[zaloguj się]
[pdf]

MIEJSCE (8968) sb n

miejsce (7086), miestce (460), mieśce (446), miesce (367), miejstce (104), miejśce (37), mieśćce (1), [mniesce], mieśce a. miesce (461), miejsce a. miejśce (6); miestce ForCnR, BielŻywGlab, KłosAlg (3), WróbŻołtGlab (3), LudWieś, RejJóz (9); mieśce MurzHist (12), KlonŻal (4), WerGośc (12), WerKaz (7); miesce HistJóz (11), March2, Prot (4), ProtStoj, KochMon (3), KochEpit, JanNKarGórn; mieśce a. miesce BierRaj, March1 (2), OpecŻyw (60), OpecŻywPrzedm, OpecŻywSandR, PatKaz I (3), PatKaz II (4), PatKaz III (7), BartBydg (6), TarDuch, SeklWyzn (8), RejKupSekl (2), WyprKr (13), Goski; miejsce : miestce : mieśce : miesce : miejstce : miejśce : mieśćce : mieśce a. miesce : miejsce a. miejśce ZapWar (5 : – : – : – : – : ‒ : ‒ : 6), MetrKor (3 : – : – : – : ‒ : – : – : 15), BierEz (16 : – : 3), Murm (2 : ‒ : 2 : 2), FalZioł (4 : 274 : ‒ : ‒ : 1 : ‒ : ‒ 121), BielŻyw (1 : 9 : ‒ : ‒ : 1: ‒ : ‒ : 5), GlabGad (‒ : 27 : ‒ : ‒ : 1 : – : ‒ : 3), MiechGlab (3 : 20 : – : – : – : – : – : 1), BierRozm (1 : ‒ : ‒ : 1), LibLeg (2 : ‒ : ‒ : ‒ : ‒ : ‒ : ‒ : 68), WróbŻołt (1 : 11 : ‒ : ‒ : ‒ : ‒ : ‒ : 1), RejPs (3 : 1 : ‒ : 49), LibMal (9 : ‒ : ‒ : – : ‒ : ‒ : ‒ : 1), RejRozpr (– : 2 : – : – : – : – : ‒ : 1), ConPiotr (5 : – : – : – : – : – : – : 2), SeklKat (5 : – : ‒ : – : – : ‒ : ‒ : 7), RejKup (1 : – : – : – : – : – : – : 22), HistAl (44 : 10 : – : – : 2), KromRozm I (6 : – : – : 7) MurzNT (– : – : 18 : 3), KromRozm III (46 : – : – : 4), Diar (10 : ‒ : ‒ : 9), DiarDop (8 : – : – : 1), GliczKsiąż (14 : – : – : – : – : – : – : 15), LubPs (76 : – : – : 4), GroicPorz (11 : – : – : – : 76), KrowObr (161 : – : – : 1), Leop (60; – : – : 148 : 3), UstPraw (41 : – : – : – : 1), BibRadz (288 : – : 1 : 48), OrzRozm (11 : – : – : – : – : 1), BielKron (883 : – : – : 1), GrzegRóżn (32 : – : – : 1), KochSat (– : – : 2 : 1), KwiatKsiąź (10 : – : – : – : – : 1), Mącz (489 : – : – : 11 : – : 5), OrzQuin (15 : – : – : – : 1), SienLek (15 : 88 : – : 1 : 18), LeovPrzep (11 : – : 4), GórnDworz (71 : – : – : 15), HistRzym (32 : – : – : 1), BiałKat (5 : – : 41 : – : – : 1), KuczbKat (57 : – : 9), RejZwierc (85 : — : – : 1), BielSpr (156 : – : – : 1), WujJud (31 : – : 80 : 2), WujJudConf (5 : – : 22 : – : – : 1 : 1), BudBib (183 : – : – : 3), Strum (28 : – : 2), BiałKaz (9 : – : 1 : 1), BudNT (93 : – : – : 5 : – : 1), CzechRozm (241 : – : – : 1), ZapMaz (8 : – : – : 1), ModrzBaz (184 : – : 2 : 5), SkarJedn (105 : ‒ : – : 3), Oczko (54 : – : 3 : – : – : 1), MWilkHist (10 : – : 2), ZapKościer (8 : – : – : – : – : – : – : 2), StryjKron (84 : – : – : 4), KochFr (2 : ‒ : 5 : 1), PaprUp (11 : – : – : – : – : – : – : 1), ActReg (28 : – : – : – : – : – : – : 2), Calep (52 : – : – : – : – : – : – : 78), GostGospSieb (3 : – : – : 1), GrabowSet (5 : ‒ : 19 : 1), OrzJan (9 : – : – : – : – : 1), LatHar (5 : – : 110 : – : – : 1), WujNT (457 : – : 67 : 3), JanNKar (15 : – : – : 2), JanNKarKoch (1 : – : 2), SarnStat (603 : – : 1 : 2 : – : 22 : – : – : 6), PowodPr (36 : – : 1), SkarKaz (130 : – : 14), GosłCast (6 : – : ‒ : – : – : 2). [Za postaci wątpłiwe uznano zapisy z tekstów nie oznaczających ś oraz zapis S; G pl mieść z tekstów, w których występuje poza tym tylko postać miejsce, podciągnięto do tej postaci].

Oba e jasne (w tym w pierwszym 3 r., w drugim 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl du
N miejsce miejsca
G miejsca miejsc, miejść, mieść, miejsć, miesć, miestć
D miejscu miejscom, miejscåm
A miejsce miejsca
I miejscem miejscy, miejscami, miejscmi
L miejsca miejscach, miejsc(o)ch miejscu
V miejsce
inne sg N a. A - miejsce; pl N a. A - miejsca

sg N miejsce (834). ◊ G miejsca (1333). ◊ D miejscu (82). ◊ A miejsce (2453). ◊ N a. A miejsce (8). ◊ I miejscem (87); -em (7), -(e)m (80). ◊ L miejsca (2020). ◊ V miejsce (1). ◊ pl N miejsca (179). ◊ G miejsc (378), miejść, mieść, miejsć, miesć, miestć (11), miejsc a. miejsć (2); -ć Murm, KochCz; -c : -ć FalZioł (15 : 1), Leop (7 : 1), BielKron (20 :1), Mącz (20 : 1), GórnDworz (3 : 1), RejPosWstaw (1 : 1), NiemObr (6 : 1), SarnStat (98 : 2). ◊ D miejscom (14), miejscåm (12); -om KromRozm II, GroicPorz, KwiatKsiąż, ReszList, LatHar (3), SarnStat (2); -åm LibLeg (2), RejPs, BibRadz, SarnUzn, RejPos, Oczko, PowodPr (2); -om : -åm CzechRozm (2 : 1), WujNT (3 : 2); ~ -om (1), -óm (1) SarnStat (1 : 1), -(o)m (12); ~ -åm (9), -(a)m (3). ◊ A miejsca (636). ◊ N a. A. miejsca (1). ◊ I miejscy (30), miejscami (11), miejscmi (2); -y HistAl (2), BielKom, WyprKr (12), RejAp, BiałKaz, CzechRozm (2), SkarŻyw (3), KochFr, PaprUp, SkarKaz, SkarKazSej; -ami MurzNT, KrowObr, Leop, WujNT (4); -mi WróbŻołt, KromRozm III; -y : -ami BibRadz (1 : 1), BielKron (2 : 2), Mącz (1 :1). ◊ L miejscach (854), miejsc(o)ch (17); -ach : -(o)ch FalZioł (31 : 8), RejPs (8 : 1), LubPs (3 : 1), BielKron (59 : 1), SienLek (1 : 2), RejPos (58 : 2), RejZwierc (7 : 2); ~ -ach (572), -åch (197), -(a)ch (85); -ach MurzNT (2), UstPraw (3), GrzegRóżn (3), OrzQuin, SienLek, LeovPrzep (5), HistRzym, KuczbKat (4), BielSpr (7), WujJud (21), WujJudConf (4), Strum (2), ModrzBaz (23), MWilkHist, CzechEpPOrz, NiemObr (6), ReszPrz (13), WerGośc (2), WisznTr, ArtKanc, GórnRozm (3), GrabowSet, KochFragJan, LatHar (22), RybGęśli, WujNT (62), WysKaz (3), KmitaSpit, PowodPr (4), SkarKaz (9), VotSzl (2), CiekPotr, CzahTr (7), GosłCast, PaxLiz, też HistAl (2), KwiatKsiąż; -åch KromRozm I (2), KromRozm II (6), RejWiz, RejZwierz (2), SarnUzn (3), GórnDworz (3), RejPosWiecz3, GrzegŚm (2), RejZwierc (7), RejPosRozpr (3), RejPosWstaw (3), BiałKaz (2), StryjWjaz, KochJez, Phil, OrzJan (2); -ach : -åch KromRozm III (2 : 7), LubPs (1: 2), GroicPorz (11 2 ), KrowObr (10 : 8), Leop (7 : 6), BibRadz (20 : 1), BielKron (40 : 19), Mącz (17 : 1), RejAp (1 : 25), RejPos (3 : 55), BiałKat (4 : 1), BudBib (6 : 6), BudNT (6 : 2), CzechRozm (45 : 1), SkarJedn (3 : 1), Oczko (7 : 1), SkarŻyw (14 : 1), StryjKron (6 : 4), CzechEp (31 : 1), GostGosp (7 : 1), SarnStat (107 : 72). ◊ du L (cum nm) miejscu (3) KromRozm III H, Mącz 509d, KochJez B3v.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia
1. Ogólne pojęcie przestrzeni (16): Nawiętſze z bytnoſci mieſtcze, gdyż wſzicko w ſię zabiera. BielŻyw 3; bog duch yelt/ ktory ćyáłá nye ma/ á żadne myeyſce go nye ogarnya. KromRozm II n; KuczbKat 380 [2 r.]; Przed wſzytkim Bog był ſam/ on ſam ſobie świátem y mieyſcem y wſzytkim. CzechEp 254, 184 [2 r.], 194, 195, 231 [2 r.], 309, 310 marg; WujNT 386, 425.

W charakterystycznych polączeniach: nawiętsze miejsce; miejscem (nie)ogarniony (10); miejsca nie mieć; miejscem zamierzyć; miejsce ogarnia,

Szereg: »ani czas, ani miejsce« (1): Ale Pan Bog náſz/ iáko áni cżáſu ták też áni mieyſcá nie ma. SarnUzn C.
2. Część przestrzeni, określona powierzchnia, na której się coś znajduje albo dzieje (lub może się znajdować albo dziać), teren, punkt, wycinek czegoś; locus Murm, BartBydg, Miech, Vulg, HistAl, PolAnt, Mącz, Modrz, Calep, JanStat, JanPrzyw, Cn; spatium HistAl, Mącz, Cn; sedes Vulg, Mącz; campus HistAl, Modrz; statio Modrz, JanSiat (5535): MetrKor 34/134v, 57/115v, 59/273; BierEz G2 [2 r.], O3; Iezus mily [...] Widzątz téże mieſtza ony gdzie miál bytz ięt ij związán/ vbit ij vkrzyżowan/ plakál bez przeſtánku OpecŻyw 88v, 11v, 24, 146v, 159, 164v (10); PatKaz II 23; PatKaz III 128v, 142, 146; Murm 19; HistJóz B [2 r.], Bv, E2v [2 r.]; BartBydg 3b; Roſcie tho ziele na mieſczach kamiennych/ opoczyſtych FalZioł I 36b; Napełnić ſkleniczę kwieciem wonnem [...]/ potym poſtawić na mieſtcze wilgotne á obſypać piaſkhiem FalZioł II 2a; Abowiem żadny Cżłowiek niewidział obycżaiu á mieſtcza iako á gdzieby roſlo tho Drzewo Aloes FalZioł III 2d; Przetoſz zdrowie cżłowiecże ieſt przemieſzkawać w powietrzu ſwiebodnem/ [...] y teſz będącz daleko od mieſtc ſmrodliwych wodniſtych/ bagniſtych/ Ieziornych/ mocżydlnych FalZioł V 62, I 26d, 36a, 37d, 39c, 41b (37); BielŻyw 95, 109, 163; GlabGad D5, D5v, E3 [2 r.], H6v; MiechGlab 71; BierRozm 23; WróbŻołt O7, 103/8, 106/33; prze dalekoscz mieſcza kv tim pretkym odmiennoscziam rzeczi rada. zadna ystha. a potrzebna wczas bicz przinyesyona niemoze LibLeg 11/41, 7/99v, 10/72, 11/28, 58, 131v [2 r.], 157v, 174v; RejPs 24v, 25v, 97v, 133, 178v, 201v; ComCrac 13; ConPiotr 32; LibMal 1545/96v, 1554/185; Nalezlichmy to mieſtcze/ gdzie go zwierzę ziadło RejJóz B5, M5, M8v; SeklKat G3; HistAl D5v, E3, F3v, G6v, H4, [I3], K8; Wiérzcie mi żeć to barzo ſliſkié mieście/ a przepaśc tudźieſz/ dźiwnie głęboká MurzHist Q2, C4, D2; MurzNT Matth 13/20, k. 128v marg; KromRozm III F7; ZapWar 1553 nr 2685; Diar 70; MrowPieś A3v; BielKom D3v; GliczKsiąż H5, M; Wyſokość gor y pagorkow y wſzytkich pol niſkośći/ Toś wedle mieyſc vfundował w twoiey Boſkiey możnośći LubPs X5v, Ev, H2, Kv, O5v, X4v (10); GroicPorz z3v, 11v, 112; KrowObr 11, 29, 48v, 93 [2 r.], 108 (10); Náley Więc trochę wody gdzye ná rowne mieyſce/ Vźrzyſz o [lege: a] onáć dáley roſchodzić ſie nie chce. RejWiz 146, 7v, 56, 116, 116v, 146 (15); Wſſelkie mieſce po ktorym iedno ſtąpi nogá wáſſá/ będzie wáſſe. Leop Deut 11/24; y pobili ie vćiekáiące doliſtymi mieſcámi [per prona]. Leop Ios 7/5, Gen 22/4, 47/6, Deut 1/24, 33, 12/2 (22); ſą theż mieyſcá niektore ná ktorych máło drzewá UstPraw E4v, D2, F, Iv, K3; RejFig Bb8; RejZwierz 10, 27v; Dayże im mieſzkánie gdźie w nalepſzem mieyſcu [in optimo terrae]/ niechayże mieſzkáią w źiemi Geſen. BibRadz Gen 47/6; Vśmierzyſz nieſnaſki niepobożnych iáko gorącość ná mieyſcu ſuchem BibRadz Is 25/5, Gen 1/9, 10, I 2a marg, Gen 21/16, 22/3 (32); ciągnął z ludem/ nie wodą [...]/ ále zyemią mieyſcy trudnemi BielKron 28; Chcąc też Romulus ſławę koronie y Rzymowi vcżynić/ zbudował kościoł poſpolity w ciemnym mieyſcu BielKron 99v; Gdy przyiechał do Peſztu/ nálazł mieyſcá oſádzone ſtrzelbą BielKron 397, 13 [3 r.], 14v [2 r.], 16, 32v, 35 (87); KochSat B4; Diaulos, [...] mieyſce dwie ſtáyi w ſobie máyąc. Mącz 85a; In sicco, Ná ſuſzy/ ná ſuchym mieyſcu. Mącz 391b, 1d, 2d, 4a, 9c, 13a (129); SarnUzn E8; SienLek 2v [3 r.], 3, 52, 80, 159; LeovPrzep A2, A3; RejAp 12v, 24v [2 r.], 26v, 106, 149, 192 [2 r.]; GórnDworz G2v, I4v, Ee7v; GrzepGeom C4, E2v, I4; HistRzym 37v, 56, 71, 128; RejPos 24, 26, 53 [2 r.], 57, [77] (25); RejPosWiecz3 98v; BielSat N3v [2 r.]; GrzegŚm 22; KuczbKat 20, 265, 270, 360; Zadne mieyſce przed śmiercią nie zákryie. RejZwierc 167 marg, A5v, 17v [2 r.], 18, 101, 104, [121]v, Bbb3; łácno obacży cżęść zwyćięſtwá/ ktorey ſtronie ma przyść/ bo to y po mieyſcu obacżyſz. BielSpr 15; Ieſt też wypiſánie obrácánia y mieyſc iáko dáleko vff od vffu BielSpr 31v, 4v, 5, 7 [3 r.], 7v, 9 (48); WujJud 71v; WujJudConf 185, 255v, 256; RejPosWstaw [1432]v; Oſtrzegayżeſię ábyś nie przynoſił cáłopaleni twoich ná ládá mieyſcu/ ktore vyrzyſz. BudBib Deut 12/13; I záſzedł Dawid ná drugą ſtronę/ y ſtánął ná wierzchu gory zdáleká (przes) niemáły plac (marg) Wł. mieyſce (‒) od nich. BudBib 1.Reg 26/13, Gen 22/9, Ex 3/5, Lev 10/14, Num 10/29, 14/40 (18); HistHel B3v; MycPrz II A; Strum A3, B3v, Cv, D2, Ev (11); BudNT Mar 15/6, Act 7/33, Hebr 11/13[8], 2. Petr 1/19; CzechRozm 32; PaprPan T3v; przedſie roſkazał/ áby miáſto/ ktoreby nahliżey było onego mieyſcá gdźie trupá náleźiono/ zábiło ćielicę/ dla vbłagánia Bogá. ModrzBaz 79; A tym Skárbnym godźiłoby ſie mieć dom przy tem mieyſcu/ w ktoremby ſkarb chowano. ModrzBaz 123v, [16], 22, 83v, 103v [2 r.], 106v (16); SkarJedn 24, 32, 131, 310; Oczko A4, 3 [3 r.], 4, 6v, 7v (12); KochPs 27, 42, 98 [2 r.]; y nálaſwſzy/ rydle mieyſcá nieſkopáne w ogrodzie kopáli SkarŻyw 324; y ſzedł káżdy wmiáſto wolnie tym mieyſcem przećiw ktoremu ſtał. SkarŻyw 502, 50 [2 r.], 70, 121, 132, 135 (49); MWilkHist H, Hv; StryjKron 250, 622; CzechEp 84, 115, 125, 249, 408; KochJez B; Gdyż nie mieyſce cżłowieká poświąca/ ále cżłowiek świętym będąc mieyſce ochędożyć może. NiemObr 157, 157, 173; KochFr 66; KlonŻal Dv; KochBr 153; KochSz A3v; ReszPrz 86; WerKaz 283; WisznTr 3, 4 [2 r.]; BielSjem 40 [2 r.]; KochPam 83; KochPieś 29; PudłFr 13, 64; ArtKanc D8v, F2v, F15v, I10v, N11; GórnRozm G4v, K4; ActReg 98, 128; Septicollis – Mieſcze oſiedmi gorach. Calep 970b, 84b, 88b, 130b, 132a, 143b (40); GostGosp 40, 84, 88, 98, 136; GostGospSieb +4; Phil C [2 r.], H4, R4 [2 r.]; Wſkok ſie zá to im/ żebyś mieyſce wymyśliłá/ Gdźiebyś ten biédny ſczątek domu vtáiłá. GórnTroas 34, 23, 37, 50, 61; KochCz B2v; GrabowSet B4, C2v, D2, F2, Y2; OrzJan 45, 132; WyprPl B4; LatHar 125, 140, 170, 328, 348 (15); CZYSCIEC to ieſt mieyſce gdzie ſię czyſzczą duſze WujNT Yyyyy2, Matth 2/9, s. 11, 39, Matth 12/43, 13/5 (35); Przeto muśi być trzećie gdźieś iákie mieyſce/ gdźie Bog w przyſzłym żywoćie grzechy odpuſzcża. WysKaz 37, 20, 31, 34, 37 [2 r.]; y wolą mieſzkáć iákoby ná weſołym mieyſcu w mieśćie/ á niżeli w leśie SarnStat 1306, 12, 18, 54, 87 [2 r.], 88 (28); SiebRozmyśl Lv; PowodPr 31, 41; Ziemſkie mieyſcá dáry ſwemi vczćił P. Bog. SkarKaz 41b marg, 41a [3 r.], b [2 r.], 119b, 386a, 489b, 520a; VotSzl B3v; CiekPotr 11, 67 [2 r.]; CzahTr Fv, H, H2, I2v; SkarKazSej 679a, 680b; KlonWor 19; Mieyſcá gdzieby ſie podzieć vbodzy ſzukáią. PudłDydo A3; SzarzRyt C.

miejsce czego [= gdzie coś jest (było, będzie) lub gdzie coś się dzieje (działo, będzie działo)] (103): BierRaj 21; Delfowie iuż ſie ſchodzili/ Aby Ezopá ſtráćili: Y wywiodſzy go z więźienia/ Pátrzáli mieyſcá zepchnienia. BierEz G4v; OpecŻyw 138; ZapWar [1526] nr 2454; KłosAlg F3; WróbŻołt 43/20, 118/54; RejPs 117, 206v; LibLeg 11/75; ComCrac 17; MurzNT Luc 16/28; LubPs X5; Leop Deut 6/16, Ps 118/54, Is 18/7, 66/1, Ez 16/39, Act 7/49; UstPraw D2v, I [2 r.], I2; BibRadz 3.Reg 8/43, Is 18/7, 66/1; BielKron 78v, 306v, 421v; Mącz 326d, 374d, 378d; LeovPrzep A3; GórnDworz Bb7; RejPos 22v, [105], 139v, 161v, 225 (10); BiałKat 93v; GrzegŚm 30; RejZwierc 185v; BielSpr 12v, 41; wysłuchayże z mieyſcá mieſzkánia twego/ to ieſt z niebá BudBib 2.Par 6/21, 3.Reg 8/30, 39, 2.Par 6/30, 33; BudNT Matth 27/33, Luc 16/28; ModrzBaz 79; Oczko 1, 3; SkarŻyw 121, 398 [2 r.], 537; StryjKron 597; CzechEp 83, 120; ArtKanc D11v, T14v; GórnRozm Av, K2v; Foruli – Pulpit albo mieſcze łozenią kſziag. Calep 429b; GrabowSet D2; LatHar 275, 498, 655; WujNT 71, Luc 16/28, s. 263, Act 7/49, s. 836, Apoc 18/18; Wſzákże ten/ który co wyſtąpi á ná mieyſcu wyſtępku będźie záſtan: tedy ten który z nim ſtánowił/ o świéżé ſtánowienié ná mieyſcu ſtánowienia może z nim czynić SarnStat 1100, 145, 362 marg, 463, 473, 532 (16); SiebRozmyśl K2; SkarKaz 383b; KlonFlis G4v. Cf »miejsce nieprześpieczności«, »miejsce rozkoszy«.

miejsce czego [= będące częścią czego] (19): LibLeg 11/134v; Samſon był wodzem ich/ bo wſzyſthki mieſtcá krainy oney bárzo dobrze wiedział. HistAl B8; ále ſie nie thułay po długich mieyſcách ziemie HistAl L3v, B4v, E8v; Leop Ez 43/21, Ps 64/13; BibRadz Is 41/9, Eccli 9/7; BielKron 263, 265 [2 r.]; Ktorzy ie będą widźieć ná tym mieyſcu niebá/ ná kthorym Słońce bywa dwie godźinie álbo mniey trochę po południu LeovPrzep E; BudBib Eccli 9/7; ModrzBaz 110v; StryjKron 250; WujNT Luc 4/37; SarnStat 134, 916.

miejsce czego [= co] (14): OpecŻyw 133v, 136v; WróbŻołt 22/2; A gdy ie wywiodł Moizeſz w drogę przećiwko Pánu Bogu z mieſcá obozu [= z obozu]l ſthánęli przy ſámey gorze Leop Ex 19/17; BibRadz Zach 14/10; BielKron 39v; y wnet koń iákoby go wrył/ tuſz nád mieyſcem przepáśći [= nad przepaścią] ſtánął. SkarŻyw 508, 399; LatHar 734; póki przerzeczona połowicá Wiſły niedotknie ſie mieyſcá gránic SarnStat 1070, 447, 463, 471, 841.

miejsce dla czego (6): ale nieſą ſacramenta albo ſwiątoſcy/ ale ſwiętich koſcy/ y dla tich ieſt mieyſcze przikoſciele nie naoltarzu/ ale wkoſniczy SeklKat Z; ModrzBaz 128v; SkarJedn 91; WujNT 684; tedy my mamy zá oznaymieniem páná Podſkárbiégo inſzé mieyſce dla odbiéránia pieniędzy náznáczyć. SarnStat 365. Cf »miejsce słuszne«.

