Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIENAGABNIONY

Następne hasło: NIENAGANNY »

NIENAGANIONY (43) part praet pass pf

W pisowni łącznej (32), w rozłącznej (11).

e oraz oba a jasne (w tym w pierwszym i drugim a 1 r. błędne znakowanie); -o- (7), -ó- (1); -o- : -ó- KochPs (2:1).

Fleksja

sg
m	N	nienaganiony	f	N	nienaganionå	n	N	nienaganioné
	G	nienaganion(e)go		G	nienaganionéj		G
	A	nienaganiony		A	nienaganioną		A	nienaganion(e)
	I	nienaganionym		I			I
	L			L	nienaganion(e)j		L
	V	nienaganiony		V			V

pl
N	subst	nienaganion(e)
D		nienaganionym
A	m pers	nienaganion(e)
A	subst	nienaganion(e)
I	m	nienaganionymi, nienaganion(e)mi
inne formy
pl G a. A m pers - nienaganionych

sg m N nienaganiony (10). ◊ G nienaganion(e)go (5). ◊ A nienaganiony (1). ◊ I nienaganionym (4). ◊ V nienaganiony (3). ◊ f N nienaganionå (1). ◊ G nienaganionéj (2). ◊ A nienaganioną (1). ◊ L nienaganion(e)j (1). ◊ n N nienaganioné (2). ◊ A nienaganion(e) (2). ◊ pl N subst nienaganion(e) (1). ◊ D nienaganionym (2). ◊ A m pers nienaganion(e) (3). subst nienaganion(e) (1). ◊ G a. A m pers nienaganionych (1). ◊ I m nienaganionymi (2), nienaganion(e)mi (1); -ymi CzechRozm; -ymi : -(e)mi WujNT (1:1).

Sł stp s.v. naganić, Cn notuje, Linde XVII(XVIII) w. s.v. naganić.

Znaczenia

W funkcji przymiotnika: Nie zasługujący na naganę, na potępienie; doskonały, bez wad, bez zarzutu (43)
- W przen (3)
- a. Niewinny, bezgrzeszny (17)
  - W przen (3)
- b. O szlachectwie i dobrej opinii: nie kwestionowany, niewątpliwy (4)

W funkcji przymiotnika: Nie zasługujący na naganę, na potępienie; doskonały, bez wad, bez zarzutu; inculpatus PolAnt, Calep, JanStat, Cn; irreprehensibilis Calag, Vulg, JanStat, Cn; immaculatus Vulg, PolAnt; irreprehensus Calep, Cn; simplex, sine macula PolAnt; inconfusibilis, sine crimine, sine reprehensione Vulg; candidus Cn (43): Y obrał kápłany nienágánione/ y zakon miłuiące ku ocżyśćieniu ich. BibRadz 1.Mach 4/42; Calag 534a; O pánie/ wſzytki poſtępki twoie ſpráwiedliwé/ Zakon twóy nienágániony/ świádectwá prawdźiwé, KochPs 185, 21, 124; Powijay ſobą mieśce [grób] ná wſze ſtrony/ Ná ktorym leży mąż nienágániony [= Jan Kochanowski]. KlonŻal Dv; Calep 524b, 563a; Zácżym wſzyſcy ná cię iáko Oycá ſwego y obrońcę oględáć ſie będą/ ciebie iáko nienágánionego żywotá y Páná ſpokoynego miłowáć będą Phil S4; LatHar 35, 128, 327, 340, 393.

nienaganiony u kogo (1): iednák kto ſie według onego vpodobánia y roſkazánia BOżego ták ná on cżás ſpráwował: [...] tedy táki káżdy Bogu przyiemny/ á v ludźi nienágániony bywał. CzechRozm 210v.

nienaganiony w czym (3): Momo satis facere, Wſzelákie przicziny nágánienia vprzedźić/ to yeſt w żadney rzeczy nie nágánionym być. Mącz 230b; Cżym ſię tedy Bog prawdźiwy/ y wſzyſtek Kościoł iego/ w náuce ſwey y świątobliwych zwycżáiách/ nigdy ſłuſznie nienágániony/ nie brzydźi LatHar 58, 8.

