[zaloguj się]
[pdf]

PRZECHADZAĆ SIĘ (53) vb impf

przechadzać się (53), [przechodzać się].

sie (32), się (21).

e jasne; w inf -cha- (4) Calag, MWilkHist, CzechEp, NiemObr, -chå- (2) Mącz, ZbylPrzyg; w pozostałych formach -chå- (40), -cha- (3); -chå- : -cha- RejWiz (5:1), HistRzym (5:2); przechodzać się z tekstu nieoznaczającego ó; drugie a jasne.

Fleksja
inf przechådzać się
indicativus
praes
sg pl
1 przechådzåm się, przechodzåm się
3 przechådzå się przechådzają się
praet
sg pl
1 m -m się przechådzåł m pers -chmy się przechådzali
2 m -ś się przechådzåł m pers
3 m przechådzåł się m pers przechådzali się
f przechådzała się m an
fut
sg pl
1 m będę się przechådzåł, będę się przechådzać m pers
2 m będziesz się przechådzåł m pers
3 m m pers będą się przechådzali
imperativus
sg pl
2 przechådzåj się przechådzåjcie się
conditionalis
sg pl
3 m by się przechådzåł m pers by się przechådzali

inf przechådzać się (6). ◊ praes 1 sg przechådzåm się (2), [przechodzåm się]. ◊ 3 sg przechådzå się (4). ◊ 3 pl przechådzają się (1). ◊ praet 1 sg m -m się przechådzåł (1). ◊ 2 sg m -ś się przechådzåł (1). ◊ 3 sg m przechådzåł się (14). f przechådzała się (2). ◊ 1 pl m pers -chmy się przechådzali (1). ◊ 3 pl m pers przechådzali się (2). ◊ fut 1 sg m będę się przechådzåł (2) Leop, WujNT, będę się przechådzać (1) NiemObr. ◊ 2 sg m będziesz się przechådzåł (1). ◊ 3 pl m pers będą się przechådzali (1). ◊ imp 2 sg przechådzåj się (3). ◊ 2 pl przechådzåjcie się (1). ◊ con 3 sg m by się przechådzåł (1). ◊ 3 pl m pers by się przechådzali (1). ◊ part praes act przechådzając się (8).

Sł stp: przechadzać się, Cn: przechadzać się, Linde XVII – XVIII w. s.v. przejść: przechadzać się.

Przemieszczać się pieszo, chodzić; wędrować; udawać się; deambulare HistAl, Vulg, PolAnt, Calag, Cn; ingredi HistAl, PolAnt; inambulare Vulg, Cn; transire PolAnt, Vulg; perreptare Mącz, PolAnt; spatiari Calep, Cn; adambulare, ambulare, ire PolAnt; facere spatium, obambulare, prodeambulare Cn (53):

przechadzać się do kogo, do czego (3): LubPs K2v; Skoro w ſmutny grob mężá ſwoiego záwárłá/ Więcey ſię w domku ſwoim oná nie otwárłá: Niechćiáłá ſię przechadzáć y do ſwey rodźiny/ Nie prágnęłá bieśiády/ y żadney gośćiny. ZbylPrzyg B2v; [Folwárk ſwoy záwſze blizu Miáſtá buduy [...]/ ktory ieſli chędogo zbuduieſz/ tym rádniey śię do niego będźieſz przechadzał Cresc 1571 19]. Cf przechadzać się z czego do czego.

przechadzać się z czego do czego (1): A w tymże domu mieſzkayćie/ iedząc y pijąc to co v nich ieſt. [...] Nie przechadzayćie ſię z domu do domu. WujNT Luc 10/7.

przechadzać się przez co (1): Niektorego dniá gdy [Aleksander] ſie przechadzał przez ono mieyſce gdzie ſtał on koń nieuſmierzony/ [...]/ dziwował ſie bárzo HistAl A8v.

przechadzać się miedzy kim (1): Ale Ieſus iuż ſię nie iáwnie przechadzał miedzy Iudmi [tj. Judejczykami]/ ále poſzedł (z onąd) do kráiny bliſko puſtynie BudNT Ioann 11/54.

przechadzać się po czym (3): Nie zwodź bitwy z człowiekiem gniewliwym/ áni ſię z nim po puſzczy przechadzay/ ábowiem on [...] gdźie nie będźieſz miał rátunku/ zamorduie ćię. BibRadz Eccli 8/19; RejPos 170. Cf Zwrot.