miejsce do czego [w tym: naznaczone, (nie)bezpieczne, przykre do czego itp. (12)] (18): Ale nawięcey trzebá wiedźieć mieyſcá ábo do tocżenia obozu/ ábo do ſzykowánia woyſká. ModrzBaz 112, 103v, 115; Oczko 26v; SkarŻyw 501, 508; ReszHoz 130; Calep 537a, 829b, 1027b; przekłádáiąc zátym potrzebę widzenia ſie z nim/ do cżego cżás y mieyſce było náznácżone. Phil H2; SarnStat 127; SkarKaz 386a [2 r.]; KlonWor 62. Cf »miejsce słuszne«.

miejsce komu, czemu (21): LibLeg 11/58; RejPs 125; LubPs dd2v; Ná kthorey drodze ſwátłosc mieſſka/ y ktore ieſth ćiemnośćiam mieyſce. Leop Iob 38/19, Zach 10/10; KochSat Cv; BudBib b2; SkarŻyw 168, 283, 301, 470, 472; StryjKron 411; KochSz A2; SarnStat 527 żp; Muśi tedy być inne mieyſce ludzkim duſzom/ to ieſt odchłań oycow świętych. SkarKaz 119b; CiekPotr 4; KlonWor 21. Cf »miejsce nie jest znalezione«, »miejsce święte, poświęcone«.

miejsce k(u) czemu [w tym: słuszne, naznaczone, sposobne itp. k(u) czemu (30); „k temu” (11)] (66): MetrKor 26/62v; FalZioł IV 26b; MiechGlab 37; LibLeg 11/77v; ConPiotr 33; LubPs dd2v; GroicPorz 12; Leop Num 32/30, Iudic 6/2; BibRadz Ier 7/7, Ez 45/4; á Krol Fráncuſki oſobnego ſkoſztowánia żądał z Ceſárzem ſam á ſam cżynić/ y żądał cżáſu y mieyſcá od niego wiedzieć ktey ſpráwie BielKron 205, 12v, 24, 59v, 192, 194 (15); Loca capere, Vbyeżeć mieyſcá ku położeniu obozu. Mącz 34d, 49b, 107c, 392c, 412b; HistRzym 124v; BielSpr 15, 22, 31v; BudBib Deut 12/5, 21; MycPrz I B4v, II B[3]v; ModrzBaz 63; SkarŻyw 47; PaprUp A4v; GostGosp 82; SarnStat 127, 128, 232 [2 r.], 302, 362, 1217. Cf »miejsce słuszne«.

miejsce po czemu [zawsze: po temu\ (4): BielKron 406; A nie żáłuy [.,.] ſtawku poſypáć/ y nowy gdzie możeſz ieſli po temu mieyſce maſz vkopáć RejZwierc 108v; BielSpr 20; Strum N3v.

miejsce na co [w tym: zgotowane, naznaczone, snadne itp. na co (6); „na to” (6)] (26): bo yeſt ten Turczin poſlan ogledowacz mieſcza na zamky LibLeg 11/62; Leop 2.Par 7/12; RejZwierz 10; BielKron 73v, 99v, 371; RejAp 150 [2 r.]; BielSpr 54; BudBib Deut 16/16; ModrzBaz 126v; y nábrawſzy drew ná oſłá/ ſzedł znimi wdrogę tám gdzie mu P. Bog vkázáć mieyſce miał/ ná onę dziwną ofiarę. SkarŻyw 286, 50, 231, 291, 567; GrochKal 22; GórnTroas 72; LatHar 664; WujNT 130 marg, 208; SarnStat 535, 864; SkarKaz 453a, 608a. Cf »miejsce słuszne«.

miejsce czyje [= należące do kogoś] [w tym: G sb i pron (8), pron poss (1)] (9): RejPs 109v; BibRadz Iob 20/26, Ez 45/4, Dan 11/7, 10; Ale iákoś tu ſłyſzał ſrogie przegroſzki [...]/ iż chce do gruntu wywroćić y mieyſce káżdego/ y iego ſámego. RejAp 20v; RejPos 201, 319; SkarKazSej 677a marg.

miejsce czyje [= gdzie ktoś a. coś jest lub był(o)] [w tym: pron poss (116), G sb i pron (108), ai poss (6)] (230): OpecŻyw 143v; FalZioł I 108c; RejPs 37v, 105v; RejKup Sekl a8; MurzNT Matth 27/33; LubPs C3, F3v, M2, Z2v marg, dd4, hh6v; Mieyſcá Apoſtholſkie káżdego roku [...] będę náwiedzał KrowObr 127v, 79, 128v, 131v marg, [251]v; A ołtarz łepak Miedziány ktory był przed Pánem/ wynioſl zkośćiołá Páńſkiego/ y z mieſcá ołtarzowego: y poſtáwił go ná ſtronie pułnocney od ołtarzá. Leop 4.Reg 16/14, Gen 26/31, Ex 3/8, Num 32/17, Ios 24/12, Iudic 15/14 (13); OrzList b4, e2v; A ná mieyſcu ołtarzá ktory tám był przedtym vczynił/ wzywał imieniá Páńſkiego. BibRadz Gen 13/4, I 136a marg, 2.Par 24/11, 2.Esdr 2/3, Iob 27/22[23], 40/7, Is 54/2, Ier 7/12; Ierycho miáſto bliſko Ráiu Bożego/ mieyſcá Adamá y Ewy BielKron 266v, 73v, 202v, 244, 319, 466; KwiatKsiąż I3v; SarnUzn E5; LeovPrzep Av, A3v; iákie to miáſto miáło być w obycżáioch twoich/ y gdzie mieyſce iego/ bo ie wypiſuie ná ſiedmi gorach. RejAp 110; iáko mamy poznáć to kroleſthwo Krolá tego/ á gdzye ieſt prawdziwa ſtolicá á mieyſce iego. RejPos 312v, 41, 52v, 53, 53v, 54 (19); GrzegŚm 15 [2 r.]; KuczbKat 40, 140, 390; RejZwierc 2, 47v, 188v; WujJud 219; BudBib Gen 29/3, Ex 3/8, 1.Reg 2/20, 4.Reg 23/14, 2.Esdr 13/11 (11); PaprPan H2v; przyidźieſz Ná mieyſce iego/ iuż go nie nádyidźieſz. KochPs 53; SkarŻyw 258, 353, 396, 397; KochSz B; BielSjem 31; LatHar 314, 606, 655, 700, 712, 725; Bo ktoryż kiedy z Biſkupow ábo kápłanow/ ná mieyſcách ćiał świętych ſtoiąc v ołtarzá/ mowił WujNT 456, Matth 27/33, s. 124, Mar 15/22, Luc 23/33, Ioann 19/17; SarnStat 537, 938, 1098; SkarKaz 384a, 639b. Cf »miejsce nie jest znalezione«, »nie zostanie miejsca«, »miejsce zetrzeć«, »miejsce Abraamowe«, »miejsce swe«.

miejsce czyje [= właściwe, wyznaczone komuś a. czemuś] [w tym: pron poss (94), G sb i pron (26), ai poss (1)] (121): RejPs 152; Leop Ez 42/20, 43/7 [2 r.]; BielKron 371 marg; RejPos 110, 128, 213v, 341v; GrzegŚm 26; RejZwierc 114, 270v; przeydzmy proſim (cię) ziemią twoią/ áż ná mieyſce moię. BudBib Iudic 11/19; BudNT Matth 26/52; ModrzBaz 119, 123; SkarŻyw 56; CzechEp 363; ReszList 176; LatHar 694; WujNT Matth 26/52, s. 404; O rożnych też mieyſcách duſz ludzkich ſtąd ſię wiádomość bierze/ iż nie tylo ſą dwie/ Niebo á piekło/ ále inſze rożne. SkarKaz 119a, 117a, 119a marg, 386a, 634b, Oooob. Cf »miejsce (jest)«, »swe miejsce«.

miejsce gdzie (124): MetrKor 26/62v; FalZioł I 112b, 114a, 147b; GlabGad H7v; ConPiotr 32; SeklKat Z; theż ſie kochamy w mieyſcách pięknych leſnych y przi wodach cudnych HistAl I7v, A4; Diar 92; BielKom D3v, F; LubPs T6v; KrowObr 21; RejWiz 116v, 152; OrzList d3v; RejZwierz 10, 27v; BibRadz I 7b marg, Gen 24/31, 46/28, Prov 9/14, I 351b marg, Ier 7/7; BielKron 194 [2 r.], 195 [2 r.], 216v, 318 [2 r.], 339 (13); Heliocaminus, solare vaporarium in aprico loco situm ad calorem solis excipiendum quo antiqui utebantur, Mieyſce w domu które od słońca bywa wſzędzie ogrzewáne nie od ogniá. Mącz 154a; Interscalmium, Mieyſcá á dálekość miedzy dwiemá wiosłomá v wielkich łodźy/ też mieyſcá miedzy dwiemá kóniomá/ przeworá. Mącz 173a, 2d, 60d, 107c, 173a, 196b (17); RejPos 53v, 162v, 332; RejZwierc 2, 166, 167; BielSpr 17, 18, 54, 70; y to pewna co Báſilius ś. powiáda/ że niemáſz tego mieścá ná świećie/ gdźieby o tym wielkim pośćie niewiedźiano WujJud 195, 1v; BudBib Ex 33/21, Ios 17/15; Strum L2; ále weźmy tylko owo mieśce około Lubowléy/ kto ſye róznośćiam wód podźiwi? Oczko 8, 9v; SkarŻyw 168, 258, 262, 470, 569, 574; StryjKron 81, 345, 597; CzechEp 79; NiemObr 25, 173; KoehSz A2v; BielSjem 4; ArtKanc 111, M19v, N13v; ActReg 44; WujNT 174, 227 [2 r.], 836, Yyyyy2; WysKaz 37; SarnStat 57, 127, 418, 462, 527 (8); GrabPospR L4; SkarKaz 41a, 119b, 204a, 244b, Oooo2a; SkarKazSej 672a; KlonFlis B4v; SkorWinsz A3v; Vpátrzył ſobie mieyſce w kráinie Látyńſkiey/ Nád Tybrem/ przy oſobney gorze Awentyńſkiey. KlonWor 21. Cf »miejsce (jest)«, »miejsce mieć«.

W połączeniu z nazwą [nazwa w N (72), w G (25), w innych przypadkach zależnych od składni czasownika (5), inne nazwy (4); miejsce + nazwa (20), nazwa + miejsce (1), miejsce, ktore zową itp. (31), miejsce, ktore jest rzeczone (-o) (3), miejsce, ktore jest (prze)zwane (2), miejsce zową itp. (24), miejsce nazwane (jest) (6), miejsce rzeczone (jest) (3), miejsce, gdzie zową (5), miejscu dali imię (4), nazwał imię miejsca (2), nazwał imię miejsca (2), miejsce imienia (2), miejsce przezwiskiem (1)] (106): OpecŻyw 133v, 135v, 136v; ZapWar [1526] nr 2454; A gdy brácya iego paſſąc bydło byli ná myeſcu ktoré zwano Sychyem/ y rzekł do nyego Izrael HistJóz A2; MiechGlab 14; RejPs 199, 199v; HistAl B6 [2 r.], C2, D2v [2 r.]; MurzNT Matth 27/33 [2 r.]; Leop Num 11 arg, 3, Iudic 15/9, 14, 2.Par 20/26, Is 18/7; Y dáli imię mieyſcu onemu Bochim (marg) Tho ieſt mieſce płáczących. (–) BibRadz Iudic 2/5, Gen 21/31, 22/14, 35/15, Num 11/3, Is 18/7 (11); To mieyſce caput album nie ma vrodzáiu żadnego BielKron 449v, 11v, 18, 31v, 39v, 40 (37); RejAp 134, 137v; BielSpr 4v; BudBib Gen 22/14, 32/2, Ios 5/9, Iudic 15/17, 2.Par 20/26; BudNT Matth 27/33 [2 r.]; Tedy ie wywieść ná drogę Kornelią/ y v mieyſcá Nymphás Kátábáſſy nazwánego pośćináć kazano. SkarŻyw 63, 346, 353, 399, 484, 537, 557, 582; ReszHoz 128; GórnRozm Av; LatHar 699 [2 r.], 712 [2 r.], 725, 734; Y przyſzedſzy ná mieyſce rzeczone Golgothá/ co ſię wykłáda/ mieyſce trupich głow/ dáli mu pić wino z żołćią zmieſzáne. WujNT Matth 27/33, s. 177 marg, Mar 15/22 [2 r.], Luc 23/33, Ioann 19/17, Act 27/8, Apoc 16/16; KlonFlis G4v, H5v.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy [zawsze: miejsce + przymiotnik] (2): HistAl C3v; Ma też nákoniec y mieśce Kálwáryiſkie/ gdźie ludźi ſtráconych głowy y inſze kośći ſię waláły/ lekkość y hánbę ſwoię. LatHar 319.

W połączeniu z przymiotnikiem odrzeczownikowym (całość ma znaczenie rzeczownika podstawowego) (5): RejPos 101; Pátrz iákie cudo y przywiley mieyſcá puſtelnicżego [ = pustelni] SkarŻyw 471 marg; LatHar 576; że po tym żywoćie/ ná mieścách czyścowych [= w czyśćcu]/ we ſto naſob wypłacáć to muśiemy/ czego tu omieſzkamy WujNT 22; ábyś [...] ná mieyſcu polnym [...] pátrzał gdy przyśięgę z świádki vczyni SarnStat 1247.

W połączeniach szeregowych (42): MetrKor 26/62 [2 r.]; SeklWyzn e3v; Niezdawać ſię na wolą iego/ ale mu zakreſſąć [!]/ czas/ mieſcze/ dzień/ albo godzinę SeklKat O, D4v; KromRozm II k4; Sędźia pyta od Swiádkow/ mieyſtcá/ czáſu/ godźiny/ kiedy ſye tá ſpráwá dźiałá o ktorey świádczy GroicPorz x3v; KrowObr 23, 23v; BielKron 60; KwiatKsiąż Q; Spacium. Długość/ álbo ſzerokość mieyſcá plácu y czáſu. Mącz 404c, 371b, 510b; SarnUzn E5; SienLek 4; RejAp BB4v, 135; GórnDworz Kv, N7v [2 r.], S3, Cc5v; RejPos 275, 275v; BielSpr 71; Niemáſz/ powiáda/ wyſpy/ niemáſz źiemie/ niemáſz miáſtá/ niemáſz ludu/ niemáſz náoſtátek żadnego mieyſcá ták puſtego/ gdźie by o tym cżterdźieśći dni pośćie nieſłychano WujJud 193; RejPosRozpr c3; CzechRozm 70, 148; ModrzBaz 26v, 86; StryjKron 627; NiemObr 85, 88; ActReg 148; GostGosp 154; Phil H2; OrzJan 106; WujNT 222; SarnStat 12; SkarKaz 608a.

W charakterystycznych połączeniach [w połączeniach o budowie zwrotu przeważnie z dodatkowym określeniem; w połączeniach z przyimkiem zawsze z dodatkowym określeniem]: miejsce apostolskie (5), bagniste (3), bezdrożne (niedrożne, zdrożne) (3), beztworne, bitwy (ku bitwie) (2), bliskie, błędne (błędliwe) (2), błogosławione (4), błotne (5), boleści, budowania (ku (po)budowaniu, zbudowane) (4), bystre, chędogie, chłodne (chłdzące, ochłody, ochłodzenia) (5), ku (s)chowaniu (zachowaniu) (3), chrupowate (skropowate) (2), chwalebne (chwały, ku chwale, ku chwaleniu) (4), ciał świętych, ciemne (ciemnościam) (20), w ciemnicy, cieniste (w cieni) (2), ciepłe, cierniste, ciężkie, czarne (poczerniałe) (2), czcze, (nie)czyste (5), czyścowe, dalekie (2), długie, dobre (22), dochodzące od słońca [= gdzie słońce dochodzi], doliste (padolne) (2), w domu, drzew, dusz (duszom) (3), (2), głębokie (3), głuche, gnoiste (gnojowe, gnojem powożone) (3), gołe, gorące (2), (nie)gorzyste (wzgorzyste, gorne, gor) (12), graniczne (granic) (6), grobow, grobu Pańskiego (Bożego) (3), w grodzie, jadowite, jasne (2), jedno (9), jeziorne (2), kałużyste, kamienne (kamieniste) (12), do kąpania, na końcu świata, krolestwa, krolewskie, krzywe, (u)krzyżowania (2). leśne (leśniste, lasow, w lesie) (5), łomiste, łożenia ksiąg, ługowate (2), (nie)małe (2), marne, męki (7), miałkie (2), mierne, mieszkania (do mieszkania, na mieszkanie, ku mieszkaniu) (18), miękkie, mizerne, mocne (2), moczydlne, na modlitwę (2), mokre (13), za morzem, nabożne, nachylne, nadane [czym] (2), namiotu (2), napełnione, w niebie (3), niedobyte (2), niedościgłe, niekrzeczne, niepłodne, nieprzebyte (2), nieprzystępne, nieskopane, nikczemne, niskie (uniżone) (5), obiecane (6), obozu (obozowi) (2), obwłasne, oddania (ku oddawaniu) prowentow (2), odpoczynienia (odpoczywania) (9), na ofiarę, ojczyste, okazałe, okazane (do okazowania, ku okazowaniu, ukazania) (5), ołtarzowe (ołtarza, na ołtarz) (3), opływające [= obfitujące], opoczyste (7), oprawione, osadzone (nasadzone) (9), ostre (2), ozdobne, pastwisk, piaszczyste (7), w piekle (piekielne) (4), pielgrzymowania (2), piękne (3), płone (płoniste) (3), pochmurne, pochodziste (schodziste) (3), poczesne, poćciwe (2), podeźrzane (3), podłe, pogruchotane (3), (s)pokojne (pokoja, pokojowi) (18), polne (na polu, w połu) (4), pospolite (6), potkania (ku potykaniu) (2), (nie)potrzebne (4), poważne (2), przebrane, przechodu, przednie (3), przejrzyste, przepadłe (przepaści) (2), przestrone (8), (nie)przyjemne (2), przykre (9), przykroczyste, przyprawione, pustelnicze, rajskie, rokow, (nie)rowne (10), rozkoszne (16), sądow(n)e (sądu, sądowi, ku sądzeniu) (8), sejmu (ku sejmowi) (3), skaliste (skalne) (7), bez skazy, składowe, słabe, sławne (wsławione) (4), smrodliwe (nieśmierdzące) (3), smutne (smutkow) (2), spraw (k sprawie, ku sprawowaniu) (6), sprosne, srogie, stoczyste (stoka) (3), stracone (2), straszliwe, subtylne, suche (23), szczęśliwe (szczęsne) (2), szkodliwe (3), szlachetne (4), szyrokie (5), śliskie (3), światłe (światłości) (2), na świecie (4), tonące, trudne (13), trzęsące, twarde (5), ucieczki (do ucieczenia, ku uciekaniu) (3), uciśliwe, uczciwe (5), udręczenia (2), ugruntowane, uprzywilejowane (5), urody wielkiej, ur(y)wane (przerwane) (3), wdzięczne (8), wesołe (wesela) (9), widoczne (niewidome, niewidane) (4), wielkie (3), wielmożne, wietrzne, (nie)wilgotne (wilkie) (7), (bez)wodne (wodniste, wod) (6), wszeteczne, wyborne, wyniosłe (podniosłe, wyniesione) (7), (nie)wyprawne (2), wyschłe (oschłe) (3), wysokie (27), wzgorę wydane, zabrzeżyste, zacne (6), zarażone (3), zarosłe, (nie)zdrowe (zdrowia) (4), zielone (zieleniejące się) (3), ziemskie (ziemie, pod ziemią) (5), złe (9), złośliwe, znaczne (3), (nie)znajome (3), zniszczone, zrzodliste (zrzodłowate) (2), zwirzchnie; miejsca (pl) rożne (7); błogosławieństwo miejsca, chędogość (ochędostwo) (3), dalekość (2), długość, dostatek (2), dziw, ganiebność, grubość, jasność, obfitość, oblężenie, obywatelka, odległość, ograniczenie, o(b)sadzenie (2), ostrość, patron, pilnujący, podwrocenie, poświęcenie, przełożony, przestrzeństwo, rozkosz (3), rożność (2), starosta, szerokość (2), twardość, zacność, złość; dojść miejsca (2), domieścić, dostąpić (3), dotknąć się, macać, patrzeć (patrzać, patrzyć, upatrować) (12), prosić, strzec (2), szukać (14), używać; ciągnąć (ciągnienie) do miejsca (3), chodzić (przechod) (2), dopytać się, dostać się, droga (2), iść (pość, przyść, wniść, roześć się) (19), mknąć (pomykać) (2), obrocić się, (do)płynąć (2), pos(y)łać (2), przeprowadzić, przyjechać, przywieść (3), puścić się, skakać, tułać się, uciekać się, wrocić (wracać) się (6), zegnan, zrzucon (wyrzucon) (2); chodzić od miejsca, ciągnienie, iść, pomykać, skakać, tułać się (2), (imię nosić) (2); biegać z miejsca (2), chodzić (chodzący, przechadzanie się) (4), (przy)ciągnąć (wyciągnąć, wyciągać) (4), iść (przyść, ujć, wyniść) (13), pomykać się (2), (prze)prowadzić się (2), przelatać, przenaszać (się) (przenosić (się), przeniesć (się), wynieść, zanieść, przeniesiony, przeniesienie, przenaszanie się, przenoszenie (się)) (16), przesadzać (wysadzić) (3), przestępować (postępować, ustępować, zstąpić) (7), przewodzić (wodzon) (2), ruszyć się ((z)ruszać (się), ruszenie) (7), spychać, stargnąć, strącić (strącon, wytrącon) (5), ukazać (się) (3), upaść (upadnion) (3), włoczyć się, wrocić się, wygnać (3), wykołatać się, wykrącony, wykroczyć (2), wypędzić (wypędzony) (2), wypychać (zepchnąć) (2), wyrwać (2), wywieść (wywodzić, zwiedzienie) (8), wywrocić, zrzucić (wyrzucić, zrzucon, zrzucenie) (4); cześć wyrządzać miejseu, dać (nazwać) imię (6); dowlec ku miejscu, przychodzić; kopać miejsce, mianować, mieć (48), mijać (minąć) (2), nadbieżeć (przebiegać, ubiegać ubiec) (5), nadjechać (objeżdżać) (2), (z)naleźć (najdować, wynaleźć) (30), napełni(a)ć (5), nawiedzić (nawiedzać) (5), obchodzić (przechodzić) (3), obrocić wniwecz, obtoczyć, ochędożyć, o(d)chylać [= omijać] (2), oględ(ow)ać (przeglądać) (17), opanować (2), opatrować (opatrzać) (2), opuścić (opuszczać) (7), osadzić (zasadzać, zasadzający) (8), otrzymać, pobrać (2), podać (przedać) (2), podeprzeć (2), poświęcić, przebywać, przerwać (2), przyprawić (sprawić, zaprawować) (3), rozpostrzeć (rozprzestrzeniać) (2), skazić (przekażać) (2), (u)tracić (stracić) (5), trafić, trzymać (4), ukaz(ow)ać (okaz(ow)ać) (18), umowić (namowić, zmowić) (3), upatrować (upatrzyć, wypatrować, wypatrzyć) (7), uważyć (uważać) (6), wybadać, wydzierżeć, wymierzać (wymierzyć, rozmierzać, rozmierzyć) (4), wysiec, wywrocić, wziąć, zakreszać, zakryć, zamierzyć, zbudować, zburzyć (rozborzyć) (4), (na)znaczyć [= oznakować] (8), (na)zwać (przezwać, wezwać) (37), zwyciężyć; biegać (bieżeć) na miejsce (5), (przy)chodzić (rozchodzić się, schodzić się, (wy)chadzać, chodzący, przechadzanie się) (11), (przy)ciągnąć (pociągnąć, wyciągnąć, wyciągać) (12), cisnąć się, dostać się, domieścić, iść (odejść, pość, prześć, ujć, wniść, wyniść, zejść (się)) (85), (z)jechać (się) (przyjechać, wjechać, wyjechać, (przy)jeździć, wyjeżdżać, zjeżdżać się, przyjechanie, zjechanie) (25), (wy)lecieć (3), (z)nieść (odnieść,podnieść się,przenieść (się), wynieść (się), zanieść, odnosić, przenosić (się), znosić, przmaszać się, doniesiony, odniesiony, przeniesion, przynoszon, wnoszony, przeniesienie, przenoszenie się, przenaszanie się) (30), (w)paść (napaść, upaść) (5), pędzić, pielgrzymowanie, poderwać, pokładać (kładzion) (3), pomykać się, (do)prowadzié (się) (przyprowadzić, zaprowadzić, doprowadzon, zaprowadzony) (7), przybliżyć się, przypłynąć (popływać) (2), (s)puścić (się) (4), ruszyć się (ruszać się, ruszenie) (5), skradać się, (ode)słać (dosłać, posłać, wysłać, odsyłać) (8), stawiać (postawić) (3), strącony, trafić (2), uciec (uciekać) (8), udać się (2), (przy)wieść (dowieść, odwieść (się), przewieść, wwieść, wywieść, przywodzić, przywiedzion, wodzon) (30), włoczyć się, włożyć (złożyć) (2), (od)wozić (przewozić się, odwieźć, wywieźć, zawieźć, odwieziony) (8), (na)wrocić (się) (wracać (się), przywrocony) (18), wrzucić, wskakować, wstąpić (odstąpić, przestępić, ustąpić, postępować, wstępować) (16), wyganiać(odegnać, przygnać) (3), zebrać, zgromadzić (się) (zgromadzony) (4), zmowić się, zniżać się; bić się o miejsce, czynić (2), prosić, sprzeczać się, swarzyć się, starać się, uganiać się; biegać przez miejsce, iść, jechać, przebijać się, przebywać, przechadzać, (prze)wieść (3); kłaść w miejsee, miotać, odstępować, pierzchnąć, pochować, skryć, (za)wieść (wywieść, przywodzić) (5), wleźé, wniść, zachować się; miejscem ciągnąć, iść, oddzielony, ogarniony, postępować, szerzyć się; błądzić na miejscu, (po)budować (,zbudować, budowan) (8), by(wa)ć (będący) (36), (s)chować (się) ((po)chowan(y)) (6), (do)czekać (4), (s)kłaść (2), leżeć (legać) (4), mieszkać (przemieszkiwać, mieć mieszkanie, mieszkający (10), naleźć (się) ((z)naleziony) (7), osadzony, (z)ostać (6), paść (się) (4), pogrzebiony, położyć (się) (rozłożyć, złożyć, położony, złożenie) (8), rosnąć (rostący) (24), sądzić (się) (sądzony) (12), siedzieć (osieść, usieść, zasieść, zasiadać) (11), sprawić się (odprawować (się), sprawować, odprawiać, odprawowany, sprawowany) (9), stać się (6), stanąć (stać, stawać, stawić się, nogi postawić) (20), (po)stanowić (się) (6), (wy)stawiać (ustawi(a)ć, postawić, wystawić, wystawować, postawiony) (19), wynikać [= ukazywać się], założyć (2), zasiany (posiany, wsian) (4), zastać (zastan) (2), zbierać się, złożyć sejm, zostawić (2), żyć; pytać się o miejscu, (do)wiedzieć (się) (wiadomość) (7); biegać po miejscach, (prze)chodzić (się) (6), kryć się (2), płynąć, poniewiera się, rozjezdzać, rozlożyć (2), rozszerzyć się, skakać, tłuc się, tułać się (3), włoczyć; być (przebywać) w miejscu (7), (za)chować się (4), leżeć (obozem) (leżący) (8), mieszkać (dać mieszkanie) (5), oblężon, okopać się, oskoczyć, położyć się (2), posadzić (rozsadzić, posadzać) (3), postanowiony, przeszcie gotować, stać (2), stawiać (postawić) (3), utkniony, zamknąć (się) (3), zasadzić (się) (11), zataić, zawrzeć się.

