Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MIAŁCZA

Następne hasło: MIAŁKO »

MIAŁKI (78) ai

-a- (36), -å- (6); -å- Leop, BielSat, BielSpr (2), SkarŻyw; -a- : -å- SienLek (13 : 1).

comp i sup (1 + 1) (nå)mielszy (2).

Fleksja

sg
m	N	miałki	f	N	miałkå, nåmielszå	n	N	miałki(e)
	G	miałkiégo		G	miałkiéj, miałki		G	miałki(e)go
	A	miałki, mielszy		A	miałką		A
	I	miałkim		I	miałką		I
	L	miałkim		L			L

pl
N	subst	miałkié
A	subst	miałki(e)
I	f	miałki(e)mi
L		miałkich

sg m N miałki (6). ◊ G miałkiégo (3); -égo (1), -(e)go (2). ◊ A miałki, mielszy (41). ◊ I miałkim (4). ◊ L miałkim (1). ◊ f N miałkå, nåmielszå (6). ◊ G miałkiéj SarnStat (3), miałki (1) Mącz. ◊ A miałką (2). ◊ I miałką (2). ◊ n N miałki(e) (1). ◊ G miałki(e)go (2). ◊ pl N subst miałkié (1). ◊ A subst miałki(e) (3). ◊ I f miałki(e)mi (1). ◊ L miałkich (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Znaczenia

1. Rozdrobniony tak, żeby nie było grudek; sproszkowany; sypki; konsystencji mąki (60)
2. Płytki, niegłęboki (18)

1. Rozdrobniony tak, żeby nie było grudek; sproszkowany; sypki; konsystencji mąki; in pollinem tusus, in pulverem contritus, pulvereus Cn (60): FalZioł I 10d, 12d, 15a, 16c, 108d (32); Albo zetrzy kmin co w mielſzy proch/ prześiawſzy przez gęſtą chuſtę SienLek 63v; Omanowy korzeń dobrze vwierć/ zmieſzayże z miáłkim pieprzem/ kminem/ [...] á tego pożyway w wieczor y wzárań. SienLek 84v; á włożywſzy ie w gárniec nowy/ ſpálić ná miáłki popioł SienLek 105; á námieſzay vgniłégo miáłkiégo gnoiu ſkotowego SienLek 176v, 40, 59v, 66, 69v, 84 (13).

W przeciwstawieniu (o soli): »w bałwanach ... miałka« (1): ſól do zamków królewſkich/ bądź w báłwánách/ bądź miáłka/ nie ma bydź kłádźiona ná liczbę. SarnStat 378.

W porównaniu (3): Będzie też iáko proch miáłki [sicut pulvis tenuis] zgráiá cudzych twoich BudBib Is 29/5. Cf »miałki jako alkohol«, »miałki jako mąka«.

W charakterystycznych połączeniach: miałki aloe, blajwajs, gnoj, kmin, pieprz, popioł, proch [= proszek] (44).

Wyrażenia: »miałki jako alkohol [= pyłek]« (1): Vcżyń proch barzo miałki iako alkohol FalZioł V 111v.

»miałka mąka; miałki jako mąka« [szyk 3 : 1] (3; 1): FalZioł I 88b; Simila, et Similago, similaginis, Co naypięknieyſza co namielſza mąká pſzeniczna. Mącz 393c, 393d; ále [proch] ma być miałki iako mąká. BielSpr 73v.

»miałka sol« = minutus sal JanStat [szyk 3 : 3] (6): SienLek 69v; Plebanowi w Wieliczce ná kożdy tydźien korzec ſoli miáłkiéy. SarnStat 377, 370, 373, 378 [2 r.].

Szereg: »miałki, (a) niestanowiony« [szyk 2 : 1] (3): BielSat N3; nábiy ią tęgo ſtypułkiem w formie prochem nie sſtánowionym miałkim BielSpr 74; BielSjem 39.

2. Płytki, niegłęboki; brevis, vadosus Mącz, Cn; depressus, exiguus, tenuis Mącz (18): Leop Act 27/29; Vadosus amnis, Rzeká máyąca częſte miáłkie mieyscá które może przebrádzáć. Mącz 472c; A tego theż przeſtrzégay/ áby Sadzáwki miáłkié nie były: ábowiém to ieſt Sadzawká nalepſza/ [...] która ma Głębokośći Trzy łokćie. Strum N4, D2; WujNT 503 marg; KlonFlis F2.

W przeciwstawieniach: »głęboki, wielki ... miałki« (2): s thego záćmienia powiádam przyść [...] tákiey ſuchośći/ iż głębokie názbyt rzeki będą miáłkiemi/ á w miernie głębokich wody niebędźie LeovPrzep D4; A ták cztéry łokćie pięć łokći wody w ſtáwie/ tho ieſt napożytecznieyſzy ſtaw/ á zwłaſzczá kędy mogą być ſtáwy wiélkié/ ábowiem w tákim ſtáwie Rybá dobrze rośćie y nieták prędko zginie iáko w miáłkim. Strum D2v.

Wyrażenie: »miałka woda« = brevis aqua Mącz, Cn; depressa a. exigua a. tenuis aqua Mącz (4): BielKron 293v; Brevia, Mieyſcá gdzie miáłka wodá yeſt/ Brody. Mącz 27a, 27a, 449a.

Szereg: »płaski i miałki« (1): Ripa accliuis et vadoſa pláſki y miáłki brzeg. KlonFlis Fv marg.

W przen (2): Dziwna rzeká piſmo S. momi [!] S. Grzegorz y ták miałka iſz w niey báránek/ to ieſt proſty y nieucżony/ brodzić: y wielbląd w niey to ieſt vcżony y Doktor pływáć/ y zátopić ſię (pyſzny Heretyk) może. SkarŻyw 47.

W przeciwstawieniu: »miałka woda ... głębina« (1): ále pewnie piſmo ś. ácz ma niektorą miáłką wodę/ w ktorey/ iáko mowi ieden ś. y báránek brodźić może: wſzákże więcey ma głębiny/ w ktorey y wielbłąd vtonąć może. SkarKaz 81a.

Przen: Mało pojętny (1):

W przeciwstawieniu: »głęboki ... miałki« (1): Co/ że rzeczy ſą głębokie/ á náſz rozum miáłki/ nie bárzo go iémi traṕmy Oczko 9v.

[Wyrażenie: »miałkiego rozsądku«: Ludźie miáłkiego rozſądku/ mniemáią żeby im wiele ſtąd przybyło/ gdy co drogiego ná ſię włożą. PlutBBud H3v, N2, N3.]

a. W funkcji rzeczownika: »miałkie«; tu przen: bezpieczne miejsce (1):

W przeciwstawieniu: »głębia ... miałkie« (1): Wierz mi że cie [łakomstwo, pycha, nieczystość] wywiodą ná głębią z miáłkiego RejWiz 31v.

b. Płytko osadzony (o kopycie) (1):

W przeciwstawieniu: »głęboki ... miałki« (1): Ktory koń ma [...] głębokié kopyto/ czarnégo rogu/ bo biały róg rad ſchnie/ á ták bywa miáłkie kopyto. SienLek 186.

c. [O naczyniach: półmisek 1 kowany, a 2 miałkie InwMieszcz 1583 nr 244.]

Synonimy: 1. drobnosypy, drobny; 2. niegłęboki; c. płytki.

Cf MIAŁCZA, MIAŁKOŚĆ, [MIAŁY]

ZCh