1. Miejsce; locus Vulg (5): OpecŻyw 87; wedlvg sprawiedlywey rzeczi na obie ſtronie niechbi granycze bil polozone o mieſczie przes lyſt swoy daly Znacz LibLeg 11/83v; [Nie mamy tu miáſtá mieſzkáiącego [= trwałego] ále przyſzłego ſzukamy. GilPos 91].

miasto czego (1): A ieſliby miáłá być zupełna offiárá Pánu z Ptáſtwá: thedy z Synogárlic y gołąbiąt będzie ią offiárował kápłan do ołtarzá: I zákręciwſſy mu ſſyię y przedárſſy miáſto rány/ wypuśći krew ná kray ołtarzá Leop Lev 1/15.

2. Wytyczony i najczęściej otoczony murem teren, pokryty gęstą i planową zabudową tworzącą place i ulice, stanowiący mniej lub więcej samodzielną jednostkę administracyjną, samorządową, a czasem polityczną; mieszkańcy miasta; władze miasta; civitas, urbs Murm, Mymer¹, BartBydg, Mącz, Calag, Calep, Cn; oppidum Mącz, Calag, Calep; domus, moenia, polis Mącz (7232): Prośił by [...] Drogę mu k miáſtu vkazał BierEz A3; W mieśćie go [jesiotra] dobrze przedáli BierEz I2v; Każy oſłá vźielenić/ Iutro go po miáſtu wodzić. BierEz R4v, A3, A3v, A4v [2 r.], G3 [3 r.], G3v, Hv [2 r.], Pv; Gdy przed miaſtem bylo/ Iozeff niedopuſcil onym ludziom ijdz s nijmi daléy OpecŻyw 30v; a kto ſám ſobie ieſt/ ſwému rozumowi panuie/ motznieyſſy ieſt niż ktory miaſta podbijá. OpecŻyw 35; tak ijż z Ieruzale^m ij z ijnſſych miáſt wielé ludzi przychodzilo oględatz Lazarza żywégo. OpecŻyw 68v, 24, 29, 30, 42v, 49v (42); ForCnR A2 [2 r.], A2v [2 r.], A3, A4, Bv (12); Insulae etiam dicuntur domus in urbe ab aliis separatae, et vicos undique habentes, [...] Domy wmyeśćyech ná oſobni ſtoyąoe. Murm 19, 25 [2 r.], 27; Mymer¹ 5v; HistJóz B2v, C, D2, D2v; BartBydg 68b, 75b, 152b; A czoſzią thknye kvpczow czi rozno ydą bo zrozlicznich myaſth ydą MetrKor 57/117, 57/118v, 59/276, 278v; TarDuch A4v, B6v, C3, E2 [3 r.], E2v; á Tullius mowi, że Socrates z nieba mądroſci doſięgnął, á po miaſtach ią rozſiewał. BielŻyw 42, 2, 8, 9, 14 [6 r.], 17 (31); Takież y miaſtom imiona polſkie albo windelſkie, Lubek, Roſtok, do dziſidyſzego [!] dnia trwaią MiechGlab 46; Modon Wyſep y miaſto thymże imieniem Wenetom moczą odiął MiechGlab 69, *6v, 9, 30, 37, 45 (15); BierRozm 10; WróbŻołt L6, 58/7, 15, Z3v, 121/3; WróbŻołtGlab A4v; LibLeg 6/117v, 118v, 7/10, 35v [2 r.], 11/82, 98; RejPs 81v [2 r.], 128v; ComCrac 12; RejRozpr Cv; ConPiotr 31, 31v; LibMal 1544/78v, 1545/99, 1546/110v [2 r.], 1547/125v, 126 (24); SeklWyzn g3v; RejJóz M, N4v; SeklKat K4, K4v [2 r.], L4; RejKup b8v, c2, d4; RejKupSekl a5v; Krol nád Krolmi y pan nád pány Alexander [...] ludziem w mieſciech po wſzytkim kroleſtwie Perskim vſtháwionym łáskę ſwoię. HistAl G4, A2, A3v, A4v, A7v, B7v [2 r.] (32); KromRozm I Gv [2 r.]; MurzHist C4, Ev, T3v; MurzNT Matth 2/16, 10/14, 15, 14/13, 28/11 (8); KromRozm II g2v, h; KromRozm III F6v, F7v [3 r.], G3v, H8, 13; Wolności, ktorebykolwiek dane były od takowych popłatkow tak miastam jako osobam, aby były ze wszech zjęte na ten czas dla potrzeby pospolitej. Diar 80, 53, 72, 73, 74, 77 (9); co yuż ſie wſſcżęło nye tylko v sláchty [...] ále też y wſámych myeſcyech ſámiſz myeſſcżánye nád zwycżáy á porządek w vcżenyu dzyatek/ ſſukáyą ſobye inſſych ſzkoł GliczKsiąż K3v, B4v, E5v [2 r.], F4 [2 r.], H7, K3v; LubPs Cv, N [2 r.], Nv, O4v [2 r.], R2, gg6v, hh4; GroicPorz C2v, a3v, b3, b3v, b4 (25); KrowObr 22v, 28, 30, 49v, 104v [2 r.], 237v [2 r.], 241v; RejWiz 132, 140v, 155v, 162v; Teſz tho ſą miaſtá ktoreś mi dał bráćie? Leop 3.Reg 9/13; A ſzukayćie pokoiu miáſthá tego do ktoregom was kazał záprowádzić y modlćie ſie Pánu zá nie Leop Ier 29/7; przed miáſtem zábija miećż/ á domá śmierć podobná ieſt. Leop Thren 1/20, *B2, Gen 26/7, 33, 36/35, 41/36 (152); UstPraw Av, A2, D, E2, E3 (22); KochZuz A2; RejFig Aa2v, Aa6, Aa6v, Bb, Bb6v (10); vźrzał á niewiáſty/ Iedny ſtoią ná murzech/ á drugie przed miáſty. RejZwierz 37v, A2v, lv, 2, 6 [3 r.], 12v (25); y wybáwił Lotá z one^go zginienia miaſt tych co w nich mięſzkał. BibRadz Gen 19/29; Abowiem oto pocżynam karánie od miaſtá ktore ſię ozywa imieniem moim BibRadz Ier 25/29; Gdy ſię tułáli po puſzczy y po puſtyni bez drogi/ á nie náleźli miaſtá ku mieſzkániu. BibRadz Ps 107/4; 1. Wypiſuie rozdźielenie źiemie. 3. Pierwſza część należeć miałá ku kośćiołowi [...] 5. Wtora ku Lewitom. 6. Trzecia ku miáſtu. BibRadz Ez 45 arg; Káżde tedy miáſto y źiemicá ktoraby temu doſyć nie czyniłá/ z thákowemże gniewem/ mieczem/ y ogniem będźie poborzoná BibRadz Esth 16/23, Gen 11/5, I 8a marg, Gen 18/24, 26, 28 (149); Mniemáli przed tym poſtronni ludźie/ áby POLONIA byłá Miáſto iákieś/ ták iáko ieſt BONONIA we Włoſzech Miáſto iedno OrzRozm P4; Słuſznie tedy y Homerus wychwaláiąc Vlyſeſſá Mowcę/ Bogiem go być zowie: ná ktorego ludźie po miáſtu chodzącego pátrzą iáko ná Bogá. OrzRozm Q3, I4, N2, O3v [2 r.], Pv [3 r.], P3 (16); Przeſtał też ſiekier ktore iedno przed krolem noſzono/ á miotły zoſtáły/ wſzákże vſtáwił áby przed miáſtem noſzono ſiekiery/ á miotły w mieſcie. BielKron 105v; A ſtąd dziś zową cżęść Włoſkiey zyemie Lombárdyą/ ktorą ſobie byli obráli/ iáko Medyolan/ Bryxyllá/ Plácencya/ Weroná/ Kremoná/ y wiele inych miaſt w nalepſzych kráinach. BielKron 162v; á gdy miáſtá niewſzytkich Artykulow Kſiążęcych przyimowáły/ niebyło ſpolnego przymierza BielKron 207; wezwano też mieſſcżan álbo poſłow od miáſt do Ceſárſkiego dworu BielKron 209; boć nam miáſto z mury/ á nie miáſtu nas/ Skánderbeg polećił BielKron 249v; gdyż ſam Alexánder przyiechawſzy do Syryey/ nie thylko miáſtu/ ále y kośćiołowi Bożemu poććiwość wyrządził BielKron 265v; Ma theż od pułnocy miáſtecżko rzecżone Lethá/ z ktorego widáć ná morzu okręty kiedy idą do miáſtá álbo z miáſtá BielKron 277v; Ten Ceſarz Nero kochał ſie w tym/ iż ty miaſtá iego imieniem zwano. BielKron 287v; A gdy Konrad przyćiągnął do nich/ nálazł miáſto puſte BielKron 365, 9 [2 r.], 10v, 12 [7 r.], 13, 14v (548); KochSat A3, B; KochZg A2v; KwiatKsiąż Av, C4 [2 r.], D4v, Fv, K3; In urbem accessit, Nád miáſto prziciągnął. Mącz 3a; Bovile, Miáſto nie daleko od Rzimu. Mącz 26c; Defectio, Odſtánie/ Odpádnienie Odtrącenie od kógo/ gdy yákoby miáſto álbo yáki lud od posłuſzeńſtwá ſwego páná odpádnie. Mącz 115b; Hecatompolis, id est, centum urbium, Oſtu miáſt. Mącz 153d; Macedonia, Kráyiná w Greciey miedzy Thracią. Eripere á Słáwácką ziemią leżąca/ w tey ſą ony miáſtá do których święty Páweł piſał. Mącz 202b; Municipatim [...]