[zaloguj się]
[pdf]

REJESTR (371) sb m

rejestr (332), reistr (34), raistr (2), reister (1), reistrz (1), rejestrz (1); reistr GliczKsiąż, PaprUp; reistrz Mymer1; rejestr : reistr : raistr : reister : rejestrz RejKup (19:-:2:-:1), Mącz (6:30:-:1), Calag (3:2).

-ye-, -ie- (189), -ge- (144+kust), -gi- (37), -y- (1).

Oba e jasne.

Fleksja
sg pl
N rejestr rejestra, rejestrza, rejestry
G rejestru, rejestra rejestrów
D rejestrowi rejestr(o)m
A rejestr rejestra, rejestry
I rejestr(e)m rejestry, rejestrami
L rejestrze rejestrzéch, rejestrach

sg N rejestr (95). ◊ G rejestru (72), rejestra (1) HistRzym. ◊ D rejestrowi (1). ◊ A rejestr (81). ◊ I rejestr(e)m (2). ◊ L rejestrze (22). ◊ pl N rejestra, [rejestrza] (7), rejestry (4); -a RejJóz, GroicPorz, RejPos, RejZwierc, BielSpr; -y Diar, SarnUzn, SkarKaz; -a : -y SarnStat (2:1). ◊ G rejestrów (15); -ów (4), -(o)w (11). ◊ D rejestr(o)m (3). ◊ A rejestra (34), rejestry (4); -y FalZioł; -a : -y LibLeg (3:1), Diar (1:1), Mącz (2:1). ◊ I rejestry (10), rejestrami (2) WujNT, KlonWor. ◊ L rejestrzéch (12), rejestrach (6); -éch LibLeg, RejPos, Strum, ActReg; -ach Mącz, WujJud, ZapKościer, ReszHoz, KochWr; -éch : -ach SarnStat (8:1); ~ -éch (9), -(e)ch (3); ~ -ach (4) Mącz, ReszHoz, KochWr, SarnStat, -åch (1) WujJud, -(a)ch (1).

Sł stp: rajistr, rejestr, rejistr, Cn: rejestr, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XIX w.: regiestr, rejestr.

1. Zapis sporządzony w celu utrwalenia i uporządkowania jakichś spraw, przeważnie urzędowych i ważnych prywatnych, np. przepisy, instrukcje, sprawozdania, protokoły, a zwłaszcza wykazy; codex Mymer1, Mącz; commentarium, diarium, ephemeris, hypomnema, libellum, ratio, tabella, tabula (rationum) Mącz; regestrum JanStat [registrum – prawidło BartBydg] (365): Codex. Schuldbuch. Regiſtrz. Mymer1 10; a każdej tej trzeciny sędziowie ci wsadzeni mają ony swe takie regestra rękami swemi podpisać i ten podpisany regestr ma być w kancelaryji ich schowan Diar 95, 95; Mącz 161a; RejPos 37; Abowiém tenże pan Káźimiérz Król nic nie kazał w Reyeſtrze przydáć/ álbo vmnieyſzyć SarnStat 370; Téż byli wezwáni ku czyniéniu Reyeſtru Podżupkowie/ Báchmiſtrzowie/ Stygárowie oboiéy Zupy SarnStat 371, 139, 337, 371 [2 r.], 372.

rejestr alicuius (1): REieſtr peremptoriarum actionum v Przyłuſk⟨iego⟩ znaydźieſz 637. 634. SarnStat [1281].

rejestr czego [= do kogo należący, przez kogo sporządzony] (3): yako ya othem wyem ysz slachathny Ian wysznyewsky szphaląth nye zywye szeszlodzyemy [...] any wynen yeszth thego obwynyenya wedluk regestr [!] Rathuscha warschewskyego et wedluk poszw. ZapWar 1510 nr 2081. Cf »rejestr kancelaryjej«.

W połączeniach szeregowych (2): Wtore tenże Prokurator przeſtrzeże y opráwi ſobie/ áby wedle ſwey potrzeby mogł mieć ſłuſzne odwłoki ku okázaniu dowodow ſwoich/ ná odſtąpienie/ ná porádzenie/ świádectwá żywych ludźi/ Aktá/ Liſty Krolewſkie/ [...] regeſtrá/ Cyrográfá/ y wſzythki inne dowody [...] ku ſwey ſpráwie przynależące. GroicPorz v v; SarnStat *6v.

W porównaniu (1): ále też y Piſarz liſtu do Hebreow káp. II. to wſzytko ſłowy obfitymi iáko ná regeſtrze wypiſał: iáko ſię y w cżym káżdy wierny przećiw Bogu záchował. CzechEp 24.

Zwroty: »rejestr spisać; rejestr napisan (a. spisan); pisanie rejestru« (1;3;1): Dla téy przyczyny ten Reyeſtr ieſt ſpiſan: áby zły zwyczay vſtrzeżón bydź mógł ná wieczné czáſy SarnStat 370; Abowiém tenże pan Káźimiérz Król [...] kazał Reyeſtr ſpiſáć/ y wſzyſtki zwyczáie pilnie ſtáré ná wieki náznáczyć SarnStat 370; Téż w piſániu tego Reyeſtru byłá wezwána Rádá Królá Iego M. SarnStat 370, 370 [2 r.].

»rejestr sprawić, uczynić« [szyk zmienny] (3:1): Regestry tym obyczajem sprawić mają, iż gdy już rozdzielą ty wojewodztwa miedzy sobą, tedy uczynić ma każda trzecina swoy regestr Diar 95; Rationem vel tabulas rationum conficere, Regiſtr ſpráwić. Mącz 347b, [114]d.

»w rejestr wpisać (a. wpisować, a. napisać)« (6): Quaestionem conscribere, Wyznánie w mękách złoczincowe w regiſtr nápiſáć. Mącz 374c, 124b [2 r.]; Káſztelan y Stároſtá ieſcze w powiećie ma okázowánié [tj. inspekcję wojska] vznáwáć. y gdy ſie okażą w reyeſtr wpiſowáć. SarnStat 431, 321, 441.

