Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [MALUTENIECZKI]

Następne hasło: MALUTKO »

MALUTKI (52) ai

-t- (47), -d- (5).

a jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja

sg
m	N	malutki	f	N	malutkå	n	N
	G	malutki(e)go		G			G	malutki(e)go
	A	malutki		A	malutką		A
	I	malutkim		I			I	malutkim
	L	malutkim		L			L

pl
N	m pers	malutcy
G		malutkich
D		malutkim, malutki(e)m
A	m pers	malutkié
A	subst	malutki(e)
I	m	malutkimi

sg m N malutki (7). ◊ G malutki(e)go (3). ◊ A malutki (1). ◊ I malutkim (1). ◊ L malutkim (1). ◊ f N malutkå (4). ◊ A malutką (1). ◊ n G malutki(e)go (2). ◊ I malutkim (1). ◊ pl N m pers malutcy (11). ◊ G malutkich (3). ◊ D malutkim (6) WróbŻołt, WujNT (5), malutki(e)m (2) LubPs, OrzRozm. ◊ A m pers malutkié (6); -é (1), -(e) (5). subst malutki(e) (1). ◊ I m malutkimi (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) s.v. maluchny.

Znaczenia

Intens. od „mały”
- I. Określa wielkości mierzalne: niewielki, drobny (22)
  - 1. O rozmiarach przestrzennych (9)
    - a. O wzroście ludzkim: niski (2)
    - b. O objętości ciał bezpostaciowych; tu: mała ilość jedzenia (1)
  - 2. O czasie: krótki, krótkotrwały (1)
  - 3. O wieku: młody, niedorosły (9)
    - α. W funkcji rzeczownika (3)
  - 4. O ilości: nieliczny (3)
- II. Określa wielkości niemierzalne; oznacza niski stopień nasilenia cechy lub zespołu cech charakteryzujących dane pojęcie (wyrażone lub podległe elipsie): nieintensywny, nieznaczny, słaby, lekki, łagodny (30)
  - 1. Mało ważny, mający małe znaczenie (1)
  - 2. O ludziach: zajmujący niską pozycję w hierarchii społecznej lub do niej przyrównanej [z określeniem niskiej pozycji społecznej wiąże się często lekceważąca, pogardliwa (cudza lub własna) ocena ludzi ją zajmujących albo pochwalająca, zalecająca ocena ich pokornej postawy w tej sytuacji]; skromny, nieznaczny; tu w funkcji rzeczownika (27)
    - a. Wobec Boga (2)

Intens. od „mały”:

I. Określa wielkości mierzalne: niewielki, drobny (22):

1. O rozmiarach przestrzennych; modicus Vulg (9): że też mogł P. Chriſtus [...] być zupełny pod oſobą málutkiego chlebá. WujNT 60, Yyyyy.

W połączeniu z dem. (1): Pugillaris [...]. eyn handtfelen. Malutka tablyczká. Murm 188.

W przeciwstawieniu: »malutki ... wielki« (3): KuczbKat 335; A oto/ okręty/ ták wielkie będąc/ y gdy ie ſrogie wiátry pędzą: iednák obracáne bywáią od málutkiego ſzteru WujNT Iac 3/4, Iac 3/5.

a. O wzroście ludzkim: niski (2): Zoná też iego byłá málutka á bárzo miąſſa March¹ A2. [idem] March³ T7.

b. O objętości ciał bezpostaciowych; tu: mała ilość jedzenia (1): Comesatio, post coenam epulatio. Eyn banket yn der nacht/ eyn ſchlafftrunck. Kołáciya málutka dla trunku. Murm 159.

2. O czasie: krótki, krótkotrwały (1):

Wyrażenie: »na malutki czas« = na krótko (1): Przypominánie/ iż zli bárzo ſie ná máludki cżás vznawáią LubPs R6v marg.

3. O wieku: młody, niedorosły; parvulus Vulg, PolAnt (9): y ten ieſt brát wáſz malutki o ktoremeſcýe mi powýedali HistJóz Dv; Poimayćie nam liſzki málutkie/ ktore każą winnice Leop Cant 2/15.

W przeciwstawieniu: »stoletni ... malutki« (1) wam ſtoletnié ſtárce przyiaćioły ſwoie/ wam świokry/ wam málutkié zálécáią wnuki ſwoié. OrzJan 18.

Wyrażenie: »dzieciątko (a. dzieci) malutkie« [szyk 2 : 1] (3): y rownie mi ſye to być widźi y tákiego śmiechu godno/ iáko ſye więc śmieiemy dźiećiom málutkiem/ gdy álbo czapkę Oycowſką ná ſye kłádą/ álbo trzewik Oycowſki obuwáią OrzRozm T3; RejPos 127; SiebRozmyśl F4.

α. W funkcji rzeczownika (3):

W porównaniach (2): Ktobykolwiek nie przyiął kroleſtwá Bożego iáko málutki/ nie wnidzie do niego. Leop Mar 10/15; WujNT 1.Cor 3/1.