. Ode wśi/ do wśi álbo przes wſziſtki miáſtá yednych praw vżywáyące. Mącz 237d; Omnis civitas Wſziſtko miáſto. Mącz 263c; Regiones urbis, Dziedźiny miáſtá tego. Mącz 349d, 3a, c, 15a, 17b, 20d (169); OrzQuin X2v, X3; LeovPrzep A3v, D4v; Abowiem pátrzay ná ty mieſzcżány o ktorych tu Pan powiádáć racży/ ieſli nie ſą podobni ku Sodomie y ku Egiptowi. Bo Sodomá co zá miáſto było/ tho iuż wiemy RejAp 93; zábiy kogo chceſz/wydrzy komu co chceſz/ weźmi żonę/ weźmi dzyewkę/ weźmi mniſzkę cżyń złośći iákie chceſz/ ſwowolnośći iákie chceſz/ iedno day cżyńſz do miáſtá do tego/ iużći będzie wſzytko odpuſzcżono y wſzytko wolno. RejAp 152; Zátrzęſłá ſie ziemiá á miáſto vpádło RejAp Ff4, Cc4v [3 r.], 42v, 43, 82, 93 [2 r.] (65); ſnádniey mogł ná ſtronie/ niż w mieſcie vcżynić temu doſyć GórnDworz B6v, P3v, Qv [2 r.], Y4v, Y5v, Z4 (16); Thedy Wirgiliuſz poſtáwił ieden słup pośrzod miaſtá HistRzym 48v, 7, 8, 10v, 11 [3 r.], 18 (51); A powſtánie miáſto przećiwko miáſtu RejPos 188; Poźrzy ná ktore miáſto chceſz/ poźrzy ná kthore oſiádłośći chceſz [...] vźrzyſz to iáwnie á iáwnie ocżymá ſwemi/ iż nigdy wiernego wedle obietnic Páńſkich nie naydzyeſz/ áby ſie nie miáło ſporzyć w domu iego RejPos 239v, 19v, 22v, [36] [2 r.], [36]v [2 r.], 62 (67); BielSat C2v, Ev, M4v, N2 [2 r.], N3; KwiatOpis Cv, D2; HistLan ktv [3 r.], A2v, A3, Cv, E3, F [2 r.], F3; KuczbKat 80, 215; Miáſto pothym widząc onę łáſkę iego/ y ſámo ſie potym mocno opráwiło/ y mocno przy nim ſtało RejZwierc 45v, 28, 43v [2 r.], 45v, 55v, 67v (45); Ktory ma lud máły ktemu ſłáby przećiw nieprzyiaćielſkiemu/ pátrz mieyſcá tákiego/ coby ćie ze dwu ſtron broniło/ to ieſt/ gory/ wody/ błotá álbo miáſto. BielSpr 36v, 9v [2 r.], 22, 61v, 62, 62v, 63v [2 r.], 72v; KochMon 28, 33; WujJud 146v, 158; KochList nlb 3; RejPosRozpr c2v, c3, c3v; RejPosWstaw [41³]v; poſlemy męże przed ſobą że wyſzpieguią nam ziemię/ á przynioſą nam ſpráwę/ ktorą bychmy ſię drogą puśćić mieli/ y do ktorychby miáſt iść. BudBib Deut 1/22; tedy opuśćili miáſta/ y po vćiekáli/ á przyſzedſzy Peliſztymowie mieſzkáli w nich. BudBib 1.Reg 31/7; Bo dni godne pámięći/ y chwálebne miedzy wſzem potomſtwem y národem/ po wſzytkich ziemiach y miáſtach: Tyć (ſą) dni BudBib Esth 9/28; Y rzekł/ wſtąpię/ (á) pokryię ziemię/ wygubię miáſto/ y mieſzkáiące w niem. BudBib Ier 46/8; Ták mowi Adonái Iehowá/ miáſto przelewáiące krew wpośrzodku śiebie/ áby przyſzedł cżás iego/ ktore cżyniło báłwány przećiwko ſobie/ máżąc ſię. BudBib Ez 22/3, c, Gen 28/19, 44/4, 13, 17/2 (100); HistHel B2, D, D3 [2 r.]; Strum Iv; BiałKaz B3; BudNT przedm b8v, Matth 12/25, 14/13, Mar 14/13, 16 (27); StryjWjaz A4; CzechRozm 35v, 70, 76v [3 r.], 79v, 119v marg (19); PaprPan G, Gv, Ddv, Ggv, Gg2 [3 r.] (10); przedſie roſkazał/ áby miáſto/ ktoreby nabliżey było onego mieyſcá gdźie trupá náleźiono/ zábiło ćielicę/ dla vbłagánia Bogá. ModrzBaz 79; Oná cżęść miáſtá w ktorey ſię zápaliło/ niech drábiny przyſtáwiáią/ hakámi rozrywáią/ y chuſtámi mokremi gáſzą. ModrzBaz 84; A zdomow inſzych cżęśći miaſtá/ niech dwá przychodzą/ ieden zśiekierą/ á drugi z wiádrem. ModrzBaz 84; Sokrátes [...]/ gdy go pytano zkądby był: niepowiedźiał ſię z Athen/ ále z świátá: rozumieiąc to być rzecż nieprzyſtoyną/ áby táki mędrzec cnotámi ſię oſobnemi báwiący/ miał ſię przywięzáć do murow á obycżáiow iednego miáſtá. ModrzBaz 143, 3, 4, 22, 31 [2 r.], 31v (38); Iáką rożą Rzym pośle Chryſtuſowi. Iákiemi dwiemá koronámi [Piotrem i Pawłem] ozdobiło ſię to miáſto SkarJedn 90; Y nie dla tego ią [carogrodzką stolicę] ći wtorego Zboru oycowie S. vczćić chćieli/ áby ná niey kiedy ktory Apoſtoł ábo Ewánieliſtá śiedział y onę fundował/ iáko ty cżterzy: ále iż nowe miáſto y głowę świeckiego páńſtwá/ kwoli Ceſarzom tjm/ ozdobić chćieli. SkarJedn 179, 24, 26, 90, 137, 174, 175, 179; KochDryas [A]3; Przełozonych wyſtępy miáſtá zgubiły KochOdpr B3 [idem KochPieś 47]; Oczko 15v; Calag 107b, 461a, b; Hieruzálem/ wzór miaſt zacnych/ ozdobá świátá: Zgodą mieſzczan ſwych ſpoiona ná wiecżné látá. KochPs 188; Ze miáſtom/ y walecznym narodom pánuię/ Wſzytko to łáſce twéy przypiſuię. KochPs 209, 69, 81, 188; acż drudzy Vr nie zá miáſto/ ále zá ogień/ ktory w Cháldei zá Bogá miano wykładáią SkarŻyw [282], 20, 21, 27, 31 [4 r.], 70 (109); ZapKościer 1579/1v, 2v, 1582/36v, 1586/68v; MWilkHist B2, B4, Dv; StryjKron 26 [3 r.], 41, 91, 140, 170 (24); CzechEp 98 [2 r.]; Y miáſto/ y ozdobnych Cérkwi w czáśie krotkiem Trzydźieśći wygorzáło KochJez B2v, B2v; iż niepotáiemnie/ ále iáwnie ſię ſchadzamy/ y iż nie tylko z miáſtá/ ále y ſkąd inąd ludźie do nas przybywáią NiemObr 22, 22 [2 r.], 77, 163, 173; KlonŻal B4v marg, C; KochMRot A2v; ReszPrz 7, 26, 31, 70, 112; iednák nigdy ich [znaków miłości] więcey áni znácżnieyſzych nie znaydźieſz/ iáko w tym świętym mieśćie/ z ktorego też inſze miáſtá do dobrych vcżynkow przykład biorą ReszHoz 124; gdyż ſię to wam pokazáło/ że v nas chrześćiján tylko prawdźiwa chrześćijáńſka miłość ſię náyduie/ á oſobliwie w tym Mieśćie/ ktore wy wſzelákim obycżáiem zgánić y zháńbić chcećie ReszHoz 140, 114 [2 r.], 115, 118, 123, 133 [2 r.] (13); ReszList 171, 180 [4 r.], 182, 189, 190 [8 r.]; WerGośc 223 [2 r.], 266; BielSjem 28, 35, 37 [2 r.], 39; KochPieś 47; PudłFr 61; Szedł z krzyżem z miáſtá Pan ſzoſtey godźiny ArtKanc D9v, D12, D12v, D17v, D19v, E10 (9); BielRozm 19, 33; Możeſz mi wierżyć/ iżby Polſká dáleko bogátſza byłá/ gdyby miáłá miaſt więcey GórnRozm L4v, A3, B2, B2v, D2, K4 [2 r.] (22); KochProp 6; KochWr 21, 26, 32; Xiazetom Mazoweckim Manom twoim á towarziſzom naſzem/ dwie Mieſce widarli PaprUp F; ActReg 9, 17, 27 [3 r.], 28, 41 (11); Calep 202b, 327a, [734]a, 1142a; W Miáſtach goſpodárſtwo y dochod rzemioſłá nawiętſzy/ młyny/ tárgi/ iármárki/ cłá GostGosp 140; Miáſto ná dźieśiątki rozdźielić: tákże záś ná kopy álbo ná ſtá: áby Dźieśiątnik wiedźiał co ſie w dźiewiąći domiech dźieie GostGosp 144, 46, 58, 88, 120, 140 (22); GostGospPon 170; GrochKal 26, 27; Phil C [3 r.], C3, D, E, E2 [2 r.] (14); Zły nieprzyiaćiél/ ſnadź to miał w ſwym duchu/ Zeby zá wozem kroczył Król w łáńcuchu. W pómpie ná w iéznym do miáſtá właſnégo GórnTroas 15, 8 [2 r.], 37; KochFrag 8, OrzJan 8, 79 [2 r.], 80, 81, 103; LatHar 2, 71, 81, 121 307 (17); RybGęśli B2; Tedy pocżął wymawiáć miáſtam/ w ktorych ſię sſtáło bárzo wiele cudow iego/ że nie pokutowáły. WujNT Matth 11/20, Matth 10/15, 23,.11 arg, 12/25, s. 69 (101); WysKaz 10 [4 r.], 43; mym zdániém, lepieyby było mieyſce, ad differentiam mieſsce, w mieśćie od miáſtá: á mieyſce od mieyſcá, nie od mieſcá JanNKar F3v, B4; Aby żaden/ ták w mieśćie/ iáko y poſtroną/ żadnéy rzeczy mocą áni gwałtem bráć ważyć ſie nie śmiał SarnStat 17; PRzywileie poślednieyſzé po przywileiu Królá Lódwiká/ który ieſt dan wſzyſtkiéy ſzláchćie/ ſą dáné oſobóm pewnym álbo miáſtóm ná cłá Moſtowé SarnStat 68; Gdyby Zyd pro guerra obwiniony, nie miáſto ma ſądżić, ále Król álbo Woiewodá SarnStat 245; Ale iż pakt/ któré miáſtá z nimi/ y oni z miáſty máią/ vkázáć teraz nie mogli: tedy nie deroguiąc nie páktam mieyſckim/ y owſzem ie w mocy zoſtáwuiąc/ odkłádamy to do drugiégo przyſzłégo Séymu Koronnégo SarnStat 267; Dźierżawcj miaſt przed Stároſty y Sędźmi máią odpowiedáć. SarnStat 884 marg; tedy táki káżdy ták ná drógách iáko y w mieśćiéch záſtány/ ſól którą powieźie/ tráćié będźie SarnStat 967; któréy [soli] połowicá do Zamku Oświęćimſkiégo/ á połowicá Ráycom Oświęćimſkim ná popráwę miáſtá bydź ma. SarnStat 967; Tóz miáſto. OKazáło przywiléy Krolá Zygmnntá SarnStat 968, 40, 101, 120, 139, 225 (127); SiebRozmyśl H3v, I3v [2 r.]; ZapMaz II G 97/90; KmitaSpit C3v, C5; Dáleko więcey táki pobożny porządek nałeżał Miáſtam y mieścam krześćiáńſkim PowodPr 52, 6, 9, 10, 52 [3 r.], 74, 86; SkarKaz 40b, 44b, 242a, 315a [4 r.], 454a (16); VotSzl D3v [2 r.], Ev; CiekPotr 13, 85; To niſczy Monárchiie/ to y miáſtá záwſzé. Gdy o czym wiele mówią/ czynić zániedbáią GosłCast 38, 66; SkarKazSej 664b, 669a, 685a [2 r.], 690a, b (11); Miaſto iák z rąbká wywinął oſobne Ná wſzem ozdobne. KlonFlis G2, F4v, G2, Hv; Ale w tákowych mieśćiech gdźie lichotá wiecżna/ Tám twoiá Ambitia ieſt niepożytecżna. KlonWor 14, ded **3v [2 r.], 14, 25, 33, 40, 45; PudłDydo A2 [2 r.], A2v, A4; RybWit B3v [2 r.], C2; SzarzRyt D2v [2 r.].