W charakterystycznych połączeniach przyimkowych: na miejsce (342), w miejsce (17); na miejscu (411), w miejscu (73).

Przysłowie: Mieyſce nie vbłogoſławi cżłowieká. RejPos 24 marg, 24; Znácżąc tho/ iż nie narod/ nie mieyſcze ſláchći cżłowieká/ iedno cnotá á obycżáie. RejZwierc 52v.
Frazy: »miejsce [czyje = właściwe] (jest) [gdzie]« [szyk zmienny] (8): O moy námileyſſy ſynácżku/ ij gdzies ieſt/ dokądes ſſedl ijż cie tu niewidzę? tutz bylo mieſce twoie. OpecŻyw 159; FalZioł V 10; Twoie mieyſce w pyekle gorzeć BielKom D3v, F; OrzList d4; ModrzBaz 123; Nie z piekłá też duſzá Moyzeſzowá wyſzłá: bo tám potępionych ieſt mieyſce/ nie świętych przyiaćioł y ſług Bożych SkarKaz 119b, 489b.

»miejsce [czyje a. czemu] nie (a. ani) jest (a. mogło być) znalezione (a. naleźć się nie mogło); nie moc naleźć miejsca [czyjego]« = ktoś a. coś zginął a. zginęło bez śladu [szyk zmienny] (5; I): RejAp 101, 171v; ſzukałem á nie mogłem náleść mieyſcá y pámiątki iego [złośnika]. RejPos 228v [przekład tego samego tekstu] LatHar 607; Michał y ániołowie iego walczyli przećiw ſmokowi/ ſmok też walczył y ániołowie iego/ Lecz nie przemogli/ áni mieyſce ich dáley ználeźiono ieſt [neque locus inventus est eorum] ná niebie. WujNT Apoc 12/8 [przekład tego samego tekstu RejAp 101]; przed ktorego obliczem vćiekłá źiemiá y niebo/ á mieyſce im nie ieſt ználeźione [locus non est inventus eis]. WujNT Apoc 20/11 [przekład tego samego tekstu RejAp 171v].

»nie (a. ani) zostanie (a. będzie) (znak) miejsca [czyjego] itp.« = ktoś a. coś zginie bez śladu [szyk zmienny] (9): RejPs 151; Owa y ſam áni wyem gdzye ſie co podzyáło/ Bo myeyſcá y pámyątki yego nye zoſtáło. LubPs K2v; bylibychmy ieſzcże w więtſzym przeklęciu [...] niżli miáſtá Sodomſkie á Gomorſkie/ ktore ſrogim ogniem zápalone z niebá były/ á zyemiá ie potym pożárłá/ thák iż nie zoſtáło żadnego znáku mieyſcá ich, RejPos 103v, 175, 280v, 317, 332; Abowiem kiedy nań [kwiat polny] wiátr powienie/ tedy go wnet nie máſz/ áni znáć kędy było mieyſce iego. GrzegŚm 2; RejZwierc 184v.

Zwroty: »da(wa)ć (a. rozdawać) [= wyznaczyć, ustalić] miejsce, miejsca (G); miejsce dane« [w tym: domu (14)] = locum tradere Vulg; locum dare PolAnt; locum concedere Modrz [szyk zmienny] (16 :1; 1): MiechGlab 37; Leop Ios 1/3; BibRadz Ios 1/3, Ier 7/7, 14; BielKron 59v, 67v, 216v, 413v; Mącz 487o; Vſlyſzawſzy to Eufámian dla miłośći ſyná ſwego/ kazał go przyiąć w dom ſwoy/ y dał mu mieyſce oſobliwe ku przebywániu HistRzym 124v; BielSpr 29, 70; ModrzBaz 63; SkarJedn 91; SarnStat 418; SkarKaz 383b; KlonFlis B4v.

»miejsce [komu] da(wa)ć« = umówić się [szyk zmienny] (9): LibLeg 11/77; ále yuż ſłuchaymy/ yáko Mnich z Dworzáninem z ſſedſſy ſye w krucganku/ gdźye ſobye przeſzłego dnyá myeyſce dáli/ roſpráwya. KromRozm II a2v; BielKron 56, 195, 248v, 323v; BielSpr 59; CzahTr D4v [2 r.].

praw. »[gdzie] miejsce mieć« = przynależeć do właściwego sądu [szyk zmienny] (2): do práwá nie poźywá [!] mię nikt/ bo tám mieyſcá nie mam. GórnRozm I2v, H4v.

»miejsce naznaczyć (a. naznaczać, a. oznaczyć), wymierzyć (a. wymierzać); miejsce (jest a. bywa, a. ma być) naznaczone (a. oznaczone); oznaczenie miejsc« [w tym: komu, czemu (35); naznaczyć i wymierzyć (1)] = ostendere locum Vulg; assignare a. circumscribere a. constituere a. statuere locum; constitutus locus Mącz; locus destinatus a. significatus est a. praefinitur Modrz; locum deputare; locus designatur a. designatus JanStat [szyk zmienny] (29: 3; 57; 1): LibLeg 11/73; ConPiotr 31v, 32, 33; Diar 29; KrowObr 21; Leop Iob 38/12; A gdy przyćiągną ná mieyſce oznáczone wićiámi/ tedy Káſztellan ma oddáć on powiát Woiewodzye ſwemu. UstPraw D2, Dv, D2, D2v; BibRadz Gen 28 arg; BielKron 12v [2 r.] 100v, 136v, 319v, 371 (10); Locum reo constituere, Oskárżonemu mieyſce náznáczić. Mącz 412d, 374d, 392c, 412b, 413b; GórnDworz O7; GrzegŚm 14; BielSpr 12v; ModrzBaz 103v, 116v [3 r.], 117, 117v, 126v; Támżeś raczył náznáczyć mieyſce ſtádu ſwemu KochPs 97; Aż plác naydę/ boże móy/ twemu kośćiołowi/ Y wymierzę świętemu mieyſce ołtarzowi. KochPs 195, 155; SkarŻyw 231, 390, 511, 528; ZapKościer 1581/18; StryjKron 140; NiemObr 25 [3 r.]; KochSz A2v; ReszPrz 85, 90; ReszHoz 130; Phil H2; LatHar 655; Szláchtá z Powiátów z ſwémi Káſztelany ná mieyſce poſpolitéy woynie náznáczoné niech ćiągnie SarnStat 301, 117, 127, 128 [2 r.], 129, 131 (30); SkarKaz 386a; VotSzl Cv; CzahTr D3, D4v.

»miejsca swego nie zachowywać« = ginąć bez śladu (1): wſpomniałeś [...] iż wiek káżdy ieſt iáko trawá: y iáko kwiatki polne/ ná ktore ſkoro wiátr oſtry vderzy/ yſycháią/ á mieścá ſwego nie záchowywáią. LatHar 563.

»miejsce ob(ie)rać (a. wyb(ie)rać); miejsce (jest) obrane (a. przebrane, a. wybrane)« [w tym: komu, czemu (35)] = locum eligere Vulg, PolAnt, Modrz, JanStat; deligere locum Mącz [szyk zmienny] (61; 7): a wyſluchawſſy prozby náſſe racz domieſcic nas na ony mieſca przebrane gdzie angeli twoy nigdy nieprzeſtawaią vywolawac ſwiętey wielmoznoſci wiekuiſtey chwaly twoiey. RejPs 202v, 117 [2 r.], 199 [2 r.], 199v, 200v; HistAl A4; Diar 92; LubPs hb3; GroicPorz 12; Leop Deut 12/4[5], 10, 2.Par 7/12, 2.Esdr 1/9; RejZwierz 111v; BibRadz Deut 18/6, 31/11, Ios 9/27, 2.Par 7/12, 2.Esdr 1/9, Ez 21/19; BielKron 39, 45v, 99v, 230v, 306v (9); Mącz 187c; RejPos 321v; HistLan D3v; BielSpr 7v, 15, 54; BudBib Deut 12/5, 11, 14, 18, 21 (10); ModrzBaz 115; Przyſzedſzy tedy do Cieplic/ to niemnieyſzé ſtáránié niechay będźie/ mieyſce ſobie obráć/ áby ná dobrym powietrzu/ wczás conaylepſzy do śiedzenia miał Oczko 26, 26v; SkarŻyw 140 [2 r.], 231, 283, 461, 528, 567, 582; BielSjem 15, 16; ArtKanc N13v; GrochKal 22; GórnTroas 36; WujNT 208; SarnStat 232; iż ſyn Boży oſobliwie obrał to mieyſce Kátedrze ſwoiey PowodPr 31; SkarKaz 39a, 608a.

»miejsce odmieniać (a. przemieni(a)ć, a. zmienić); odmieni się miejsce; przemienienie (a. przemienianie) miejsca« = mutare locum HistAl; commutare locum Mącz [szyk zmienny] (8; 1; 5): FalZioł V 13v, 73v [2 r.]; Takież odmiany ieſt ſzeſćioraki rozdział/ rodzenie/ każenie/ roſćienie/ zniſzcżenie/ farby odmiennoſć y mieſtcza przemienienie. KłosAlg A3; iáko tá gorá nie przemieni mieyſcá ſwego / ták imię y dzieie thwoie będzie obiáwiono áż do skońcżenia wiekow. HistAl B6v; GroicPorz mv; Mącz 128a; SienLek 22; GórnDworz L2v; BiałKat 138v; KuczbKat 175; BielSpr 34v; SkarKaz 39a; Bowiem przodkowie náſzy mieyſcá odmieniáli KlonWor 52.

»(p)osieść (a. (p)osiadać, a. zasieść) miejsce« [szyk zmienny] (8): BielKron 263v; Iáką tám zázdroſcią będzie ociążon on nieſláchetny cżárt/ iż cżlowiek będąc wiernym Pánu ſwemu/ [...] poydzie przed ocżymá iego poſiadáć onego błogoſłáwionego mieyſczá iego/ s ktorego on był márnie zráżon prze niewierność ſwoię. RejPos [136], 18v, 53v, 57; RejZwierc 2; KlonŻal C3v; Nie mogłá dáley zmieſzkáć z narodem okrutnym Swięta pánná [= o gwiazdozbiorze]: lecz poſzłá w niebo lotem chutnym. Y ośiádłá to mieyſce/ zkąd czáſu nocnego Da ſye widźieć KochPhaen 6.

»postanowić miejsce; miejsce ustawione« = ponere locum PolAnt; statuere locum Modrz; locus deputatus JanStat [szyk zmienny] (6; 2): UstPraw D2v; BibRadz 1.Par 17/9; Lecż temu kto by nań niecżyhał/ ále go dał Bog w ręce iego/ poſtánowię mieyſce do ktorego ma vćiec. ModrzBaz 78v; NiemObr 173; SarnStat 129, 362, 535, 807.

»na swym (a. swoim) miejscu postawić, położyć, leżeć, pokładać, położony, postawienie; na miejsce [w tym: sw(oj)e (6)] położyć (a. rozłożyć, a. włożyć), składać (a. nakładać), pochować« = iacere in loco suo, restituere in locum suum Vulg; disponere suo ordine, ordinare, suo loco collocare; sepositus suo loco; collocatio Mącz [szyk zmienny] (5 : 4 : 3 : 1 : 1 : 1; 4 : 3 : 1): BierEz P4; LubPs C; Leop 1.Reg 5/3; BielKron 35v, 63, 70, 76v, 100v, 433v; Suo quaeque loco collocare, Kázdą rzecz ná ſwem mieyſcu położić. Mącz 196d; Collocatio, Rządne poſtáwienie rzeczy/ káżdą ná ſwym mieyſcu. Mącz 196d, 268b, 310c, 312a; Y włożył záſie on liſt ná mieyſce ſwe. HistRzym 134; BudBib 1.Reg 3/2; SkarŻyw 119; StryjKron 265; Káżda rzecż ma ná ſwym mieyſcu leżeć. GostGosp 12; Cwikły/ y inne korzenie do żywnośći potrzebne/ rządnie ná źimę pochowáć/ ná ſwe przyſtoyne mieyſcá GostGosp 68, 54; niech im będźie wolno kupie ná mieyſcá do ſklepów/ komór/ domów ſkłádáć SarnStat 1119, 393.

»składać (a. pokładać), słożyć miejsce; złożone(-o) (jest) miejsce« [szyk zmienny] (3 : 2; 3): Item czaſz a dzien y myeſczye kv bithwye ym pokladamy thw wkracowye na dworze naſchym MetrKor 26/62v; BielKron 194 [2 r.], 213; w tymże przywileiu [...] ſą náznáczoné y złożoné rózné mieyſcá ku ſpráwowániu ſądów Ziemſkich SarnStat 1217, 57, 127; KlonWor 62.

»ustawać z miejsca swego« = ginąć bez śladu (2): A záſię czaſu ſuſzey [rzeki] wiginą/ á od gorącoſći vſtawáią z mieſcá ſwego [extinguentur de loco suo]. BibRadz Iob 6/17; BudBib Iob 6/17.

»miejsca [komu] ustępować (a. ustąpić, a. postępić)« [szyk zmienny] (4): BielKron 254v; Demigro, Wyprowádzam ſie/ Vſtępuyę ynſzemu mieyſcá Mącz 220d; SkarŻyw 70, 471.

»[komu] miejsce wyproźnić [= opuścić]« (1): Pśicá niegdy ſzcżenna będąc/ A gniazdá ſwego nie máiąc: Drugiey też pśice prośiłá/ By iey gniazdá poſtąpiłá. [...] Potym gdy śię oſzcżeniłá/ [...] Goſpodyni k niey mowiłá/ By iey mieyſce wyproźniłá. BierEz M3.

»miejsce zalec« = polec (1): Aby nie miał litowáć dźiś vpadku tego [...] tych mężow co teras ná Egru polegli/ Ktorzy mieyſcá prze ręce Pogáńſkie zálegli. CzahTr G4v.

»miejsce zastępować (a. zastąpić), zająć« [szyk zmienny] (6 : 1): KochPhaen 17, 20; Sługo piekielna/ [...] gdźie tylko mieśce zaymieſz ſobie/ (Gnuſnosći) przedm iad wlecżeſz za ſobą. GrabowSet G; WujNT 386; SkarKaz 204a [2 r.], 205a.

»z miejsca swego zbość« = zniszczyć bez śladu (1): Która [nadzieja] ich omyliłá y bárzo záwiodłá/ Tákże potjm wiele cżwierdz z mieyſcá ſwego zbodłá. CzahTr H.

»miejsce [czyje] zetrzeć« = zniszczyć bez śladu (1): Ktorzy on wyerny narod Iákobow pożárli/ A ſrodze ſie do końcá yuż nań thák vpárli/ Aby myeyſce y pamyęć yego wyecżnye ſtárli. LubPs S2v.

»(z)gotować (a. nagotować) miejsce; miejsce (jest) zgotowane (a. nagotowane); gotowanie miejsca« [w tym: komu, czemu (55)] = locum parare a, praeparare Vulg, PolAnt; locus paratus Vulg [szyk zmienny] (51; 11; 4): OpecŻyw 95v [2 r.]; WróbŻołt C4v; RejPs 17; RejJóz Pv; RejKup ee4v; KromRozm II r4; Iuż też Ią zgotowáne tákie mieyſcá ná nie/ Tám gdzye iuż będą wiecżnie w żáłoſciach nárzekáć RejWiz 178; Leop 2.Par 1/4, Ioann 14/2; Iużem ia tobie zgotował w domu mieyſce y wielbłądom. BibRadz Gen 24/31, Gen 46/28, Ex 23/20, Ioann 14 arg, 2, 3; RejAp 99, 150 [2 r.], 175, 194; RejPos 110, 111v, 128, 128v [2 r.], [136] (16); BiałKat 93v, 98v [3 r.], 161; WujJudConf 71; BudNT Ioann 14/2, 3; CzechRozm 28v, 56; SkarŻyw 384; Bo ſię Bog nimi [bałwanami] brzydźi/ y mieyſce im w śiárcżyſtym Ieźierze nágotował. CzechEp 79; WisznTr 19; PaprUp A4v; WujNT Ioann 14/2, 3, Apoc 12/6; SiebRozmyśl K3; Z gotowánia mieyſcá iáka poćiechá. SkarKaz 551b marg; czemu ſobie z táką pilnośćią gotuiemy mieyſce/ z ktorego nas wypędzą? SkarKaz 551b, 243a, 245a [2 r.], 551b, 552a [4 r.]; SkorWinsz A3v.

Wyrażenia: peryfr. »miejsce Abraamowe« = niebo (1): ſzukay tych drog/ iákohyś dobry pogrzeb vcżynił duſzycce ſwoiey/ áby byłá donieſioná [...] ná mieyſce Abráámowe. RejPos 163v.

»ciasne miejsce« = locus angustus Vulg, PolAnt, Modrz [szyk 21 : 6] (27): FalZioł IV 29d; Leop 2.Mach 12/21; BibRadz Num 22/26; záſádzili ſie nań Cżechowie w ćiáſnym mieyſcu nád rzęką [!] BielKron 350v, 113 [2 r.], 242 [2 r.], 243v, 256, 272, 355v, 389; BielSpr 42 [2 r.], 45v; BudBib Is 49/20, 4.Esdr 7/4, 2.Mach 12/21; ModrzBaz 111; KochPs 24; SkarŻyw 396; StryjKron 170, 492; Phil O4; GrabowSet Rv; SkarKaz 244b.

»miejsce cudze« [szyk 2 : 2] (4): OrzList b4, d4; gdyż o ſwe właſne/ á nie o cudze mieyſcá cżynić będziem BielKron 243v; SkarKazSej 677a marg.

»miejsce jawne« = publicus locus Modrz [szyk 6 : 6] (12): GroicPorz 12, dd2, 11; BielKron 44, 150, 218v; WujJud 264; ModrzBaz 31, 53; Białych głow ſpowiedzi nigdy w kąćie ſłucháć niechćiał/ iedno ná mieyſcu iáwnym y ocżom 1udzkim przeyrzyſtym SkarŻyw 292; WujNT 174; SarnStat 390.

»miejsce (jest) (nie)beśpieczne (a. (nie)prześpieczne); miejsce nieprześpieczności« = locus perioulosus HistAl, Mącz; asylum, locus tutus Vulg; arx, tutum; inhospitalis locus Mącz [szyk 43 : 26] (68; 1): BierEz K3; LibLeg 10/115; RejPs 81v; SeklWyzn 4v; HistAl H7 [2 r.]; MurzHist C3; LubPs X5v, gg3v, gg6v; GroicPorz 12, p2v, t2, hh4, kk4v, mm2v; Leop 2.Mach 4/33, 34; RejZwierz 21; BielKron 30v, 53v, 54, 57, 66v (18); Mącz 17b, 107c, 159a, 291d, 468a; GórnDworz Mm3v; RejPos 215v; Bo gdzie [zwierzęta] vſłyſzą trąby álbo pſie głoſy/ to ſie trwożą/ to iuż do gęſtey ſzeliny á ná beſpiecżne mieyſcá vciekáią RejZwierc 132, 163, 186; BudBib 4.Esdr 7/7, 2.Mach 4/33, 34; BiałKaz Mv; SkarŻyw 528; StryjKron 572; WisznTr 33; ArtKanc A12, M19v; Calep 537a, 1027b; GostGosp 112; Rzymiánie ná mieyſcach niebeſpiecżnych ſtánęli. Phil C3, C, C3 [2 r.]; GrabowSet M3v, V2v; SarnStat 88, 418, 425; Naprzod vpátruy gdźie y po co płynąć/ Y iáko mieyſcá niebeśpiecżne minąć. KlonFlis E2v.

»(nie)pewne [= specjalne, wyznaczone, stałe; bezpieczne] miejsce« = certus locus Modrz, JanStat; locus stabilis PolAnt [szyk 58 : 15] (73): MiechGlab 21; RejPs 60v; LibLeg 11/136; LibMal 1551/161; Posłowie [...] o tem tylko namawiali, jakoby się egzekucyja upewniła na czas i miejsce pewne. Diar 28, 30, 91; GliczKsiąż H5; Abowiem prętki ieſt bieg ńáſz/ [...] A nigdy pewnego mieſcá tu ná ſwiecie nie mamy. LubPs T6v, C; ále ſámá pewnego czáſu ná pewne mieyſtce wedle zmowy w nocy przyſzłá GroicPorz 11v; Leop Deut 12 arg; OrzList d3v; LeszczRzecz A3; BibRadz I 7a marg, 2.Mach 5/9; ktory gánił to/ iż Krol w Budzyniu ieſzcże do tego cżáſu niecżekał/ álbo gdzie ná pewnym á beſpiecżnym mieyſcu. BielKron 306v, 226v, 327, 360v, 366, 383v, 406v, 448; KochSat Cγ; Mącz 73a; RejPos 289, 334v; BiałKat 333v; GrzegŚm 15 [2 r.]; RejZwierc 167, 185v; WujJud 1v, 70v, 71v marg, L14v; WujJudConf 71; BudBib Is 22/23, 25; CzechRozm 33, 265v; ModrzBaz 90, 111v; Oczko 7; SkarŻyw 125, 403; StryjKron 492; CzechEp 310, 367; ReszPrz 85; GórnRozm M4; ActReg 61, 144; Iáko plánety ábo gwiazdy błąkáiące/ mieyſcá wſchodu ná niebie áni zachodu pewnego nie máią WujNT 836, 208, 322 [2 r.], 323 [2 r.], 424; SarnStat 363, 386, 718, 757, 928, 1115, 1176; GrabPospR L4; Obrał tedy Pan Bog mieśce iedno [...]. Nie iżby ſię w nim záwárł ábo ogárnął/ [...] ále áby ſię człowiek tám ná mieścu pewnym vćieſzył SkarKaz 39b, 39a; VotSzl D4v; CzahTr L.