W charakterystycznych połączeniach: nienaganiony(-a, -e) kapłan, kościoł, mąż, mierność, prawodawca (2), sędzia (2), słowo, sprawa Ducha Św., zakon, żywot; nienaganiony u ludzi; nienaganiony w nauce (2), w zwyczajach, w żadnej rzeczy; nigdy nienaganiony; by(wa)ć nienaganiony(m) (2).

Szereg: »zdrowy, nienaganiony« (1): Słowo zdrowe/ nienágánione [sanum, irreprehensibile] záchowyway: áby ſię przećiwnik záwſtydźił/ nie máiąc nic coby o nas miał mowić złego. WujNT Tit 2/8.

W przen (3): LatHar 351; áby ſercá wáſze nienágánione vtwierdźił/ w świątobliwośći/ przed Bogiem y Oycem náſzym WujNT 1.Thess 3/13; Stáray ſię pilnie ábyś ſię sſtáwił doświádczonym Bogu/ robotnikiem nienágánionym/ dobrze rozbieráiącym ſłowo prawdy. WujNT 2.Tim 2/15.

a. Niewinny, bezgrzeszny (17): BibRadz Sap 2/22, Hebr 9/14; BudBib Sap 2/22; Abyśćie byli bez przygány/ y ſzcżyrzy/ dzieći Boże nie nagánione/ wpośrzodku rodu niepráwego á przewrotnego. BudNT Philipp 2/15; tedy dáleko więcey kreẃ Chriſtuſowá/ ktory przez duchá wiecżnego ofiarował ſámego ſiebie nienágánionym Bogu/ ocżyśći ſumnienie wierzących od vcżynkow martwych CzechRozm 211; rácż mię ćieſzyć w fráſunkách tych/ Pánie [...] przez nienágánione żyćie twoie/ przez gorzką mękę/ y śmierć twoię LatHar 616, 645; ábyśćie byli bez przygány/ y ſzczerymi dźiatkámi Bożymi/ nienágánionymi w pośrzodku narodu złego WujNT Philipp 2/15, 1.Cor 1/8, Iudae 24.

nienaganiony przed kim (2): ábyſmy byli świętymi y nienágánionymi przed nim? CzechRozm 214v; WujNT Eph 1/4.

W charakterystycznych połączeniach: nienaganiona(-y, -e) dusza (2), dzieci boże, słowo, życie, żywot; nienaganiony aż do końca.

Szereg: »święty i nienaganiony« (4): CzechRozm 214v; áby ſam ſobie wyſtáwił kośćioł chwálebny/ ktoryby nie miał zmázy/ [...] ále iżby był święty y niepokalány (marg) nienágániony. G. P. (–) WujNT Eph 5/27, Eph 1/4, Col 1/22.

W przen (3): [słowa przy chrzcie:] Wezmi Lámpę goráiącą/ y nienágánioną KrowObr 83.

Szereg: »nienaganiony i niepokalany« = immaculatus et incontaminatus Vulg (2): Wiedząc/ iż nie rzecżámi káżącymi ſię [...] wykupieni ieſteśćie/ [...] ále drogą krwią báráná nienágánionego/ y niepokalánego Chriſtuſá. NiemObr 119 [przekład tego samego tekstu] WujNT 1.Petr 1/19.

b. O szlachectwie i dobrej opinii: nie kwestionowany, niewątpliwy; inculpatus, irreprehensibilis JanStat (4):

Wyrażenia: »nienaganionej sławy« (2): będźie dowiedźión y oczyśćión [...] onégo ſámégo y innych dwu świádków ſzláchćiców ośiádłych dobréy y nie nágánionéy ſławy [bonae et inculpatae famae JanStat 509] ćieleſną przyśięgą. SarnStat 328 [idem] 767.

»szlachectwo nienaganione« (2): iáko w poſpolitym Práwie Króleſtwá náſzégo ſzláchectwo nienágánioné [Nobilitas irrprehensibilis JanStat 195] zwykło bydź dowodzoné. SarnStat 178 [idem] 922.

Szereg: »dobry i nienaganiony« (2): SarnStat 328, 767 cf »nienaganionej sławy«.

Synonimy: niepodejrzany, niewytkniony, pewny.

Cf NAGANIONY, NIENAGANNY

AŻ