miasto czego [= jakie] (4): Thák mowi Pan/ Wrocę ſię do Syonu/ y mieſzkáć będę w Ieruzálem/ á będźie wezwano Ieruzálem Miáſtem prawdy BibRadz Zach 8/3; SkarKazSej 702b. Cf »miasto mocy«, »miasto świątości«.

miasto czego [w tym: dodatkowo z nazwą miasta (2)] [= gdzieś leżące] (34): KrowObr 31; Miaſtá lepſze tego kſięſtwá ſą Tubingá á Stuthgárdia. BielKron 287v, 17, 263v, 264, 268, 280 (8); HistRzym 90v; RejPos 260; KwiatOpis C3, C4v; BudBib Lev 25/32; SkarJedn 190; SkarŻyw 457; SarnStat 266, 279, 280, 297, 503 (17); miáſtá onegoż powiátu/ poſły ſwoie támże wyſzlą. GrabPospR L4.

miasto czego [w tym: dodatkowo z nazwą miasta (7)] [= w którym coś się znajduje lub dzieje] (21): WróbŻołt kk5; ábowiem ieſt rzecz pożądliwa ſlugam twoiem/ áby też mogli oględáć kámienie miáſtá przebywánia twego RejPs 148v; BibRadz 2.Reg 10/25, 2.Par 28/15; BielKron 273v; BudBib 2.Esdr 2/3, Is 29/1; CzechRozm 159; PowodPr 67; SkarKazSej 668a. Cf »miasto mieszkania«, »miasto ucieczki«, »miasto zebrania«.

miasto czyje [w tym: dodatkowo z nazwą miasta (19), z przymiotnikiem od nazwy miasta (2), z rzeczownikiem nadrzędnym będącym nazwą właściciela (5); pron poss (86), ai poss (61), G sb i pron (60)] [= zamieszkałe przez kogoś, będące czyjąś siedzibą lub miejscem pochodzenia] (207): BierEz G2v; OpecŻyw 14v [2 r.], 30v, 51v, 69; ForCnR A3; TarDuch E2; BielŻyw 154; LibLeg 11/64; RejPs 69v; SeklKat E2; HistAl D3v; MurzNT Luc 2/3; LubPs O, gg6v, hh3v, hh4; Leop Deut 12/12, 18/8, Ruth 3/11, 1.Reg 20/6, 28 (11); RejZwierz 2; BibRadz Gen 24/10, Lev 26/25, Num 31/10, Deut 13/13, 2.Par 19/10 (15); Przyſtoyniey ieſt Miáſtu náſzemu y pożyteczniey/ (o Leptynes) áby ono dla godnych y niegodnym dobrze czyniło OrzRozm P2, Pv, Q2v; BielKron 43v marg, 53v, 108v, 137, 157 (15); Mącz 204b, 419c [2 r.]; RejAp 95, 151v; HistRzym 27, 64 [2 r.]; RejPos 17v, 18v [2 r.], 28v, 238, 306, 322; przywiodą go do ſtárſzych miáſtá ſwoiego RejPosWstaw [41³]v; A wſzytki miáſtá Lewitow wpośrodku oſiádłośći ſynow Izráelowych/ miaſt cżterdzieśći ośm. BudBib Ios 21/41, Lev 25/32, 21/20, Ios 21/19, 2.Reg 19/37, 2.Esdr 7/6 (12); HistHel C2v; BudNT Ioann 1/44, Luc 4/29, 10/11; PaprPan Hh2v; ModrzBaz 37v; Potym chytro ſobie ziednáli/ áby ná wielkie świętá w miáſto ich proceſſya z ſpiewánim/ wchodzić mogła. SkarŻyw 87, [236]; StryjKron 125, 400; CzechEp 18; ReszPrz 4, 8, 110, 113; ArtKanc M5; ZapKościer 1587/69, 1597/46; ActReg 58; OrzJan 81; LatHar 531; WujNT Matth 11/1, 22/7, Luc 2/3, 39, 4/29 (11); SarnStat 252, 966, 967, 968 [2 r.], 969 (14); PowodPr 8. Cf W połączeniu z nazwą kraju, krainy lub ich mieszkańców; »miasto Dawidowe«.