»(nie)przystojne, przyrodzone miejsce« [w tym: przyrodzone a przystojne (1)] = locus alienus JanStat [szyk 4 : 5] (5 : 3): BielKron 9; Tákie rzecży święte y kośćielne/ nie ná páłacu Ceſarſkim/ ále ná mieyſcu ſwym przyſtoynym odpráwowáć ſię máią. SkarŻyw 299, 168; GostGosp 68; KołakCath B4; SarnStat 527; SkarKaz 489b.

»miejsce (nie)zwykłe, (nie)zwyczajne, wedle zwyczaju« = locus consuetus (secundum consuetudines) a. inconsuetus JanStat [szyk 29 : 6] (19 : 13 : 3): LibLeg 7/31; ComCrac 15y; Diar 26, 27, 35; Przetho ſtroná która ma czynić Przyſyęgę/ pilnowáć tego ma do południá/ ná mieyſtcu zwykłym gdźie przyſyęgi oddawáią. GroicPorz zv, p2, zv; UstPraw A3, D2; RejPos 331; SkarŻyw 472; SarnStat 123, 299, 457, 526, 527 [2 r.] (23).

»niskie, dolne miejsce« = dolina; depressus locus Mącz (2 : 1): Bálábán położył ſie w dolnych mieyſcách/ máiąc zá to/ áby ſie Skánderbeg bał gdy ták gory oſiada BielKron 255v, 282v; Mącz 321a.

»miejsce (jest) obronne, mocne, twarde; miejsca obrona, twardość« [w tym: twarde, obronne itp. (2)] « twierdza, warownia lub inne dogodne do obrony miejsce; locus munitus Vulg, HistAl, Mącz, PolAnt, Modrz; loci munitio Vulg, Modrz; loci fortitudo HistAl; castra, locus firmus, munitio Vulg; praesidium PolAnt; arx munita, munitum oppidum, permunita castra Cn [szyk 26 : 15] (23 : 9 : 9; 1 : 1): BierEz K2; Racz mi być miły panie za boga obrońcżę mego/ bádz mi miaſto mieſtcza obronnego WróbŻołt 70/3; RejPs 193; HistAl B7v, D2; RejWiz 71v; Leop Iudic 6/2, 2.Reg 19/32, 2.Mach 12/18; BibRadz 4.Reg 14/26, 1.Par 12/16, Dan 11/7, 10, l.Mach 6/57 (8); ále mu [Miedzyrzeczowi] nie mogli nic vcżynić/ bo w twárdym mieyſcu leżał. BielKron 349v, 64v, 106v, 230, 255, 267v, 289, 352v; Mącz 237a; RejZwierc 166, 167; BielSpr 70v; BudBib Ier 10/17, 2.Mach 12/18; Nuż theż Epirinſkie/ Albánſkie/ y inſze okoliczne Páńſtwá ich/ ácz mieli mężne ludźie y mieyſcá mocne ku obronom/ á wżdy przećię ſą poſiedzone przes Othomáńſki rodzáy. MycPrz II B[3]v, I B4v; ModrzBaz 20v, 123; KochPs 43; StryjKron 240, 502, 757; NiemObr 19; ActReg 95.

»miejsce okoliczne« = okolica [szyk 2 : 2] (4): BielKron 214; Y wyſzedł głos oniem ná wſzelkie mieyſce okolicżne [m omnem locum circum regionis]. BudNT Luc 4/37; NiemObr 58; ActReg 137.

»osobliwe (a. osobne) [= odosobnione lub specjalne] miejsce« = separatus locus Vulg; locus ab arbitris liber a. remotus, secessus, secretum Mącz; locus singularis Modrz; locus privatus a. solitarius JanStat [szyk 33 : 23] (56): OpecŻyw 78v; yſz go naleſcz nyemamy na puſczy abo na oſſobnym myeyſczu LibLeg 8/133v; SeklKat C3; MurzNT 199 marg; GliczKsiąż G4, G4v; Leop Ez 43/21; BielKron 88v, 134v, 198v, 423v; KwiatKsiąż Gv; Peto te secretum, Proſzę cie ná oſobliwe mieyſce/ trzebámi cie ná słowo. Mącz 295h, 14a, 43d, 44d, 49b, 56c (10); SienLek 12; Pielgrzymie chceſzli ſie ty oświęćić/ idźiſz ná oſobliwe mieyſce. HistRzym 37v, 37v, 74 [2 r.], 74v [2 r.], 107v, 124v; BielSpr 18; WujJudConf 116; ModrzBaz 128v; SkarŻyw 55, 546; CzechEp 5; chwałá Boża/ nie ma być do żadnego oſobliwego mieyſcá przywięzowána. NiemObr 23; ReszPrz 90; ReszHoz 130; ActReg 127; Calep 291b; Phil C3; LatHar [+11], 557, 664; Modlitwá oſobnego mieyſcá potrzebuie. WujNT Aaaaaav, 130 marg, 297; SarnStat 219, 509, 537, 705, 937, 1235; SkarKaz 453a.

»miejsca ostre, nierowne« = skały podwodne; aspera loca Vulg, PolAnt [szyk 3 : 1] (3 : 1): Leop Act 27/29; Y boiąc ſię áby ná mieyſcá nie rowne nie przyſzli/ rzućiwſzy cżtery kotwice z okrętu/ prágnęli áby dźień [!] náſtał. BibRadz Act 27/29; BudNT Act 27/29; WujNT Act 27/29.

»pi(e)rwsze, staradawne (a. starodawne), dawne, stare miejsce« [szyk 14 : 5] (14 : 3 : 1 : 1): woczyech szregul myal podnyescz ploth na pyerwszem myeszczv kądy przoth sztal ZapWar 1510 nr 2075; BibRadz 3.Esdr 4/34; BielKron 228, 340; Mącz 152b; BielSpr 34v, 72; BudBib 3.Esdr 4/34; SkarŻyw 167, 250, 268; StryjKron 255; KochSz A3v; Więc więcey nie pozna ſwego/ żadny kwiát mieyſcá pierwſzego. ArtKanc Q20, E10; Remitto ‒ Ná pierſze mieiſze [!] odſełam, Calep 909b; SarnStat 393, 721; [Herkules] Dużą ręką potężnie zá ryſę záwádźił/ Ták iż z mieyſcá dawnego pułgory wyſádźił. KlonWor 24.

»miejsce położenia [czego] [= co]« (1): y nieſli ſynowie Gierſonowi y Merári y Cháátowe potomſtwo/ ták długo áż przyſzli ná mieyſce położenia puſzcżey Fárán [= do puszczy Faran] BielKron 39v.

»położenie, przyrodzenie miejsca« [w tym: położenie albo (i) przyrodzenie (2)] = natura loci Mącz, Calag; locus Calag; locorum positio, tractus JanStat [szyk 14 :2] (13 : 5): Mącz 406a; Calag 228a; StryjKron A3v, 355, 395, 437, 737, 752, 767; któré [miasta] tákowe ſą/ że niektóré z nich ſámo położenie mieyſcá bróni OrzJan 80; SarnStat 134, 470, 1236, 1284; CzahTr G4v, H2.

»miejsce prożne« = spatium Calep, Cn; area, intervallum Cn [szyk 7 : 2] (9): cżego ieſt znak iż w iaiu wypukłym bywa mieſtcę [!] prożne gdzie pirwey wiatr był zamkniony GlabGad H7v; RejPs 56; BielSpr 41 [3 r.]; SkarŻyw 258; Calep 995b; GostGosp 66, 108.

»puste (a. spustoszałe, a. opustoszałe, a. opustoszone, a. opuszczone, a. spustoszone) (jest, bywa, zostanie, leży) miejsce« = pustkowie; pustynia; niekiedy: pustelnia; desertus locus HistAl, PolAnt, Vulg; solitarius locus PolAnt, JanStat; deserta solitudo, solus locus Mącz [szyk 39 : 31] (70): BierEz Q; MiechGlab 51; A iako pięknem wiencem wſſędziſz ſwiát ochędożył/ ták iż y mieſcá puſte nigdy bez pożytku nieroſtą RejPs 94v, 165, 191; HistAl A3v, A4v, M6; MurzNT Matth 14/13, 15; LubPs P3, Y4v; Leop Ier 33/10, 12; BibRadz I 141a marg, Eccli 9/7, Luc 4/42; BielKron 38v, 318, 339, 359; KwiatKsiąż D; Mącz 388a, 401c, 472a; RejAp 10v, 148; tedy ty záſię opuſtoſzone mieyſcá oſádzi narody ludzkiemi RejPos 329v, 18v, 53, 53v, 79v, 184v, 213, [290]v; BielSpr 67v; WujJud 193; BudBib Eccli 9/7; A vſłyſzáwſzy Iezus sſzedł z onąd w łodźi ná puſte mieyſce oſobno. BudNT Matth 14/13, Matth 14/15; Y będą puſté mieyſcá z nowu oſádzoné/ Y dawnym pánom záś przywróconé. KochPs 102; y zrozumieią záraz iſz zgołá gdzie ná puſte mieyſcá ábo do kláſztoru vſzedł. SkarŻyw 235, 50, 384, 402, 452, 470 (9); StryjKron 46; Calep 217a; LatHar 167 marg; WujNT 15, Matth 14/13, 15, Mar 1/35, 45 (13); SarnStat 293; SkarKaz 455b, 609a; SapEpit B3.

»miejsce rowne, płaskie« [w tym: rowne, płaskie (1)] = równina; aequus a. planus locus Mącz [szyk 3 : 2] (5 : 1): Bowiem Thanais y Wolha pocżynaią ſie w ziemi Moſtiewſkiey [!] na mieſthcach rownych [de terra plana], á miedzi laſſy, gdzie żadnych gor niemaſz MiechGlab 61; Mącz 303a, 477c; BielSpr 20, 36v.

»miejsce rozkoszne, rozkoszy« = raj (5 : 2): BielKron 1v [2 r.] 466; RejPos 100v, 149v; A to małżeńſtwo święte/ ſam Pan Bog ná pocżątku świátá w Ráiu ná mieyſcu roſkoſznym wnet po ſtworzeniu pierwſzych náſzych Rodzicow vſtáwił KarnNap F2; ArtKanc L7v.

»miejsce (jest) słuszne, (nie)godne, sposobne, snadne, potemne; snadność miejsca« [w tym: k(u) czemu (16), do czego (3), dla czego (1), na co (1); sposobne a snadne (1)] = locus opportunus Vulg, Modrz, JanStat; locus habilis a. idoncus Mącz; opportunitas Modrz; locus competens JanStat [szyk 30 : 10] (20 : 9 : 7 : 3 : 1; 1): Statio, dicitur locus, ubi naves stant ad tempus, myescze godne kv postavyenyv lodzy BartBydg 149; wywodzi dziwne zrzodłá zwyſokoſći ziemie zá ſie ie ná ich ſluſſne mieyſcá obráca. RejPs 152, 198v; RejJóz Pv; GroicPorz p4v; RejWiz I51v; Leop 2. Mach 8/31; A ná gorze kośćielney/ ná mieyſcu ſłuſznym/ ſkładli kámienie BibRadz 1.Mach 4/46; BielKron 142, 147, 227v, 339, 380; Habilis locus pandendis retibus, Potemne mieyſce ku zarzuceniu śieći ná zwierz. Mącz 151b, 187c; BielSpr 7, 16v, 20v, 26v, 27, 54, 58; MycPrz I B4v; A ieſliby ćiáſnemi drogámi woyſko ſzło/ przeto trzebá zpilnośćią vbiegáć mieyſcá ſpoſobnieyſze á ná wſzytko ſnádnieyſze. ModrzBaz 111, 110v, 112v; StryjKron 411, 617; BielSjem 4, 16; OrzJan 85; WujNT 130, 299; SarnStat 28, 31, 301, 955, 990, 1236; SkarKaz 244b.

»miejsce sw(oj)e [= gdzie ktoś a. coś jest lub był(o)]« = locus suus (meus, tuus) HistAl, PolAnt; nidus suus PolAnt [szyk 66 : 33] (99): MiechGlab 44; WróbŻołt 67/6, 103/7; RejKup dd8v; HistAl B6v; LubPs H2v, T5v, ee3v, hh; RejWiz 160, 188v; y będą przenieſione ſkáły z mieſcá ſwego? Leop Iob 18/4, 1.Reg 5/5, 11, 2.Reg 15/19, 19/39, 1.Esdr 5/15 (14); UstPraw G3; RejZwierz 72; BibRadz Gen 18/33, Ex 18/23, Ios 6/5 [2 r.J, 20, Iudic 9/55 (14); Krolá theż iuż ná ſwym mieyſcu widáć niebyło. BielKron 308, 16v, 70v, 79, 95, 243v [2 r.] (14); Mącz 417d [2 r.]; RejAp 20, 138v, 139v [2 r.]; RejPos 19v, 27, 53v, 172v, 274, 280v, 341v; KuczbKat 175; RejZwierc 176; BielSpr 34v, 72; Wſzytkie potoki idą do morzá/ á przed ſię morze nie nápełnia ſię/ do mieyſcá ſwego potoki idą BudBib Eccle 1/7, Gen 31/55, Iudic 19/28, 2.Reg 19/39, 2.Par 25/10 [2 r.], Eccle 1/5 (12); KochPs 160; SkarŻyw 52, 250, 481, 488; KochTr 21; CzechEp 421; KochSz A3; ArtKanc Q20; GostGosp 2; PowodPr 85. Cf »miejsca swego nie zachowywać«, »ustawać z miejsca swego«, »z miejsca swego zbość«.

»sw(oj)e [= właściwe, wyznaczone, zwykłe] miejsce« = locus suus Vulg, PolAnt, Mącz [szyk 46 : 39] (85): Kożdy rodzay ribi ma ſwoie mieſtcze na ktorem ſie lepiey chowa FalZioł IV 30a; KromRozm III F6v; Leop 1.Esdr 6/5, Iob 38/12; BibRadz 2.Esdr 7/3, Iob 28/1, Zach 14/10; BielKron 136, 164v, 250v, 262, 307v (11); RejAp 103v, 175; RejPos 241, 287v, 289, 329v [3 r.], 330, 331v, 334v; RejZwierc 173, 177; BielSpr 6, 8v, 11, 16, 29v, 31, 71v; RejPosRozpr c2; BudBib 2.Esdr 7/3, Ier 6/3; CzechRozm 84, 203; Kazał y porządek ludziom ſtátecżnym cżynić: áby oſobno ſtáły niewiáſty á męſzcżyzná oſobno: y kśiężá teſz z kápłany ná ſwem mieyſcu. SkarŻyw 309, 299, 453, 472; NiemObr 173; ReszHoz 131; Calep 779a; KołakCath B4 [2 r.]; WujNT Act 1/25, Apoc 12/14; SarnStat 78, 335, 349, 447 [2 r.], 721 (9); KlonWor ded **2v. Cf »na swym miejscu postawić«.

»miejsce (jest) święte, poświęcone« [w tym: komu, czemu (2)] = niebo; locus sanctus Vulg; sancta (pl) PolAnt [szyk 11 : 3] (10 : 4): Względni boże oytcże z ſwiętégo mieſtza twégo/ ij z wyſokiégo mieſſkaniá niebieſkiégo OpecŻyw 143v; WróbŻołt 67/6; ábych kiedy doſtępić mógł przybytkow twoich/ á mieſcá twoiego ktore ieſt oſobliwie máieſtatowi twoiemu poſwięcone. RejPs 37v, 34v, 174v; LubPs F3v; BibRadz Hebr 9/8, 12; RejPos 27, 53, 101, 200; KochPs 33; ArtKanc M10v.

»tajemne (a. zatajone), skryte (a, zakryte), pokątne miejsce« [w tym: skryte a tajemne itp. (2)] = insidiarum locus Vulg; occulta (pl) PolAnt; latebra, locus ab arbitris liber, secessus Mącz; abditum Calep [szyk 32 : 9] (31 : 9 : 3): LubPs dd4; GroicPorz 12, mv; Leop Iudic 9/35; BibRadz Iob 20/26; BielKron 59, 60, 63, 66, 90 (17); Mącz 14a, 44d, 185a, 258b; BielSat N2v; BielSpr 9, 27 [2 r.], 75; Ták ſie iśćie Krzyżá nie wſtydam/ że nie ná ſkrytym mieyſcu chowam figurę álbo známię Krzyżá świętego/ ále bych gi rad nośił y ná cżele. WujJud 52; gdźie wierni Boży po táiemnych/ y pokątnych mieśćcách [...] kryć ſie muśieli. WujJudConf 181; SkarŻyw 160, 306, 461, 472, 569; StryjKron 617; BielSjem 32; Calep 3b.

»upadłe miejsca« = ruiny (1): ábyś obroćił rękę ſwą do vpádłych mieyſc w kthorych mieſzkáią [super desolata haibitabilia] BibRadz Ez 38/12.

peryfr. »miejsce wieczne« = niebo (1): Roſkáż że ábych mógł być przenieſion z tych fráſunkow ná miéyſce wiecżne BibRadz Tob 3/6.

»własne miejsce« [szyk 3 : 1] (4): BielKron 243v; KwiatKsiąż I3v; KuczbKat 140; Mieyſce właſne każdego zdrowe/ á cudze ſię nie przyda. SkarKazSej 677a marg.

»wolne miejsce« (2): podzmy/ á ſzukaymy ſobie wolnego ná puſzcży mieyſca. SkarŻyw 470, 70.

peryfr. »wszystkie podniebne miejsca« = cały świat (1): ále źiemiá [...] cżemu w ſobie wſzyſtki záwárłá/ że ma w ſobie ognie/ wiátry/ wody/ kruſzce/ y iákoby to wſzyſtko/ co wſzyſtkié podniebné mieyſcá mieć mogą? Oczko 5.

»miejsce wysokie« = wyżyna; wzgórze; excelmm PolAnt, Vulg; sublimus locus HistAl; locus altus a. celsus PolAnt; excelsus locus Mącz [szyk 8 : 5] (13): HistAl B7v, E8v; Otworzę rzeki ná mieyſcáck wyſokich/ á zdroie w pośrodku dolin BibRadz Is 41/18, Prov 9/14, Ier 3/2, 4.Esdr 15/39[40], Eccli 22/21; BielKron 9, 126v, 265, 267, 312v; Mącz 445c.

peryfr. »miejsce ziemne« = grob (1): O mieyſce źiemne/ Toś nieprzyiemne/ Pobożnych wiele Bierzeſz/ á śmiele. WisznTr 21.

Szeregi: »(ani, nie, tak) czas, (i, albo, ani, jako, a) miejsce« = (tam) tempus et (quam) locus Mącz, Modrz, JanStat, JanPrzyw; dies ac locus JanStat [szyk 65 : 37] (102): Mieyſce y cżás cżęſto śmiáłości przydawa. BierEz K2; OpecŻyw 84; LibLeg 11/75, 75v, 82v; ComCrac 17; ConPiotr 32v; SeklWyzn e3v; SeklKat N4v; KromRozm III C5v, O4v; Diar 28, 29; GroicPorz zv; UstPraw A3; BielKron 56, 59v, 205, 273, 402; Mącz 481d; SarnUzn E7v; GórnDworz N7v, O7, V6, V8v, Cc4v, Gg8v; RejPos 234; GrzegŚm 13 marg; Náoſtátek/ będźie obacżał mieyſce y cżás/ ktorego lud Zydowſki ten Zakon wźiął od Bogá KuczbKat 270; BielSpr 43v marg, 71; WujJud 1v; WujJudConf 14v, 116, 140v; Abowiem ná then cżás káżdemu Duchem Bożym náucżonemu/ godzi ſie ná ſwym mieyſcu/ cżáſu ſwego/ mądrze ſie ſprzećiwić/ á prawdę pokázáć. RejPosRozpr c2; CzechRozm 77v, 268v; ModrzBaz 17v, 112, 112v, 115, 116v [2 r.]; SkarJedn A5; SkarŻyw 50, 118, 390; CzechEp 310 [2 r.]; NiemObr 25; KochSz A2v [2 r.]; WerGośc 238; ArtKanc M19v; GórnRozm K2v; ActReg 44; Phil H2; OrzJan 77; SarnStat 31, 57, 63, 117, 129 (38); SkarKaz 39a; CiekPotr 39; KlonWor 62. [Ponadto w połączeniach szeregowych 33 r.].

»dzień, (i) miejsce« = locus et dies (locus diesque) Mącz, Modrz, JanStat [szyk 5 : 2] (7): Ma Káſztellan poſtánowić dzyeń ſćiągnienia y mieyſce przes Krolá położone. UstPraw D2v, D2v; Mącz 215a; ModrzBaz 116v; SkarJedn 91; IEſt to rzecż przyrodzona/ Mćiwy Pánie/ tym ktorzy z náwáłnośći Morſldch/ po długim mordowániu do pewnego portu ábo ná brzeg ledá ktory wypływáią/ iż on dźień y ono mieyſce ſobie pilno znácżą ReszList 141; SarnStat 1115. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»grunt a miejsce« (1): A to będźie mogło być/ ieſli im/ ábo żony z máiętnośćiámi dádzą/ ábo im puſte grunty/ á mieyſcá [fundi vαcui locaque] ná budowánie náznácżą ModrzBaz 126v.

»od miejsca do miejsca« [dotyczy ciągłego ruchu albo odleglości między punktami] (5): Gdyć ſie przydzye od mieyſcá do mieyſcá pomykáć/ A cżáſem y do láſá muśiſz ſie więc pytáć. RejWiz 93v; BielKron 263v; á ták muśi być Circumferencya więtſza/ á niż ony ſześć Liniy/ któré idą ná prość od mieyſcá do mieyſcá po których Cérkiel ſtąpał GrzepGeom K3v; ModrzBaz 123; KochFr 79.

»z jednego miejsca na drugie« (6): Transfugio, Z yednego mieiſcá ná drugie ſie pomykam. Mącz 138d, 97a, 312a, 462d, 506a; KuczbKat 175.

»z miejsca na miejsce« [dotyczy ciągłego ruchu albo jednorazoivej zmiany miejsca] (24): OpecŻyw 108v; FalZioł ‡.‡3a, I 402c, III 33a [2 r.], IV 12c, V 17b; RejPs 98; BibRadz I 1a marg; OrzRozm P2v; BielKron 438v; RejPos 144; BiałKat 116; CzechRozm 28 [2 r.]; Opácichá oná ábo ſtárſza/ chciáłá ią w poſłuſzeńſtwo zápráwić/ y kazáłá iey kámienie niepotrzebne zmieyſcá ná mieyſce przenośic SkarŻyw 225; StryjKron 16; CzechEp 262, 300, 309; Calep 303b, 660b; SkarKaz 82b; A przeto do złodźieyſtwá tylko to należy/ Co zá páchołkiem przemyślnym tam y ſám zábieży: Y co z mieyſcá ná mieyſce w tłomocżku zánieśie KlonWor 4.

»plac, (a, albo, i) miejsce« [szyk 5 : 4] (9): dolichodromos, Yeden który po ſześć kroć nie przeſtáyąć plác á mieſce tákowe przebiega. Mącz 93d, 146a, 196b, 268b, 419a, 498d; KochPs 195; Calep 91a; SarnStat 864. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»miejsce i pole« (1): A przetoż ná ſeymie/ mieliby obráni być/ [...] ktorziby tákowym zamkom/ mieyſcá y polá [łoca et agros] náznácżyli ModrzBaz 103v.

»miejsce i położenie« (1): izaſz ſámo mieyſce y położenie kráin Mácedońſkich/ nas [...] przeſpiecżnych niecżyni BielKron 244.

W przen (31): MurzHist O4; Leop Iob 8/18; Mącz 218c; Siłá ieſzcże tych mieyſc/ s ktorich trefne rzecżenie płynie/ drudzy náyduią GórnDworz S2, T6v, Ff5v; SkarŻyw 294; Gdy iedná godźiná/ drugiey z mieyſcá wſtawa/ Chwalić Páná ſwego duch moy nie przeſtawa. GrabowSet Dv, O4.

miejsce czego [= gdzie coś jest] (4): Skądże tedy prziydzie mądrość? ábo gdźie ieſt mieyſce. zrozumienia? BibRadz Iob 28/20; Bogći ſam zrozumiewa drogę iey [mądrości]/ á ſam wie mieyſce iey. BibRadz Iob 28/23, Iob 28/12; CzahTr Kv.

miejsce czego [= będące częścią czego] (1): dla tego będąc kto ná nawyſzſzym mieſtcu [in sublimiori parte] kołá fortuny/ nie ma ták bárzo dufáć w ſwoy ſtan wyſoki HistAl C5.