Zwrot: »przechadzać się po ziemi« (1): A ták powſtań/ á przechadzay ſię po tey źiemi [ambula per terram]/ ták ná dłużą iáko y ná ſzerzą/ ábowiem ią dam tobie. BibRadz Gen 13/17.
W przen (1): (did) Iezus [do Lucypera]. (–) [...] Iuż ſię nie będźieſz przechadzał Ani ludźi więcey zdradzał. MWilkHist Fv.
a. Chodzić powoli (dla zdrowia lub przyjemności), spacerować (42): FalZioł V 65; Oni to rozmawiáią á Wenus teſkliwa/ Szłá ſie też przechádzáiąc/ [...] Proſto do oney rury [tj. do źródełka]/ gdzye oni dwá ſtali RejWiz 39, 180; Perrepto, Vſtáwicznie ſie przechadzam. Mącz 352c; GórnDworz P2; Thedy Anáthágor Kſiążę miáſtá tego przechadzáiąc ſie y oglądał łodzi gośćinſkie HistRzym 22, 78, 102v; Spatziren. Przechádzáć śię. Deambulare. Calag 455a; iednák tego zdánia ſwego nie odſtępuie/ iż nie Bog był widźian [przez Adama w raju] y nie Bog ſię przechadzał/ ále Anioł. CzechEp 262, 262; Spatior – Przechad ząmſie. [!] Calep 995b; WujNT Luc 12/37; [Poſt cibum deambulo. Ich ſpacier noch dem eſſen. Przechodzam ſie po gedzeniu. HeydenColl Hv].

przechadzać się z kim (1): poiąwſzy krolowa zá rękę Alexandrá i w wiodłá go ſamego do łożnice/ [...] á ták przechadzáiąc ſie ſnim/ weſzłá ſnim do inſzego gmáchu HistAl L7.

przechadzać się po czym (9): Gdzyeſz ony wirydarze/ á gdzyeſz ony ſadki/ Coś ſie po nich przechadzał/ á zá tobą dzyatki. RejWiz 84, 54v; ktory [Mardocheusz] przechadzał ſie ná káżdy dzień po przedſionku onego domu Leop Esth 2/10; A gdy Krol Izráelſki przechadzał ſię po murze/ oto zá nim wołáłá niewiáſtá mowiąc/ Rátuy mię Krolu moy pánie. BibRadz 4.Reg 6/26, Dan 13/7, Ioann 10/23; BielKron 1v; BudBib Dan 13/35[36]; Kędy był/ álbo vlégł? kędy Ták prędko ieſt náleźion? (–) przechadzał ſie tędy Po podworzu. GosłCast 67.

przechadzać się dokąd (1): wthen cżás gdy iedli [Węgrzy zaproszeni przez Solimana]/ przechadzáli ſie Turcy do miáſtá po dwu po trzy [...]/ nic po ſobie niedáiąc znáć áby miáſtho mieli wźiąć BielKron 313.

przechadzać się gdzie (12): Alexander tedy wſzedſzy ná páłac á przechadzaiąc ſie w nim/ dziwował ſie bárzo onemu miſternemu budowániu HistAl F8v; Bo tám [w ogrodzie leniwego chłopa] rychley pokrzywy/ ieżyny/ á łopian Naydzyeſz/ niżli Rozmáryn gdzye ſie przechadza pan. RejWiz 56; Tedy ſię Iezus przechadzał po kośćiele w przyſionku Sałomonowym [!] BibRadz Ioann 10/23; Potym Ionátás Iednego cżáſu przechadzáiąc ſie podle morzá vyrzał ieden okręt ná ktorym było známię miáſtá iego HistRzym 64, 14v, 16v, 102v; MWilkHist F4; Iż go [Chrystusa jako Boga] Iákob widźiał twarzą w twarz: ábo gdy ſię przechadzał w ráiu/ chłodząc ſię południowym wiátrem CzechEp 185, 261; CiekPotr 19; PudłDydo B. Cf też przechadzać się po czym.