miasto czyje [w tym: dodatkowo z nazwą miasta (37), z przymiotnikiem od nazwy miasta (2), z nazwą kraju (7); G sb i pron (121), pron poss (104), ai poss (75)] [ = podległe komuś, znajdujące się na czyimś terytorium, stanowiące czyjąś posiadłość] (297): OpecŻyw 69; ForCnRWiet Av; BielŻyw 157; MiechGlab 40, 47; BierRozm 10; LibLeg 7/10, 10/97v, 11/92, 93, 155; RejPs 194v; RejKup c2; HistAl D7, E5, F, H, Hv (9); KromRozm III M4v; LubPs hh; KrowObr 8; Dał tedy Moizeſz ſynom Gad y Ruben/ y połowicy pokolenia Mánáſses/ ſyná Iozeffowego/ Kroleſtwo Sehoná krolá Amorreyſkiego/ y Kroleſtwo Og krolá Bazán/ y źiemię ich z miáſty ich wſſędy w okoł. Leop Num 32/33; Alie y z ſynow Aaronowych ktorzy mieſkáli po polach/ y po przedmieśćiách miáſt ſwoich iuż byly náznáczeni mężowie Leop 2.Par 31/19, Gen 36/32, 39, Num 21/27, Deut 18/6, 19/1 (25); UstPraw A2v; RejZwierz 17; BibRadz Iudic 19/12, 2.Reg 8/8, Is 17/9, Ez 25/9, 30/7 (12); O Kſięſtwie Brábántińſkim y o niekthorych miáſtách iego. BielKron 285v, 5, 27, 39, 42, 49v (43); Iadera, miáſto w Iſtriey pánów Weneckich. Mącz 163b; Prot D3v; LeovPrzep D2; GórnDworz Z5; RejPos 50v, 276v; BiałKat 128v; RejZwierc 261v; BielSpr 58v; Tedy on wſzedſzy do miaſt Ptolemáidſkich/ wſzędzie oſadzał służebnemi BudBib 1.Mach 11/3, Gen 36/32, 35, 38, Ios 17/9 [2 r.], 21/33 (16); HistHel D2; BiałKaz M; CzechRozm 121 [2 r.]; ModrzBaz 97; SkarJedn 178; Miedzy onymi pány y kśiążęty ná pyſznych koniách go prowádzącemi/ ná ośiełku do miaſtá ich w ieżdzał SkarŻyw 310, 274; StryjKron 59, 115, 647, 777; CzechEp 153; KochPieś 12; GórnRozm L3v, L4v marg; GórnTroas 20; WujNT przedm 31, s. 845; SarnStat 135, 136, 142, 196, 243 (76); KmitaSpit C4; PowodPr 9, 29; SkarKazSej 703a. Cf »miasto cesarskie«, »miasto krolewskie«.

miasto czyje [w tym: dodatkowo z nazwą miasta (6); pron poss (33), ai poss (18), G sb i pron (12)] [ = wybrane, ukochane przez kogoś] (63): Wyſluchay panie lud twoj aby miłoſierdziem twem odwrocon był gniew twoy od ludu twego/ y od tego Miaſta twego TarDuch E2; WróbŻołt 73/6 [2 r.]; RejPs 71v, 118v, 129, 148v, 172; LubPs N, P5, S2v, cc5v; Abowiem ſądy twoie práwe vcżyniłeś według wſſyſtkich rzecży ktoreś przywiodł ná nas/ y ná miáſto ſwięte oycow náſſych Ieruzálem Leop Dan 3/28, Tob 13/19, Zach 1/17, Matth 9/1; BibRadz 4.Esdr 3/27; RejAp 24v, 170; RejPos 1, 2 [2 r.], 195v, 196, 196v (11); RejZwierc 258v; KochPs 77, 108, 152, 176; GrabowSet T4v; LatHar 290; WujNT Matth 9/1, Zzzzzv. Cf »miasto pańskie«.

W połączeniu z nazwą miasta [w tyrni miasto, ktore zow(i)ą (a. (prze-, we)zwano)... (38), miasto rzeczone... (11), miasto imieniem, imienia, na imię... (10), miasto (na-, we)zwane... (9), miasto, ktoremu (a. ktorego) imię... (4), miasto przezwiskiem... (2), miasto, ktoremu rzekano... (1), miasto, ktoremu przezwisko... (1); przy przypadku zależnym (nie licząc A z nazwą w m oraz n) nazwa w przypadku zależnym (542), nazwa w N (324) [w tym: z nazwą obcą, być może nieodmiennie (319)]; miasto + nazwa (973), nazwa + miasto (644)] (1617): ListRzeź w. 3; OpecŻyw 13, 29, 29v, 37v, 39 (20); OpecŻywList C2; MetrKor 57/118v, 59/279; TarDuch B6v; FalZioł V 17b; ysz opatrzny cristophor nyenaloszyl szesczy kop (ad) na potrzeba reczy pospolythey myastha ostrowyey ZapWar 1534–1536 nr 2371; BielŻyw 2, 33, 123, 149, 154, 155 [2 r.]; MiechGlab *6, *8 [2 r.], *8v, **, **v (44); LibLeg 7/10, 35v; WróbŻołt qq2v, 127/5, ſſv, 136/6; RejPs 81, 118v, 128v, 190v, 195v, 204; Ruben idącz w drogę vyrzał miaſto Egipt Owoſz ći iuż podobno to Egipt miaſto widać RejJóz M; Gdi ſie to działo kſiążę iedno Bitirio z miáſtá Gadi wybieżał ze trzemidzieſiąt tyſiąc ieznych ku bitwie zgotowánych. HistAl B8; Stráxagonas tedy biegł do Ateny miáſtá gdzie ſie vskarżał s płácżem ná Alexandrá HistAl D5, Bv, B7, B8, B8v, Cv (19); LibMal 1551/160v; MurzHist B3; MurzNT Matth 2/23, k. 116, Luc 2/4 [2 r.], Ioann 6/1; KromRozm III A5v, C2, E6, O2v; nákupił yábłek woz y yechał do myáſtá Pyotrkowá záſię áby yábłká rozprzedał GliczKsiąż I, E2, N7v; LubPs N; GroicPorz a3v, i3, k2, 1 [2 r.], ſ3 marg (9); KrowObr 30, 30v, 34, 63, 102 (9); RejWiz 182v; Leop Num 22/1, Deut 29/22, Ios 7/4, 11/10, 22 (63); RejZwierz 6, 8, 12v, 17v, 20v (15); roſkażał Iudźie y Ieruzálem miáſtu/ Przed ołtarzem tym modlić ſię będźiećie. BibRadz Is 36/7, Gen 10/11, 12, 12/8, 19/4, I 13a marg (28); OrzRozm Pv, T4 [2 r.]; pánował w kráinie Edon w mieście Náchábá BielKron 27; Ciáło iego od Krześćiánow było przynieſiono do miaſtá Edeſſy. BielKron 144; Tákieſz miáſto Bázylea vcżyniło/ iż [...] wyrzućili obrázy zewſzytkich kośćiołow BielKron 205v; bo ty dwie mieśćie namoznieyſze Berno á Tygurym ziednocżenie w wierze mieli BielKron 205v; V gory Gelboe byłá niegdy Betulia miáſtho BielKron 266v; Ná brzegách morſkich przećiw ſobie ſą dwie mieśćie ſtáre/ Seſtus w Cherſoneſu Tráciey/ á Abidus w Azyey BielKron 274; Thá rzeka pod miáſto Lánfenberg ćiáſnemi ſkáłámi ſćiśniona idzie BielKron 283; proſił go áby ſnim był iáko z brátem przećiw Konrádowi/ Legnickiemu/ dárowawſzy go trzemi miáſthy/ Reychembách/ Fránkenſtein/ y Strzelin. BielKron 367; A ták Moſkwá/ nie od rodzáiu ieſt rzecżona thym przezwiſkiem/ ále od Rzeki y Miáſtá/ ktore z dawná zową Moſkwą. BielKron 427; Ma dwu Pánu Miáſtho Rygá/ Arcybiſkupá y Miſtrzá. BielKron 437v; Potym przypłynęliſmy do Kálekutu Miáſthá BielKron 453, 3, 5, 6, 6v [2 r.], 7 (613); KwiatKsiąż Av; Bragada, Rzeka w Afryce przi mieśćie Vtyka rzeczonym. Mącz 26d, 1a, 2c, d, 3a, 6b (53); SarnUzn H6v; y máłey też Polſki nie vprzeſpieczam [...] á nawięcey Krákowá miáſtá ſławnego/ y owſzem wielce bym im rádźił/ áby ieſli ſye kiedy ogniá ſtrzegli LeovPrzep E2v, a4v, D2, D4v [2 r.], E2v; Iácy krolowie żáłowáć będą miáſtá Bábilonu RejAp Dd4v, 46, 82, 108, 121v, 147 (18); GórnDworz L5, P3v, R4v [2 r.], Y3v, Y4 (10); GrzepGeom B; HistRzym 10v, 16v, 18 [2 r.], 20, 21v (18); RejPos 17v [3 r.], 18v, 25v, 50, 50v [2 r.] (30); BiałKat 18v, 298v; KwiatOpis A4, A4v, [C2]v, C3, C4v; RejZwierc 60v, 167v, 172, 199v, 200, Aaa; BielSpr 38v, 39, 48, 48v, 50, 58v; WujJud 46 [2 r.], 187; BudBib c3 [2 r.], Deut 34/3, Ios 21/21, 22, 24 (28); HistHel Bv, D, D2; BiałKaz C, E, F4v; Y przyſzedſzy wprowádził ſię do miáſtá rzecżonego Názáret BudNT Matth 2/23, Ioann 11/54; StryjWjaz B; Bo do tych [pogaúskich narodow] Prorocy nie bywáli poſyłáni/ oprocż Ionaſzá/ ktory do Niniwe pogáńſkiego miáſtá poſłány był. CzechRozm 109, 118v, 120v, 144, 144v [2 r.], 161; PaprPan Gv, Ddv; ModrzBaz 63v; SkarJedn 174; SkarŻyw 13, 40, 41, 90, 100 (45); ZapKościer 1581/22v, 23, 23v, 24, 25 (8); á leży tá Krainá Chalibow w máłey Azyey názwnána [!] od Miaſtá Chalibe StryjKron 16, 11 [3 r.], 26 [4 r.], 36, 41 [2 r.], 51 (53); NiemObr 52 [2 r.], 170; KlonŻal B3v marg; WerGośc 215, 228, 244; Iż w BEtlehem mieśćie/ wiedz to Krolu iśćie/ tamo ſię Kryſtus národźił ArtKanc C13v, B15v, C13, N13v; GórnRozm B2, G3v, L4v; PaprUp I2v; ActReg 114; GostGosp 70; Phil B3 [2 r.], K2, M2, P2; LatHar 325, 356, 444, 529, 531 (8); RybGęśli A3v; WujNT przedm 23, 31 [2 r.], 35, 41, s. 4 (50); JanNKar B4; SarnStat 29, 171, 224, 258, 367 (85); KlonKr wstęp A2, k. D4; KmitaSpit A3v, C6; PowodPr 5, 32, 84; SkarKaz 382b, 385b, 517b; CzahTr Hv; SkarKazSej 675b; KlonFlis G2 marg, G3v marg; KlonWor **3v; PudłDydo A2, A4v. Cf miasto czego; miasto czyje; W połączenia z nazwą kraju; W połączeniu z nazwą właściciela,