Zwroty: »przyść k(u) miejscu« = osiągnąć cel [szyk zmienny] (3): Bo gdi bi go ras yey m. straczyla snacz bi nygdi potim kv tim mieſczam y opatrzeniv przicz niemogla. LibLeg 11/41v; RejKup E; GórnDworz L.

»[gdzie] miejsce zasieść« (1): Spyta mię kto/ gdźie Phoebus/ gdźie y śioſtry iego? W głowie mieyſce záśiádły Kánclerzá mężnego. SapEpit B.

»miejsce zastąpić« (1): y ſercá ludźi tym bywaią obráżone/ gdy widzą/ iż w wielu rzecżách przygány godnych wſzytkie mieyſcá wychwalánie záſtąpiło [omnia vident occupasse] ModrzBaz 61v.

Wyrażenia: »mieśce bezpieczne« (1): ty vtrapionemu Okaż ſię rátunkiem/ y mieścem beſpiecżnym GrabowSet O4.

»miejsce obronne« = munitio Vulg (4): wſzytkie báſzty y mieyſcá obronne przeciwniká ſwego Szátáná y pomocnikow iego/ podwrocą. CzechRozm 255; CzechEp [3], 99; WujNT 2.Cor 10/4.

»miejsce pierwsze« (1): iákoby cżłowiek tákowy [poganin] mógł ſie ieſzcże vpámiętáć/ y záś ſie ná mieyſce ſwe pierwſze z pokáiánym náwroćić. CzechRozm 248v.

»miejsce przyrodzone« [szyk 1 : 1] (2): BielKron 83; w niebie gdźie doſkonáła y práwie na ſwym przyrodzonym mieyſcu ieſt miłość. SkarKaz 636a.

»miejsce swe [= gdzie ktoś a. coś jest lub był(o)]« [szyk 1 : 1] (2): CzechRozm 248v; Zgadza ſye záwſze z ſobą prawdá iego żywa. Nie przeſkoczy ná lewą ſtronę z mieyſcá ſwégo ZawJeft 34.

»swe [= właściwe] miejsce« [szyk 4 : 1] (5): (nagł) Poſel dobrze tuſzy ſumnięniu. (‒) Wnet to poznas czo vdzyalam Iako ſię oto poſtaram. Iſczie przydzyes kmieſczu ſwemu Mozez pewnie wierzyc temu. RejKup E, i4; BielKron 83, 319v; SkarKaz 636a.

Szeregi: »miejsce i czas« (1): Y pokuſá od Bogá przepuſzcżona ma ſwe mieyſce y cżás BielKron 319v.

»miejsce abo plac« (1): iednák tego z mieyſcá ábo z plácu zepchnąć nie mogą: iż przedśię ſam tylko iedyny bog ociec [...] ieſt wſzytkiego Pánem CzechEp 288.

αα. W funkcji przysłówka (1324):

»miejscy (a. miejsc(a)mi), miestcem« = gdzieniegdzie, tu i ówdzie; per loca PolAnt, Vulg; carptim, disperse, dispersim, palatim, saltim, saltuatim, sparsim Cn (24 : 4): vrina Kijanos tak rzecżona: ieſt nieiednakiey bàrwy/ abowiem mieſtczem ieſt cżarna/ mieſtczem cżyrwona/ mieſtczem też zielona/ y też mieſtczem ołowianey barwy. FalZioł V 6v; WróbŻołt 103/25; HistAl A3, L2v; MurzNT Matth 24/7; WyprKr 45, 51 [2 r.], 52 [3 r.], 52v, 53v (12); BielKron 264v; Zywot S. Symeoná ſłupniká/ wypiſany przez Theodoreta Biſkupá Cyreńſkiego/ [...] mieyſcy ſkrocony/ mieyſcy z Euágryuſzá? Hiſtoryká Greckiego rozſzerzony. SkarŻyw 28, 565; KochFr 132; WujNT 100 marg, Mar 13/8, Luc 21/11.

Wyrażenia przyimkowe: »do jednego, niektorego miejsca« = dokądś; tam; ad locum, in quendam locum HistAl [szyk 2 : 1] (2 : 1): Iż gdy przychadzał do mieyſcá iednego [...]/ thedy [...] trędowáći wytocżyli ſie RejPos 213.

~ Ze zdaniem podrzędnym [gdzie] (2): Potym poruſzywſzy zaſtęp przyiechał do niektorego mieyſcá gdzie tám bárzo wiele dziwney gádziny było HistAl M2, Iv. ~

»do tego(ż), onego, takiego miejsca; do miejsca« = dotąd; ad locum, ad locum illum a. istum PolAnt; illuc Mącz [szyk 13 : 5] (12 : 4 : 2; 3): BielKron 165v; Illuc praevertamur, Vprzedźmy ye/ vbieżmy ye do tego mieyscá. Mącz 488C; BudBib Ier 32/37; Wzruſzył (do rozruchow) lud vcżąc po wſzytkiey źiemi Iudſkiey/ pocżąwſzy od Gálileiey/ áż do tego mieścá. LatHar 722.

~ W połączeniu z „tam” (2): Bych ieſzcże ktemu mogł przydź z dobrodzyeyſtwá twego/ Abych ſie mógł doplątáć tám do mieyſcá tego. RejWiz 179; RejPos 348.

Ze zdaniem podrzędnym [w tym: gdzie (8), kędy (2), z ktorego (2), skąd (1), na ktore (1), w ktorym (1)] (15): ále do mieyſcá ná ktore ſię pierwey obrocił pierwſzy Cherub/ ſzły zá nim BibRadz Ez 10/11, Gen 13/3, 19/27, Ier 32/37; rzeká Don sćiągnęłá ſie ná ſto mil/ ſkąd ſie pocżyna do tego mieyſcá gdźie w pada w Meotys ieźioro BielKron 431, 75v, 79, 443v; RejPos Ooov; także záſie y do mieyſcá w tey ſpráwie przychodźili ſkąd wyſzli BielSpr 10, 43; Przywiedźże ónę Przykopę áż do ónego mieyſcá/ kędy będźieſz miał wolą Młyn budowáć. Strum I2v; ModrzBaz 78v, 103v; ArtKanc B3.

W charakterystycznych połączeniach: doplątać się do miejsca, garnąć się, iść (przyść) (2), płynąć, przychodzić (2), przyjechać, przypaść, przywieść (przywodzić) (2), przywrocić, puścić się, ściągnąć się, ubieżeć, wrocić się (2), wstać, zapędzić. ~

»od ktorego(ż) miejsca« = skąd; a quo loco JanStat (3): LibLeg 11/84; Hellespontus, Wąskość morzá miedzy Thracią á Phrygią od którego mieyſcá Europa s Aſią tylko przes ſiedḿ ſtay od ſiebie Ią. Mącz 154b; SarnStat 1110.

»od tego, onego miejsca (a. tych miejsc); od miejsca« = stąd; stamtąd; ab eo a. illo loco JanStat [szyk 20 : 1] (14 : 7; 1): BielKron 283v, 307v, 445v; RejPos 242; KochJez B3; a od onégo mieyſcá ná dół/ ma bydź proſto przez puſczą iáko naprośćiéy może bydź SarnStat 1110.

~ Ze zdaniem podrzędnym [w tym: gdzie (13), na ktorym (2), kędy (1)] (16): bo kylko myl za nym yachaly schlyakyem od tego myeſcza gdzie lyezal LibLeg 11/77v; KromRozm II 1; Y vcżynił Sálomon vrocżyſthe świętho [.,.]/ á wſſyſthek lud Iſráelſki ſnim/ zbor wielki bárzo/ od onego mieyſcá gdzie wchodzą [ab introitu] do Emáth áż do ſtrumieniá Egiptſkiego. Leop 2.Par 7/8; BibRadz I 41a marg; Areláteńskie miáſto nie dáleko ieſt od mieyſcá gdzie Rodan rzeká wpada w morze BielKron 281, 431, 432, 445v; Mącz 301b, 355a; BielSpr 62v; A kędyć łokieć ſpadku vkaże od ónego mieyſcá kędyś wagę wźiął/ możeſz beśpiecznie począć Staw budowáć. Strum D2; SkarŻyw 580; StryjKron 155; SarnStat 1071, 1264.

W charakterystycznych połączeniach: (nie)daleko (jest) od miejsca (5), [ile] dni [czego], łokieć, [ile] mili (puł mile) (2), w [ile] mil (w mili, w [ilu] milach) (4), oddalony, począwszy (3); od onego miejsca na doł. ~

»z [ilu] miejsc« (2): A ták ze trzech mieyſc ogárnął ie ſtyłu BudBib 1.Mach 5/33; Utrobique ‒ Zobudwu mieſc. Calep 1145a.

»z inszego miejsca (a. inszych miesc)« = skądinąd (2): FalZioł I 87b; pátrzaymy z inſzego mieyſcá forthuny BielKron 315.

»z jednegoż [= wspólnego, tego samego] miejsca« (1): téy róznośći/ z iednéyże źiemie/ y czáſem z iednégóż mieyſcá idącéy/ kto ſye wydźiwić mógł? Oczko 4.

»z ktorego miejsca« = skąd(kolwiek) (też oznacza źrodło, przyczynę) (2): Powiadaliśmy, że z ktorego miejsca nadziewaliśmy się lekarstwa, w trucinę się nam obrociło Diar 70; odćiągnąwſzy od Niniwe zá trzy dni przeſzedł ná polá Bektylet/ z ktorego mieyſcá ruſzył ſię z obozem do gory kthora leży po lewey ſtronie Cylicyiey wyżſzey. BibRadz Iudith 2/10.

»z niektorego miejsca« = skądś; ex loco aliquo Mącz (2): Erumpere loco aliquo, Wyrwáć ſie z niektorego mieyſcá. Mącz 361a, 313d.

»z roznych, rozmaitych miejsc« = nie z jednego miejsca, z wielu miejsc; ex diversis locis Mącz (2 : 1): Mącz 487d; StryjKron 256; Tám ſię wſzyſcy z róznych mieyſc do ćiebie zbiegáli SiebRozmyśl K4.

»z tego(ż), onego(ż), tamtego, takiego miejsca (a. z tych(że) itp. miejsc); z miejsca« = stąd; stamtąd (też czasem oznacza źródło, przyczynę); de loco PolAnt, Vulg, JanStat; e loco Miech, PolAnt; de loco isto Vulg, PolAnt; indidem Mącz, Calep; de locis illis, de loco hoc, ex eo a. illo loco Vulg; a loco PolAnt; de hac statione Modrz; istoc Calep; ab inde JanStat [szyk 54 : 18] (38 : 31 : 2 : 1; 11): MetrKor 37/4; OpecŻyw 100, 104v, 154v, 174v; HistJóz D2v; FalZioł I 41c, 56a, 123d, IV 58d; Z tegoż mieſtcza [Ex quo loco ] naiazdy cżyniącz/ wſzythkę onę za Dunaiem ſthronę, miecżem y ogniem okrutnie zburzyli MiechGlab 16, 54; HistAl D7v, L3v; BielKom D3v; KrowObr 89; Leop Gen 26/23, 34, Num 21/16, Deut 12/3, Ier 16/9, 28/3, Soph 1/4; BibRadz Gen 19/12, 14; BielKron 25, 40 [2 r.], 42, 293, 306 (10); Mącz 168c; RejAp 20, 143, 165v; RejPos 216, 352v; BielSpr 20v; BudBib 1.Mach 3/35; Poſzedł tedy Heliaſz/ wnet z mieyſcá onego HistHel C4v, Bv; Strum M4v; BiałKaz Hv, M4v; SkarŻyw 76, 134, 187, 250, 451, 518; GórnRozm E; Calep 526b, 565b; Phil C; WujNT 851; SarnStat 974, 1090, 1100; SkarKaz 40b.

~ Ze zdaniem podrzędnym [w tym: gdzie (11), na ktorym (6), kędy (2), skąd (1)] (20): MetrKor 37/2v; OpecŻyw 97; OpecŻywSandR nlb 4; LibLeg 11/42; Nabliſzſze y nadoſtátecznieyſze [znaki złodziejstiva są]/gdy go [złodzieja] widzą s krádźioną rzeczą vćiekáiącego/ z mieyſtcá gdźie rzecz vkrádźiono. GroicPorz hh3v; Leop Gen 21/17; RejZwierz 37v; Vſłyſzałći Bog dziećięćiá tego głos z mieyſcá ná ktorym ieſt. BibRadz Gen 21/17, Gen 13/14, 35/13, Ruth 1/7; A oboie to s tychże mieysc wziąc ſie może/ ſkąd y trefne powieśći. GórnDworz S4; WujJud A5; BudBib Iudith 5/17; ModrzBaz 117v; Cżemu ſię z przygody Alexánder Biſkup Alexándryiſki z dáleká/ y z tákiego mieyſcá/ gdzie go widzieć ony dzieći nie mogły/ przypátrował. SkarŻyw 388, 348; NiemObr 49; Godźienbyś był y pereł drogo nákupionycb/ Iákie przeważni kupcy miewáią zmieyſc onych/ Kędy ośm náuigáciy żeglarze bywáli Odpráwuią KochPropKKoch 3; SarnStat 1112.

W charakterystycznych połączeniach: z miejsca odchodzić (wychodzić) (2), odciągnąć, odejść (3), odjąć (odjęt) (2), odjechać (wyjechać, zjechać, odjeżdżać, zjeździć) (5), pisać, poruszyć, postępić (stąpać, ustąpić, wystąpić) (4), przyniesion, ruszyć się (ruszon) (8), strącić, ściągnion, uciekać (uciekający) (5), wrocić się, wsta(wa)ć (6), wstąpić [w co, do czego] (2), wygładzić, wynieść (2), wyniszczyć, wyprowadzić, wywlec, zbić. ~

»ze wszech (a. wszytkich) miejsc, z(e) każdego, wszelkiego miejsca« = zewsząd, skądkolwiek; de universis sedibus Vulg; de omnibus locis PolAnt (4 : 2 : 1): zaſtanawia każdą biegunkę/ y krew ze wſzelkiego mieſcza płynączą. FalZioł I 80d, I 62a; Niechayżeć ſię theż zeydą ze wſzytkich mieyſc [ex omni loco Vulg] Káplani y ſędźiowie BibRadz 3.Esdr 9/13; GostGosp 52.

~ Ze zdaniem podrzędnym [w tym: kędy (1), do ktorych (1), na ktorych (1)] (3): Leop Ez 37/23; á wybáwię ie ze wſzytkich mieyſc kędy iedno ſą roſproſzone w dźień ćiemnośći á chmury. BibRadz Ez 34/12; BudBib Ez 34/12. ~

»z żadnego miejsca« = znikąd (1): zeznáć każdy muśi/ iż z żadnego mieyſczá á z żadney iney przycżyny więczey ſie nie wylało krwie męcżennikow ſwiętych iáko z mieyſcá tego. RejAp 143.

»ku jednemu [= wspołnemu, temu samemu] miescu« (1): oznaymvyącz yemv tho wyelie livdzy mozemi miecz miedzi ſobą gdi bedziemi sye chcziecz syachacz kv yednemv mieſczv LibLeg 11/84v.

»[k (?)] ktoremu miescu« = dakąd (1):

~ Szereg: »kiedy a [k] ktoremu miescu« (1): A yego K. Mcz. raczyl [...] rozkazać ſię dowiadować y przygliędać zprawę Tureczką wyrozumiewayącz, kiedy a ktoremu mieſczu mocz ſwoię bendą obraczać. ConPiotr 31v. ~

»k(u) onemu, temu, takiemu miejscu; ku miejscu« = tam; tu; w pobliżu; ad locum PolAnt, Vulg; iuxta a. secundum locum Vulg [szyk 5 :1] (4 :1 : 1; 1): a mi takiez ſtakowimze pocztem kv temv mieſczv prziyedziem LibLeg 11/84v; KromRozm II 1; Tákże rownie y Lewitá gdy przychodźił ku mieyſcu onemu/ á vyzrał go z przećiwká/ minął. BibRadz Luc 10/32; RejPos 341v marg; WujNT Luc 19/5.

~ Ze zdaniem podrzędnym [gdzie] (2): Leop Ioann 6/23; Przetoż przyſzedł áż ku mieyſcu gdźie Saul leżał z woyſkiem BibRadz 1.Reg 26/5.

W charakterystycznych połączeniach: gotować się ku miejscu, nadjachać (przyjechać) (2), przyść (przychodzić) (3), przywrocić się. ~

»po ktorym miescam« = gdzie (1):

~ Szereg: »poki a po ktorym miescam« (1): ſwyadomy thich granycz hospodarſkich poky a po ktorim myeſczam granycze y vroczyſcza ſą panstwv yego M. LibLeg 10/71v. ~

»na jedno(ż) [= wspólne, to samo] miejsce« = in unum locum Vulg, Mącz, PolAnt; ad locum unum PolAnt; in unum Vulg [szyk 27 : 3] (30): FalZioł V 44v; GlabGad E6v; LibLeg ł0/66v, 94, 11/107; KrowObr 38v; Leop Gen 1/9, 3.Mach 7/2; BibRadz Gen 1/9, Dan 13/14; BielKron A5v, 80, 185, 214; Mącz 131d, 196b, 461h, 481c; KuczbKat 210; BudBib Gen 1/9; ModrzBaz 103v, 117v; SkarJedn 328; Corrivatio ‒ Wodi prziwiedzenie na iedno mieiſce. Calep [263]a; GostGosp 74, 98; WujNT Ioann 20/7; zwiódſzy nas z Pány Rádąmi [...] ſpólnie ná iedno mieyſce SarnStat 1019; CzahTr D3v.

~ Ze zdaniem podrzędnym (1): Wełnę/ pierze/ ma ná iedno mieyſce odſyłáć/ gdźie roſkażą GostGosp 118.

W charakterystycznych połączeniach: na jedno miejsce chować (2), iść (przyść) (2), odsyłać, przywiedzenie, schodzić się (2), ściągnąć się, zebrać (się) (zebrany) (7), zejść się (3), zgromadzić (zgromadzony) (4), zjachać (zjeżdżać) się (3), znosić, zwieść. ~

»na insze (a. in(n)e), drugie miejsce (a. insze miejsca)« = gdzie indziej; in alium locum (in alia loca) Vulg, PolAnt, Modrz, JanStat [szyk 42 : 1] (42 : 1): TarDuch B6y; RejPs 78v; RejWiz 149v; Leop 4.Esdr 5/8, 12/17; BibRadz Act 12/17; Szedł potym Abráám ná drugie mieyſce miedzy Betel á Háy/ y zbudował drugi ołtarz ku cżći á ku chwale Bożey. BielKron 11, 30v, 105v, 269 [3 r.], 275v, 313v (11); Transfero, Przenoſzę/ Przeſadzam ná ynſze mieiſcá. Mącz 124c, 60b [2 r.], 220d [4 r.], 221a, 235a, 239a (13); SienLek 34; RejAp 19; BielSpr 31; StryjKron 632; Calep 964b; WujNT Act 12/17, s. 448; SarnStat 1071, 1164.

~ Ze zdaniem podrzędnym [gdzie] (2): Przeſzli ná ine mieyſce gdzye tákież ołtarze poſtáwili BielKron 42v; ModrzBaz 34.

W charakterystycznych połączeniach: ciągnienie (odciągąć, przeciągać) na insze itp. miejsce (3), dojechać (przejachać) (2), drogę przemienić, iść (prześć) (8), pomykać się, posłać, (prze)prowadzić (przeprowadzać) się (prowadzenie) (5), przenieść (przenosić) (się) (5), przesadzać (przesadzić, przesadzon) (4), przestawić, przestąpić (przestępować) (3), przewozić się, skłonić się, wstać (2), zawieźć, znosić.

Szereg: »na in(sz)y czas i miejsce« (2): Ale odłożmy to ná inſſy czás y myeyſce. KromRozm III H6v; GórnDworz K8.~

»na ktore(kolwiek) miejsce (a. miejsca)« = gdzie(kolwiek) (6): KrowObr 93; BibRadz I 3d marg; Powiédz/ [...] Syná ná któreś mieyſce przed námi ſchowáłá. GórnTroas 42.

~ W charakterystycznych połączeniach: na ktore(kolwiek) miejsce paść, być przeniesiony (przyniesiony) (2), sejm złożyć, schować.

Połączenie: »na ktore miejsce ... tam« (2): KrowObr 87; ná ktore mieyſce [drzewo] pádnie/ tám zoſtánie. BielKron 82.

Szereg: »na ktory czas, na ktore miejsce« (1): yiakorychło abo na ktory mianowicie czas, ten Seim złozyc także naktore mieysce ActReg 137. ~

»na (nie)jakie (pewne), jedno, niektore miejsce (a. miejsca)« = gdzieś; ad a. in aliquem locum Mącz; ad locum quemcunque JanStat [szyk 9 : 1] (6 : 2 : 2): Iáko ſię to nieras okazáło/ choćia ſię wiele ich ziezdżáło/ ná niektore mieyſcá. KrowObr 132v; BielKron 49, 214; In aliquem locum abducere, Odwieść ná nieyákie mieyſce. Mącz 96a, 429c; GórnDworz Gg6v; Frequento ‒ Vſtawnie na iedno mieiſcze chodzę. Calep 434b; SarnStat 225.

~ W polączeniu z „gdzie” (1): Vſtąp gdźie ná iákie mieſce [Solus esto in aliquo loco]/ á obroć ſię ábo ná práwą ábo na lewą ſtronę BibRadz Ez 21/16.

Ze zdaniem podrzędnym (1): Y wnidą ná iákie pewne mieyſce/ gdźie ma być ſtolik przykryty obruſkiem. MWilkHist K2v.

W charakterystycznych połączeniach: chodzić (schadzać się) na niejakie itp. miejsce (2), chować, odwieść, przyść, stawić się, ustąpić, w(y)niść (2), zjeżdżać się. ~

»na obie miejsca« (1): utroque exercitus missi, Ná obie mieyſcá. Mącz 510a.

»na rozmaite, rozliczne, rozne miejsca« = nie w to samo miejsce, w wiele miejsc; in varia loca JanStat (2 : 2 :1): Diar 81; rozproſzyli ſie ná rozmáite mieyſcá. BielKron 231v; WujNT Act 18 arg; Ale ieſliby ſie ná rózné mieyſcá [ex diversis locis JanStat 693] gwałtowny nieprzyiaćiél oborzył/ ták żeby nie ná iednym mieyſcu odporu potrzebá SarnStat 117, 1119.

»na to(ż), ono(ż), takie, tamto miejsce (a. na (ty itp.) miejsca); na miejsce« = tu; tam; ad locum HistAl, Vulg; ad locum istum, in locum Vulg, PolAnt; in eum locum (in ea loca) Modrz, Vulg; ad hunc locum, in ipsum locum HistAl; ad cundem locum, illic, illuc Vulg; illo, istorsum Calep [szyk 123 : 2] (58 : 57 : 8 : 2; 45): OpecŻyw 146; HistJóz E2; FalZioł I 8d, 12b, 13c, 15d, 20b (19); MiechGlab 24; idzmy co rychley ná ty mieſcá y wnidzmy do przybytkow tych RejPs 199; HistAl K6; Leop Gen 26/26, 46/29, Deut 1/31, Ier 28/3, 4 (9); BibRadz 2.Mach 12/6; BielKron 3v, 56v, 265, 285v, 311, 341; SienLek 135v, 153v [2 r.], 181v; GórnDworz Zv; HistRzym 99; RejPos 204v; BiałKat 176; BielSpr 9, 37v; BudBib Deut 1/31, 4.Reg 5/11, Ier 29/10; A drugiego dniá gdy ſię ná toż mieyſce Grekowie zeſzli/ to ieſt w dom Pátryárchi ſwego: przypomniał Ceſárz SkarJedn 291; SkarŻyw 101, 134, 192, 225, 341 (8); StryjKron 437; GórnRozm G4v; PaprUp C2; ActReg 64; Calep [505]a, 565b; GrabowSet Q3, V2v; WujNT 22, Luc 22/40, s. 323; SarnStat 363 [2 r.], 739; SiebRozmyśl H3v; SkarKaz 41a; PaxLiz D2.

~ W połączeniu z dodatkowym zaimkiem przysłownym miejsca [w tym: tam(o) (7), tu (4)] (11): Oſyeł kędy ſyth może być/ támo ná to myeſcye ma idź. March1 A3v; FalZioł III 13d, V 20c; RejWiz 177v, 184; á od onego dniá iákoſćie z Egiptſkiey źiemie wyſzli/ áżeſćie tu ná to mieyſce przyſzli/ byliſćie Pánu odpornemi. BibRadz Deut 9/7, 1.Mach 1/37[36]; BudBib 1.Mach 1/37[36]; SkarŻyw 101, 567; SarnStat 19.

