Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NAGANION

Następne hasło: NAGANNY »

NAGANIONY (24) part praet pass pf

Oba a jasne; -ony; -on : -ón SarnStat (3:1).

Fleksja

sg
m	N	naganion, naganiony	f	N	naganionå, naganiona	n	N	naganioné
	G	naganion(e)go		G			G
	D	naganionému		D			D
	I	naganionym		I			I
	L			L			L	naganionym

pl
D		naganionym

sg m N naganion (5), naganiony (3); ~ (attrib) naganiony (2); ~ (praed) naganion (5), naganiony (1); naganion BibRadz, SarnStat (4); naganiony WujNT. ◊ G naganion(e)go (1). ◊ D naganionému (1). ◊ I naganionym (2). ◊ f N naganionå (5), naganiona (2); ~ (attrib) -å (4); ~ (praed) -å (1), -a (2); -å SarnStat; -a GroicPorz, CzechRozm. ◊ n N naganioné (2); -é (1), -(e) (1). ◊ L naganionym (2). ◊ pl D naganionym (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: naganiony od kogo (2), przez kogo, przez co (4).

Sł stp s.v. naganić, Cn brak, Linde XVII(XVIII) w. s.v. naganić.

Znaczenia

Zasługujący na naganę, oskarżony, podany w wątpliwość (24)

Zasługujący na naganę, oskarżony, podany w wątpliwość; reprobus PolAnt; reprehensibilis Vulg (24): Ale podbiiam ćiáło moię/ y zniewalam ie/ ábym ia ſnadz przepowiedźiawſzy inſzym/ ſam ſię nie ſtał nágánionym. BibRadz 1.Cor 9/27; ktore mieyſce ták ſię rozumie iżby Páweł nie był nágánion od ludźi gdyby temu doſyć nie vcżynił co inym roſkazał. BibRadz II 95c marg, Act 19/27; A to nadziwnieyſza/ iż wſzyſcy ten trudny á záwikłány żywot gánimy/ á ten wolny á poććiwy wſzyſcy chwalimy/ á wżdi ſie s tego nágánionego nigdy wyplątáć nie możemy. RejZwierc 158v; áby nie było nágánione poſługowánie náſze [ut non vituperetur ministerium nostrum], WujNT 2.Cor 6/3, s. 653 marg.

naganiony o co (1): Item slodzyey Nyeyawny czterzy razi na ganyoni o slodzieiſtwo y ſpraw yąncz ſſye. pyanthi raz obwynyoni bandącz y vſſz [lege: już] na sprawą nyema bicz puſzczon. MetrKor 40/815.

Szereg: »nie pomazany ani naganiony« (1): cżłowiek ieden ſpráwiedliwy miał być zábity/ iáko ieden báran niewinny/ nie pomázány áni przed Bogiem nágániony. CzechRozm 24v.

W tytule utworu Jana Kochanowskiego (3): IANA KOCHANOWSKIEGO O CZECHV Y LECHV Hiſtoria nágániona. KochCz kt, A4, B2 żp.

α. W funkcji rzeczownika (1): Niémam ſercá/ y nigdy ku złym miéć nie będę/ A z náganionym áni zasiędę. KochPs 36.

a. praw. Oskarżony o nieposiadanie szlachectwa; inculpatus, redargutus JanStat (2): Kmieć ſłyſzał/ iż [szlachcic] był nágánion przez inſzégo Szláchćicá [per alium nobilem ipsum increpatum esse JanStat 556] SarnStat 238; tedy tákowému nágánionému inſzy świádkowie dádzą świádectwo SarnStat 470.

b. praw. Oskarżony o wydanie niesłusznego wyroku, uznanie wyroku lub prawa za niesłuszne; inculpatus, redargutus JanStat (8): Sędźia/ [...] którégo ſkaźń bywa przez ſtronę nágániona [cuius sententia per partem impugnatur JanStat 643] SarnStat 795; trzy grzywny [...] inégo czáſu Sędźióm nágánionym [iudidbus redargutis JanStat 650]/ gdy ználeźiono że dobrze ſkazáli/ były płáconé w obyczay ſkáránia SarnStat 796, 796 [2 r.].

naganiony o co (2): VStáwiamy/ iż przy náſzéy bytności/ [...] Sędźia ſądzący nie może bydź o złé ſkazánié nágánion: gdyż nie on ſam/ ále ini/ y wiele ich ſądźi. SarnStat 797, 796.

W charakterystycznych połączeniach: naganiony sędzia; naganiony o złe skazanie (2), przez appellacyją, przez ruszenie, przez stronę.

Wyrażenie: »skazanie naganione« (2): O ſkazániu złym przez Sędźiégo vczynionym y nágánionym [de sententia ... impugnata JanStat 643]. SarnStat 789 [idem] 795.

c. praw. Uznany za nieważny (2): PIeczęć troiákim obyczáiem bywa nágánioná. GroicPorz y3v.

W przen (1): Ale oni rzeką iż też źiemię tę vtráćili byli zá Krolá Nábudonozorá Bábilońſkiego/ á wżdy przymierze Boże z nimi nieuſtáło/ áni piecżęć byłá nágánioná: á przeto y teraz [...] w przymierzu z Bogiem ſą CzechRozm 79.

Synonimy: oskarżony, potępiony.

Cf NAGANIĆ, NIENAGANIONY