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miasta lub G pl nazwy osobowej oznaczającej mieszkańca [w tym: ai (203), G pl sb (8), G pl w składni zgody (3); miasto + określenie (179), określenie + miasto (32)] (211): a nym mv zadal rany krwayey [!] wpyersy w myesczye warszewskyem gwaltem. ZapWar 1511 nr 2082, 1542 nr 2555; MetrKor 37/4; BierEz F3; OpecŻyw 78 [2 r.]; Murm 36; TarDuch D3v; BielŻyw 14, 23, 61, 67; MiechGlab 54; LibLeg 11/95 [2 r.], 165v; LibMal 1548/142, 1553/174v; HistAl Dv, D3v, D4 [2 r.], D4v, D5; LubPs S2v; KrowObr 202, 224v; Leop 2.Mach 12/29; RejZwierz 6v, 25; BibRadz Iudic 19/11, 2.Esdr 13/20, Ez 22 arg, 1.Mach 14/20, 2.Mach 12/7 (8); BielKron 27, 57, 96, 117, 124v (24); KwiatKsiąż K4; Municeps, proprie dicitur, Ten który [...] był vczeſnikiem praw/ wolnoścy y poſtępów miáſtá Rzimskiego acz gdźie yndźiey niżli w Rzimie mieſzkał. Mącz 237c, 247d, 274d, 291b [2 r.], 315d, 335b (11); RejAp 43, 61v, 105v [2 r.], 107v, 109v (18); HistRzym 27; Iáko ſie to okazáło [...] náá miáſtach Sodomſkich y Gomorſkich: iż ie Pan przeſtrzegał/ iż ie Pan vpominał/ á prze grzechy ich/ nie mogło iedno iáko ná opokę vpáść ſłowo Páńſkie ná ſerce ich. RejPos 65; Niniwitowie miaſtho ono zacne/ [...] nic inſzego nie vcżynili/ iedno [...]/ wołáli vſtáwicżnie k niemu o ſwięthe miłoſierdzye iego RejPos 328v, 15v, 34, 34v, 35, 89v [2 r.] (23); RejZwierc 60v, 134v, 202, 264, 265v; BielSpr 37v; WujJudConf 21; CzechRozm 120, 131v; SkarJedn 90, 91, 92, 94, 187; KochOdpr A3v; KochPs 71, 212; SkarŻyw 71, 93, 353, 408 marg; MWilkHist I3v; StryjKron 360, 637; CzechEp 417; ReszPrz kt, 3, 5 żp, 26, 95; ReszHoz 114 [2 r.], 115 żp, 117, 134, 135; ReszList 142, 179 [2 r.], 180, 182; ArtKanc A4v; Nieiáki bowiem Dyomedontes Krolá Xerxeſá przyiaciel/ zá prośbą iego chcąc Epáminondeſá pecunia corrumpi, przyſzedł z wielkoſcią złotá do Thebanow Miáſtá Phil F2, C3; LatHar 324, 420; WujNT przedm 39, s. 174, Act 16/14, 19/35, s. 514 (13); Y wſzyſtkié y kożdégo z oſobná/ kleryki/ żaki/ ſtudenty/ láiki do przerzeczonégo miaſtá Krákowſkiégo/ dla náuki [... ] przyſzłémi czáſy iádącé [... ] od wſzelákich płac [... ] wyymuiemy SarnStat 202, 201, 504 [2 r.], 541, 961 [2 r.], 962 (22); [W Chálcedońſkim mieyśćie HerburtArt 190]. Cf miasto czyje; W połączeniu z nazwą kraju; W połączeniu z rzeczownikiem nadrzędnym będącym nazwą właściciela.

W połączeniu z nazwą kraju, krainy lub ich mieszkańców lub przymiotnikiem od tych nazw [w tym: dodatkowo z nazwą miasta (146), z przymiotnikiem od nazwy miasta (4); w + L (a. in + Abl) n-loc i coll n-ethn (288), ai (264), G n-loc (64) [w tym: z nazwą obcą nieodmiennie (7)], G n-ethn (18) [tu tym: z nazwą obcą nieodmiennie (2)], w pośrzod(ku) + G n-loc (3), z(e) + G n-loc (2), u + G n-ethn (1), na + L n-loc (1); miasto + nazwa (571), nazwa + miasto (67)] (638): ListRzeź w. 54; a tam bylo wielé doktorow/ miſtrzow ij licemiernikow s każdego miáſta żydowſkiégo OpecŻyw 43, 8; TarDuch A7v; FalZioł +2; BielŻyw 86; MiechGlab **2 [2 r.], **3, 5, 52, 68; LibLeg 10/61; ComCrac 13v; HistAl E8v [2 r.], G4v; KromRozm I Gv; KromRozm II y; Diar 94 [2 r.]; DiarDop 102; LubPs Qv, gg6v; GroicPorz a3v [2 r.], ſ3v, pp2; Leop Num 21/25, 32/26, Ios 18/14, 1.Reg 30/29 [2 r.], 3.Reg 13/32 (30); RejZwierz 24v, 84; iż poſłał ſwe Hetmány z woyſki ktore miał przećiw miáſtom Izráelſkim BibRadz 1.Reg 15/20; Wźiąłem tedy kubek z ręki Páńſkiey/ y nápawałem z niego wſzytki narody do ktorych mię Pan poſłał. To ieſt do Ieruzálem y do miaſth Iudſkich BibRadz Ier 25/18; Ná drogę pogánow nie vdawayćie ſię/ y do miáſth Sámárythanow nie chodźćie. BibRadz Matth 10/5, I 6d marg, Deut 18/6, Ios 13/31, 1.Reg 6/18, 15/5 (31); OrzRozm M3, E4 T3v; O niektorych. miáſtách źiemie Báworskiey. BielKron 288v; Było to miáſto niegdy pod krolem Duńſkim/ ále pothym wiodło ſnim ćięſzkie walki/ dziś ieſt pod Rzymſkim páńſtwem iáko inne miáſtá niemieckie. BielKron 290v; Potym tá Wolgá/ wpada w morze Káſpiń/ ktore Ruſzacy zową Morie Chwaleńſkoie/ gdźie miáſto Tátárſkie rzecżone Aſtráchan BielKron 432; y wiele innych wypiſano miaſt v wielkich Tátárow BielKron 439; przypłynąłem do Beryntu miaſtá Fenickiego BielKron 455v; Fránkoniey miáſtá. BielKron Kkkk4, 15v, 27, 28v, 31v, 43 (154); AEnna, Miáſto w poſrzód Sicilij. Mącz 4c; Aventicum, Miáſto w Szwáicerskiey ziemi. Mącz 20a; Chalcedon, vel Chalcedonia, Miaſto w Aziey iuxta Bosphorum Thracium, za Conſtantinopolem. Mącz 50c; Libycis, Miáſto w żydoſtwie. Mącz 192c; Methymna, Miáſto ná wyſpie Lesbo. Mącz 219c, 1d, 4a, 6c, d, 7c (176); RejAp 38, 42v, 82; GórnDworz Aa, Ii3; RejPos 18v, 35 [2 r.], [36] [2 r.], 81v, 269v, 300, 304; KwiatOpis A4, [C2]; HistLan kt, ktv, A2v [2 r.], F5; RejZwierc Aaa; BielSpr 38v, 39, 48, 58v; Y rzekł Iehowá do mnie obwoływay wſzytki słowá te po miáſtách Iehudy y po vlicach Ieruſzalimſkich. BudBib Ier 11/6, Ios 21/27, 32, 38, 1.Reg 30/28, 29 (32); HistHel Bv; MycPrz II C2 [2 r.]; BudNT Matth 10/5, Luc 1/35, 4/31, 23/51, Act 21/39; CzechRozm, 119v, 235; ModrzBaz 55, 91; SkarJedn 29, 155, 168, 262; KochPs 102 130 147; LVcyan był rodem z Samoſzaty miaſtá Syryey SkarŻyw 46, 124, 231, 304, 307, 317 (14); StryjKron A3v, 26 [2 r.], 41, 51, 260 (11); CzechEp 424; NiemObr 170; KlonŻal B4; Máią tám ſwoie kośćioły/ káplice/ klaſztory/ ſzpitále/ okro^m przednieyſzych miaſt Włoſkich/ máło nie wſzyſtkie Kroleſtwá ReszHoz 115; ReszList 162, 166; ArtKanc B2v; ActReg 46; Phil C4, E; OrzJan 86; LatHar 325, 336, 444, 502, 726; WujNT przedm 31, Matth 10/5, s. 40 marg, Matth 10/23, Luc 1/26 (25); MIASTO PODOLINIEC ze Spiſzá. OKazáło liſt SarnStat 968; PRośili nas Poſłowie Ziemſcy [...]/ ábyſmy incorporátią Wóytoſtwá Kroſnienſkiégo przez przodki náſzé miáſtu temu dáną/ ták iáko miáſtom innym Koronnym ápprobowáli SarnStat 1050, 106, 115, 277, 289, 389 (43); KmitaSpit A3v; PowodPr 80; SkarKaz 382b; VotSzl D3, E4v; CiekPotr 32; SkarKazSej 688a, 694b [2 r.], 695b; KlonFlis F; Właſny tám Lichogrod ábo πονηρόπολις ono miáſto w Thrácyey przez Filipá Mácedoná oſádzone złymi ludźmi KlonWor ded **3v; PudłDydo A2. Cf miasto czyje; W połączeniu z rzeczownikiem nadrzędnym będącym nazwą właściciela.