Wyrażenia: »rejestr kancelaryjej, w kancelaryjej« (2:1): Pan Andrzéy Róża/ Arcybiſkup Gniéźnieńſki/ [...] podał nam prośby ſwé/ ábyſmy z Reyeſtrów Káncelláriiéy Oświeconégo KAźimiérzá Królá Polſkiégo Oycá náſzégo/ Przywiléy kośćiołowi Gniéźnieńſkiému przynależący [...] przypiſáć/ y odnowić/ y potwiérdźić raczyli SarnStat 170, 329, 655 marg.

»rejestr pruski« = rejestr spraw pruskich w apelacyjnym sądzie zadwornym (królewskim) (1): V dworu też záś wytrwaſz mieśiąc Ruſki/ Niżli przybiją ná drzwi reieſtr Pruſki. KlonFlis H3v.

»rejestry stare« (1): Náyduie ſye w reyeſtrách ſtárych [...] wielé vſłánié krolewſkiégo łoża ſtało/ wielé náſłánié káftaná/ wiele wino KochWr 28.

Szereg: »rejestr (a. rejestra) a(l)bo księgi« [szyk 2:2] (4): Ephemeris, Latine, Diarium, et Acta diurna, Dziennik. To yeſt/ Regiſtr álbo xięgi w które ſie wpiſuyą kázdego dniá ſpráwy. Mącz 106b; y niech [kanclerz i podkanclerzy] máią iednégo álbo dwu piſárzów przyśięgłych/ którzy wſzyſtkié przywileie/ Dekrety/ zeznánia/ y inne rzeczy/ [...] ſczérze y wiernie w kśięgi tákowé ábo Reyeſtrá wpiſowáli. SarnStat 321, 328, 329.
Wyrażenia przyimkowe: »z rejestru« = zgodnie z zasadami; uroczyście, oficjalnie; accurate, decenter, exacte Cn (3):
~ Przysłowie: Y nie trzebá páźdzyorká áni prochu w oku Mieć/ á z reyeſtru ſtąpáć á nie mylić kroku. RejWiz 2.
Zwroty: »z rejestru patrzyć« (1): Tám dobra myſl nigdy nie poſtoi/ Gdźie z reyeſtru pátrzą co przyſtoi KochPieś 23.

»z rejestru słowka stawiać« = dobierać wyszukane słowa (1): boć ſie y ow rozumem bárzo nie przeſádził/ czo mi owo do pánny przyſzedſzy z reyeſtru ſłowká ſtháwia/ iż białagłowá dla oney iego potworney Rhetoryki/ áby ſie przed nim proſthacżką nie popiſáłá/ máło ábo nicz mowi GórnDworz Cc7v.

[»z rejestru służyć« = służyć z obowiązku: Ale ieſt zakon wolnośći y duchá miłośći/ przetoż nie mamy Pánu Bogu tylko z reieſtru ſłużyć. WujBib 216a.] ~

»z rejestru« = wymuszenie, nienaturalnie, przesadnie (2): A ieſli iáki vcżćiwy cżłowiek/ zá ich powabem/ pomoc im tego [swawolnym dworzanom w ich niewybrednych żartach] niechce/ to wnet przymowká: Daicie pánu pokoy/ wſzytko tu z reyeſtru. GórnDworz N2v.

~ W porównaniu (1): A wżdy poteſtat Padewſki nie niemo ſądźi/ ále y pyta y rozmáitemi kſztałty dochodźi rżeczy/ á gdyby iáko z regeſtru ſzukał ná káżdą rżecz piſánego práwa/ nigdyby dobrże nie oſądźił. GórnRozm F4. ~

[»z rejestru« = z teorii, na podstawie wiedzy niepopartej praktyką: choć one [łodzie i okręty] dobrze opatrzą wszelakim porządkiem [...], dobrym szyprem, to jest, gubernatorem navis, i takim, który nie z regestru umie władać okrętem, ale z natury dobry i chętny jest do takiego rzemiesła PismaPolit 154.]

Przen: Sporządzony w niebie lub piekle spis uczynków dobrych i złych w życiu określonego człowieka oraz wykaz osób mających zostać zbawionymi lub potępionymi (w niektórych użyciach, zwłaszcza w RejKup, traktowane nieprzenośnie) (36): (did) Cżart pitą [!] każeli Pan Rayſtr ċżjſcz (–) A wſſytkos każeſs cziſt Pauie [!] Aleċ to długe Kázánie RejKup aa3v; Xiąże włoził Wage [lege: w wagę] ſwe ſprawy A Cżart wdruga Ragiſtra y mowi [...] RejKup aa7; A tak niechacz ya ċzcze [lege: cztę] Regeſtr Bo czo mowj to tak nieyeſt Gdy vjrzijs˙ jego łotroſtwo Ktoregom ya spijſał mnoſtwo RejKup dd2, b7v, ſ6v, ſ7, x5v, y7v (18); RejPos 37, 192v, 252; ALe iákoż do Bogá/ gdyż niebo zámknione? Prog regeſtry záłożon/ gdźie złośći znácżone GrabowSet L2.

rejestr czego (3): RejPos 193v; RejZwierc 179v; Oto przed ták wielem tyśięcy wybránych/ Będźie cżytan regeſtr złośći nieſłychánych. GrabowSet V3v.

rejestr czyj [= kogo dotyczący, zawierający czyjeś grzechy] (1): Kryſtus każe Czartowi Regeſtra cżiſcż Mnichowe RejKup cc3v.

rejestr czyj [= przez kogo sporządzony] (1): Iedni dobrzy drudzy źli/ zdawnáć ſie ták dzyelą/ A dyabeł to ſpiſuie przed káżdą niedzyelą. Dobrzy w iego reyeſtrá ći nigdy nie wchodzą RejWiz 79v.

Zwroty: »do rejestru przypisać« (1): Dyable iam też w portki náplwał/ etc. pocżułeś ty tę wonią/ y do inſzych grzechow moich do Regeſtru przypiſał? ReszPrz 51.

»spisać rejestr« (1): A ſpiſzemy/ á ſpráwimy thák reyeſtrá wiernych myſli ſwoich RejPos 193v.

