poziom; rozwijać się, zmieniać się na lepsze lub na gorsze; proficere Mącz, Vulg, Cn; pergere Mącz, PolAnt; ascendere, progredi, promovere Mącz; ambulare PolAnt; crescere JanStat; facere processum a. profectum, procedere Cn (42): BielKron 199; Mącz 116a, 350d; 12. Záwſze poſtępuiąc/ áby kiedy doſkonáłośći doſzedł [Cf Nie iżbym [...] iuż doſkonáłym był: ále gonię/ owabym vczwyćił Philipp 3/12]. WujNT Philipp 3 arg.

postępować z czego (7): RejPs 126; WujJud 225; Gradatim – Lekko, porzątkiem, poſtępuiac, ziednego słopnia na drugy. Calep 461a; [WiśnOkaz 396 (Linde)]. Cf »postępować z cnoty w cnotę«.

postępować na co (2): do których [przybytków bożych] inemi wſchody zadny nie wchodzi yedno poſtępuiąc z dobrych vczynkow na lepſſe RejPs 126; Calep 461a.

postępować w co (9): RejWiz 138; RejPos 49v; O miła zgodo/ z błędu w drugi błąd poſtępuią/ y dla zgody błądzącym nieco pozwaláią/ á wſzákże przedśię ſwą prowádzą. WujJud 255; Dobrowolnie ten ćiężar ſam ná ſyę przyymuieſz: Sam złość czyniſz/ fam w grzéchy wolno poſtępuieſz. ZawJeft 39; Gdy tedy v Grèków y Láćinników ſtánęło obiecádło wſzyſtko, iáko ſie wysſzéy pokazáło: y gdy iuż w głębſzè náuki poſtępowáli, y ięzyk ſwóy polerowáli: tám między inſzémi rzeczámi náydowáli pewnè ſłowá, któré [...] JanNKar C2v; [WiśnOkaz 396 (Linde)]. Cf »postępować z cnoty w cnotę«.

postępować w czym (20): Widźiſz yáko to znyenacká [= stop] w náuce y ſpráwye ſwey Apoſtołowye poſtępowáli KromRozm II v2; Okázuie iż then ktory ſię raz nápiie krwie niewinney że ten tym więcey w okrucieńſtwie ſwym poſtępuie. BibRadz II 69d marg; BudNT Act 9/31; SkarŻyw 337, 529; Vmárwſzy raz grzechowi przez krzeſt [...] mamy nápotym w nowośći żywota poſtępowáć. WujNT Rom 6 arg, s. 368, Gal 1/14, s. 703, 2.Petr 1 arg, Aaaaaa3. Cf Zwroty.

W połączeniu szeregowym (1): Lecż młodzieniec Sámuel poſtępował á rosł/ y lepſzał/ y v Bogá y v ludzi. BudBib 1.Reg 2/26.

Zwroty: »postępować w cnotach (cnocie), z cnoty w cnotę, ku cnotam« = crescere de virtute in virtutem JanStat [szyk zmienny] (7:4:1): W zakonie od pocżątku wſtąpienia aſz do śmierći funduiąc ſię ná pokorze y vboſtwie/ práwy náśladownik S. Dominiká/ iáko y on Chryſtuſa/ poſtępował z cnoty w cnotę. SkarŻyw 371, 74, 294; Poſtępuyże iuż á co dzień w tey cnocie/ Zebyś godnym był vznan w tey robocie. Phil S6; Doſyć dobrze y ten tylko w cnotách poſtępuie/ ktory ſię grzechow śmiertelnych wiáruie LatHar 250, [249], 324, 434, 463; SarnStat 987; SiebRozmyśl L2v; SkorWinsz A2.

»daleko (dalej) postępować, co dalej lepiej« [w tym: w czym (2)] [szyk zmienny] (5:1): Promoveo, Pomagam/ zámagam ſie/ poſtępuyę dáley. Mącz 234c; Id primus videamus quatenus amor in amicitia progredi debeat, To naprzód baczmy yáko dáleko miłość w prziyáźni poſtępowáć ma. Mącz 338d; Y ták co dáley lepiey poſtępuiąc/ záłożył w ſobie oſnowánie pokory SkarŻyw 354, 74, 572; NiemObr 90.

