[zaloguj się]
[pdf]

MEAT (31) sb m

e jasne, a pochylone (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N meåt meåty
G meåtu meåtów
A meåt meåty
I meåtem meåtami
L meåcie meåtåch, meåci(e)ch

sg N meåt (1). ◊ G meåtu (2). ◊ A meåt (2). ◊ I meåtem (1). ◊ L meåcie (2). ◊ pl N meåty (2). ◊ G meåtów (4). ◊ A meåty (10). ◊ I meåtami (2). ◊ L meåtåch Oczko (4), meåci(e)ch (1) RejWiz.

Sł stp, Cn, Linde brak.

1. Kanał naturalny lub sztuczny, łożysko rzek i wód, ich bieg, podziemna szczelina [meatus – dziura, przechód, wychód Mącz 217a; bieg; cieczenie, płynienie; por ‒ meatus Cn] (21): Ale to ieſt dziwnieyſza/ iż ty ſrogie wody [rzeki]/ Vżywáią ná wſzytkim tákiey dziwney zgody/ Ze ſobie w ſwych meaciech nic nie przekażáią RejWiz 145v; Vczyńże też w ónym obrónieniu Stáwidłá/ álbo Złóby włóż/ ták/ cobyś rozumiał/ żeby ieno właſną wodę ónego meatu mogły zniéść Strum N; zeznaymy téż z Philozophy/ że té wody idąc/ á biórąc ſye z kruſzców róznych (iuż nie o rzécznych/ ále o Cieplicznych mowiém) podpalóné śiárką/ przez iákié meaty idą/ thych właſność odnoſzą Oczko 8; bo co rzeczem owéy rzéce/ co długim meatem ciekąc/ á potym ſye w dźiewięć dźieląc/ w óſmy wodą ſłoną/ á w dźiewiątym ſłodką ćiecze? Oczko 8, 4v, 7, 9, 11 [2 r.], [43]v; Tákże wſzyſcy złocżyńcy niech meat kopáią Rzekam/ ktore ſie ná doł do gránic śćiągáią: Nád ktoremi ſtrażnice/ twierdze/ podziáłamy BielSjem 18.

W charakterystycznych połączeniach: długi meat, głęboki; meat kopać, opatrzyć; z meatu iść, wziąć się; przez meat biec, ciągnąć się, iść (2); meatem ciec; w meacie brać się, palić, zsiadać się.

Wyrażenie: »meat ziemny [= podziemny]« [szyk 4 : 3] (7): Muśi to tedy pewnie być śiárká/ którą ogień paląc w meatach źiemnych/ nietylko Cieplice/ ale kruſzce [...] czyni. Oczko 6; Co iednemuſz práwie ſpoſobowi przypiſzmy/ pómniąc/ że źimie meaty źiemne ſą goręczſze Oczko 9, 1, 4v, 6v, 7, [42]v.
Szereg: »meat a żyła« [szyk 1 : 1] (2): Inſzemi to tedy źrzodłámi á nie dżdżowémi/ Bóg rozmnaża: á péwnie témi/ co ſye z źiemie przez żiły á meaty/ ná to vczynionémi ćiągną Oczko 8, 9.
W przen (1): (nagł) Na Kleynot Stárodawny Korcżak. (–) SZeroki meath te ozdobńe wody/ Miewáły záwſze cżáſu złey przygody: Tám gdźie potrzebę tey korony znáły/ Brzegi ſwe przykro y mężnie ſtáwiáły. WerGoścPapr 202.
2. Przewody wydzielania wewnętrznego i zewnętrznego (drogi moczowe, przewody żółciowe, pory skóry itp.) [dziurki subtelne w skórze człowieczej i źwierząt inszych, któremi wilgotność i pot z ciała wychodzi; dziurki w nosie, uściech, w oczach etc. – meatus Cn] (10): w którym to pićiu/ kiedy ſye żyły otwórzyły/ nátura zwyćiężyłá/ wodá nietylko wielkiémi meatámi/ ále y przez ſkórę/ czyſzcząc wſzyſtki żyły/ plugáſtwá rózné zſobą wywodźiłá Oczko 19v, 14v, 19v, 20v, 21v, 22v, 32.

meat czego (1): bo ieſli nérká kámięniém álbo iéy ćiáſny meat/ grubą flegmą zámulony/ [...] śmierć potym przynieść może: iáko ich zániedbáć? Oczko 13.

meat w czym (2): że tho co którému ſzkodźiło/ odeymuie [woda]/ ćiepłá przyrodzonégo w nim wzbudzáiąc/ á meaty w ſkórze otworzywſzy/ powoli wyſuſzáiąc Oczko 25v, 19.

W charakterystycznych połączeniach: ciasny meat, wielki (2), zawarty; zatkanie meatu; meat otworzyć (meat się otworzy) (3), zgotować, zranić; meatem iść.

Synonimy: 1. bieg, kanał, żyła; 2. dziureczka, dziurka, por.

MM