»rejestr sprawić« [szyk zmienny] (2): A tu káżdy zrozumieć może co to ieſt zá ſtrách/ ſtráćiwſzy tu wſzytko włodárſtwo ſwoie/ ieſzcże ktemu tám przyść ná trudną licżbę á ná ſrogie dekretá/ ieſliże thu ſobie tych reyeſtrow ſtátecżnie nie ſpáwiemy [!]/ á nie vkażemy tám krześćiáńſkich powinnośći náſzych. RejPos 191, 193v.

»z rejestru wymazać« (2): Támże gi [człowieka] iuż podał [Pan] w moc oney ſproſney rocie [tj. śmierci]/ Iáko widziſz w iákim ieſt przed nim kłopocie. Acż potym ſnádź niektorym był drogę vkazał/ iż ich wiele s tey roty reyeſtrow wymázał RejWiz 86v, 19.

Wyrażenie przyimkowe: »z rejestru« = dobrze, należycie, właściwie, dokładnie (5):

~ W porównaniach (2): A gdy ſie tu iáko z reyeſtru obacżyſz w ſpráwach ſwoich/ ſnádnie potym znaydzieſz miedzy mędrſzemi/ cżego dáley w ſobie popráwowáć/ y iáko ſie ſpráwowáć będzyeſz miał. RejZwierc 179v; Oczko 30v.

[Fraza: »by się z rejestru wiodło«: á z sálsą? tego pilnowáć, áby sye wszytko z reiestru wiodło. OczkoPrzymiot 462.]
Zwroty: »z rejestru czynić« (1): Bo wſſiſczi nan pieczą maią Chocz zdalieka poglądaią Wſſitko muſi zregeſtru czinicz Iuſz ſwoboda ſtoi za nicz RejRozm 407.

»z rejestru układać« (1): Dádzą rádę ná wſzytko dobrą ći pánowie/ Bo im práwie z reyeſtru vkłádano w głowie PaprPan Hv.

»z rejestru wystawić« (1): Azaſz on ma wżdy kiedy beſpiecżne wyſpánie/ Ano we łbie kowale á dziwne ſzemránie. Iákoby iutrzeyſzy dzyeń z reyeſtru wyſtáwić/ Iż będą zacni goście/ iáko ſie im ſtáwić. RejWiz 12. ~

a. Spis, wykaz sporządzony w celach kontrolnych; elenchus Mącz, Calep, Cn; argumentum, catalogus, diarium, index, ratio Mącz; tabula Modrz; repertorium Calep (215): a thak skoro dworzanyn nasch tham przyedye abiſczie weſpolek snym dobrze sie dowiadiwaly y pythaly y ogladowalibiſczie thi Regeſtri, Bialohrodzkie, yle czeladzy thv prziwiedziono LibLeg 10/59, 10/59 [2 r.]; Diarium, Obrok/ Dzienny pokarm/ Też regiſter co kto ná yeden dzień wyda/ weźmie álbo vcziny Mącz 85a, 40d, 101c; ktore beneficia niechayby ſámi ktorzi ie dźierżą pod ſumnieniem ſzácowáli/ y w reieſtr poſpolity to dáli/ áby po tym wedle onego oſzácowánia podatek dawano. ModrzBaz 122; Elenchus – Zdradliwi dowod, et ſpiſsanie nieiakiey rzeczy. Regeſtr. Calep 355a, 912b; SarnStat 814; ZapMaz II G 97/89v [2 r.]; [młotki 3, kleszczki 2, formy do rusznic w pudełku, rejestra związane i z listy 3 węzełki InwMieszcz 1570 nr 159; Volck Xx2].

rejestr czego (6): Slyemi wam Regeſtra ſzkod tich ktore ſſye mienyą livdzie Czeſſarſczi od poddanich naschich LibLeg 11/81v; BielKron 235v; RejZwierc 179v; Iuż temu kilká Iármárkow Fránckfordſkich minęło/ iáko mi poſyłáią Regeſtr kſiąg nowych ReszPrz 67; SarnStat 139, 141.

rejestr o czym (1): Bo thakowem lyvdzyem tho karanye vkazvye. Zebi powthore thakowich zloczinſthw ſzye nyedopvſczaly any theſz then Reieſtr. [...] o ſkodach poddanich naſchich poſſlalyſzmi wam LibLeg 11/141v.

Zwrot: »w rejestr wpisać (a. [pisać]); [na rejestr pisać]« [szyk zmienny] (1): Mącz 123c; [Niewiém ktoby miał dobrodźieyſtwá piſáć w reyeſtrá SenekaGórn 39; Abowiém iáko ten dar/ który kárbuią/ ábo ná reyeſtr piſzą/ tráći wſzyſtkę wdźięczność: ták y ten dobrodźiéy/ który vkázuie/ iáko dał wiele/ dárv ſwégo nietylko nie zaléca/ ále go ná oczy wyrzuca. SenekaGórn 81 (Linde)].
Wyrażenie: »spisany rejestr« (1): powiadał on mnich od krolá ſpiſánego Regeſtru doległośći od Ceſárzá y Papieża długą rzecżą. BielKron 235v.
Wyrażenie przyimkowe: »z rejestru« (1):

~ W porównaniach (1): Práwie iákoby z regeſtru wyliczaſz grzechy moie. BibRadz I 278d marg; [aby [...] ſacramentow pańſkich ſobie ku potępieniu nieużywali/ iako ich tam wielé vżywa gdźie nic nieczynią iedno grzéchy iakoby zregeſtru liczą MurzNT 34 (Linde)]. ~

