[zaloguj się]
[pdf]

NAGANIĆ (46) vb pf

Oba a jasne.

Fleksja
inf naganić
praet
sg pl
3 m naganił m pers naganili
conditionalis
sg
3 m by naganił
f by naganiła
impersonalis
praet nagani(o)no
participia
part praet act naganiwszy

inf naganić (11). ◊ fut 3 sg nagani (13). ◊ 3 pl naganią (2). ◊ praet 3 sg m naganił (9). ◊ 3 pl m pers naganili (1). ◊ con 3 sg m by naganił (3). f by naganiła (2). ◊ impers praet nagani(o)no (1). ◊ part praet act naganiwszy (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII(XVIII) ‒ XVIII w.

Postawić zarzut, podać w wątpliwość, oskarżyć, potępić; carpere Mącz, Cn; reprehendere, vituperare Vulg; cavillari, obtrectare, pervellere, sugillare, vellicare Cn (46):

naganić kogo, co (11): A ktożby mogł tákiego nágánić prawdziwie/ Ktoryby żył w ták zacnych zwycżáiach pocżciwie. RejWiz 7v; OrzList e3v; OrzRozm C3; GrzegRóżn B3v; Inculpatior est eius viri vita quam ut vel Momus ipse possit carpere, Táki cnoty yeſt tego człowieká żywot/ że by go y Momus nie vmiał nágánić. Mącz 230b; CzechRozm 82v, 101; Stefan Papież/ [...] [papieża Formoza] do Tybru wrzućić roſkazał: wſzytkie iego vſtáwy/ nie tylko nágániwſzy/ ále y przekląwſzy. NiemObr 178; WujNT Luc 20/26, 2.Cor 8/20. Cf naganić kogo w czym.

naganić kogo w czym (1): Frydrych dał liſt ná wſzytkę ſwobodę iemu [Ratyborowi] w Cżechách/ y zá przymowki/ w cżymkolwiek by go kto chćiał nágánić ſamby Krol o to cżynił BielKron 325.

naganić komu (1): Ia nie mogąc zátáić czo widzę ná oko/ Vkażę wam ich ſpráwy chociaż nie ſzyroko. Ktoby mi chciał nágánić nie może prawdziwie PaprPan B3.

Szeregi: »naganić abo potępić« (1): Abowiem piſmá nie nágániwſzy/ ábo nie potępiwſzy/ nas nie mogą potępić GrzegRóżn B3v.

»naganić a zhańbić« (1): rozieżdżamy ſye/ nágániwſzy Krolá/ á zháńbiwſzy Rády/ [...] s kąd ten pożytek mamy/ że Koroná kożdemu obcemu otworem ſtoi. OrzRozm C3.

a. praw. Zakwestionować czyjeś pochodzenie szlacheckie lub czyjąś wiarygodność jako świadka w sądzie; increpare, inculpare, vituperare JanStat (16): támże v ſądu ma miánowáć 18 świádkow godnych wiáry ſláchćicow/ z ktorych ten to co nágánił ma obráć ſześći UstPraw H2v.

naganić kogo, co (14): A co powiedaſz/ iż odſyła vrżąd źiemſki rzecży duchowne/ do duchownego práwá: bá odſyłáć/ gdy kogo nágánią/ że nie ieſt legitimus ábo legitima; ále kto wę [!] krwi ſwego kogo poimie/ o to pozwu nie widźialem. GórnRozm D2v; SarnStat 238 [2 r.], 170. Cf naganić na co kogo; Zwroty.

naganić komu czym (1): Gdyby kto ſtáwił świádki záklęte ku iákiemu świádectwu y dowodowi/ A ſtroná przećiwna nágániłáby im/ tym iż ſą w klątwie/ takowemu ma być dano ná inſze świádki UstPraw C4v.

naganić na co kogo (1): á ia ieſtem Okſzyc/ y Szláchćic Polſki: ná co by mię kto nágánił/ muśiał bym wieść v Práwá Swiádki/ żem ieſt Szláchćicem OrzRozm Q.

Zwroty: »naganić [kogo] krewnością« (1): ktorego Iákubá [jako świadka] ten Dominik nienágánił krewnoſćią przy miánowániu świádkow UstPraw C4v.

»naganić [kogo] w szlachectwie, względem szlachectwa« = super nobilitate inculpare, nobilitatem increpare JanStat [szyk zmienny] (5:1): Kto kogo nágáni w ſláchectwie/ táki ſię ma wywieſć ſzeſćią Sláchćicow/ á to dwá máią przyſiądz/ że ieſt nam brát z oycá/ á cżtery z wtorego álbo z trzećiego pokolenia/ iż ieſt Sláchćić. UstPraw A4v, A4v [2 r.], I; KMieć nie będźie mógł Szláchćicá ktorégokolwiek/ álbo ktory ſie zá Szláchćicá ma/ względem Szláchectwá iego nágánić SarnStat 238, 470.

»naganić świadka« = testes super nobilitate inculpare JanStat [szyk zmienny] (2): Podkomorzy záchowa dzyeło w ſądzye ſłuſznym z tym co nágánił świádká. UstPraw I; SarnStat 470.

b. praw. Zakwestionować jako niesłuszny wyrok lub prawo; arguere JanStat [w tym: co (12)] (18): Do duellis, czytay w Státućie ſtárym, gdźie Gregorius Papiéż oné odrzuca, iáko té któré ſą przećiwné práwu Bożému (ſą ſłowá Státutowé) Támże nágánił Speculum Saxonum z téyże przyczyny SarnStat 154, 806.
Zwroty: »naganić [komu] przywilej, przywilejowi« [szyk zmienny] (2:1): ten co mu nágániono przywiley ma przyſiądz iż nie ieſt fáłſz iż ieſt z kſiąg then przywiley UstPraw H2v, H2v [2 r.].

»sędziego naganić« = zakwestionować wyrok (2): Gdy Sędziégo nágánią, przedśię iné ſpráwy ſądzić ma. SarnStat 796, 795.

»naganić skazanie, skaźń« = arguere sententiam JanStat [szyk zmienny] (10:1): Kiedy Sędzyego skaźni niemoże nágánić ‒ Cazimirus folio 32. UstPraw C2v; GroicPorz e2v, m4v; GDy kto nieſłuſznie nágáni ſkazánié Podkomorzégo/ ma dáć mu zá winę ſześć grzywien SarnStat 235, 468, 475, 560 [2 r.], 795 [2 r.], 796.

Synonim: potępić.

Formacje współrdzenne cf GANIĆ.

Cf NAGANIĄCY, NAGANIENIE, NAGANIONY

LW