W połączeniu z rzeczownikiem nadrzędnym, będącym nazwą właściciela, zwierzchnika, urzędnika, określeniem godności miejskiej świeckiej i duchownej itp. [w tym: dodatkowo z nazwą miasta (37), z przymiotnikiem od nazwy miasta (6), z nazwą kraju (4); miasta (G) (153), w mieście (15), nad miastem (8); nazwa, + miasto (169), miasto + nazwa (10)] (179): na ktorym [zamku] był pán tegoż miaſta rzecżony Sżczęſcie. ForCnR A2; [Bijas] Był kxiążęciem nad miaſtem Prienenſkim BielŻyw 13; MiechGlab 55; Z bozey mylosczy Czesſarz Thvreczkii y ynich wyelkich panſthw, przikazvye vam sęndziam wſzithkich myaſth LibLeg 10/58, 6/117; W Epheźye też zezwawſſy kápłany onego myáſtá/ yáko Lukaſz S. piſſe/ ták knim mowił KromRozm III H8; S. G. Woyth przyſyęgły Miáſtá.N. oznáymuię tym to piſánim káżdemu komu to przynależy wiedźieć/ iże ná żądánie thego.N. dałem y dawam zupełną moc.N. Woźnemu Ziemſkiemu przyſyęgłemu GroicPorz p2, d2, 13v; Bo záprawdę iednoſtáynym á okruthnym wſzech Stároſt y Vrzędnikow w miśćiech [!] wyrokiem thák zdawáni/ y wywodzeni do Krolá byli Leop 3.Mach 4/1; Aták pobudzili lud poſpolity/ y przełożeni [lege: przełożone] miáſtá ktorzy to ſlyſſeli. Leop Act 17/8, Iudic 9/30, 50, Ruth 4/2, 1.Reg 16/4; UstPraw F4; BibRadz 1.Reg 22/26, Ez 22 arg, Eccli 10/2; Perykles Athenie: dźielny miáſtá onego Senator [...] thák ſam do śiebie mawiał OrzRozm A4, M3; Tego też cżáſu Abágárus krol miáſtá Edeſſá poſłał do páná Kryſtuſá liſt ſwoy BielKron 140v; Sultan tego miáſtá obietnicámi wielkiego trybutu Almeryká zádzierżał BielKron 179; obegnał miáſtecżko Gyns/ leżał około niego dni dwádzyeściá/ żądáiąc tylko tego áby był iemu wydan Mikołay Iuriſchityus Hetman miáſtá. BielKron 190v, 119v, 143, 144v, 209v, 214v (16); Legatus etiam, Namieſnik Hetmáński/ ták ná woynie miedzy zołnierſtwem yáko y nád miáſtem Mącz 186d, 63d, 79a, b; HistRzym 20v, 22; iáko on Herod y oni Biſkupi wſzyſcy/ y wſzytek Senat miaſt y zyem onych wſzytkich s przyſcia iego ſtrwożeni á vſtráſzeni byli. RejPos 305v, [36], 198v, 243, 259, 277v (10); BiałKat 339; RejZwierc 135 [2 r.], 199v; BielSpr 39; RejPosWstaw [41³]v; przyſzedł do Bethlechemá/ tedy ſię zlękli ſtárſzy miáſtá (onego) dla przyśćia ie^go BudBib 1.Reg 16/4, Deut 22/18, Iudic 1/6, 4.Reg 19/13, Eccli 10/2; PaprPan Ev, L2; ModrzBaz 30, 32; y ſam brat náſz Ewzebius tego miaſtá Biſkup/ nigdy ſię te^go nie przy. SkarJedn 139, 55, 119, 188; SkarŻyw 304, 312, 451, 502, 532; Przed prawem naſzym Miaſta Kosćierziny, Stalo się podziękowanie od Opatrznego Grzegorza Yeżewſkiego i malzonki iego ZapKościer 1579/2, 1579/1v, 2v, 1580/8, 9, 10 (36); Pomoż Bog pánie Rubenie/ Cnotliwy Krześćiáninie. Tego miáſtá Aptękárzu MWilkHist C2v, B2 [2 r.]; NiemObr 50; ReszHoz 134; ReszList 182; wźiąwſzy go rodźice/ przywiodą go do vrzędu onego miáſtá/ ná ſąd WerGośc 266; Politeia ‒ Politią, rzad w mieſczie, albo, w R. P. Calep 817b, 170b; WujNT Act 17/8, 25/23, s. 726; SarnStat 25, 187, 270 [2 r.], 271, 351 (23); PowodPr 32; SkarKaz 549a; KlonWor 15. Cf miasto czyje; »rada miasta«, »rajca miasta«.

W połączeniach szeregowych (280): MetrKor 37/4v; BierEz P4; Murm 29; Mymer¹ nlb 1v, k. [31²]v; FalZioł V 50v, 51; MiechGlab 9, 56; BierRozm 6; LibLeg 10/95, 97v, 11/[32²]v; ieſly ſię niechce polepſic/ tedy go ſparafiey wyrzuczić iako owczę parſziwą á niepoſluſną/ dom miaſto/ albo parafiją zapowiedzieć az by ſię nakarał y vſznał. SeklKat Z2; KromRozm II a4v, q3v; A to yeſt wthory znák koſcyołá tego/ ktorego ſſukamy/ iż ma być y yeſt nye w yednym myeſcye/ áni powyećye/ áni w yedney álbo kilku źyeḿ/ áni w yednym yęzyku/ áni yednego wyeku: ále po wſſech zyemyach/ narodźyech/ yęzykoch/ ſtanyech/ wſſech wyekow zgromádzony KromRozm III D8v, A5v, D7v, F6v, F7v, F8 (11); Diar 95; GliczKsiąż G6; GroicPorz h4v, p2, ſ3v; KrowObr 11, 23 [3 r.], 30v, 32v, 75 (12); RejWiz 10v, 45, 46v, 120v; I zebráli ſie po wſſyſtkich miáſtach/ y miáſtecżkach/ y mieſcach áby wyćiągnęli ręce ſwe ná nieprzyiaćioły y przeſládowniki ſwoie. Leop Esth 9/2, P4, 4.Esdr 15/42, 62, 8/17, 2.Mach 4/48, 3.Mach [4/2]; RejZwierz 71, 108, 109; BibRadz 1.Par 27/25, Ier 33/4, 4.Esdr 15/41, Iudith 8/12, 2.Mach 15/17, 2.Cor 11/26; OrzRozm R4; BielKron 23v, 122, 192, 202, 228v (27); KochSat A3v; Ius municipale, Właſne práwo którego kroleſtwá/ páńſtwá/ álbo miáſtá. Mącz 178d, 217b, 237d, 380b; Prot B3, C3, D3; RejAp 134v; GórnDworz L16v; RejPos 66v, 195v, 312v, 313; KwiatOpis A4, B, B2, B3, B4 (9); GrzegŚm A4v; RejZwierc 20v, 70, 87v, 172, 249v, 270; BielSpr 72v; WujJud 193; BudBib c, cv, 4.Esdr 16/48; WierKróc A3v; BiałKaz K3; CzechRozm 118, 118v, 119v [2 r.], 143, 165, 254v; ModrzBaz 31v [2 r.], 32, [38]v, 79v, 112, 118v, 128; SkarŻyw 115, 310, 374, 463; StryjKron A3v, 46, 56, 59, 260 [2 r.]; CzechEp 232, 334; KochJez B; NiemObr 13; y przez te wſzytkie przeſzłe cżáſy wſzyſcy ludźie/ wſzyſtkie narody/ wſzyſcy święći/ wſzyſcy Biſkupi/ wſzyſcy kápłani/ wſzyſcy Lewitowie y Duchowni/ wſzyſtkie Pánienki/ wſzyſcy w cżyſtośći mięſzkáiący/ ták wiele tyſięcy Confeſſorow/ ták wiele tyſięcy Męcżennikow/ ták wiele Miaſt y narodow/ ták wiele Inſuł y Prowinciy/ ták wiele Krolow y Kroleſtw/ [...] ná oſtátek świát ten wſzyſtek [...] przez ták wiele wiekow prawdy nie wiedźiał ReszPrz 109, 54, 113; KochPieś 5, 45; PudłFr 10, 36; ArtKanc M5; GórnRozm Ev; KochProp 7, 16; GostGosp 20; GórnTroas 20; gdźie wiéćie który naród/ gdźie któré króleſtwo/ gdźie któré miáſto/ náwet gdźie którégo człowieká publice y priuatim/ coby tego okrutniká bez ſwégo ćiężkiégo vpadku vżywáć kiedy miał? OrzJan 17, 99, 101; KołakSzczęśl B3v; WujNT Mar 6/56, 2.Cor 11/26; dla tego: iż iedné miáſtá/ miáſteczká/ y wśi będąc na gośćincách/ którémi nam częſto poſyłáć Komorniki przychodźi/ częſté á gęſté podwody dawáiąc/ iuż dáléy wytrwáć nie mogli. SarnStat 971; á wſzyſtkié dárowánia/ zdánia/ zſtępowánia/ przywłaſczenia przez Króle/ Kśiążetá [!]/ Pány/ Szláchtę/ Miaſtá y poddáné króleſtwá Polſkiégo [...] tedy tákowé nic temu ſtánowieniu nie máią przeſzkádzáć SarnStat 1088; w tym ich vpewniáiąc: że tá Exequutia/ to ieſt/ odbiéránié dóbr y miaſt/ zamków/ dworów/ wśi/ y źiem/ gruntów/ zamian/ wyſług/ dánin wſzyſtkich [...] ich nie dolęże SarnStat 1190, [2], 52, 63, 65, 142 (95); Dla Sodomſkiego ludu ſproſnośći/ onę cáłą kráinę z miáſtámi/ ludźmi/ y wſzyſtkimi rzecżámi/ ogniem śiárcżánym z niebá wypalił. PowodPr 11, 14, 36; SkarKaz 515b; CzahTr E4; SkarKazSej 703a; KlonFlis F3v; KlonWor 52.