Przen (8): A też ten ſtroż twoy Anyołek/ [...] Chcąc zátáić ná cię grzechy/ Y ná reyeſtr bárzo godził/ Niemáłoby mię vſzkodził BielKom Dv; LubPs N3v; Abowiem thu Apoſthoł dokłáda: Iż wedle vcżynkow á wedle reyeſtrow iego tám będzie ſądzenie káżdego. RejAp 173; RejPos 19; Miły Dyable/ wyſłuchałem twego Regeſtru/ álem ieden grzech ieſzcże popełnił/ ktorego w tym Regeſtrze nie widzę ReszPrz 52.
Zwrot: »[kogo] napisać (a. wpisać) w rejestra« (2): á proś áby cie [Pan] racżył wpiſáć w ſwięte reyeſtrá ſwoie/ á wydrzeć cie od tego okrutnego poborce ſwiátá tego/ y z reyeſtrow iego RejPos 19, 19.
α. Spis osób, ewidencja; album Mącz, Cn; genealogia Mącz; registrum JanStat (46): LibLeg 10/57v; RejFig Aa5v; Expungere nomen debitoris, Wypiſáć/ wymázáć z regiſtru dłużniká. Mącz 331d; Ktorego Landa [tj. papieża Jana XI] tak był żywot ſproſny, [...] że go drudzy niechćieli kłaść w pocżet inſzych Papieżow. Ale nie wiem cżemu? małoby ich dla tego w reiestrze zostáło. CzechEp 419; Wielki pozitek y ozdobe tziniela tha Academia R. P. kiediſie Sinowie iei wniei kochali/ wniei ſie cnot y obitzaiow vtzac/ weijrzimi w Regiſtra co za Profeſori co za Bakalarze co za Miſtrze PaprUp B4; Phil L3; Którzy ſzláchćicy trzykroć w reieſtrzéch, máią bydz imáni álbo nié. SarnStat 703, 513.

rejestr kogo, czego [= kogo] (8): Posłali [posłowie] zaraz i regestr posłow, wiele ich było i ktorzy z każdego powiatu, upominając się opatrzenia na strawę Diar 38, 38, 41; Mącz 143c, 166c; Iáko ieden Aurelius Quintus. [...] gdy ſzedł in forum, áby oglądał Reyeſtr tych kthorzy byli ná wywołánie ſpiſáni/ chcąc ſie ich nieſzcżęſcia vżáłowáć. [...] rzekł tymi ſłowy: [...] Phil O. Cf »rejestr ludzi«.

Z przymiotnikiem od rzeczownika osobowego [= kogo zawierający] (4): In album studiorum referre, Wpiſáć kogo w regiſtr ſtudencki/ to yeſt zá ſtudentá go mieć. Mącz 124b; WujJud 136; Wiele ich ieſt/ ktorym tákowe vrzędy dawáią tylko względem rodu á bogactw/ ludźiom niećwicżonym/ nigdy miedzy nowotnymi żołnierzmi niebywáłym/ á ledwie w żołnierſki reieſtr w piſánym [vix militiae adscriptis] ModrzBaz 115; SarnStat 975.

W połączeniu pleonastycznym (1): iż KJM nie z powinności jakiej, ale na przyczynę panow opatrzenie im na strawę obiecał, ktore im będzie dano, gdy regestr pocztu posłow dadzą. Diar 38.

W porównaniu (1): á Pan Bog ie [święte słowa] w niebie nápiſał/ gdy ták iáko do reieſtru ſzli/ imiona ſwe ná żołnierſtwo Chryſtuſowe w piſuiąc SkarŻyw 206.

Zwrot: »w rejestr, w rejestrze (a. na rejestrze), do rejestru (na-, w)pisać (a. (po-, w)pisany)« [szyk zmienny] (9:5:2): thak zawiedzioną czeladz ktora bedzie popyſſana wregeſtrzech abi sie swas kosdi pylnie pythal onye y dowiadowal wpowiecziech swich LibLeg 10/59, 10/57v; ComCrac 20; A zoſtáli były dwá mężowie w oboźie/ z kthorych iednego zwano Heldád/ á drugiego Medád/ ná ktorych też odpoczynął duch/ ábowiem y onych było wpiſano wregeſtr [et ipsi descripti fuerant]/ ále nie wyſzli byli ku Przybythkowi Bożemu. Leop Num 11/26; Tákże ten obycżay bywał/ kto miał wolą kráść/ obiawiał ſie ſtárſzemu z duchownych y dał ſie wpiſać w reyeſtr BielKron 9v; Profieri nomen suum apud Rectorem, Dáć ſie w Regiſtr wpiſáć. Mącz 119d, 124b, 374d; BielSpr 52; ModrzBaz 115; iż ták przedtym ná długich kártkách ſtárzy piſáli/ y ná wáłek zwijáli/ iáko y teraz żydowie cżynią z przykazániem Bożym/ y Ruś/ gdy w regeſtr piſzą pomárłe CzechEp 158; A dla tego roſkazał Król Iego M. że ná wieczné czáſy żaden z Pánów nie ma mieć żadnégo czynſzu ná Zupách/ okróm tych/ którzy ſą w Reyeſtrze nápiſáni SarnStat 378, 140, 150, 182, 214.
Wyrażenia: »rejestr ludzi« (2): LibLeg 11/98v; Expunctus stipendiis, Wymázány z regiſtru służebnych ludźi/ odyęto mu żołd. Mącz 331d.

»rejestr spisany« (1): A ieſlyż ieſcze niewierziż. Owo mas reieſtr ſpyſany Mnie od mego pana dany. RejKup e7v.

»w rejestr wwiedziony« (1): Conscripti, Popiſáni/ to yeſt w regiſtry wpiſáni álbo wwiedźieni. Mącz 374d.

Szeregi: »rzędy albo rejestry« (1): Zaden w tych rzędźiech álbo Regeſtrach Biſkupich/ ktore Kośćioły wylicżyć mogą/ Luteranem nie był. WujJud 136.

»rejestr, (albo) wyliczenie (a. wyliczanie)« (2): Impeditura, In Bibliis legitur, ubi dicitur legi inpaedatura, W reyeſtrze w wyliczániu pokolenia. Mącz 166c, 143c.

