[zaloguj się]
[pdf]

NADYMAĆ (32) vb impf

nadymać (31), nadyjmać (1); nadymać : nadyjmać Calep (1:1).

Oba a jasne.

Fleksja
inf nadymać
indicativus
praes
sg pl
1 nadymåm
3 nadymå nadymają
praet
sg pl
3 m nadymåł m pers nadymali
conditionalis
pl
1 m pers bychmy nadymali
impersonalis
con by nadymåno
participia
part praes act nadymając

inf nadymać (2). ◊ praes 1 sg nadymåm (6). ◊ 3 sg nadymå (16). ◊ 3 pl nadymają (1). ◊ praet 3 sg m nadymåł (1). ◊ 3 pl m pers nadymali (3). ◊ con 1 pl m pers bychmy nadymali (1). ◊ impers con by nadymåno (1). ◊ part praes act nadymając (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Napełniać dmuchając; inflare Mącz, Calep, Cn; adspirare, inspirare Mącz; aspirare Calep; afflare, sufflare Cn [w tym: co (10)] (15): Follis etiam dicitur Pęcherz wieprzowy álbo wołowy/ który nádimáyą á potym pęcherzyni z nich bywayą Mącz 133c, 130d, 408d, 409a; Aſpiro ‒ Nadijmąm, dech daię, dmę. Calep 104a, 534a.
W przen [co] (8):

W porównaniu (1): iżbychmy byli vbodzy w duchu to ieſt ábychmy thych ſkárbow ziemſkich vżywáli ſkrom / nie/ pobożnie/ poććiwie/ nie nádymáli iáko hárdzi dyabli páſzczek ſwoich ná ſkázę á ná vpadek bliźnich ſwoich RejZwierc 139.

Zwroty: »myśl prożną [czym] nadymać« [o pysze] (1): Był łakomiec wielki/ [...] vbogich zápominał: przyiaćioły bogácił: pichę ſwoię ſtroił: y myśl prożną świętokrayſkimi pieniędzmi nádymał. SkarŻyw 528.

»paszczekę, gębę, twarz (sobie) nadymać« [w tym: przeciw komu (1), na co (1)] = wynosić się nad innych [szyk 2:2] (2:1:1): Vżywáiąc niewcżáſow á dziwnych trudnośći/ Aby iedno poſiedli ty ſwieckie márnośći. Ni wſtydu ni boiáźni przed ocżymá máiąc/ Iedno márną páſzcżekę ſobie nádymáiąc. RejWiz 83; RejZwierc 69v, 139; by krewni Krolewſcy gebę [!] nádymáli/ Nizacz ſobie wſze máiąc krzywdę wyrżądżáli [!]. MycPrz I B2.

»nadymac postawę swoję« [o pysze] (2): RejPos 200; Niechay ſie rozmyſli długieli tu ieſt mieſzkánie iego/ y długoli tu będzie mu wolno ták nádymáć tę poſtáwę ſwoię. RejZwierc 48.

»serca ludzkie [ku czemu] nadymać« [= pobudzać] (1): [kantory] ſtáráli ſię/ áby cżáſu ſpráwowánia świętych obrzędow/ chwały Bogá nieśmiertelnego/ y wielkich ludźi sławne dźielnośći/ wyśpiewywano: á tákby głoſow obrácániem ſercá ludzkie iakoby ku náśládowániu nádymano [quasi inflarent ad imitandum]. ModrzBaz 132.

Szereg: »nie nadymać a nie podnosić wzgorę« (1): mogłbyś nie nádymáć a nye podnośic wzgorę/ áni tych wymyſlnych poſtaw twoich/ áni tego omylnego ſercá ſwego RejPos 200v.
a. Dąć w instrument muzyczny w celu wydobycia głosu [czego] (1): Sistrum, Krziwy rożek ná xtałt trąby u Egyptow którey nádymáli gdy Bogini ſwey Iſidzie ofierowáli. Mącz 397b.
2. O objawach chorobowych: czynić obrzękłym, opuchniętym; tumefacere Mącz (10): rzepa nadyma FalZioł I 119d; Tumefacio, nádymam/ wzdymam/ ſpuchło czinię. Mącz 468b.

nadymać kogo (2), co (6): FalZioł *5c, I 156a, III 20b; zbytnia wilgota flegmiſta panuiącza w żyłkach ięzikowych nadyma ie GlabGad C5; opuchliná ze złey ſpráwy wnętrzney nádyma ciáło y ſkorę cżłowiecżą RejPos [226]v. Cf »nadymac żołądek«.

W połączeniu szeregowym (1): Moſzcż ieſth cięſzki napoy/ abowiem cżyni krucżenie w żywocie/ wiatry mnoży y nadyma cżłowieka. FalZioł I 156a.

Zwrot: »nadymac żołądek« (3): [wino] białe/ ſlodkie/ nadyma żołądek FalZioł I 156d, II 34b, III 42d.
3. Czynić pysznym, wynosić nad innych, wywyższać; inflare Vulg, Cn; inspirare, sufflare Cn (7): [Paweł św.] piſſe/ iż náuká nádyma. KromRozm II p3; Vmieiętność nádyma/ á miłość buduie. Leop 1.Cor 8/1; WujNT 1.Cor 8/1, s. 597 [2 r.].
Frazy: »[kogo] wysoka myśl nadyma« (1): Tenci nieieſt ſwiebodny kogo wyſoka myſl nadyma. BielŻyw 31.

»pycha [kogo] nadyma« (1): pychá mnie nádyma GrabowSet N2v.

[W przen: Pochlebuie mu [choremu]/ nádyma/ podbiia bębenká przy śmierci Szátan ArtTanat G7.]

Synonimy: 1. nadychać; 3. wywyższać.

Formacje współrdzenne cf DĄĆ.

Cf NADYMAJĄCY, NADYMANIE

KCh