Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NAJMNIEJSZY

Następne hasło: NAJMOWAĆ SIĘ »

NAJMOWAĆ (55) vb impf

naj- (28), nåj- (9); nåj- Phil (2); naj-: nåj- BielKron (5:1), Mącz (4:4), SarnStat (5:2); o oraz drugie a jasne.

Fleksja

indicativus
inf	najmować
praes
	sg	pl
1	najmuję	najmuj(e)my
2	najmujesz
3	najmuje	najmują

praet
	sg		pl
1	m	-m najmował	m pers	-chmy najmowali
3	m	najmowåł	m pers	najmowali

fut
	sg		pl
3	m	będzie najmował	m pers	będą najmować

imperativus
	sg
2	najmuj

conditionalis
	sg		pl
2	m		m pers	byście najmowali
3	m	by najmowåł	m pers

impersonalis
praet		najmowåno
participia
part praes act		najmując

inf najmować (11). ◊ praes 1 sg najmuję (9). ◊ 2 sg najmujesz (1). ◊ 3 sg najmuje (5). ◊ 1 pl najmuj(e)my (1). ◊ 3 pl najmują (7). ◊ praet 1 sg m -m najmował (1). ◊ 3 sg m najmowåł (2). ◊ 1 pl m pers -chmy najmowali (1). ◊ 3 pl m pers najmowali (5). ◊ fut 3 sg m będzie najmował (2). ◊ 3 pl m pers będą najmować (1). ◊ imp 2 sg najmuj (2). ◊ con 3 sg m by najmowåł (2). ◊ 2 pl m pers byście najmowali (1). ◊ impers praet najmowåno (2). ◊ part praes act najmując (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII (z Cn) – XVIII w.

Znaczenia

1. Brać coś od kogo do użycia, albo wynajmować kogoś do usług na pewien czas za umówioną zapłatą (36)
- a. O ludziach (11)
2. Oddawać coś komu do użycia na pewien czas za umówioną zapłatą (10)
3. Podejmować się pracy (1)
*** Bez wystarczającego kontekstu (8)

1. Brać coś od kogo do użycia, albo wynajmować kogoś do usług na pewien czas za umówioną zapłatą (36): lift ná wſzyſtki Rewthel pod páná Królá y náſzym Sygnetem ma bydź dan tym/ którzy náymuią [arendatoribus debeant dari] SarnStat 1093.

najmować czego (3): RejKup k4v; trżeći brát mieſzkał dáleko od oney ſwey bráćiey/ náymuiąc imion inych. GórnRozm Dv; Phil P4.

najmować czego (po przeczeniu) (1): żoná/ proſiłá przed thym mężá ſwego/ áby iey koſzthownego pogrzebu niecżynił/ áni theż żadnych mſzy náymował BielKron 212.

najmować co (18): Iedno ſie tego boię Naymuią ią [wódkę] żydowie By nas nieotrawili Ci lotrowie LudWieś B5v; RejKup k5, aa8; Mącz 329b; HistRzym 21v; BielSpr 45; Imięnié leśné Arendarz náymuiąc, ma go vżywáć ták coby nie ſpuſtoſzył SarnStat 1277, 974, 1271. Cf najmować co u kogo; Zwroty.

najmować co u kogo (1): Abyſćie vnich tákowe Mſze náymowáli/ kupowáli/ Trycezymy/ y Wotywy KrowObr 194.

cum inf (1): Bo to łácno temu/ kómuby ſye robotá trafiáłá náymowáć Staw robić w ten drogi Rok/ ma być baczenie na Rzemieſlniká. Strum D4v.

W charakterystycznych połączeniach: najmować drogi, imion (imięnie) (2), komnatę, konia, woz, ziemie; drożej najmować.

Zwroty: »cło najmować« (1): Mącz 329b cf »zakupować albo najmować«.

»najmować do czasu« (1): CONDVCTIO. Ten co rzeczy potrzebuiąc onę naymuie zá gotową álbo obiecaną zapłátę do czáſu. SarnStat 1271.

»czynsze, z czynszu najmować« (1:1): Abloco, Naymuyę z czynſzu. Mącz 196d, 329b.

»dochod najmować« (2): Manceps, Wárownik/ Ten który yáki dochód ku poſpolitemu dobremu należący/ yáko yeſt cło/ porádlnia/ ſzos/ dań/ naymuye álbo odkupuye zá pewną ſummę pieniędzy. Mącz 206a, 329b.

»msze, mszyce, trycezymy najmować« [w tym: komu [= dla kogo] (2)] (4:1:1): KrowObr 194; to bywáło miedzy proſtym ludem/ yż vkázowáły ſie przez ſen duſzycżki przyiaćielow zmárłych/ vpomináiąc ie/ áby zá ich duſze cżynili/ iáłmużny dawali/ Tricezymy naymowáli BielKron 212v, 212; A mychmy im [świętym] tu dzwonili/ kádzili/ ſwiecżki ſtáwiáli/ y mſzyce náymowáli. RejAp 54, 50v, 154v.

»najmować za pieniądze (a. summę pieniędzy), za zapłatę« [szyk zmienny] (2:1): Mącz 206a; Loco ‒ [...] Za pieniądze naimuię. Calep 611a; SarnStat 1271.