Przen: Grono ludzi [w tym: kogo (2)] (3): Zgromadź ſobie w gromádę the z reyeſtru mego/ A przywołay do ſiebie ludu ták zacnego. PaprPan A4v.
Zwrot: »w rejestr włożyć« = zaliczyć do grona (1): Referam te in album meorum amicorum, chcę ćie w regeſtr moich prziyacioł włożić. Mącz 6c.
Wyrażenie: »policzon w rejestrze« (1): Y będę nád mniemánié ludźi nieżyczliwych/ Ieſzcze policzon w regeſtrze żywych KochPs 176.
αα. O przestępcach; registrum JanStat (7): Kto w Reyeſtrze trzykroć ználeźiony. SarnStat 695.
Zwroty: »do rejestru pisać; popisan w rejestr; w rejestrze napisan« (1;1;1): UstPraw I4; SarnStat 703; Do złodzieyſkich reieſtrow cżęſto ich [rodziców złoczyńcy] więc piſzą: Y cżęſto dla złych dzieći vrągánie ſłyſzą. KlonWor 38.

»weźrzeć w rejestr« (1): Tráćiſz ſławę/ mnimánie/ dobre mienie/ miárę/ Y nie rowną z drugimi/ iuż maſz ná wſzem wiárę. Bo weźrzy iedno w reyeſtr/ nie naydzyeſzli tego/ Iż thy przez rok omyliſz/ pewnie nie iednego. Więc obudwu pewna was/ vtrátá nie minie/ Temu coś wzyął/ á tobye/ dobra ſławá ginie. RejZwierz 124.

Wyrażenia: »rejestry złoczyńcow« = registra a. reiestra maleficorum JanStat (2): którzy podeźrzáni ſą w złym vczynku/ którzy trzykroć w Reieſtrzéch złoczyńców ſą ználeźieni/ áby byli miáni bydź przezeczći SarnStat 704 [idem] 943.

»rejestr złodziejski« = reiestrum maleficorum JanStat [szyk 2:1] (3): ále kto ieſt trzy kroć popiſan w regeſtr złodzyeyſki/ ten nie ieſt dobry/ á ták ma być poiman. UstPraw I4; A tákowy nie będźie w dobréy ſławie/ który trzykroć w reieſtrzéch złodźieyſkich ieſt nápiſan SarnStat 703; KlonWor 38.

β. Wykaz mienia i spraw z nim związanych, też: inwentarz; inventarium Mącz, Calep, Cn; repertorium, tabula Mącz, Cn; censum Mącz; album, regestrum Modrz; ratio JanStat [rejestr, dóbr spisek, inwentarz – registrum Cn] (37): (did) Achiza namawia Iozepha (–) Hey hey Iozeph trzeba mi was Będąć y ty regeſtra wcżas Bo wſzytko ſiedzyſz nad nimi Iakoż cie nie teſzno z nimi RejJóz D6v; Mącz 483a; Then [Wenet] nie pátrząc/ czo zá cżym idzie/ zgoła ták piſał/ iáko mu co ná myſl przyſzło: y pocżął Reyeſtr Item oſtrogi/ Item boty/ Item tłomok/ y dáley co tám ſtało. GórnDworz P2v, P3 [2 r.]; Coż tedy będą cżynić Niemcy? cżyli więcey będą folgowáć okopćiáłym reieſtrom á zbotwiáłemu pápirowi/ ábo rácżey żądzy y sławie ſwey/ niżli potrzebam ták Polakow iáko y Pruſow? ModrzBaz 106, 105v [2 r.]; Calep 558b; Regeſtr/ co z ktorey ſzkuty wymierzáią we Gdańſku/ ma bydź vcżyniony GostGosp 88; Wyśiewki ná folwárki Pan ma mieć ná regeſtrze GostGosp 150, 92 [2 r.], 116; A gdźieby ſámi [podskarbiowie] bydź niemogli/ tedy piſárze ſwé z Reyeſtry poſłáć powinni będą. SarnStat 415, 373, 415 [2 r.].

rejestr czego (6): Regestr rzeczi Blaſchkowſkich. czo anuchna do ſſiebie wziąla. ZapMaz V S 2/332; Mącz 279b; Tych wſzytkich beneficiy reieſtr mogliby Biſkupi przynieść ná ſeym [Horum omnium indices per episcopos ad conventum perferrentur]. ModrzBaz 138v, 105v; Reyeſtr rzeczy ſkárbowych, Korony, etć. SarnStat 356, 348.

rejestr czyj (2): ZapMaz V S 2/332; A Páſterſkie bydłá/ [...] máią mieć piątná ná lewym vchu/ á Páńſkie ná práwym: y licżbá w regeſtrze Páńſkim wiele tego kędy/ ma bydź támże kiedy y Páńſkie ſpiſano GostGosp 114.

Zwroty: »na rejestrze podać« (1): Którzy [potomkowie podskarbiów] [...] wſzyſtkié retentá onym wiádomé ná reyeſtrze podádzą/ y liczbę vczynią SarnStat 415.

»na rejestr (s)pisać; rejestr spisać; w reistr wpisać« (2;1;1): Referre agros in censum, W regiſtr wpiſáć yáko kto wiele ymienia ma. Mącz 47a; ModrzBaz 122; Kuchmiſtrz z tego bydłá co do kuchniey przy Pánie wychodźi/ má to wſzyſtko ná regeſtr piſáć GostGosp 152, 148.

»rejestra spis(ow)ać; rejestra pisane« [szyk zmienny] (2;1): RejKup F; To widząc ſyn iż ociec wſzytko coś ráchuie/ A pilnie wednie w nocy reyeſtrá ſpiſuie/ [...] S cżego ſie nie pomáłu ſyn iego fráſował. HistLan B4v; A Regeſtrá ktemu były piſáne/ wiele cżego było/ á co cżyiego dawano do Sequeſtru Chorążom BielSpr 15.

»rejestr sprawić« (1): Ale niżli ten reieſtr ſpráwiono/ byl ten cżás/ kiedy Niemcy Pruſkiey źiemi niepánowáli ModrzBaz 105v.

Szeregi: »reistr a spisanie« (1): Mieyſcá gdzie tákie rzęczy [!] oſzácowáne przedawáyą. Auctionariae tabulae, Regiſtr á ſpiſánie/ álbo Inuentars tákowych rzeczi. Mącz 20b.

»zapisy i rejestry« (1): A zaś co naliezli panowie na roździalie będący tak w zapiſach iego i Regeſtrach, marc. SiedmSeth, dwadzieſcia i osm. gr 11. ZapKościer 1580/7v.