Szereg: »postępować i rość« [szyk 1:1] (2): KołakSzczęśl B4; Stąd widzimy/ iż człowiek może záwſze poki żyw/ w ſpráwiedliwośći y w świątobliwośći rość y poſtępowáć. WujNT 368. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
W przen [do czego = do jakiego stopnia] (1): Spráwiedliwych tedy sćieſzká iáko świátłość świecącża poſtępuie y rośćie áż do dniá doſkonáłośći. KołakSzczęśl B4.
a. Osiągać wyższy stopień w hierarchii społecznej (1):
Zwrot: »postępować co dalej to wyszej« (1): Ascendere gradibus magistratum. Poſtępuyąc co dáley to wyſzey/ prziść ku wielkiey doſtoynośći. Mącz 370c.
b. Zwiększać ilość [do ilu] (1): Duciy tych tho tákich vżywáią wedle potrzeby dni kilkonaśćie/ czáſem téż y więcéy/ począwſzy od mniéy godźin/ á do więcéy ku środku vżywánia/ poſtępuiąc/ tákże od środku do końcá vmnieyſzáiąc. Oczko 17.
6. Czynić coś na czyjąś korzyść (dobrowolnie lub pod przymusem) zwykle dając, deklarując, odstępując coś (27):
a. W sferze publicznej, państwowej (22):

postępować kogo, czego (6): Ale tho mi ieſt niemiło/ że mi ćiebie nie mieć/ á ták miłego cżłowieká ſtráćić/ á wſzák możeſzli ſwą myſl przemoc/ zoſtań ſemną/ á ia dziś ſwego kroleſtwá poſtępuię. HistRzym 15. Cf postępować kogo, czego komu; czego na co; komu ile czego.

postępować kogo, czego komu (3): á niechcąc ſzczęścia bitwy koſztowáć/ posłał ná rokowánie/ poſtępuiąc Iſasławowi Dawidowicu Kijowá/ á Mſćisławowi Synowcowi iego Pereasławiá. StryjKron 225; Venetowie prziſelali doniego [Jagiełły] Poſli ſwoie poſtepuiac mu piec Seth Ludu zdrewi PaprUp C2. Cf »postępować jurgieltu«.

postępować czego na co (1): Któréy czwartéy częśći wysſzéy miánowánéy/ mocą vchwały Séymu ninieyſzégo/ ná ſłużebné obróny potocznéy poſtępuiemy iuż exnuc [!] y ná potomné czáſy SarnStat 103.

postępować komu ile czego (1): Iáko ono Fábricius Rzymſki gdy s Piruſem walcżył/ było Piruſowi iuż przed nim cięſzko/ Y poſłał do niego Pirus poſły ſwe/ poſtępuiąc mu niemáło y dzierżaw/ y złotá RejZwierc 101v.

postępować co (14): Dimitr Wielki Xiądz Moſkiewſki [...] vdał ſię w rokowánie y poſłał do Olgerdá o vgodę/ y záſtánowienie przymierza poſtępuiąc nakłádow woiennych nagrodę/ záchowánie ſtátecznego pokoiu raz potwierdzonego/ y gránice z Litwą tákie iákieby ſłuſzne być miáły StryjKron 421. Cf postępować co komu; Zwroty.

postępować co komu (4): RejZwierz 20; Iazłowiecki nasłuzbę Arcyxiązęcia Maximiliana przewabiał wielki im Zołd postępuiąc ActReg 121; SarnStat 359; [HistTroj H]. Cf »postępować ołd«.

cum inf (3): Papież też ſwego poſłá támże [na sejm do Spiry] poſłał/ Moroná Biſkupá Mutyneńſkiego/ poſtępuiąc pięć tyſięcy ludu pieſzego wypráwić przećiw Turkowi BielKron 220, 389v, 402v.

Zwroty: »postępować dań, trybut« (1:1): Po weſelu wypráwił ſie [Kryspus] do Prus y z brácią/ tám przez miecż y ogień wielką ſzkodę cżynili/ áż poſłowie przyiecháli poſthępuiąc trybut BielKron 355v, 375.

»postępować [komu] jurgieltu« (1): [posłano posłów do cara Zawolskiego] dziękuiąc zá tę iego przyiaźń/ á poſtępuiąc mu Iurgieltu zá trzydzieśći tyſięcy złotych kożuchow/ y ſukná/ a on miał z woyſkiem ſwoim/ [...] záwżdy gotow być przeciw káżdemu Polſkiemu y Litewſkiemu nieprzyiacielowi. StryjKron 682.

»postępować (posłuszeństwo i) ołd« [w tym: komu (1)] (3): Látá 1359. Vćiekł do Káźimierzá Stefan Woiewodzic Wáłáſki wypędzony od bráthá Piotrá młodſzego o Woiewodztwo Wáłáſkie/ proſząc Krolá o pomoc przećiw brátu Piotrowi/ poſtępując krolowi ołd y dań káżdy rok. BielKron 375; Radul brát Władow vćiekł ſie do Máhometá Turká o pomoc przećiw Mátyaſzowi/ poſtępuiąc poſłuſzeńftwo y ołd BielKron 394, 399v.