W połączeniu szeregowym (1): tedy ſie im [młodzieńczykom nauką upracowanym] bedzie ná czas godziło albo iakmiarz odpocżywać/ albo ſię polekku przeieżdzać/ albo ſię roskoſznie przechadzać KwiatKsiąż P2v.

W przeciwstawieniu: »leżeć ... przechadzać się« (1): Qui meliusculus esse coepit adiicere debet exercitationem, Który ſie począł lepiey mieć ná zdrowiu/ nie ma leżeć ma ſie przechadzáć. Mącz 214c.

W porównaniu (1): (did) Iezus [do Adama]. (–) [...] Boś ſie ty náucżył w Ráiu Przechádzáć iáko po gáiu. MWilkHist F4.

W charakterystycznych połączeniach: przechadzać się do miasta; przechadzać się wedle (podle, u) morza (3); przechadzać się z laseczką; przechadzać się po kościele, po murze, po podworzu, po polu, po przedsionku domu, po raju, po sadzie (sad(k)u) (4); przechadzać się w ogrodzie, w przysionku, w raju (3); przechadzać się na każdy dzień, po jedzeniu, (skoro) po południu, z południa, trzy albo cztery dni; przechadzać się rozkosznie (z rozkoszy) (2), ustaw(icz)nie (2); przechadzając się iść, mijać [kogo].

Zwrot: »i tam i sam się przechadzać« (1): Tákże ſie y tám y ſám [królowa Rozkosz po łące] pięknie przechadzáłá/ A z onym fraucymerem ſobie rozmawiáłá. RejWiz 25v.
[Szereg: »przejeżdżać się i przechadzać«: żeby dobrze, aby się tam pod czas jej kro⟨lewska⟩ m⟨iłość⟩ gdzie niedaleko przejeżdżać i drugdy też przechadzać raczyła ListyPol II 1548/123.]
Przen (4):

przechadzać się w kim (3): Leop 2.Cor 6/16; NiemObr 12; Abowiem wy ieſteśćie kośćiołem Bogá żywego/ iáko mowi Bog: Iż będę mieſzkał y przechadzał ſię w nich/ y będę Bogiem ich/ á oni będą ludem moim. WujNT 2.Cor 6/16 [przekład tego samego tekstu Leop, NiemObr].

przechadzać się gdzie (1): Ey ogląday tę ſlawną v Florijana winniczę [tj. drukarnię] [...] Na wſze ſtrony gałęzi roztocżyła, Ze by ſie w niey Polaczy zawſze przechadzali FalZiołSpicz V 119v.

b. Idąc mijać coś lub kogoś, iść obok czegoś (2): Ale gdy wieczor nádchodźił/ wyſzedł Iezus z miaſtá. A gdy ſię ráno przechadzáli/ vyzreli iż figowe drzewo [które Jezus poprzedniego dnia przeklął] z korzeniá vſchło. BibRadz Mar 11/20.
Przen [mimo co] (1): Cżemuż wżdy Pánye chceſz k yey [winnicy pańskiej] wyelkyey zelżywośći Popſowáć ten płot yey áby yą wytárgáli/ Ci ktorzy mimo nyę będą ſie przechadzáli [qui praetergrediuntur viam Vulg Ps 79/13]. LubPs S3v.

Synonimy: chodzić, iść, udawać się, wędrować; a. spacerować; b. mijać, przemijać.

Formacje współrdzenne cf CHODZIĆ.

Cf PRZECHADZAJĄCY SIĘ, PRZECHADZANIE

MC