γ. Lista składników sumy w działaniu matematycznym (1): Rationes dispungere, Odráchowáć/ ſummowáć/ liczbę vczinić y przekryśić regiſtrá. Mącz 331d.
δ. Sporządzony na potrzeby sądu spis zeznań, wyliczenie krzywd, wykaz spraw do rozpatrzenia; wokanda (30): Ci [sędziowie] niechaj się rozdzielą na troje po jedenaście [...] i każde jedenaście aby siedzieli (i) sądzili osobno każde swe wojewodztwo według regestru Diar 95; A ná Trybunale zda mi ſie ſądzą ich rzędem z Reyeſtru, wedle Woiewództw SarnStat 531; A ſąd ma ſądźić z reieſtru dla porządku lepſzégo. SarnStat 736; Poſzlednych czáſów wedle Reieſtru przeſtrzegáiąc ſądzić vſtáwiono. SarnStat 787, 418, 531, 533, 571 [2 r.], 738 (21).

rejestr czego (2): Iest y Actuarius do ſwych Reyeſtrów controwerſiy. SarnStat 428, 449.

W charakterystycznych połączeniach: przypadać z rejestru, sądzić (sądzony) (6), zawołać (2); wedle (według) rejestru sądzić (3), wezwany (wzywanie) (4); sądzić bez rejestru.

Zwrot: »w rejestr wpisać (a. napisać, a. wpisować się); do rejestru wpisować; w rejestrze napisany« (4;1;1): Ktorego iſtcá piſarz pierwey w regeſtr wpiſze/ tego rzecz ma być pierwey ſądzoná UstPraw H2v; Nie ſtánieli oná ſtroná co ią pierwey w regeſtr nápiſano/ tedy niż Sąd wſtánie ma być przes Woźnego trzy kroć wołána UstPraw H2v, H2v; [Pisarz trybunalski] ſpráwy ich [deputatów trybunalskich z poszczególnych województw] do Reieſtru porządkiem Státutowym wpiſowáć ma. SarnStat 872, 1294, 1303.
ε. Spis treści lub wykaz (indeks) zagadnień; też spis ksiąg; index librorum, titulis ratio, librarium Mącz (73): Náydziecie téż przi vrocżyſtych ſwięciéch pieſni piękné/ dlá oſobnégo pocieſſeniá/ iáko reieſt [!] vkazuie tu polożony OpecŻywSandP ktv; Reieſtr látwiégo nalezieniá dzieiow albo kapitula. OpecŻywSandR nlb 2, nlb 2v żp; Regeſtr ten ktoriſmy wam przodkiem połozili telko głowny rozdział wſzytkich zioł kthore ſą w thych kxięgach w ſobie zawiera FalZioł [‡], [‡]; Regeſtr albo vkazanie gdzie czo ſtoi wypiſano. MiechGlab *6, **7v; RejPs Ff2 żp; GroicPorz oo4v; Gdyżći tho [tj. argument na wszystkie rozdziały] nie idzye zá grunt/iedno miáſto Reyeſtru: ábyś ſtąd ſnádnieyſzy pochop miał/ [...] do ſłuſznieyſzego wywiádowánia ſwoich powinnośći cnotliwych. RejWiz A8, Dd5; Regeſtr abo ſpoſob nalezienia Epiſthoł y Ewángeley Leop AAA2, YY4v żp; RejZwierz aav żp, bb4v; Abowiem ſtárzy oycowie chcąc zábieżeć niebeſpiecżeńſtwu/ áby kſięgi ktore poſzły z domyſłu ludzkiego/ nie były mieſzáne miedzy ty ktore oprocż wątpienia poſzły z duchá świętego/ tedy ie poſpołu zebráli w ieden regeſtr ktore názwáli Kanon BibRadz I 481; BielKron Mmmmv; Index librorum, Regiſtr. Mącz 85c, 191d, 249c; SarnUzn B2; HistRzym 135v; Reyeſtr álbo pokazánie krotkie mieyſc oſobliwſzych/ dla prędſzego ználezyenia porządnie podług liter s pilnoſcią zebrány. RejZwierc Aaa3, Aaa3v żp; WujJud Llv żp; CzechRozm *v żp, **6v; Oczko 41 żp; LatHar Aaa3 żp, Aaa8; WujNT Ddddddv, Xxxxxx żp; Kędy do gránice y rozdźiału Płot, Rzéká, należy: pátrz w tych Tytuléch, Státutów właſnych z reyeſtru. SarnStat 470; ACzkolwiek tá ieſt właſność y virtus porządku methodum w tym Státućie/ że y bez Reieſtru káżdy może naléźć w nim to co mu iedno potrzebá. SarnStat 1306, 550 [2 r.], 720, 1307 żp, 1314; Dwá ſą przy nich [kazaniach] Regeſtry. Ieden do náuk ná zmoćnienie [!] Kátholickiey wiáry: A drugi do napráwy obyczáiow ſłużący. SkarKaz kt, Oooov żp.

rejestr czego [= poszczególnych części tekstu] (19): Regeſtr Mędrczow porząd wypiſany. BielŻyw nlb 7; Też dla łácnieyſzego ználezyenia/ reyeſtr wſzytkich Pſalmow ná końcu ieſt przydány. LubPs kt; KrowObr Qq4 żp; Leop AAA2; Mamy tedy wiedzieć/ iż w piſmie ſwiętym dwá Reieſtry piſm ciągną ſie przez wſzytkę Biblią. SarnUzn B2; Pocżyna ſie Regeſtr tych Hiſtoriy. HistRzym 134v, 135v żp; Regeſtr przednieyſzych rzecży/ ktore te Kśiąſzki w ſobie zámykáią. WujJud Ll; WujJudConf 36v; Reieſtr Rzecży Cżelnieyſzych w tych kſiąſzkách opiſánych CzechRozm *; SkarJedn D3; LatHar Aaa2v; Nákoniec położyliſmy ná końcu Regeſtr doſtáteczny wſzytkich náuk y rzeczy zbáwiennych WujNT przedm 26, kt, Vvvvv2v, Vvvvv2v żp, Xxxxx; Ale Kośćioł Bozy nie będźie chodźił pytáć o Regeſtr kśiąg ś. do ſwoich nieſzcżęſnych zbiegow [tj. heretyków]. WysKaz 36; SarnStat 1315.