Ze zdaniem podrzędnym [w tym: gdzie (60), skąd (5), z ktorego (5), na ktore (5), na ktorym (3), kędy (2), do ktorego (1), od ktorego (1)] (82): OpecŻyw 65, 66v, 100v, 176; FalZioł I 70b, II 13b, 21b, III I8c, 42c, V 96v, 109; RejPs 66v, 205v; Potym poruſzywſzy ſie s ſwym zaſtępem ciągnął ná ono mieyſce gdzie Porus leżał s ludem zebránym. HistAl H7v, L2, L5; MurzNT Ioann 10/40; GliczKsiąż L3, L5v; A ná tákie mieyſcá cżęſte ſchadzki ſwe miewáli/ Kędy nigdy oycowie ich przed tym nie bywáli LubPs gg4v; GroicPorz nv; Leop Gen 22/3, 1.Reg 20/19, Ez 10/11, 21/35, Act 27/41; BibRadz 1.Mach 11/73, 2.Mach 8/31; BielKron 11, 40v, 76v, 86, 185 (8); Mącz 413d; SienLek 130, 150, 156; GórnDworz Q; Cérkiel ſzóſtym ſtąpienim przyydźie ná tho mieyſce od którégo był począł. GrzepGeom K3v; HistRzym 88; BielSpr 1, 42, 47v; KochMon 24; BudBib 1.Reg 26/5, Ez 10/11; BudNT Ioann 10/40; CzechRozm 117; ModrzBaz 22; Oczko 15v; krył ſię ná wierzch gory Mágelle/ ná tákie mieyſce/ z dwiemá tylko bráty/ ná ktore doleść prze przykrą gorę trudno kto miał. SkarŻyw 472, 90, 101, 134, 179, 187 (14); StryjKron 120, 310, 315, 467; á záś go w iego vbior á pluderchozy vbrawſzy/ wynieśiono ná ono mieśce/ ſkąd go wcżorá wźięto. WerGośc 246; poſtánowiłby on naprżod cenſores potem inquiſitores, ktorżyby ná mieyſcá/ gdźie ſię delictum sſtáło źiezdzáli GórnRozm L; GórnTroas 73; GrabowSet I2, L2; ábyſmy zá twym prowádzeniem/ ſzcżęśliwie ná mieśce/ do ktorego idźiemy/ byli dowiedźieni LatHar 633; WujNT Ioann 10/40; SarnStat 857, 871; zá tym iśdz mu z tąd kazano, Ná mieyſce támto, gdzie mu náznáczono. KlonKr D3v; PowodPr 4.

W charakterystycznych połączeniach: na miejsce (przy)chodzić (5), chowany, (przy)ciągnąć (2), gonić, iść (odejść, pość, przyść, wniść, zejść (się)) (52), (przy)jechać (dojechać, przyjeżdżać, zjechać, zjeżdżać (się)) (15), kryć się, lecieć, nastąpić (ustąpić) (2), (przy)nieść (odnieść, odnoszony, przenosić, wynieść, znieść) (8), posadzić, posłać (syłać) (3), przyłożyć (przykładać, przyłożony) (28), przypłynąć (przypływać) (4), przywieść (dowiedziony, nawieść, uwieść) (5), przywołać, puścić się (wpuścić) (2), spadać (wpaść) (2), toczyć się, wlać, wozić, wprowadzić (prowadzić się, wyprowadzić, zaprowadzenie) (5), (przy)wrocić [kogo, co] (4), wrocić się (wracać się) (4), wtrącać, wyrzucać (wyrzucić) (2), zbiec się (przybiegać, ubiec) (4), zbierać się, zuciekać.

Szereg: »na ten czas a na to miesce« (1): na zaytrz przyechal do nas od niego Ferath voyewoda Thchinſkj a Byalogrodzkj opowiadayacz yz na ten czas a na to myeſcze niemoze bicz Sendziak LibLeg 11/75v. ~

»na żadne miejsce« = nigdzie (1): iż on nigdy [.,,] ná żadne mieyſcè dármo nie ſzedł áż pirwey przeźrzał á przepátrzyć ſobie racżył/ co tám ſpráwić á vcżynić miał RejPos [308].

»przez in(sz)e miejsce« = którędy indziej; per alia loca JanStat (2): która rzeká álbo potoczek [...] przez inſzé mieyſcá ſwoie ſzćie y płynienié obróći SarnStat 466.

~ Ze zdaniem podrzędnym (1): tylko tą drógą przez Głogów y przez iné mieyſcá/ ktorędy zſtárádawná ieſt zwycżay/ ieźdźić máią. SarnStat 1236. ~

»przez ktore miejsce (a. miejsca)« = ktorędy(kolwiek) (5): Qua, Ktorędy/ ktorą ſtroną/ przes które mieyſce. Mącz 334c; SarnStat 472, 1176.

~ Szereg: »poki i przez ktore miejsce« (2): przez ſtárſze y świádki wywiodłáby ſwoię ſpokoyną poſseſsią ná onym imieniu/ póki y przez któré mieyſce trzymáłá dźiedźictwo ſwoie SarnStat 472 [idem] 1176. ~

»przez ono, to miejsce« = tędy; tamtędy (3 : 1): á potym po máłey chwili idąc przez ono mieyſce ſzukałem á nie mogłem náleść mieyſcá y pámiątki iego. RejPos 228v; SkarŻyw 537.

~ W polączeniu z „tam” (1): tám przez to mieyſce gdzie ták Symon o Pietrze zle mowił/ tráfiło ſię iſz nieſiono vmárłego ſyná wdowy iedney. SkarŻyw 436.

Ze zdaniem podrzędnym [gdzie] (2): gdy ſie przechadzał przez ono mieyſce gdzie [per locum ubi] ſtał on koń nieuſmierzony/ [...] dziwował ſie bárzo HistAl A8v; SkarŻyw 436. ~

»przez rozne miejsca« = przez wiele miejsc (1): to vpatruią: Ze wielkie [!] kraiow koronnych [...] zwiedzęniem woisk prowadzeniem Zołnierza przez rozne mieysca, barzo nadnisczonych iest ActReg 134.

»przez wszystki mieśca« = wszędzie (1): álem chodził w przybytku álbo w namiećie/ przez wſzyſtki mieścá BiałKat 138v.

»w jedno [= wspolne, to samo] miejsce« (8): nyechay bądą zgromadzony uody w yedno myeſcze PatKaz III 125; FalZioł I 39c, 128c, III 34d, V 10v; LibLeg 10/92; Geminus ictus, Dwoye cięcie w yedno mieyſce. Mącz 143a; StryjKron 161.

~W charakterystycznych połączeniach: w jedno miejsce kłaść, sadzić, skupić się, spajać, zebrać (zebrany) (2), zgromadzony.~

»w mieśca« = tam [ze zdaniem podrzędnym] (1): Wepchnionym ieſt/ w cogłębſze ieźioro/ y w ćienie/ Albo w mieścá/ do ktorych záięte śmierć żenie. GrabowSet H3.

»na [ilu] miejsc(ach)« [w tym: czego (1)] = in [aliquot] locis Vulg, Modrz, JanStat; per [aliquot] loca Vulg (67): Też Diptan w ktorym domu będzie na kielo mieſczoch/ wygania z onego domu gad. FalZioł I 42d, III 2d; Leop Ex 25/35, Iudic 9/34; BielKron 245v, 315, 315v, 381v, 423v; Utrobiquae, Ná obu mieyſcu/ y ná tey/ y ná owey ſtronie. Mącz 509d; rozſtháwiał Namiothy potroſze iedny od drugich dáleko ná kilko mieyſc BielSpr 42; ModrzBaz 75; Tripartito ‒ Natrzech mieiſczach. Calep 1087a; GostGosp 92; SarnStat 232, 735, 1119.

~ Ze zdaniem podrzędnym (1): [miejsca ku okazowaniu składamy] Woiewództwu Podolſkiému/ v Baliná. [...] Mázowieckiému/ ná trzech mieyſcách/ gdźie ſądy ſwé nowe mieli. SarnStat 127.

W charakterystycznych połączeniach: na [ilu] miejsc(ach) być (2), najdować, odprawować sądy (sądzony) (2), rozstawiać namioty, stanąć, zasadzić [kogo, co] (2).

Cf »na wielu miejscach«. ~

»na inszych (a. in(n)ych), drugich miejscach (a. inszym itp. miejscu)« [w tym: w czym (1)] = gdzie(kolwiek) indziej; in aliis locis Modrz, JanStat; in ceteris locis JanStat, JanPrzyw; alibi, aliorsum Mącz; alio loco, quocunque loco Modrz [szyk 60 : 2] (49 : 13): FalZioł I18b; RejPs 125v; ComCrac 13v; KromRozm II ſ3; GliczKsiąż A3v; A wſzákże gdy by ná innym odmiennym mieyſtcu miał być Sąd/ to może być GroicPorz mv, 11; KrowObr 120v, 239; Ná wśiách y inſzych mieyſcách nie máią nic przedáwáć ná wagę/ áni ná miárę UstPraw F4v; ná drugich mieyſcách/ też od drugich poráżeni byli BielKron 202, 39, 212, 238 [2 r.], 244v, 284 (14); Mącz 6d [2 r.] 14b, 412c; GrzepGeom L4; BiałKat 138v; RejZwierc 68; WujJud 71 v; Strum O2v; ModrzBaz 33v, 39v, 123; SkarŻyw 135; CzechEp 40; WerGośc 232; A iesliby kto wdrodze wgospodzie albo na ktorymkolwiek inszym mieyscu [...] kapłana katolickiego Ministra Ewangelickies° albo Popa Ruskiego zabieł, ranieł, vbieł, taki [...] in triplo płacic to ma ActReg 18; LatHar 506; WujNT 318, 424, 510; SarnStat 289, 682, 916, 947, 989 (9); SkarKaz 40a, 41b; CzahTr B4v.

~ W połączeniu z dodatkowym zaimkiem przysłowym miejsca [w tym: gdziekolwiek (1), wszędy (1)] (2): á thym wymyway miedzy ſparami/ y pod pazuchami/ y wſzędy na inſzych mieſtczoch gdzieby był ſmrod FalZioł V 65; SarnStat 16.

Ze zdaniem podrzędnym [gdzie] (4): FalZioł V 65; czego Sędźiowie powinni przeſtrzegáć/ áby záklęthemu Powodowi/ niedopuſćili ſpráwy żadney v Sądu/ y ná innych mieyſcách/ gdźie bywa rádá o poſpolitey rzeczy. GroicPorz f2v; Mącz 125d; SarnStat 722.

W charakterystycznych połączeniach: na inszych itp. miejscach (prze)by(wa)ć (9), chować (chowan) (2), miejsca postępować, mieszkać, naleźć, nie dopuścić sprawy, odprawowany, postawić (2), przeprawić się, rość, sądzić (sądzony) (3), siedlić się, sprawować [co] (3), trwać.

Szereg: »inego czasu i na inym miejscu« (1): A thák Dworzánin gdy mu przydzie być ná pokoiu s pánem/ ieſli inego cżáſu/ y ná inym mieiſcu ſpráwował rzecży poważne/ á potrzebne/ thedy ſie iuż tám nie zydą GórnDworz K7v.

»na jednym miejscu« [w tym: w czym (1)] = w tym samym miejscu, nie w wielu miejscach; razem; in eodem loco Vulg, Modrz; eodem loco Modrz [szyk 48 : 2] (50): FalZioł I 107d; GlabGad E6, K6, P4v; RejPs 216; ComCrac 15v; Diar 81; KrowObr 23; Leop Ios 7/22; UstPraw K3; BielKron 117, 311; SarnUzn [G2]v; GórnDworz Cc2v, Cc8; GrzepGeom 03; RejPos 78; ábowiem ciáło Páńſkie w ktorym powſtał/ ná iednym mieyſcu być może RejPosRozpr cv; BudBib 2.Reg 17/8; PaprPan Hh3; ModrzBaz 84v; SkarJedn 69, 91; SkarŻyw 29, 537; StryjKron 345; ReszHoz 130; ActReg 171; GostGosp 120, 126; Phil M4; SarnStat 117, 513, 735, 1213.

~ W połączeniu z dodatkowym przysłówkiem [w tym: zaraz(em) (9), wespołek (2)] (11): GDy ſie było wypełniło dni pyęćdzyeſiąt/ byli wſzyſey weſpołek ná iednym mieyſczu. RejPos 140v; KuczbKat 60; CzechRozm 64v, 264v; bo mnieyby było ſzkody/ ieſliby ieden ztych/ niżli wſzytkie zá rázem ná iednem mieyſcu będąc ſchowáne/ w niebezpiecżność iáką przyſzły. ModrzBaz 123; WujNT 386 [4 r.], Yyyyy [2 r.].

W charakterystycznych połączeniach: na jednym miejscu bawić się,'by(wa)ć (14), (s)chowany (chować) (5), leżeć, naleźć się, osadzać (zasadzony) (2), przylożyć, rość, sprawowany, sta(ną)ć (2), trzymany, zebrany (3), zostać się.

Przysłowia: ſzcżęſcie nie ná iednym mieyſcu ſtoi. BielKron 124.

bo złodźiey nie ná iednym mieyſcu ſypia. GostGosp 146.

Szeregi: »dnia jednego i na miejscu jednym« (1): Drugi záśię cżás ieſt/ kiedy dniá iednego/ y ná mieyſcu iednym/ wſzyſey záraz ludźie przed ſtolicą ſędźiego ſtáną KuczbKat 60.

»na jednym miejscu, jednej a tejże godziny« (1): nie iednoby ćiáło Chriſtus miał/ ále wiele niezlicżonych: y nie ná iednym by mieyſcu było/ iedney á teyże godźiny: ále ná wielu niezlicżonych CzechRozm 265.

»nie raz i nie na jednym miejscu« (1): O to ſie też nieraz y nie ná iednym mieyſcu vpomináło/ áby ſądow/ ziázdow/ y áktow poſpolitych nieodpráwowano w świętá PowodPr 52. ~

»na każdym, wszel(a)kim (a. wszytkim) miejscu (a. każdych itp. miejscach)« [w tym: czego (6), w czym (1)] = wszędzie; in omni loco (in omnibus locis) Vulg, PolAnt, Modrz, JanStat; singulis locis Vulg, Modrz; quolibet loco PolAnt; ubivis Calep; ubilibet a. ubique locorum JanStat (69 : 34): OpecŻyw 122v; FalZioł III 38d, V 62v; BielŻyw 165; SeklWyzn f4v; SeklKat Q; ZapWar 1549 nr 2657; KromRozm II 13; GliczKsiąż G4v; LubPs X5, ee3; KrowObr 10, 12v [2 r.], 116v; Leop Esth 9/3, Am 8/3, 3.Mach 7/10, 1.Thess 1/8, l.Tim 2/8; á páść ie [owce] będę ná gorách Izráelſkich przy ſtrumienioch/ y ná wſzytkich mieyſcách źiemie [in cunctis habitationibus terrae]. BibRadz Ez 34/13, Num 18/31, Prov 15/3, II 52a marg, 1.Thess 1/8; BielKron 259v, 446v; RejPos 144, 202v marg, 257, 276v, 352; BiałKat 266; A ták nábudował Kośćiołow Káplic/ Ołtharzow/ ná káżdym mieyſcu GrzegŚm A4v; KuczbKat 190, 380 [2 r.]; że ofiárá ktorą nowi Kápłani mieli ofiárowáć/ miáłá być cżyſta á niepokalána/ y ná káżdym mieścu świátá. WujJud 237v, 237v [2 r.]; BudBib Sap 14/4; Strum O2v; BudNT 1.Cor 1/2; CzechRozm 120v; ModrzBaz 20v, 36; CzechEp 5, 367; CzechEpPOrz **4v; NiemObr 53; ReszPrz 19, 25; ReszList 178; ArtKanc L10v; Calep 1104a; GostGosp 84; Phil G2; LatHar 41, 564; A ſam Pan pokoiu niech wam da pokoy wiecżny ná wſzelkim mieyſcu. WujNT 2.Thess 3/16, 1.Cor 1/2, 2.Cor 2/14, 1.Thess 1/8, 1.Tim 2/8, Aaaaaa2; SarnStat 16, 120, 360, 783, 929, 962, 1236; SkarKaz 158a, 241b.

~ W polączeniu z dodatkowym zaimkiem przysłownym miejsca [w tym: wszędzie (3), wszędy (1)] (4): A ták máło nie ná wſzythkich mieyſcách wſzędy vniżáiąc ſthan ſwoy krolewſki/ pokorą ſzedł ná Páná ſwoiego. RejPos 13v; ReszPrz 85; SarnStat 262; SkarKaz 453b.

Ze zdaniem podrzędnym [w tym: gdzie (3), na ktorym (2), dokąd (1), kędy (1)] ( 7):BibRadz Esth 4/3; BielKron 32v; HistRzym 58; dałem ći duſzę twoię zá korzyść/ ná wſzytkich mieyſcách dokąd poydzieſz. BudBib Ier 45/5, Esth 4/3; Ná káżdym mieyſcu gdzie mieſzkáią/ máią domy ná modlitwę poświęcone SkarŻyw 362; KołakSzczęśl Bv.

W połączeniu szeregowym (1): To vzbroienie noś/ Chrześćiáninie/ wednie y wnocy: ná każdy cżás y godzinę ná wſzelkim mieyſcu nic bez niego nie cżyń SkarŻyw 120.

W charakterystycznych połączeniach: na każdym itp, miejscu by(wa)ć (13), chodzić, chowany, dziać się (2), gruchnąć [= stać się głośnym], iść (przyść) (2), naleźć (najdować się) (2)> obecny (2), objawiać, okazować (się) (2), postawić (się) (2), przystojnie się zachowujący, rość, rozejść się, roznieść się, rozrzucony, słynąć, zachować, zgromadzenie; na każdym miejscu panowania, świata, zgromadzenia; na każdym miejscu w krolestwie swoim.

Szeregi: »każdego (a. wszelakiego) czasu (a. na każdy, a. po wszelki czas), (i) na każdym miejscu« [szyk 5 : 2] (7): GórnDworz D5, Ee8, Kk7; RejZwierc 170v; CzechRozm 98v; ReszPrz 16; Cudá przez wodę y inne rzeczy święte: nie ná káżdym mieścu bywaią: y nie każdego czáſu WujNT Yyyyyv. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»każdej godziny (a. na każdą godzinę), (i) na każdym miejscu« (2): BielSpr 51 v; Ztą zbroią we dnie y wnocy/ y ná káżdą godzinę/ y ná káżdym mieyſcu chodzić maſz SkarŻyw 399. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»na każdym miejscu i na każdy rok« (1): Potrawy pozne lepiey wypaſzáć niż śiec: wſzákoż nie ná káżdym mieyſcu/ y nie ná káżdy rok GostGosp 104.

»ustawicznie, na kożdym miejscu« (1): która [głowa Krystusa] ieſt wyſſſza/ y nád wſzythki inſze członki/ y vſtáwitznie/ ná kożdym mieyscu známi ſpoiona KrowObr 12v.

»wszędy i na każdym miejscu« (1): [sprawy] Były wſzędy y ná káżdym mieyſcu CzahTr A3. [Ponadto w połączeniu z dodatkowym zaimkiem przysłownym miejsca 4 r.].

»po wszy(s)tkim (a. wszem) świecie, (i) na każdym miejscu« [szyk 2 :1] (3): BiałKat 351; WujNT 318; Vkażćiefz táką ofiárę v Chrześćian/ w nowym kośćiele z pogáńſtwá zebránym/ po wſzytkim świećie ná káżdym mieyſcu/ á práwie czyſtą? SkarKaz 158b.

»zawżdy, (i) na każdym (a. wszelkim) miejscu« (2): Przeto mamy [...] záwżdy y ná wſzelkim mieyſcu iemu zá to dziękowáć KarnNap B2; ActReg 18. ~

»na każdym inszym miestcu, wszytkich inych miejscach« = wszędzie indziej (1 : 1): Ten też plaſtr [...] zołzy miękcży pod gardłem y na każdym inſzym mieſtczu FalZioł I 119a.

~ Ze zdaniem podrzędnym (1): [posłał] Y tym co byli w Hebron/ y ná wſzytkich inych mieyſcách/ kędy przemięſzkawał Daẃid y z ludem ſwem. BibRadz 1.Reg 30/31. ~

»na ktorym(kolwiek) (a. ktorymże) miejscu (a. ktorych(że) miejscach)« = gdzie(kolwiek); in loco PolAnt; in quo loco JanStat (44): MetrKor 37/4; OpecŻyw 58v; FalZioł V 60; LibLeg 11/23v, 86, 86v; KromRozm III O2v; Iż ná ktorymby kolwiek mieyſcu/ byłá zápaloná tá gromnicá/ y położoná/ odſtąpił/ y drżał Dijabeł KrowObr 89; UstPraw A2v [2 r.]; BibRadz Deut 23/16; BielKron 285, 307, 365v, 442; KwiatKsiąż O3v; Mącz 375a; GórnDworz I7; Pothym krześćiáni wźiąwſzy ćiáłá ich pogrzebli ie z wielką pocżeſnośćią ná ktorym mieyſu [!] potym kośćioł zbudowáli. HistRzym 132v; GrzegŚm 14- BielSpr 9, 31v, 64v; BudBib 2.Reg 17/12; CzechRozm 114, SkarJedn 91; SkarŻyw 76, 130, 429; SarnStat 267, 866, 918; CiekPotr 71; SkarKazSej 682b.

~ W połączeniach szeregowych (2): bo co dáley to bliżey ku ſmierći idziemy/ á o niey áni wiemy áni myſlimy gdzie nas zdibáć á záſkocżyć ma/ y ná ktorym mieyſcu/ y w ktorą godzinę RejZwierc 170v; CzechRozm, 70.

W charakterystycznych połączeniach: na ktorym itp. miejscu by(wa)ć (9), mieszkać, narodzić się, położyć się (położony) (2), postawić (postanowiony [= postawiony]) (3), sądzić (sądzony) (3), schodzić się, sta(ną)ć (3), zalożyć (założon) (np. klasztor) (2), zastać, zbudować, zdybać, zebrany.

Szeregi: »na ktorym miejscu, (a) ktorego (a. inego) czasu (a. w ktorym czesie)« [szyk 2 : 2] (4): ma to obacżyć dworzánin/ ktorego cżáſu/ ná kthorym mieyſczu/ y przed kim kogo s cżego ſztrofuie GórnDworz Q8v, 16; RejZwierc 170v; SarnStat 1070. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].,

»gdzie albo (i) na ktorym miejscu« (2): LibLeg 11/83v; ábymći powiedział/ gdzie álbo na ktorym mieyſcu Kryſtus Syn Boży wypełnił vrząd kápłáńſki KrowObr 180v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»kiedy a (i) na ktorym miejscu« (2): ktore [sądy grodzkie] przes Woznego ná tydźień przed tym máią wywołáć kiedy á ná ktorym mieyſcu máią być ſądzone. UstPraw A2v; GórnDworz H4. ~

»na ktorym(kolwiok) (a. niektorym), jednym, jakim(si) (pewnym) miejscu (a. ktorych(kolwiek) miejscach)« [w tym: czego (1)] = gdzieś, gdziekolwiek; in quodam loco Vulg, PolAnt; in aliquo loco Mącz, JanStat; aliquo loco Mącz; in uno e locis PolAnt; in aliquo locorum, ubilibet, undecunque JanStat [szyk 48 : 1] (33 : 12 : 4): OpecŻyw 40; FalZioł I 87a, V 71; LibLeg 10/61, 11/84v; GliczKsiąż A3v; Leop 2.Mach 4/46, Luc 11/1; BibRadz 1.Reg 15/12, Luc 11/1; BielKron 432; Frequento, Vczęściam/ Częſto á gęſto ná którym mieyſcu bywam. Mącz 136c; Hospes etiam, Obcy nie bywáły ná yákim mieyſcu. Mącz 158d, 379b, 396c, 397a; SienLek 179v; GrzepGeom L4; HistRzym 131, 132v; RejPos 141, 243v; BiałKat 138v marg; Y chcząc mu tho rozrádzić powiedział mu ná iednego zacnego mieſzcżániná/ iż to tám mowił ná iednym mieyſcu RejZwierc 84, 89, 155; BudBib 2.Reg 17/9; CzechRozm 36; Oczko 7; SkarŻyw 414; CzechEp 40; Impasco – Paſsę na niektorim mieiſczu. Calep 509b; GostGosp 26; WujNT Luc 11/1, s. 424; SarnStat 303, 605, 657, 906, 936 (8); SkarKaz 158a; CzahTr D4.