»postępować podatek« (3): I postępujemy teraz taki podatek, ktory acz mały, ale iż prze drogość tę, ktora w ziemi jest, więtszego na ten czas nie możemy dla ubostwa poddanych naszych, postępujemy z każdego łanu wedle starych kwitacyj Diar 76; BielKron 199.

»postępki postępować« (1): Inter se munera belli partiti sunt, Rozdźielili ſie co zá poſtępki kto ná woynę dáć á poſtępowáć winien. Mącz 237b.

Szereg: »dać a postępować« (1): Mącz 237b cf »postępki postępować«.
α. Uiszczać świadczenia [co] (1):

postępować od czego (1): a poſzmyerczy Marczyna Karwayka y zony yego ta yſzdebka y te chlewy ma ſzaſzyę przicz Pánu Swechowſkemu y letnyczek a Pán Swechowſki ma ot thego wſzytkego yako Goſzpodarſz poſtepowacz, yako wachi danyę y ynnye poſtempki uieyſke. ZapKościer 1584/43.

[Zwrot: »postępować roboty«: W tej [wiosce] są czterej posiedloni ludzie, którzy wolą mają, żadnego popłatku nie dawają ani robót postępują. LustrWpol I 181.]
b. W sferze prywatnej (5):

postępować co (1): á on [św. Marek] ſię znimi żártem tárguiąc: gdy do máłey ſummy/ ktorą by był pewnie zápłaćić mogł (y owſzem przyiaćiele mu więtſzą poſtępowáli) przyſzło/ y iednego im złotego poſtąpić niechćiał. SkarŻyw 274.

postępować komu (2): ModrzBaz 39v cf Zwrot; SkarŻyw 274 cf postępować co.

cum inf (1): Iakom ya sthem szynem szwem Stanyslavem nyeposthapovala placzycz plathu yanovy y katharzynye ZapWar 1523 nr 2295.

Zwrot: »[komu jakiego] miejsca postępować« (1): Ieſt tych niemáło/ co śię iym zda być piękna rzecż/ że drudzy y wſtawáią z mieyſcá przed nimi/ y z drogi iym vſtępuią: [...] że y w Kośćielech/ y ná inſzych mieyſcách/ wyżſzego á zacnieyſzego iym mieyſcá poſtępuią [quocunque loco sedeatur, se digniore sede honestari]. ModrzBaz 39v.
Przen [komu co] (1): A ieſzcże nie doſyć áby ſie tylko ſtárał [Chrystus] o wſpomożenie twoie/ á o rátunek twoy z vpadku twego/ ále cie ieſzcże ktemu z rádoſcią cżeka/ wabi/ á námawia do kroleſtwá ſwoiego/ á rownyć dzyał w nim poſtępuie poſpołu s ſobą RejPos 166v.
α. Ustępować, rezygnować z własności [z czego] (1): Kiedy przydą owy gody Nieiedny tám więc przygody Iedni z wioſek poſtępuią Drudzy plátow przypiſuią RejRozpr H4.
7. Podnosić cenę (1): Czo mozeczie naymnieyschą sommą odkvpycz odkvpvyczie. [...] Yeſli zebi poſſel czego wyętſzego chczial nyz to czosmi mianowaly tedi bez dołozenia naschego niepoſtępvyczie. LibLeg 11/82v.
8. O czasie (2):
a. Trwać (1):
Zwrot: »w lata postępować« (1): Przetoſz przywileie y zwierzchność ſtolice Piotrá S. im dáley w látá kośćioł S. poſtępował/ tymſię iáśniey y więcey pokázowáć y wynurzáć pocżęły. SkarJedn 80.
b. Zmieniać swój termin (1): widząc to [,..]/ że Wielkanoc nie pod ten czás/ iáko wedle Nicéńſkiégo Concilium iść miáłá/ chodzi/ [...] obawiáiąc ſye téż/ áby to zá láty ták poſtępuiąc/ w Láto/ dáleko z Márcá nie wyſzło/ [...] wyſádźili ná to ludźi w Máthemátyce vczónych doſyć Oczko 30.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Fort gehen. Poſtępowáć. Succedere. Calag 199a; Calep [851]a, 856b.

Synonimy: 1. chodzić, iść, ruszać się, udawać się; a.α. bliżyć się, zbliżać się; β. wchodzić; c. biegać, chodzić; 2. czynić, działać; 4. konać, kontynuować, kończyć; 6. dawać; 7. podbijać, podnosić, podwyszszać; 8.a. trwać.

Formacje współrdzenne cf STĄPIĆ.

Cf POSTĘPOWANIE, POSTĘPOWANY, POSTĘPUJĄCY

JDok