rejestr czego [= jakiego tekstu] (2): Regeſtr Kroniki BielKron Kkkk2v żp; Regeſtr Nowego Teſtámentu. WujNT przedm 27 marg.

rejestr dla czego (3): RejZwierz aa; Reyeſtr dla rychleyſzégo náleźienia rzeczy tych/ któré ſye w tych Kśiążkách zamykáią. Oczko [40]v; REIESTR, Dla prędſzego naleźienia rzeczy w tym Státućie/ rzędem obiecádłowym. SarnStat 1306.

rejestr do czego (1): REGESTR DO NAVK NA ZMOCNIENIE KATHOLICKIEY WIARY PRZECIW HÆRETYKOM. SkarKaz Oooo.

rejestr ku czemu (2): Regeſtr ku náidowániu rzecży przednieyſzych. BielKron Kkkk2. Cf Zwrot.

rejestr na co [= jakiego tekstu] (3): Przytem przydána ieſt nauka czytaniá i piſaniá ięzyka Polſkiégo/ [...] I Regeſtr na wykłád ktory przy ś. Mattheuſzu/ i na Ewangeljé niedźielné i dniow świętych MurzNT kt; Polſka Kroniká ná ktorą ieſt oſobny Regeſtr. BielKron Llll2v, Llll4.

rejestr na co [= poszczególnych zagadnień] (1): Zdało ſie nam [...] Regeſtr na wſzelkie niemoczy, ktore lekarzſtwo tich zioł bywaią vzdrowiony: wam przyłożyć. FalZioł [‡].

W połączeniu szeregowym (1): ſłowo Boże [...] [nowowiernicy] fáłzywymi glozámi ábo wykłádámi/ árgumenty y regeſtrámi ſrodze pogwałćili/ áby ſię piſmo zdáło być zá nimi. WujNT przedm 4.

Zwrot: »sprawić rejestr [ku czemu]« (1): ſpráwilichmy ku końcowi Reieſtr/ ku prędſzemu mieyſc potrzebnych znaleźieniu BibRadz *6.
Szeregi: »rejestr abo spisek« (1): Regeſtr ábo ſpiſek ſłow y rzeczy przednieyſzych/ ktore ſię w tym Nowym Teſtámenćie y w Annotácyách iego zámykáią. WujNT Xxxxx.

»rejestr abo tablica« (1): Regeſtr ábo Tablicá Epiſtoł y Ewángeliy/ ktore [...] w kośćiele według zwyczáiu Rzymſkiego czytáią. WujNT Vvvvv2v.

b. Spis czynności, zasad postępowania, instrukcja [o czym] (2): Bo y w wielkich rzecżách dla tego Formularze ſą/ áby cżłowiek wſzyſtkiego w głowie nie nośił: ále gdy o cżym rzecż przypádnie/ do Regeſtru o onych rzecżách ſie vćiekał. GostGosp 1; O czáśie ſądzenia Roków w káżdym Powiećie zoſobná: naydźieſz reieſtr w Státućie Polſkim Herbórtowym SarnStat 720.
c. Spis kosztów, zysków, danin, podatków; rachunek, księga rachunkowa; tabula (expensi a. accepti) Mącz, Modrz, Cn; libellus BartBydg; calendarius, codex (accepti a. expensi), ratio, rationarius (codex) Mącz; aneclogistus, logarion, rationarium Calep; regestrum JanStat (67): Vbędzie w regeſtrze obroku Vćiekł młynarz tego roku RejRozpr C4v, D; GliczKsiąż I4; KIedy Kártágińſką włość Rzymiánie poſiedli/ Poborce potym do nich z regeſtry przybiegli/ Iáko mieli trybut dáć RejZwierz 39v; Drudzy do Goſpodárſtwá wſzytkę myśl ſkłónili/ A w pieniądzách nawyżſzé dobro położyli. Więc téż tám rychléy naydźieſz Regeſtrá ná ſtole KochZg A3v; Rationarius, Regiſtr/ xięgi ráchunkowe álbo ráchubne. Mącz 347c, 31c, 58c, 347c; á w tym reyeſtrze nie było wylicżánie rzecży/ kthore ſie iádły/ ábo piły/ ále telko ták ſtało/ Obiad wniedzielę koſztuie thák wiele GórnDworz O6, O6 [3 r.]; A thu iuż beſpiecżnie będzyeſz mogł rozumieć iżeś wſtał od mytá o [!] od márnych reieſtrow ſwoich iáko Máttheuſz RejPos 325v, 325v; HistLan B4v; RejZwierc 234, 248v; po ſześći złotych ná Koń ná cżwierć roku im płácono/ y ſzkody Końſkie według Regeſtru iáko ktorego piſano BielSpr 70; Strum R2; O Páwle Trzećim Papieżu powiádáią/ że w regeſtrách Iáłmużniká iego [...] nálázło ſię więcey niż ośm dźieſiąt tyſięcy złotych ReszHoz 133; Odiachał Ciekliński ze d wiema [!] Reiestry, zobudwu skarbow wziętemi ActReg 128, 129 [2 r.]; Logarion – Regeſtr do ktorego widatki wpiſsuiemi. Calep 611b, 896a; Vrzędnik [...] qwit ma mieć ná regeſtrze/ áby łácwieyſza licżbá byłá: á gdy regeſtrowi nie wierzą/ qwit vkázáć. GostGosp 16, 4, 154, 156; A wſzyſtko porządnie ſpráwiwſzy y ſpiſawſzy/ ieden Reyeſtr nam oddáć máią/ drugi przy ſobie mieć/ trzeći Podſkárbiému dáć. SarnStat 334, 276, 308, 310, 312, 334, 336; Ni Chriſtus/ ni vbodzy tego [złożonych datków] nie vżyią: Sámi zá to niewierni Iudaſzowie tyią. Szpitale łákną/ pragną/ źiębną/ nędzę klepią: A owi ludźiom ocży reieſtrámi ślepią. KlonWor 50; [A iż się pokazało na tym rachunku, iż nieboszczyk p. Jurga Krakier został winien wnukom swym tak jako jego rejestrza pokazowały pieniędzy fl. 403 i gr 14 InwMieszcz 1597 nr 301/297, 1597 nr 301/298].

rejestr czego (7): Libellus aeris alieni, regestr dlvgv BartBydg 81b; Mącz 438a [2 r.]; Calep 69a; Vrzędnik ma mieć oſobny regeſtr rządzenia cżeládźi y płácenia im GostGosp 16; REyeſtrá tego wſzytkiégo máią mieć przy ſobie SarnStat 362, 362 marg; [Potym produkowali regestr czynszów zamkowych z tej wsi Polykna LustrSand 283].