~ Ze zdaniem podrzędnym [gdzie] (3): HistAl M6; RejWiz 40v; áby nie ſtał ná iákimśi mieyſcu/ gdzie cżęſto przychodziły kule GórnDworz Q6v.

W charakterystycznych połączeniach: na ktorym itp. miejscu (prze)by(wa)ć (niebywały) (13), odpoczywać (2), położyć (się) (2), pomieszkać, postanowić się, postawić (2), rozbić stany [= namioty], sta(ną)ć (5), zasadzić się, zastanowić się, zbudować, zostać; na ktorymkolwiek miejscu wsi.

Połączenie: »na ktorymkolwiek miescu ... tam« (1): że ná ktorym kolwiek mieſcu będzieſz Pánie [...]/ tám będzie ſlugá twoy. Leop 2.Reg 15/21. ~

»na ni(e)ktorych miejscach« [w tym: w czym (4), czego (2)] = gdzieniegdzie, w kilku miejscach; in locis Vulg; nonnusquam Mącz; certis a. quibusdam in locis Modrz; in aliquibus a. in nonnullis locis JanStat [szyk 38 : 1] (39): FalZioł I 146d, IV 58b; ZapWar 1553 nr 2685; GroicPorz i2v, 1, pv, q2, z4; KrowObr 196; BibRadz 2. Mach 15/1; BielKron 263v, 271, 279v; Mącz 250a, [460]a; WujJud 146, 179; BudBib 2.Mach 15/1; ModrzBaz 117, 119v; SkarŻyw 456; NiemObr 147; GostGosp 108; Cżemu w Południe dzwonią ná niektorych mieyſcách. LatHar 55 marg; SarnStat 178, 263, 351 [2 r.], 537, 547 (12); PowodPr 50.

~ Ze zdaniem podrzędnym (1): Pectinare segetem, Naſieńie máluczko podrosłe pooráć/ álbo broną powliec yáko yeſt obyczay ná niektórych mieyſcách gdźie czarna á tłuſta yeſt rola. Mącz 285d.

W przeciwstawieniu: »wszędy ... na niektorych miejscach« (1): Przetoż nie dziw/ iż także inne cudá nie dzieią ſię wſzędy: ále tylko ná niektorych mieyſcách WujNT 323.

W charakterystycznych połączeniach: na ni(e)ktorych miejscach by(wa)ć (8), dziać się, kłaść, kopać, nakrapiany, postanowiony, pozywany. ~

»na rożnych, rozmaitych, rozlicznych miejscach« [w tym: w czym (3), czego (1)]:= nie w tym samym miejscu,w wielu miejscach; disperse, diverse, multis locis Mącz; variis in locis Modrz [szyk 31 : 1] (19 : 9 : 4): MetrKor 37/3v; KromRozm III E3v; KrowObr 105, 150v; Diverse, Roznie rozmáyicie/ ná rozlicznych mieysćách [!] y tam y ſám. Mącz 488a, 91a; LeovPrzep D4v; RejAp 19v; CzechRozm 41; ModrzBaz 100v; StryjKron 752; NiemObr 178; ReszPrz 3, 20 [2 r.], 28, 38, 43; tu v nas w Polſzcze/ zwłaſzcżá w Cżęſtochowey/ y ná inſzych rozmaitych mieścách [...] rozmáite ſobie nabożeńſtwá ku tey niepokaláney Pánnie/ pobożni ludzie náydowáli. LatHar 506, 75, 338, [537]; WujNT 386, Act 13 arg, s. 510 [2 r.], 699; SarnStat 1177; KmitaSpit C5.

~ W połączeniu z „i tu, i owdzie” (1): quae disperse a me multis locis dicentur, O których y tu y owdzie ná rozmáyitych mieyſcách będę mowił Mącz 404b.

W charakterystycznych połączeniach: na rożnych itp. miejscach być (5), mięszkać (3), najdować, pokazować się (okazany) (2), położony, powstać, stanowić [kogo].

Szereg: »na rożnych miejscach i rożnych czasow« [szyk 1 : 1] (2): WujJud 35v; iáko ie X. K. zoſobná długo wywodźi/ iednęż rzecż powtarzáiąc/ choć ná rożnych mieyſcách y rożnych cżáſow okazáną CzechEp 262. ~

»na tym(że), onym (że), takim (a. takowym), owym, tamtym miejscu (a. tych(że) itp. miejscach); na miejscu« [w tym: w czym (2), około czego (1), pod czym (1)] = tu; tam; in illo loco (in illis locis) Miech, Vulg, PolAnt, Modrz; in loco (in locis) Miech, Vulg, PolAnt, JanStat; in eodem loco (iisdem in locis) HistAl, Vulg, Modrz, JanStat; in hoc loco (in his locis) HistAl, Vulg, Mącz; in ipso loco HistAl, Vulg; in loco isto Vulg, PolAnt; illic Vulg, Mącz; hic Mącz, Calep; hic, ibi, ibidem Vulg; in iis locis Modrz; loco JanStat [szyk 292 : 25] (224 : 81 : 6 : 5 : 1; 30): MetrKor 26/62v; A na tijm mieſtzu zdrowie naſſégo zbawieniá pocżęlo ſie OpecŻyw 8, 110, 175; PatKaz II 58v; Theż broni roſć pępkha gdy będzie przyłożon na mieſczu. FalZioł I 111d, I 146c, IV 25d, 36b, V 9, 59, 109; MiechGlab 45; RejPs 129; LibLeg 10/152 [2 r.], 11/85, 86v; LibMal 1545/108; HistAl F6, K6, L8v, N3; LubPs gg6v; GroicPorz 12v, pv, p2v; RejWiz 184; Leop 1.Reg 12/8, 3.Reg 13/8, 16, 2.Par 7/15, 3.Esdr 2/6 (12); UstPraw D2; RejZwierz 80v; BibRadz Ier 7/3, 6, 16/3, Agg 2/10; BielKron 14v, 15v, 25v, 47, 47v (34); Compita, Roſtánie dróg/ Gdzie ſie wiele dróg ſchodźi. Compitalitia, Swiętá ktore ná tákowych mieyſcách pogáni obchodźili. Mącz 62b, 46a, 65c, 85a, 200b; 265c, 422a; SarnUzn C; RejAp 106, 108; GórnDworz H8v, L2v, T7, Kk2; HistRzym 97, 112v, 128; iż y kámień ná kámieniu nie zoſtał ná mieyſcu onym. RejPos 195v, 138, 259v, 350; BiałKat 246; BielSpr 17, 47v, 51v; BudBib 3.Reg 8/29, 30, 35, 2.Par 6/20, 21 (11); HistHel D3; Strum C4v, F2; BiałKaz H2; CzechRozm 165; Owſzem to ná Krolá należy/ áby ná támtych mieyſcách cżáſu pewnego przemieſzkawał ModrzBaz 103v, 75; Oczko 3, 30v; Ty ſobie roſkoſzne potráwy gotuieſz: á ſługá moy ná tym á ná tym mieyſcu głodem zmorzony ieſt. SkarŻyw 249, 179 [2 r.], 187, 251, 333, 346 (19); StryjKron 135, 345, 411, 637; CzechEp 224, 374; NiemObr 169; GórnRozm H3; PaprUp E4; Absens – Nieprzytomni, Nie bidacze [!] na mieſczu. Calep 10a; GostGosp 80, 94; Phil 112; GrabowSet H; LatHar 469; WujNT Ioann 5/13, 6/10, 11/6, s. 380 marg, 386 (9); SarnStat 180, 197, 301, 891, 923 (9); PowodPr 14; Mieſzkáć/ práwi/ z wámi ná tym mieyſcu y w domu tym będę. SkarKaz 455a, 40b [2 r.], 42b, 351b; SkarKazSej 689b.

~ W połączeniu z dodatkowym zaimkiem przysłownym miejsca [w tymi tam(o), tamże (37), tu (12), gdzie (2)] (51): a tamo wielé bylo ſiana na mieſtzu onym. OpecŻyw 52v, [61]; ZapWar [1526] nr 2454, 1553 nr 2685; FalZioł I 12d, V 93; WróbŻołt 79/9; LibLeg 10/146v; LibMal 1544/85; HistAl F6v, L3v, M6v; Gdźie na tymto mieścu było tráwy wielé MurzNT Ioann 6/10; KrowObr 23v; Leop Iudic 5/11; LeszczRzecz A4v; BibRadz I 8b marg, Gen 20/11,I 106b marg, Ier 16/2,1 408d marg (9); BielKron 163, 171v, 286v, 306v, 321; Mącz 155d, 165b, 397c; A v ktorych ludźi będźie to záćmienie widźieć/ thám ná thym mieyſcu gdźie bywa práwie południe LeovPrzep E; RejAp 20, 106v, 108; HistRzym 52v; RejPos 80v; RejPosWstaw [1432]v; BudBib 2.Mach 12/18; Strum C4v; proſzę day mi gorę nád nieprzyiaćielem moim/ ábych tu ná tym mieyſcu dobrze vmárł SkarŻyw 135, 136, 179; StryjKron 400; CzechEp 268; Calep 481b; SarnStat 131, 132; KlonWor 47.

Ze zdaniem podrzędnym [w tym: gdzie (78), na ktorym (15), kędy (9), skąd (4), z ktorego (2), do ktorego (1), na ktore (1), nad ktorym (1)] (111): MetrKor 34/135; OpecŻyw 67v; ZapWar [1526] nr 2454; FalZioł I 130c, 148b; GlabGad 05; MiechGlab 87; wſſákeś ty ſobie ſam tę winnicę rozmnożył na tem mieſcu z ktoregoś wymiotał ſprzećiwniki ſwoie. RejPs 120; LibMal 1544/85; HistAl M6; LubPs gg6v; GroicPorz ov, ii4v, kk; KrowObr 23v, 124v; Leop Lev 1/16, Iudic 9/51, 1.Reg 30/31, 3.Reg 13/22, 1.Esdr 6/3, Ps 131/7, 2.Mach 4/38; UstPraw D2v, F [2 r.]; BibRadz I 12a marg, Gen 35/14, I 256b marg, 3.Esdr 6/26, Sap 11/2, 2.Mach 1/33, 4/38; Vcżynił tedy ołtarz y ofiárę pokoyną Dawid ku cżći á chwale Bożey ná onym mieyſcu/ nád ktorym Anyołá widzyał z miecżem ſtoiącego BielKron 73v; Ná tym mieyſcu dziś w Rzymie/ ná ktorym Oktáwian widzyał pánnę Máryą z dzyeciątkiem/ ſtoi kościoł BielKron 135, 92v, 98v, 99, 110, 249 (14); SienLek 35, 127, 189; rozſzerzy ſye náuká/ y ná tych mieyſcách gdźie przed tym niebyłá. LeovPrzep C4v, E; RejAp 24v; GórnDworz Dv, Z2, Bb2; HistRzym 63; RejPos 35v, Ooov; RejZwierc 267; oſtháwiay ie [mury] wielkim drzewem pochyło/ ná thym mieyſcu ná kthore nieprzyiaćieł ſtrzela BielSpr 64v; BudBib Lev 6/25, 7/2, 14/13, Ez 21/35, 3.Esdr 6/26, 2.Mach 1/33; Strum B4, C4v, D2; BudNT Ioann 19/41; ModrzBaz 33v, 34, [38]v, 126v; SkarŻyw 70, 89, 135, 140, 173 (11); StryjKron 46, 295, 345, 400 [2 r.]; GórnRozm G3v; ZapKościer 1587/71; GostGosp 80; LatHar 737; y zchował ie [kości św. Jana] ná tákowym mieyſcu/ kędy potym kośćioł zbudowano. WujNT 60, 8, Ioann 11/30, 19/41, s. 508, Rom 9/26; SarnStat 16, 131, 132, 745, 851 (9); SkarKaz 40a.

W przeciwstawieniu: »gdzie indzie ... na tymże miejscu« (1): áby iuſz potym niegdzie indzie/ iedno ná tymże mieyſcu iednym/ ćiáłá inſzych Xiążát [!] Litewſkich/ [...] palono StryjKron 345.

W charakterystycznych połączeniach: na miejscu bawić się, (z)budować (zbudowan) (15), by(wa)ć (będący) (74), (s)chować (pochować, pochowany) (5), dziać się (2), fundowany, leżeć (leżący) (3), mieszkać (mieszkający, przemieszkawać, przemieszkiwać, dawać mieszkanie) (17), najdować się, najść (znaleźć) (8), ostawiać, pogrześć (pogrzebiony, pogrzeby odprawować) (3), położyć (przyłożon(y)) (4), postawić (postanawiać, postawion, stawiać) (22), (u)rość(3), rozbić namioty, rozszerzyć (się) (2), sądzić, siedzieć (siedzący) (2), sta(ną)ć (9), stać się, stawić się (2), trwać (2), trzymany, założyć (np. miasto, klasztor) (7), zasadzić (zasadzać) (np, wojsko) (2), zatrzymywać, złożyć sejm, zmieszkać (2), zosta(wowa)ć (6).

Szeregi: »na tym miejscu, (i) na ten czas (a. tego czasu)« [szyk 1 : 1] (2): dla tego Sędzya ma kázáć Woźnemu wołáć/ iż tego czáſu y ná tym mieyſcu będą kſięgi leżáły. UstPraw G2v; CzechEp 268.

»na (tym(że)) miejscu, (i) dnia t(akow)ego (a. co ten dzień)« = loco et die (tali) JanStat [szyk 2 : 1] (3): y w tákowym powiećie/ ná mieyſcu y dniá tákowégo kśięgi álbo Aktá ku wybiérániu liſtow będą otworzoné SarnStat 745, 745, 749.

»na tym mieścu albo gdziekolwiek indziej« (1): day miłośćiwie ſługom y ſłużebnicom twoim/ ná tym mieścu/ álbo gdźiekolwiek indźiey [...] odpuſzcżenie grzechow LatHar 660.

»tu i na onym miejscu« = tu i tam (1): ludzie záſię kthorzy ſą/ ná tym mieyſcu nie mogą záwſze być/ áni tu y ná onym mieyſcu záraz. SarnUzn C.

»(ani) na tym a(l)bo (ani) (na) owym miejscu« = (ani) tu albo (ani) tam (4): Mącz 246b; Wiárá Powſzechna tá ieſt; która nie dźiś/ nie wcżorá/ nie ná tym álbo owym mieścu vroſłá; ále która wſzędźie/ która záwſze káżdego wieku [...] trzymaná byłá WujJud 1; CzechEp 268; SarnStat 1284. ~

»na wielu (in(sz)ych) miejsc(ach)« [w tym: na wielu miejscach zaraz [= równocześnie] (6); w czym (4), czego (1)] = per loca multa Vulg; diverse Calep; in pluribus locis JanStat (51): KromRozm III 17, I8v; LibMal 1554/ 185v; Ten Poſtępek około Przyſyąg ná wielu mieyſtcách ieſt abrogowány GroicPorz z3, d3v, p3v, z3v; Leop 4.Esdr 5/8; RejZwierz 110v; BielKron 86v, 263v, 279v, 407v; Mącz 310c; LeovPrzep G3v; GórnDworz Cc2; RejPos 133, 152v, 153; RejZwierc 42v, 186, 257v; bo powiádáią/ że ćiáło niemoże być záraz ná wielu mieścách. WujJud 173, 52 [2 r.] 209, 218v, 247, 254v; WujJudConf 239; Oczko 3; SkarŻyw 422, 574; ReszPrz 73, 76, 86; ActReg 41; Calep 336a; GostGosp 98; GostGospSieb +3v; OrzJan 8; WujNT 171, 773; SarnStat 56, 542; może ná wielu záraz mieyſc być SkarKaz 205a, 160b, 204b, 241b; VotSzl D; SkarKazSej 703b.

~W charakterystycznych połączeniach: na wielu miejsc(ach) być (12), chować (chowany) (2), dziać się, obecny (2), postawić, przechodzić, rozsadzić, słynąć, trwać, zebrać się. ~

»na żadnym miejscu (a. żadnych miejscach)« [w tym: w czym (1)] = nigdzie; nuspiam, nusquam Mącz; usquam Calep; in nullis locis JanStat (5): gdyſz widzę dobrze iż tu niemogę być przeſpiecżen ná żadnym mieyſcu wtych nieprzyiacielſkich wſádziech BielKron 194; Mącz 509b; Calep 1143b; SarnStat 386, 928.

»po miejscach« = gdzieniegdzie; per loca PolAnt (4): MurzNT 113v marg; y będą trzęſienia (ziemie) pomieyſcách BudNT Mar 13/8; WisznTr 33; WujNT Matth 24/7.

»po inszych (a. innych) miejscach« [w tym: w czym (2)] = gdzie indziej; in ceteris locis Vulg (5): Aby nie tilko w Krakowie przebywali, ale też y po inſzych mieſthczach w Polſzcże MiechGlab *2; Leop 3.Esdr 2/16; BielSpr 19v; Oczko 3; Nákoniec śmierćią tą iego drogą/ wſzytko ſię z fundámentow kácerſtwo w Medyoláńſkim páńſtwie/ y we Włoſkiey ziemi po innych mieyſcách wykorzeniło. SkarŻyw 374.

~ W charakterystycznych połączeniach: po inszych (innych) miejscach (prze)by(wa)ć (2), mieszkać, rozstrzelać się; po inszych miejscach w Polszcze. ~

»po ktorym miejscu« = gdzieś (1): Convestire locum aliquem dicitnr haedera, Roſpoſtrzić ſie po którym mieyscu Mącz 490d.

»po ktorychkolwiek miejscach [w czym]« = gdziekolwiek (1): [Wszystkim wobec] wſzelkim poddánym náſzym/ po którychkolwiek mieyſcách w Koronie y w páńſtwách náſzych mieſzkáiącym [...]. Oznáymuiem SarnStat 971.

»po niektorych miejscach« = gdzieniegdzie, w kilku miejscach (1): ktemu że mury miáſtá tego po niektórych mieyſcách per abuſum popſowáné. SarnStat 964.

»po rozmaitych, rożnych, rozlicznych miejscach« [w tym: czego (1)] = nie w tym samym miejscu, w wielu miejscach [szyk 9 : 2] (6 : 3 : 2): BibRadz 2.Mach 4/39; RejPos 132v, 242; RejZwierc 43; Włocżywſzy ſię [errata zmienia: włocżył ſię] záś po rozmáitych mieyſcách. SkarŻyw 573; ále v nas ktorży po rożnych mieyſcách mieſzkamy/ trudnoby w to potráfić Sędźiemu. GórnRozm H2v, Ev; LatHar 557; iáko gęſto y częſto po miáſtách y rozmáitych mieyſcách kośćioły poświęcano. SkarKaz 454a; GosłCast 3; PaxLiz E4v.

~ W charakterystycznych połączeniach: po rozmaitych itp. miejscach biegać (2), chodzić, jeździć, mieszkać (mieszkanie) (2), rozniesiony, szukać (2), włoczÿć się; po rożnych miejscach świata tego. ~

»po wielu miejsc(ach)« [w tym: u kogo (2)] = in plerisque JanStat (4): á kto niedoznał/ że y v nas po wielu mieyſc/ wód thák róznych doſyć? Oczko 4, 23; SkarŻyw 299; SarnStat 1067.

»po wszy(s)tkich (a. wszech) miejscach (a. wszystkim miescu)« [w tym: czego (1), w czym (1), czyich (1)] = wszędzie; in omni loco (in omnibus locis) HistAl, Vulg; per singula loca Vulg (9): HistAl G5; Y rozſláwiłá ſie ſlawá o nim/ po wſzyſtkim mieſcu [in omnem locum] oney kráiny. Leop Luc 4/37; WujJudConf 185; BudBib l.Mach 1/26; WujNT Act 8/40, s. 520, Rom 16/19.

~ W połączeniu szeregowym (1): I zebráli ſie po wſſyſtkich miáſtách/ y miáſtecżkach/ y mieſcach áby wyćiągnęli ręce ſwe ná nieprzyiaćioły y przeſládowniki ſwoie. Leop Esth 9/2.

W charakterystycznych połączeniach: być po wszy(s)tkich itp. miejscach, przechodzić, rozsławić się (rozsławiony) (3), rozszyrzony, stać się, zebrać się; po wszytkim miejscu krainy.

Szereg: »po wszech wiekoch i miejscach« (1): A ták oná obyetnicá Páńſka [.,.] nye komu yednemú álbo kilkyem z oſobná [...] ſluży: Ale wſſyſtkyemu krzeſciyáńſtwu po wſſech wyekoch y myeyſcach rozſſyrzonemu. KromRozm II t. ~

»w [ilu] miejsc(ach)« (6): FalZioł V 58; SienLek 105; w kilku mieiſcach miáſto zápalili RejZwierc 168; BielSpr 63, 65; wobu był mieyſcu twóy lud czuły. KochJez B3v.

»w jakim, ktorym miejscu« = gdzie (1 : 1): áby przez ono brząkánie wiedzieli w ktorym mieyſcu kopáią BielKron 250v; wyrozumiewáiąc ſpráwę ich/ iáko wielki Lud/ iáko ſie położyli/ w iákim mieyſcu BielSpr 56.

»w jednym miejscu« = nie w wielu miejscach (4): by miał oſobę álbo by miał ciáło/ Iużćiby w iednym mieyſcu pewnie ſieść muſiáło. RejWiz 111v; BielSpr 63; PaprPan Q2; A ſalarium Miernikowi źiemſkiému od włóki miáry Chełmienſkiéy/ w któréy ſie trzydźieśći morgów záwiéra w iednym mieyſcu/ dwá groſzá. SarnStat 1177.

»w jednym (jakim, pewnym) miejscu« [w tym: nad cżym (1), pod czym (1), przy czym (1)] = gdzieś (3): BielKron 319v; ReszList 155; W Iednym mieyſcu przy wodźie wielką trćiná bełá CzahTr E2.

»w każdym miejscu, we wszystkieh miejscach« [w tym: czego (3)] = wszędzie; in omnibus locis JanStat (2 : 2): Chwalćież ſtworzyćielá ſwego/ wy wſzyſtki ſtworzenia iego/ W każdym mieyſcu świátá tego ArtKanc Q20v.

~ W połączeniach szeregowych (3): BudBib I 274a marg; á nie ináczéy było płácono ná wieki/ we wſzyſtkich źiemiách/ powiećiéch/ y mieyſcách źiem náſzych. SarnStat 352 [idem] 928. ~

»w tym(źe), onym, tarntym, takim miejscu (a. tych(że) itp. miejscach)« [w tym: na czym (1)] = tu; tam; in illis locis Vulg [szyk 20 : 1] (13 : 5 : 2 : 1): Leop 2.Mach 12/18; BielKron 350v; Strum Ov, O2; támże pod górą Rámeburg Ochrá rzeká/ bierze w śię ſtruſzkę: którą w ónym mieyſcu ledwié ryby poczuwſzy/ zdycháią. Oczko 4; któré to [wody] náturá/ czáſy wiecznémi/ w tychże mieyſcách/ z tąż przyſadą/ mieć chce Oczko 4, 2v, 3, 7; StryjKron 602; KochJez Bv, B3; BielSen 6; GrabPospR M; SkarKaz 418a; ZbylPrzyg A2v.

~ W połączeniu z „tam(że)” (3): Támże w ónym mieyſcu wybierz łożyſká żłobóm/ kędy żłoby máią być/ do ſpuſzcżenia Stáwu Strum F4v, D3; StryjKron 411.

Ze zdaniem podrzędnym [to tym: gdzie (3), kędy (1)] (4): Strum F4v; A oto w polach Tátárſkich/ Dón/ Wołgá/ Okká/ iáko nád podźiwienié wody wielkié? w mieyſcách tych gdźie gór niemáſz/ rzéczek álbo ſtrug/ coby ie ſpławámi rozmnażáły Oczko 7v; StryjKron 244, 411.

W charakterystycznych polączeniach: w tym(że) itp. miejscu być (2), leżeć (2), mieszkać, najdować się, okazać się, przychodzić, siedzieć. ~

α. Punkt trwania w bezruchu (167):
Zwroty: »na miejscu (do)siedzieć (a. posiedzieć, a. usieść)« [w tym: na jednym miejscu (2), na swym miejscu (1)] = me ruszać się [szyk zmienny] (13): FalZioł V 17b; KromRozm III E5v; RejWiz 16v; BielKron 229; Bo ták ſiedząc na mieyſcu tym rychley zgrzybieie HistLan D3, C4, C4v, D2, D3v; A był pan bárżo ciekáwy z młodu/ że nigdy ná iednym mieyſcu długo poſiedzieć nie mógł RejZwierc 274v, 17v, 112v, 160v.