W przeciwstawieniach: »miasto ... wieś (23), przedmieście (8), zamek (8), pole (5), krolestwo (3), wszystek świat (2), ziemiaństwo (2), dom, jaskinia i skała, las, pustynia, rola, szlacheckie dobra« (57): BierEz Hv; ony też odſtapywſchi od zamkv prziszly na myasto LibLeg 11/64; ZapWar 1545 nr 2646; miaſt nie máią/ ále w iáskiniách y w skałách przy gorach mieſzkáią. HistAl H8v; A im wyętſſe zgromádzenye/ tym wyęcey vrzędnikow/ y roznych vrzędow w nim być muśi: Wyęcey w myeſcye niżli w domu / w kroleſtwye niżli w myeſcye KromRozm III F8; Diar 80; Y yeſt to y po dzis dzyeń nye tylko v źyemyáńſtwá/ ále y w mieſcyech. GliczKsiąż E5v, F3; Ieſliżebyſmy przełożeńſtwa ſſukáli/ więtſze ieſt wſzyſtkiego ſwiátá/ a niſſli iednego miáſtá. KrowObr 17v; Leop 3.Reg 21/24; Gdyby kmieć do miáſtá z roley od kogo vćiekł/ [...] táki ma być przed Stároſtą álbo przed mieſzczány wrocon temu czyi ieſt UstPraw F2v; Tegoż cżáſu Senat Argentińſki vſtáwił/ áby od te^go cżáſu niechowano zmárłych ludzi w mieście/ y dla tego kilko plácow ogrodzono ná przedmieśćiu. BielKron 205, 43v, 249, 272v, 280, 291v (14); Mącz 173d, 220d [2 r.]; SienLek 30v; KwiatOpis B2; Y ácżkolwiek onych pierwſzych wiekow poki ná puſtyniách mieſzkiwáli/ á pracą ſwoią żyli/ dobrych ludźi Chrześćijáńſtich [!] doſyć bywáło miedzy nimi/ teraz iuż bárzo z pracą dobrego Mnichá ználeść/ gdy ſie záś do miaſt y do roſkoſzy świátá tego náwroćili WujJudConf 144v; SkarŻyw 356 [2 r.]; A iż ma ná dobrey pámięći/ że nie tylko iednego Miáſtá Rzymſkiego/ ále práwie wſzyſtkiego świátá/ powſzechnym Biſkupem y naywyżſzym Páſterzem ieſt/ w kráiách tych/ ktore ſą dáleko od Rzymu odległe/ zábiegáć potrzebuiącym/ y rátowáć ich niezániechiwa ReszHoz 134; A drudzy ze wśi y z máiętnośći źiemſkiey do miaſt ſię wyprowadzáli GórnRozm B2; czego w miaſtách náſzych Stároſtowie: á w ſzlácheckich dobrách przeſtrzégáć Pánowie ich máią SarnStat 288, 16, 17, 200, 244, 294 (16); PowodPr 36; nie czyńćie z kroleſtwá Polſkiego Niemieckiego Rzeſkiego miáſtá SkarKazSej 695b, 694b; KlonWor 35.

W porównaniach (26):

Jako comparatum (6): BibRadz Is 17/9; Ieſt miáſto káżde podobne ciáłu cżłowiecżemu/ bo tákież s cżęśći ſwoich ſłożone ſpołu BielKron 108; Táberná álbo Zábernia/ to miáſto było iáko ieden mur Rzymſkich pánow/ dla náiázdow Niemcow do Gálliey BielKron 284, 108v, 286v; GórnTroas 20.

Jako comparandum (20): GliczKsiąż H8; LubPs T2v; BielKron 93v, 321; RejPos 237; Boć mądrość ná ſwiecie ieſth iákoby iáki ozdobny ratuſz w iákim zacnym mieſcie [...]. A náuki pocżćiwe/ á ćwicżenia roſtropne ſą iákoby gośćińce do onego miáſtá RejZwierc 14v; BielSpr 7v, 53v; Niech będzie mąż on iáko miáſtá ktore wywroćił Iehowá BudBib Ier 20/16; O tákich Pan rzekł w Ewánieliey iż świátu wſzytkiemu świecą/ á zákryćſię nigdy iáko miáſto ná gorze nie mogą. SkarJedn 15, 90; SkarŻyw 93; ReszList 180; WujNT 104, 514; Kośćioł Boży do miáſtá przyrownány/ w ktorym ſą cztery ſtany czyniące ſobie pomoc SkarKaz Ooood, Ooood; SkarKazSej 683b, 703a.

Tłumaczenia etymologii greckich i perskich nazw osobowych i miejscowych (9): HistAl D4 [2 r.]; dla kthorey pámięći zwyćięſtwá/ Auguſtus założył miáſtho nad morzem/ kthore przezwał Nikopolim/ to ieſt miaſto zwyćięſtwá. BielKron 273v, 6, 290v; Neapolis, Latine nova civitas, Nowe miáſto. Mącz 243b, 308b [2 r.]; RejPos 204v.