Z przymiotnikiem odrzeczownikowym oznaczającym rodzaj opłat (2): Kiedy ſpiſuią Regeſtr dźieśięćinny/ ma káżdy chłop prawdę/ wiele náżął/ powiedáć GostGosp 78; SarnStat 414; [Płacą ex laneo per gr 16, ale z regestru czynszowego naliczono więcej. LustrSand 176; Dzielą sobie [piwowarowie] drudzy słód na 2 wary, a jakośmy się dowiedzieć mogli z regestrów czopowych i od radziec LustrPłoc 32, 20, 26, 32; InwMieszcz 1573 nr 188/139].

Zwroty: »w rejestr napisać (a. wpisać), wpisan; na rejestr (s)pisać; do rejestru zapisać; napisać na rejestrze; w rejestrze napisany« [szyk zmienny] (3:1;2;1;1;3): Mącz 347b; Ten ſzácunek/ choćiaby ſię ná ſeymie zſtał/ [...] niechby był w reieſtr wpiſan [in tabulas publicas referenda esset]. ModrzBaz 138v, 120v; BielRozm 28; Proszę tylko oto [...] zeby na pewnym mieiscu mi beł [jurgielt] naznaczon y przypowiedzenie słuzby na 24 konie zeby Pan Podskarbi do reiestru wczas zapisał ActReg 61; Vrzędnik ná Regeſtr ma piſać/ iáko á po cżemu ktorego tego dniá ná tárgu było. GostGosp 46, 46, 94; Kupcy długi w Reyeſtrzéch nápiſáné przed trzemá láty niech wyćiągáią. SarnStat 695, 276 [2 r.].

»rejestra (s-, po)pisać (a. spisować rejestr)« [szyk zmienny] (4): Spyſales regeſtra/ ſluchay Pacholątko lecz nieruchay. Tych Czyrographow związanich Czo napiſow niemas nanich. RejKup E; RejZwierc 191; Száfárſtwo gumná ma bydź życżliwe/ iáko zboża ták y pieniędzy: Regeſtrá záraz piſáć: opátrznie y rządnie ie chować: ná pámięć ſie nie ſpuſzcżáć GostGosp 48, 78.

»w rejestr wejźrzeć« (1): Vrzędnik ma ſpiſáć porządek vſtáwicżny [wydawania prowiantu] około ſzkut [...]. A Klucżnik ma nápiſáć dźień kiedy ſie odbiją/ y kiedy ná zad przyidą: tedy w Regeſtr weyźrzawſzy/ łácwiey mu ſie dowiedźieć/ co ma wroćić. GostGosp 100.

Szeregi: [»rejestry i karby«: Urodziło się roku niniejszego wedle regestrów i karbów urzędniczych jęczmienia sieczonego kop 1200 LustrMalb I 66.]

»rejestr, rachun(e)k« (2): Mercurius gdi będzie z mieſiączem zlączony: czyni ten dzień weſoly y chwalebny. Reieſtri ſprawiay, rachunk cżin FalZioł V 53; Rationibus inferre, W regiſtrá/ w ráchunek wpiſáć. Mącz 347b.

»reistr a spisek« (1): Tabulae accepti, Regiſtr á ſpiſek wziętych rzeczy do skárbu. Mącz 438a.

»tramy i rejestra« (1): A on názáiuthrz żydkowi przyſługuie/ tramy y reyeſtra popiſał. A mnima iż tego nikt niewie/ áno wſzyſcy á iáwnie mu pochlebuiącz poſmiewáią ſie z niego. RejZwierc 191.

W przen (2): Rádzi bárzo tramy kryſlą [tj. wypisują dług na belkach]/ Y reyeſtrom ſie doſtánie/ Cżáſem idź z wioſki náſz pánie. RejZwierc 232.
Zwrot: »wleźć w rejestr« = zapożyczyć się (1): (marg) Koſzt około białych głow (–) Częſto ſie kłuſſe połkopek Aż muſi wleſc w regeſtr chłopek RejRozpr H3.
Przen (1):
Zwrot: »[komu] na rejestrze nie zostać« (1): áby ten co do tákich wód iedźie/ myśl/ y ſercé ſwé/ co nabárźiéy vſkromił/ [...] ták ſercé y ſpráwy ſwé ſtánowiąc/ iákoby áni BOgu Pánu ſwému/ áni komu z ludźi/ áni ſam náoſtátek ſobie/ ná reyeſtrze nie zoſtał. Oczko 24.
2. Tabliczka, przedmiot, na którym umieszcza się napisy; album, pinnacidium, tabula Mącz (3): Album, Tablicá álbo inſza rzecz byała ná ktorey może piſáć. álbo/ yáki regeſtr. Mącz 6c; Tabula, Tablicá/ deſzczká/ też liſt regiſtr y wſzeláka rzecz ná którey może piſáć. Mącz 438a, 300c.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Do tego [że Polacy używają tylko jednego „g”] przydáć ſie może Reieſtr, nie Regeſtr, Aniół, Ewanielia, etć. nie Angiół, áni Ewángelia. JanNKar E4.
Szereg: »karty albo reistr«: (1): Tabulas inter se configere, Kárty álbo regiſtr weſpołek skryć. Mącz 126d.

Synonimy: 1. księga, spis; a.α. poczet, rząd, wyliczanie, wyliczenie; β. spisanie, zapis; δ. porządek; ε. spisek, tablica; 2. deszczka, list, tablica.

KO