Szereg: »malutcy i dziateczki« (1): Wáſzy też málutcy/ o ktorycheſćie wy powiedáli iż mieli być podáni do łupu/ y dźiateczki ktore dziś nie wiedza [!] co zle á co dobrze/ ći támo wnidą BibRadz Deut 1/39.

4. O ilości: nieliczny (3): A przeto nie idzie ſtąd/ żeby kośćioł powſzechny/ miał być málutki. WujNT 249, 57.

W przeciwstawieniu: »malutki ... wielki« (1): Leop Deut 26/5 cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »malutki poczet« (1): Narod Syreyſki przeſládował á zćiſkał oycá moie^go/ ktory wſſedł był do Egyptu/ y thám pielgrzymował w málutkim pocżćie [in paucissimo numero]/ y zroſl á rozmnożył ſie w lud wielki y mocny práwie bez licżby. Leop Deut 26/5.

II. Określa wielkości niemierzalne; oznacza niski stopień nasilenia cechy lub zespołu cech charakteryzujących dane pojęcie (wyrażone lub podległe elipsie): nieintensywny, nieznaczny, słaby, lekki, łagodny (30): przedśię kiedy łáſká Boża ich málutką przyrodzenia świátłość zápali/ tedy bárzo śie wzbudzáią ku chciwośći y ku poznaniu prawdy KuczbKat 360.

Wyrażenie: »malutkiego serca« = nieufny, tchórzliwy (1): Biádá temu mowi Mędrzec/ ktory ieſt málutkiego ſercá y vſt złośliwych SkarKazSej 662a.

1. Mało ważny, mający małe znaczenie (1): ále będąc ia tym célem Kácerzom wyſtáwiónem/ przedśię ieſtem málutkim célem w oczách ich OrzQuin K3.

2. O ludziach: zajmujący niską pozycję w hierarchii społecznej lub do niej przyrównanej [z określeniem niskiej pozycji społecznej wiąże się często lekceważąca, pogardliwa (cudza lub własna) ocena ludzi ją zajmujących albo pochwalająca, zalecająca ocena ich pokornej postawy w tej sytuacji]; skromny, nieznaczny; tu w funkcji rzeczownika [w tym: w pl (26)] (27): LubPs E3; Leop Mar 9/41; Potępia tych/ ktorzy gorſzą málutkie. WujNT przedm 36; Przez te málutkie/ nierozumieyże ſámych nieukow/ y proſtakow/ rzemieśnikom [!]/ dzieći y niewiaſt [...]. Ale przez te málutkie rozumiey pokorne/ ták vczone iáko y nieuczone. WujNT 47, 45, 47 [4 r.], 74 marg, 237 [3 r.], Luc 17/2, Zzzzz4v.

W przeciwstawieniach: »mądrzy (3), chytrzy, możni, roztropni, rozumni ... malutcy« (5): Syny ſwoye w obfitoſcyach możne zoſtáwili/ Aby nas máludkye twoye tu wſſędy niſſcżyli. LubPs D4; Otrzymáią málutcy głupſtwo/ á chytrzy będą ocżekáwáć wiádomośći. Leop Prov 14/18, Prov 21/11; żeś te rzeczy zákrył przed mądremi y roſtropnemi/ á obiáwiłeś ie málutkim. WujNT Matth 11/25, Luc 10/21.

W porównaniach (2):

Jako comparatum (1): ále sſtáliſmy ſię málutkimi [parvuli] miedzy wámi/ iákoby mámká ogrzewáiąc dźiatki ſwoie WujNT 1.Thess 2/7.

Jako comparandum (1): Ieſli ſię nie náwroćićie/ á nie sſtániećie ſię iáko málutcy nie wnidziećie do kroleſtwá niebieſkiego. WujNT 47.

Szereg: »malutcy i (to jest) pokorni (ludzie)« (2): Wykład przykazania twego oſwiecza/ á rozum dáie malutkim. To ieſt pokornym ludziem. WróbŻołt 118/130; WujNT Bbbbbb.

a. Wobec Boga (2):

Szeregi: »malutcy a nikczemni« (1): Tákże y my kthorzychmy ſą właſni dziedzicy kroleſtwá niebieſkyego/ pokichmy byli máludcy á nikcżemni w ſtárych vſtáwach Páná ſwego/ chodzilichmy pod niewolą á pod ſrogoſcią zakonu á pod gniewem Páńſkim iáko ſłudzy. RejPos 33.

»malutcy i u piersi ssący« (1): Ieſli táki Prorok przyznawa ćięmnośći nievmieiętnośći ſwoiey: á my máludcy y v pierśi sſący/ iáką nocą niewiádomośći ogárnieni ieſteſmy. SkarKaz 81a.

Cf MALEŃKI, MALUCHNY, MALUCKI, MALUCZEŃKI, MALUCZKI, MALUĆKI, [MALUNDY], MALUSI, [MALUSIENIECZKI], MALUSIEŃKI, MALUŚKI, [MALUTENIECZKI], [MALUTURNY], MALUTY