W charakterystycznych połączeniach: dojeżdżać miasta, dojść, odbieżeć (2), postąpić (ustąpić) (3), ratować, stradać (stradający, stracenie) (4), strzec (straż, stroż) (9); biegać ((po)bieżeć, przybieżeć) do miasta (9), (wez)brać (się) (zebranie) (4), (od)ciągnąć (przyciągnąć, wciągnąć) (10), cisnąć się (3), dawać ((od)dać) (3), dawać znać, dorwać się (werwać się) (2), gonić (uganiać, pogonia) (4), iść (dojść, odejść, pość, prześć, przyść, roześć się, ujć, wniść, wyniść, zaść, zejść (się), (prze)chodzić, przychodzić, schodzić się, wchodzić, przechadzać się, schadzać się, wchodzący, chodzenie, przyście) (253), (do)jechać (najechać, pojechać, przyjechać, wjechać, wyjechać, zajachać, zjechać się, (w)jeździć, przyjeżdżać, ujeżdżać, wjeżdżać, jadący, jazda, przyjazd, wjechanie, wjezne) (76), kryć się, kupić się, lecieć, (w)lezć (3), nosić ((od)nieść, przenieść (się), przynieść, znieść, przeniesion(y), przeniesienie) (24), obracać się, pierzchnąć, pisać (4), posłać (odesłać, rozesłać, zasłać, posyłać, posłany, odsyłany) (26), (do)prowadzić (się) (poprowadzić, przeprowadzić, przyprowadzić, wprowadzić (się), wyprowadzić się, zaprowadzić, przyprowadzać, prowadzenie) (21), przybliżać się (3), przybyć, przyjąć (przyjmować, przyjęt) (3), przyniesiony, przypędzić (2), przypłynąć (6), przystąpić (wstąpić, zstąpić, ustępować, wstępować, zstępować, przystęp) (12), (w)puścić (się) (spuścić się, (do)puszczać, przypuszczać, puszczon) (18), ruszyć się, rzucić się (2), skoczyć, (po)słać (posłany) (6), stawić się, strzelać (4), uciekać (się) (uciec (się), ucieczka) (33), udać się (3), wedrzeć się (3), wędrować, (do)wieść (przywieść, przywodzić) (16), (przy)wieźć ((roz)wozić) (8), wpuszczon, wracać (się) ((przy)wrocić się, nawrocić się, wracający się, przywrocony, przywrocenie) (32), w(s)targnąć (4), wyprawić (przeprawić się, wyprawować się) (5), (przy)żeglować (2); ekskludować od miasta, iść (odejść, chodzić, chodzenie) (7), jachać (jeździć) (2), odciągnąć (4), odegnać (uganiać) (2), odstąpić (odstępować) (3), odtrącić (odtrącać) (3), odwieść (4), puścić (się) (2), uciekać, wypędzić, żeglować; chodzić (pość) około (wkoło, w okrąg) miasta (7), krążyć, objeździć, stać; postawić u miasta, stać, zasadzić; być z miasta (21), (wy)ciągnąć (wyciągać) (6), gnać (wyganiać) (2), iść (naść się, odejść, pość, przyść, roześć się, wyniść, zejść się, (od)chodzić, przychodzić, schodzić (się), wychodzić, przychadzać, wychadzać, idący, przychodzący, wychodzący, wyście, wychodzenie) (123), (wy)jechać (jeździć, wyjeżdżać, zjeżdżać się) (15), (przy)nieść (przenieść (się), wynieść, (wy)nosić (się), wynaszać się, wyniesiony, przeniesienie) (15), płynąć, posłać (posłany) (3), (po)prowadzić (się) (przeprowadzić, wyprowadzić się, wyprowadzać, (wy)prowadzon, (wy)prowadzenie) (16), przybliżać się, przybywać, (wy)puścić (3), ruszyć się (2), ((po)uciekać) (16), wędrować (2), (z)wieść (wywieść, wywodzić, (wy)wiedzion) (11), wozić, wybiec (wybieżeć, zbieżeć się, zbiegły) (5), wypaść (2), wyprawi(a)ć (3), wyrwać się, wyskoczyć, wysypać się (posypać się) (4), wywlec (2), zstąpić (ustąpić) (3); dać (list, przywilej, prawa itp.) (oddawać, (na)da(wa)ny) miastu (15), kazać (zakazać, rozkazać) (5), panować, płacić (3), przysięgać (2), służyć (posługować) (2), ułożyć ustawy, ustawić prawa; (przy)bliżyć się (przybliżać się, przybliżający się) k(u) miastu (6), (przy)ciągnąć (pociągnąć) (3), iść (pość, przyjść, przychodzić) (9), (przy)jechać (przyjeżdżać) (5), należeć (8), obrocić się (3), przypłynąć (przypławić się) (3), przystąpić, przywieść (2), ruszyć się, strzelać, wracać się; ciągnąć przeciwko) miastu, obrocić się, posłać (posyłać) (4), ruszyć wojnę, walczyć, zasadzić; miasto (miasta (pl)) (za)chować (5), da(wa)ć (oddać, rozda(wa)ć) (21), darować, (po)deptać (3), dzierżeć (3), (wy)gubić (2), (s)karać (3), kupić, mieć (63), mieć w mocy (2), (roz)mierzyć (zmierzyć) (8), mijać (2), mordować, najachać (2), naprawić (naprawować, oprawi(a)ć, sprawić) [= odbudować] (11), niszczyć, obalić, obdarzyć, obiec (zbiegać, obieżeć, przebieżeć) (10), objechać (objeżdżać, pojeżdżać) (3), obyść (prześć, obchodzić, przechodzić) (17), ochędożyć (ochędożać) (2), odnowić (odnawiać) (3), okrążać (2), oprawi(a)ć (oprawować) [= ozdabiać] (7), opuścić, osadzić [ = otoczyć], osieść (4), otworzyć, ozdobić (2), podbi(ja)ć (6), podejść, pokazić, porazić, potłuc, potrzeć, pożyć, przekląć (przeklinać) (3), przyjąć w obronę (2), przywieść ku posłuszeństwu, przywłaszczyć, psować (zepsować) (3), (o)puścić (7), ratować, rozdzielić, rozsypować, z rumow wynieść, rządzić, sądzić (4), sprawić (sprawować) (4), stracić (zatracić) (4), strwożyć, (za)trzymać (14), ubogacić, (z)ubożyć (2), ucisnąć (2), (roz)walić (2), wałem oprawić, wałem otaczać, (przy)wrocić (14), wybawić (2), wybić, wydrzeć ((z)wydzierać) (4), wygładzić (zgładzić) (2), wykorzenić, wymorzyć, wysiec (2), wzruszyć, zachować w jedności, zamordować (2), zapomoc, zarazić, (po)zastawiać (2), zaszczycić, zatopić (potopić, wytopić) (5), (w)zburzyć (3), z(a)gubić (3), zdradzić, z ziemią zrownać (położyć z ziemią rowne) (2), zołdować, zwać (nazywać, nazwać, przezwać, przezywać, wezwać) (33); przyciągnąć na miasto, strzelać, uderzyć (2), walczyć, wytoczyć się; brać się pod miasto, iść (przyść) (10), podsadzić (się) (2), przyciągać (przyciąggnąć) (4), przypłynąć, przystąpić (przystęp) (4), przytoczyć; iść (wyniść, wychodzić) przed miasto (11), wybiegać (zabieżeć) (2), wygrzać (2), wyjeżdżać (wyjachać) (2), wyrzucić (wyrzucony) (3), wywieść; ciągnąć przez miasto, iść (6), (wy)jechać (jeździć, jadący) (7), prowadzić (prowadzony) (4), wieść; ciągnąć w miasto, iść (wniść, wchodzić) (11), (w)jechać (wjeżdżać, wjechanie) (8), nasadzać, postępować, prowadzon, przybieżeć, uciec, (w)wieść (2), wpaść (2), wpuścić, wtoczyć, wwiązać się (wwiązanie) (2); darować miastem, władać; panować nad miastem, przełożyć, przewodzić, rozkazować, rządzić, trzymać straż; postawić przed miastem, stać (stanąć) (6), zasadzić (osadzić) (2); biegać po mieście (miastach) (4), bląkać się, iść (pość, (prze)chodzić (się), chodzący) (22), jeździć, krążyć, pobudować, położyć się (rozłożyć) (2), stawić ((po)stanowić) (7), wędrować (2), włoczyć (się) (wlec) (4), wodzić (5), (ob)wołać (4); by(wa)ć (obywać, przebywać) w mieście (50), chodzić (8), (po)chować (zachowywać, (po)chowan(y), przechowany, wychowany) (33), krolować (4), leżeć, (z)mieszkać [ = pozostać] (2), osadzić (2), osiadły (3), panować (panujący) (6), pobudować (zbudować) (3), postanowić (postawić, postanowiony) (8), przeda(wa)ć (przedawanie) (12), (na)rodzić się (urodzony) (20), rządzić, siedzieć (7), składać, sta(wa)ć (4), stawić się, szynkować (2), zebrać się (nabrać, zebrany, zebranie) (5), zejść się, zgromadzić się (zgromadzenie) (3), zjawić się, zjechać się, zosta(wa)ć (pozostać) (11), zostawi(a)ć (zostawion) (6), żyć (żywić się) (3); miasto (miasta) bałwochwalskie, (arcy)biskupie (13), bogate (36), cesarskie, chędogie (ochędoż(o)ne, uchędożone) (13), cudne (2), czelne (4), dalekie (2), (od)dane (poddane) (6), dobre (9), dostateczne, drzewiane, gorne (po gorach) (2), (po)graniczne (8), gruntowne, heretyekie, kapłańskie (3), kosztowne (2), krześcijańskie (2), małe (6), marne, możne, naprαwione [= odbudowane], nędzne (19), nieporządne, niepospolite (2), nowe (9), obfite, okoliczne (12), opuszczone (2), osadzone [= zaludnione], osobne (osobliwe) (4), ozdobne (ozdobione) (5), papieskie (12), piękne (9), podłe (2), pogańskie (poganow) (11), porzeczne, postronne (3), poważne (6), powietne (2), prożne, przebrane (obrane, wybrane) (4), przednie (21), prześliczne, prześpieczne, przyległe (3), puste (5), pyszne, rozkoszne (2), (po)rządne (3), sąsiednie (samsiednie) (2), silne, składne, słabe, sławne (53), stare (starodawne) (18), starożytne (2), szerokie (5), szlacheckie (5), ubogie, umocnione, uprzywilejowane (4), wolne (2), wyborne (3), zacne (52), zawołane, znamienite (68); bezpieczeństwo miasta (3), bogactwo (2), chędogość (ochędożność) (2), część (12), danina, dobra (2), dochod, dom (2), dziedzina (2), dzierżawa, gmin, granica, jarmark (2), kąt, kraj, kupcy (6), lud(zie) (7), mieszczanin (19), moneta, myńca, nadanie, naprawa (naprawienie, oprawa, poprawa) [= odbudowa] (18), obywatel (11), osada, osiadłość, ozdoba, pobor, poczesność, poddany (4), podwoda, pomnożenie (2), pospolstwo (7), pożytek (3), prawo (10), przecznica, przedmieście, przełożeństwo, przywilej (uprzywilejowanie) (14), ratusz (5), rozmnożenie, rynek, rząd, skład (2), strona, (po)śrzodek (9), ulic(zk)a (6), ustawa (3), wielkierz, wieża (2), wolność (2), zacność, zatracenie (2), zwierzchność (3), zwyczaj (obyczaj) (15); droga do miasta (5), gościniec (2), przyległość; od miasta odbity, odgromiony, odjęcie, odsieczon, poseł (4); fortka u miasta; dochod z miastA, droga, gościniec (3), lud(zie) (3), mieszczanin (mieszczka) (5), poddany, poseł (3), rodem (rodzajem będący) (16), wasal, wycieczka; droga k miastu; przez miasto droga; władza nad miastem (2), zwirzchność (2); dom w mieście (3), jarmark, lud(zie) (7), ratusz, skład, ulica; blisko (blizu) miasta (13), niedaleko (9), poniżej; (nie)daleko od miasta (8).