»pobory najmować« (1): Mącz 329b cf »zakupować albo najmować«.

»poradlnią najmować« (1): Mącz 329b cf »zakupować albo najmować«.

»na pręt [ = miara powierzchni] najmować« (1): Tę ſztukę [...] Mierniey [...] zową Pręt kopany: á to ztąd/ iż ludźie poſpolićie ná tákowé Pręty zwykli náymowáć/ kiedy co kopáć dawáią. GrzepGeom I3v.

Szeregi: »najmować albo odkupować« (1): Mącz 206a cf »dochod najmować«.

»zakupować albo najmować« (1): Publicanus, Któri poſpolite cła/ pobory/ czinſze/ porádlnią y yne dochody zákupuye álbo naymuye/ Celnik/ Poborcá. Mącz 329b.

W przen (1):

Zwrot: »za pieniądze najmować« (1): ktorych [modlitw] nie zá pieniądze náymuią WujJud 201v.

a. O ludziach [kogo] (11): włoſy [Absalona] koſztowáły káżdy rok dwie ſcie ſyklow/ bo náymowano niewiáſty oſobne ktemu/ co mu ie przypráwiáły ku iego cudnośći. BielKron 71v, 111, 227.

W charakterystycznych połączeniach: najmować łotry, niewiasty, przełożone, urzędniki.

Zwroty: »na czas, na pewne dni najmować« [szyk zmienny] (1:1): których [furmanów] w drógách ná czás potrzebowáć y náymowáć muſzą. SarnStat 268; nie dłużéy iedno ná pewné dni ſługi naymuią [pro certis diebus servitores conveniunt JanStat 1094] SarnStat 920.

»najmować za pieniądze« [szyk zmienny] (2): Auxiliares zową pomocniki [...] ku pomocy gotowi [...] ty wſzyſtki zá pieniądze náymowano BielSpr 10v; BielKron 230.

»najmować robotniki« (1): POdobne ieſt kroleſtwo niebieſkie człowiekowi gospodarzowi/ ktory wyſzedł bárzo ráno náymowáć robotniki [conducere operarios] do winnice ſwoiey. WujNT Matth 20/1.

»sługi (i służebnice) najmować« (3): Sługi y ſłuzebnycze naymuy/ w drogę iſcz dobry czaſz Goski A4, A3; SarnStat 920.

W przen: W nawiązaniu do przypowieści o robotnikach w winnicy (1):

W połączeniu szeregowym (1): on ciebie záwżdy wabił/ náymował/ námawiał do tey winnice ſwoiey RejPos 61v.

2. Oddawać coś komu do użycia na pewien czas za umówioną zapłatą (10): Coenacularius, Ten który náymuye. Goſpodars. Mącz 58d.

najmować co (9): ktore polia naymowacz powiedza naschi ze mayą mocz ktorą ym mi dawami LibLeg 11/27v, 10/71; Sartatecta, Poſpolite budowanie które naymuyą tym ſpoſobem áby záś w cáłośći budowámie y dach oddano. Mącz 368b, 58d; LOCATIO. Są to ſpecies venditionis, Locatio y Conductio: Gdy ten co náymuie rzecz któréy iest pánem, y ma ią w mocy náiąć y pożytek iéy záprzedáć. SarnStat 1271. Cf najmować co komu.

najmować co komu (4): a tak bedzie one [pola] naymowal livdziem Czeſſarſkym [,..] tak yako bedzie nalepiey a napoczczywyey y napoziteczniey moglo bicz LibLeg 10/71, 11/27v; Coenacula, Gmáchy które ludzióm náymuyą. Mącz 58d; Phil P4.

W charakterystycznych połączeniach: gmachy najmować, komory, pola (2), rzecz; najmować ludziom (3).

Zwroty: »za czynsz najmować« (1): Rzymiánie cokolwiek przyległey ziemie nieprzyiacielowi ktoremu odięli/ to ſwym álbo przedawáli/ álbo zá rowny cżyńſz náymowáli. Phil P4.

[»domu najmować«: Any teſz zadna ahbatiſſa niema zadney ſieſtrze domv naymowacz. ze by tho miala thy pieniądze ſobie obroczicz. StatNorb 140.]

Szereg: »przedawać albo najmować« (1): Phil P4 cf »za czynsz najmować«.

3. Podejmować się pracy (1):

Zwrot: »roboty najmować« (1): ná robotniki drogo/ á zwłaſzczá ná ty którzy o ſwéy ſtráwie roboty náymuią. Strum D4v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (8): Convenire, targovacz, naymovacz, robicz vel pozivacz, pacisci vel exigere aliquid ab aliquo, vel adunari insimul BartBydg 35b; Conduco, Náymuyę. Mącz 96b; Abloco ‒ Naimuię. Calep 6a; Locito ‒ Vſtawnie naimuię. Calep 611a, 356b, 714b, 900a, 909a.

Synonimy: 1., 2. arendować.

Formacje wspólrdzenne cf JĄĆ.

Cf NAJMOWANIE, NAJMOWANY

KCh