»leżeć na miejscu« [w tym: na miejscu na jednym (1)] = próżnować [szyk zmienny] (3): BielSat G3; BielSen 16; Stymim nigdy ná mieyſcu ná iednym nie leżał/ Alem ná głos pogáńſkiey trąby wſzędy bieżał. CzahTr C.

»mieszkać na miejscu« [w tym: na jednym miejscu (4), na miejscu swym (1)] = nie ruszać się; morari in uno loco Miech; habitare a. manere in loco suo PolAnt; subsistere Mącz; manere Calep [szyk zmienny] (9): MiechGlab 22; Abowiem na iednym mieyscu będąc y mięſkáiąc/ nie może ludzi rátowáć/ ani teſz ẃiedzieć/ co śię s ktorym kędy dzieie. KrowObr 12v; BibRadz 1.Par 17/9; BielKron 35V; Mącz 397b; HistLan C4; BudBib Ios 5/8; ActReg 13; Calep 635a.

»z miejsca (a. miejsc) (nie) (po)ruszyć (się) (a. (po)ruszać (się), a. ((w)z)ruszyć (się)), (jest) (po)raszony (a. wzruszony), ruszenie (a. ruszanie)« [w tym: z miejsca swego (24), z jednego miejsca (1)] = movere de loco suo, proficisci, surgere de locis suis; de locis suis motus Vulg; cohibere se intra locum aliquem Mącz; dimovere Calep [szyk zmienny] (52 : 3 : 2): FalZioł III 34d, IV 34b; BielKom C2; Nye wyedzą podobno że ten kámyeń kthorego cżęſto z myeſcá poruſſa/ nye rad mchem obraſta rychło. GliczKsiąż L2v; Niech iák cięſzki kámień z mieyſc ſwych ruſzyć ſie nie mogą LubPs gg3, C3v, K3v; RejWiz 145v; Leop Num 1/51; BibRadz 1.Mach 11/69; BielKron 35v, 39v [2 r.], 40, 60, 162 (18); Mącz 151c, 234c; RejAp 19, 19v [2 r.], 62v, 64 [2 r.]; ták rozumiano/ że Arcbimedes mógłby źiemię iáko wielka ieſt z mieyſcá ruſzyć GrzepGeom Bv; KuczbKat 425; BielSpr 18, 38v, 66; KochMon 19; ktore [znaki] dawáią ku potkániu/ y záśię ná odwrot/ ná ſtánowienie obozn/ y ná ruſzenie z mieyſcá [ad discedendum]. ModrzBaz 111v; SkarŻyw 480, 528; Ktorego [kamienia] mężow dwádźieśćiá. Ledwie mogą ruſzyć z mieyſcá. MWilkHist G4, H; CzechEp 122; KochProp 14; Calep 60a, 325b; WujNT Apoc 2/5, 6/14; SkarKaz 158a, 638b; PaxLiz C2; SkarKazSej 677a.

»z miejsca się porwać« [szyk zmienny] (2): HistLan C2v; [Koń] Przeto ſię porwał ź mieyſcá bárzo harko ze mną CzahTr C3v.

»z miejsca postępić, pość« (3 : 1): BielKron 162; pchnął koniá ſobą/ iż z mieiſcá poſtępić muſiał/ y rzekł/ tho ten dyabeł by Barká/ z mieyſczá nie poydzie/ áż popchnieſz. GórnDworz P3; GórnRozm M4v.

»przestępować z miejsca swego« = poruszać się (1): Ano gorá vpada (y) rozłázi ſię á ſkáłá przeſtępuie z mieyſcá ſwego [transferetur e loco suo]. BudBib Iob 14/18.

»(nie) na miejscu stać, stojący, stałość« [w tym: na jednym miejscu (3), na swym miejscu (3)] = (nie) ruszać się; errans Mącz [szyk zmienny] (11 : 1 : 1): FalZioł V 15; LibMal 1543/68; KrowObr 137v; Bo kiedyby ná iednym mieyſcu ſłońce ſtało/ Wſzytkoby z drugiey ſtrony zyemie pozdycháło. RejWiz 148v, 145; BibRadz I 126b marg: BielKron 47, 89v; Mącz 108a; BielSpr 19v, 34; SkarŻyw 353; SkarKaz 578a.

»na miejscu trwać« [w tym: na jednym miejscu (5)] = nie ruszać się; commorari, restare, subsistere Mącz; manere Calep [szyk zmienny] (6): [Cygani] włoczą ſie od miaſt do miaſth/ od wśi do wśi po wſzytkich kráinách świátá/ niedługo ná mieyſcu thrwáiąc BielKron 262; Mącz 139a, 233a, 397b, 419d; Calep 635a.

»uskoczyć z miejsca« (1): ále on chybkoſcią nárabiáiąc/ vſkoczył mu z rázu prętko y zmieyſcá StryjKron 135.

»z miejsca nie ustąpić (a. ustępować, a. występować), nie wykroczyć« [w tym: z miejsca swego (1)] = nie poruszyć się, nie ruszać się [szyk zmienny] (3 : 1): BielKron 81 v; Non declinare a loco aliquo, Nie vſtępowáć z mieiſca. Mącz 57d; StryjKron 340; Sáma oś/ która prędki krąg niebieſki toczy/ Z mieyſcá ſwego by namniéy nigdy nie wvkroczy. KochPhaen 2.

»z miejsca nie wstawać« = nie ruszać się (1): Vrániono tego z mieyſcá iuż nie wſtáie WisznTr 33.

»z swego miejsca wytrącać« (1): Eloco, Roſpożiczam/ też z ſwego mieyſcá wytrącam. Mącz 196d.

»na miejscu (nie) zosta(wa)ć« [w tym: na czyim miejscu (4); na swym miejscu (3)] = manere in loco suo Vulg [szyk zmienny] (18): przeto gdy wężowi abo inſzim takowym grzbiet przełomi iuż daley nie poſtępuią ale na mieſtczu zoſtawaią GlabGad E4v; LubPs gg5; Ale iż noc záchodźiłá/ przeto muſieli ná mieyſcu zoſtáć BielKron 406, 7v, 95v, 159, 248v, 258v (11); BudBib 4.Esdr 11/25[24]; SkarŻyw 90; CzechEp 286; SarnStat 493; PowodPr 69.

»zostawić na miejscu« (1): podnieſiony ſą kośći [...] Stániſłáwá S. y rozdáne do niektorych kośćiołow w świątośći/ [...] zoſtáwiwſzy drugie na mieyſcu BielKron 362v.

Wyrażenia przyimkowe:»z miejsca (a. miejsc)« = de loco (locis) Vulg; a loco Mącz; e loco PolAnt (81): GliczKsiąż N3; Demoveo, Pomykam/ odeymuyę z mieyſcá. Mącz 234c, 234c; SienLek 113v; Więc y Koni też náſzy pląſáć náucżyli/ Kiedyby chćiał vćiekáć/ áli śiwy zmyli. Wſpina ſie/ á nie z mieyſcá BielSpr e2; Strum P [2 r.]; KochWr 35; Piſarze Ziemſcy máią dopiſowáć ſpraw ſądowych z mieyſc nie odieżdżáiąc SarnStat 722; KlonFlis G3v.

~ W charakterystycznych połączeniach: odejmować z miejsca, odjeżdżać, pomykać, pośpieszyć; przenaszać, spłoszyć, wybić (2), wypchnąć.

Cf »z miejsca (po)ruszyć (się)«, »porwać się z miejsca«, »z miejsca postąpić«, »uskoczyć z miejsca«, »z miejsca nie ustąpić«, »z miejsca nie wstawać«, »z swego miejsca wytrącać«. ~

»na miejscu« [w tym: na swym miejscu (9)] = in loco Miech, PolAnt, Vulg (77): FalZioł IV 43c, V 19d; BielKom A2; UstPraw D2v; BielKron 32v, 407, 438; RejZwierc 37, 112v; On potym przypadwſzy z ludem pobił ie ná mieyſcu/ drugie w pogoni. BielSpr 43; Ne [!] długoś ſye ná mieyſcu z towárzyſtwem báwił/ Bo ćię do Filándijéy Pan znowu wypráwił. KochPam 83; SarnStat 301; SzarzRyi B4.

~ W połączeniu z „tuż” (1): Przetoć dáley nie odłożę/ Tuż ćię ná mieyſcu vmorzę. BierEz S3.

W charakterystycznych połączeniach: na miejscu (za)bawić (się) (2), być, (do)czekać (się) (2), dowiedzieć się, pobić, poniechac, rozciąć, rozsądzić się, trzymać, umorzyć, utyć, używać.

Cf »na miejscu (do)siedzieć«, »leżeć na miejscu«, »mieszkać na miejscu«, »na miejscu stać«, »na miejscu trwać«, »na miejscu zosta(wa)ć«, »zostawić na miejscu«. ~

W przen (11):
Zwroty: »z miejsca (ani) (po)stąpić« [w tym: z miejsca swego (1)] [szyk zmienny] (5): CzechEp 52, 228; iáko namniéy rzeczpoſpolita oſłábieie/ á z mieyſcá ſwego poſtąpi wnet y w obyczáiach odmiáná będźie KochWr 30; nie ſromotá to w potrzebách poſpolitych z mieyſcá áni poſtąpić PowodPr 77, 19.

»z miejsca (nie) ruszyć« [w tym: z miejsca swego (1)] (2): A tákże thu ieſzcże nie przećiwna ſtroná tego piſmá z mieyſcá nie ruſzyłá. SarnUzn C8; ReszPrz 76.

»(nie) na miejscu stać« [w tym: na swym miejscu (1)](2): RejZwierz 38v; Ten napirwey rozdzyelił rok ná mieſiące/ y przeſtępny rok wymyſlił/ áby ná ſwym mieyſcu ſwiętá ſtały BielKron 131.

»na miejscu (nie) zosta(wa)ć« [w tym: na swem miejscu (1)] (2): Widamy też/ że niektorych śláchectwo/ prze vboſtwo y nicedoſtátek máiętnośći/ álbo ginie/ ábo ſię ná ſwem mieyſcu niezoſtawa [locum suum non reitnere] ModrzBaz 57; KlonWor 73.

β. Punkt docelowy (30):
Wyrażenia przyimkowe: »do miejsca« (6): RejWiz 132v; Perveho, Dowożę/ aż do mieyſcá dowożę. Mącz 477d, 492a; SkarŻyw 134, 545; Szli też zá nim vcżniowie. A przyſzedſzy do mieścá/ rzekł im LatHar 719.

~ W charakterystycznych połączeniach: dociągnąć do miejsca, dowozić, iść (przyść) (3), ubiegać się. ~

»k(u) miejscu« (2): A gdy ſie ku mieſtzu bliżéy przybliżyli/ s konij ſwych zſiedli OpecŻyw 154v; RejWiz 11.

»na miejsce« = ad locum Modrz (11): BielŻyw 134; Pervenio, Aż ná mieyſce dochodzę. Mącz 483b; BielSpr 55, 68; Podpaſawſzy ſwe biodrá/ przed Achábem bieżał/ A ieſzcże przodkiem niż on/ ná mieyſce przybieżał. HistHel C2v; ModrzBaz 125v; BielSjem 4, 5, 9; Zá którémi [wiciami] każdy [...] ſtáwić ſie ná mieyſce będźie powinien. SarnStat 134, 128.

~ W charakterystycznych połączeniach: dochodzić na miejsce, przybieżeć, przyciągnąć (ciągnienie) (2), przyść, stawić się, zjechać się (przyjechać) (2). ~

»przed miejscem« (1): y pieſzo ſie ná zad (koniá v ſługi przed mieyſczem od ſiebic odeſławſzy) kłuſác muſiał. GórnDworz S6.

»na miejscu« (9): ConPiotr 32v; BielKron 238; BielSpr 8v, 51v; á vchoway Boże/ żeby kto kogo álbo w ćiągnieniu/ álbo ná mieyſcu/ álbo w odćiągnieniu zábił SarnStat 128, 128; Sárkáwſką kępę iedno ćicho przybieſz/ Ná mieyſcu zdybieſz. KlonFlis G3.

~ W połączeniu z „tam” (2): BielSpr 42v; Strzemieniá iuż nie widzę: gdźieś ći ſie podźiáło? (‒) Ieſczeć iádąc z Krákowá w dródze ſie vrwáło. Przypráwiłem z łyczaká/ cóż mu wádźi w drogę/ Tám ná mieyſcu vſtrugáć inné ſobie mogę. WyprPl C3v. ~

W przen (1):
Zwrot: »na miestcu sieść« = dopiąć swego (1): Trzykroć czáſem w Rzymie będzie Niż práwie ná mieſtcu ſiędzie RejRozpr C.
γ. Punkt wyjściowy, początkowy (4):
Wyrażenie przyimkowe: »od miejsca« (1): A carceribus ad metam Od mieyſcá aż do celu/ albo malu/ też/ od początku aż do końcá. Mącz 38a.
W przen (3):
Wyrażenie przyimkowe: »z miejsca« (3): w thym zawodzie/ gdzie wieldzy ludzie ku doſtoieńſtwu [...] bieżą iedno wpuł kreſu/ drugie práwie wthen cżás/ kiedy dobiegáią/ trzecie hnet z mieſczá [...] [nieszczęście] obala GórnDworz Dd7v; RejZwierc 159; CzahTr C3v.
δ. Tam, gdzie można coś zmieścić (16):

miejsce ku czemu (1): Ieſt v nas doſyć plew y czym kármić wielbłądy y mieyſcá doſyć ku przenocowániu. BibRadz Gen 24/25.

miejsce gdzie (5): GlabGad I8v; BibRadz Gen 24/23; A niepiſze iżby niebyło mieyſce w gośćinnym domu KuczbKat 35; MWilkHist E2v; WujNT Rom 15/23.

Frazy:»nie było (więcej) miejsca, miejsce; nie (ma) miesca; jest miejsce (a. dosyć miejsca)« = (nie) jest luźno; non est ultra locus Vulg; (multus) est locus; non est locus PolAnt [szyk zmienny] (2 : 1; 2; 2): tho yeſt pełno gdzye myeſzcza proznego nye PatKaz I 8; á tak gdy [ptaszę w jaju] niema mieſtcza gdzie by ſie rozſzedł gwałtem rozrywa ſkorypę y wychodzi GlabGad H7v; Leop Is 28/8; BibRadz Gen 24/23, 25; KuczbKat 35; BudBib 2.Esdr 2/14.

»nie zostało (a. nie stanie) miejsca [komu]; [komu] miejsce zostało« = ktoś się (nie) zmieści (2; 1): á do ziemie Gilehadſkiej y do Lewanona przywiodę ie/ á nie ſtánie iym (mieyſcá) [non sufficiet eis]. BudBib Zach 10/10; KochWr 40 [2 r.].

Zwroty: »mieć miejsce (a. dosyć mieśca); nie mieć (więcej) mieśca« = ulterius locum non habere Vulg [szyk zmienny] (2; 2): GlabGad I8v; RejZwierz 93; Maſz wſzák mieścá doſyć w niebie Idźże tám pánowáć ſobie. MWilkHist E2v; WujNT Rom 15/23.

»[czemu] miejsce zastąpić« = czegoś nie móc zmieścić (1): A coż roznego od tego źwierzęciá cżynią oni/ ktorzi dla pobudzenia ku iedzeniu chęći/ lekárſtwem wytrącáią to/ co było nowem pokármom y trunkom mieyſce záſtąpiło [locum occupabant] ModrzBaz 52v.

Wyrażenie: »miejsce prożne« [szyk 1 : 1] (2): PatKaz I 8; Więc roże podle płotow/ Więc tu włoſkie grochy/ O wa prożnego mieyſcá nie naydzyeſz ni trochy. RejWiz 56.
a. Miejscowość, kraj, kraina (426): OpecŻyw 25v; MetrKor 40/820; FalZioł III 2d, IV 58d; ſtądże maſz iż Wandali Szwabi/ Burgundi poſzli z kroleſthwa ziemie polſkiey, rozmaitimi imiony wezwani od roznoſci miejſc przi ktorich mieſzkali MiechGlab 49, 34, 44; RejPs 199v; ComCrac 15, 22; LibLeg 11/84; Pokwapmy ſie tedi do takih [!] mieyſc gdzie nam y naſzym koniom żywnoſći obfitoſć naydziemy. HistAl D2v; MurzNT 6 marg, 88v; Diar 27, 35 [2 r.]; DiarDop 115; Pożytecżnyeyſſać yeſt dáć ná wyelkye myeſce ſyná ná náuki/ niż go w myáſtecżku przy Bákalarzu báwić GliczKsiąż M; LubPs N; GroicPorz A4v, y3; KrowObr 120v marg, 239v, Rrv; RejWiz 184; Wiárą rzecżony Abráhám/ vſluchał że ſſedł ná ono mieyſce/ ktore miał wźiąc zá dziedzictwo Leop Hebr 11/8, Gen 36/40, Num 32/7, Deut 18/6, 3.Esdr 2/6, Ioel 3/7 (10); UstPraw H3; Zoſtáwiwſzy thedy dzban ſwoy niewiáſtá/ ſzłá ku miáſtu/ y powiedźiáłá ludźiam mieyſcá onego. BibRadz Ioann 4/28, *5v, Gen 18/24, 26, 19/13, Ier 32/36, Ioel 3/7, Act 20 arg; Wywiedź z miáſtá tego wſzytki twoie/ ábowiem to mieyſce zgłádzimy y z ludźmi. BielKron 12; po długich ſwarzech około mieyſcá/ Koncilium przyſzło do Trydentu BielKron 230v; Baden miáſto w Helweciey/ w ktorym ćieplice ſą [...]/ thák ieſth mieyſce roſkoſzne y ma zdrowe á ćiepłe wody. BielKron 283, 3, 12, 12v, 77v, 95 (28); KochSat A3; y nápiſał mieyſce ſkąd datá piſmá tego RejAp 10v, 20 [2 r.]; RejPos 35v, [36] [2 r.], [36]v, 195v, 259 (16); BielSpr 1v, 75v; BudBib Gen 22/3, 4, 29/22, 1.Reg 7/16, 30/31 (9); CzechRozm 190v; ModrzBaz 4, 20v, 85, 93 [2 r.], 117; Oczko A4, 9v; SkarŻyw 487; StryjKron 46; gdyż Biſkup káżdy [...] do pewnego mieyſcá przywiązány ieſt. NiemObr 54, 50, 51, 52, 53, 54; ReszList 177; GrabowSet B3; WyprPl A3; LatHar 126, 478; WujNT Matth 14/35, s. 390, Act 15 arg; SarnStat 81, 188, 232, 386, 387 (22); GrabPospR L3; SkarKaz 40a, b; VotSzl A4; CzahTr A3v [2 r.], II [2 r.]; PudłDydo B4v.

miejsce czego [= gdzie coś jest lub gdzie się coś dzieje] (11): BudBib 2.Esdr 2/3; Kráków, mieyſce koronowánia wedle práwá. SarnStat 19, 31, 1013 marg, [1023] marg, 1027 marg, 1041. Cf »miejsce mieszkania«, »miejsce ojczyzny«.

miejsce czego [= będące częścią czegoś] (4): Lódwik wſpomina mieyſcá Stáróſtw: któré máią bydź iedno obywátelom dawáné. SarnStat 884 marg, 387, 1042, 1119.

miejsce czemu (7): Mieyſce Séymom Wálnym Koronnym w Polſcze iáko ie ſkłádáć mamy: ták iuż Wárſzáwę ná to náznáczamy. SarnStat 28 [idem 1027], 28, 30, 857, 870, 1013, 1027.

miejsce k czemu (1): zámkneli/ áby Koncilium w Trydenćie mieli/ ácż temu był ná odpor Papież/ bo wiele mowił [...]/ iż nie ma nikt mieyſcá wydáwáć kthemu/ iedno ia Skárdynały/ bo náthym byli/ áby Koncilium było w Rzymie álbo w Bononiey. BielKron 233.

miejsce w czym [= coś] (1): ále mieyſce národzenia iego w Bethleem pewne ieſt. RejPos [36].

miejsce czyje [= należące do kogoś] [w tym: pron poss (2), G sb (2)] (4): LubPs R4v; áby ſie żaden [...] których mieyſc Páná Kśiążęciá Márgrábſkiégo nie dotykał SarnStat 1236, 1101. Cf »miejsce swoje«.

miejsce czyje [= gdzie ktoś mieszka, przebywa] [w tym: pron poss (9), G sb i pron (7), ai poss (2)] (18): OpecŻyw 83; RejPs 199v; KromRozm III Ev; Ale ty corko Bábilon wierz mi będzyelz zborzoná/ A ſrożey niż mieyſce náſze zoſtánieſz ſpuſtoſzoná LubPs dd6; KrowObr B3v; BielSpr 68v; BudBib Gen 36/40; CzechEp 387; NiemObr 20; A Bernárd S. do Eugeniuſá Papieżá ták piſze: Mieyſce ná ktorym ſtoiſz ieſt ziemiá święta/ ieſt mieyſce Piotrowe/ mieyſce kśiążęciá Apoſtołow WujNT 390, Ioann 11/48; SarnStat 45; [Bo i mniesce tamto [w okolicach Sandomierza] mnisze barzo zda [się] dobre do połowu i roboty szcześliwej około dusz ludzkich. J. Starnawski, List Piotra Skargi do Jana Zbigniewa Ossolinskiego (1594), „Reformacja i Odrodzenie w Polsce” XXI, 1976, 143]. Cf »miejsce sw(oj)e«.

miejsce czyje [ = coś] [pron poss] (2): ktorzy [papieże] [...] dla Kátolickiey prawdy z ziemie wywołáni/ ná wygnániu po márli/ y mieyſce to twoie [= ciebie, stolico rzymska] vtcżcili. SkarJedn 396, 396.

miejsce gdzie (7): NiemObr 53; SkarŻyw 508, 572; Páweł zbiegawſzy rozmáite mieyſcá w Mácedoniey y Graecyey/ Kazánie ma w Troádzie WujNT Act 20 arg; KochCz B2; SarnStat 1098, 1118.

W połączeniu z nazwą [nazwa w N (24), w G (2), w innych przypadkach zależnych od składni czasownika (10); miejsce + nazwa (11), nazwa + miejsce (5), miejsce, ktore zow(i)ą... (5), miejsce, ktore rzeczono... (1), miejsce zowie itp... (5), miejsce (tak) nazwane(o) (jest)... (2), ... tak rzeczone miejsce (1), miejsce, co jest... (1), miejsce, co ji zową... (1), miejsce się oznajmuje na imię... (1), ... imię miejsca dał (1), nazwał imię miejscu... (1), miejscu narzekają albo zową ... (1)] (36): MetrKor 34/134; ktore mieſtcze zową Topazys wyſep. FalZioł IV 58d; LibLeg 11/84, 84v; HistAl Dv, E3; Mieyſce Ieruzálem wdzyęcżne/ ktore od Dawidá myánuie ſie Ephrátá. LubPs dd2v marg, dd5v, dd6; KrowObr B3v; Leop Gen 21/31, 2.Reg 5/20, Ioann 19/13; KochZuz A2; BielKron 40v, 96v, 99, 170v, 285, 319; piſmo ſwięte to mieyſce Bábilonem zowie. RejAp 142v; RejPos [36] marg; BudBib Gen 12/6, 21/31, 28/19, Iudic 20/1, Iudith 5/17, 1.Mach 12/37; proſząc go áby ſię wroćił á Włoſkiey ziemi y Rżymowi mieyſcu świętemu prze vcżciwość Piotrá y Páwłá przepuśćił. SkarŻyw 317, 244, 572; ActReg 12; która [zgoda] byłá przy mieyſcu Melno [...] vczyniona SarnStat 1071, 1070, 1110 [2 r.].

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miasta [= miasto; zaivsze: miejsce + przymiotnik] (4): BielKron 342; BudBib 1.Esdr 8/17 [2 r.]; Toć ieſt o mieyſcu Rzymſkim [= Rzymie] tego to Doktorá S. Złotouſtego rozumienie ReszList 182.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy kraju [miejsce + przymiotnik (4), przymiotnik + miejsce (1)] (5): KrowObr 30v; BielSpr 28v; StryjKron 26; ActReg 95; iákobyſmy nie ná grunćie náſzym/ ále ná mieyſcach poburzonych Węgierſkich woynę z nim toczyli OrzJan 134.

W połączeniu z określeniem godności lub instytucji [w tym: miejsca (117), nad miejscem (3)] (120): MetrKor 40/811, 40/819 [2 r.]; ComCrac 18; Abowyem kazał ſye im kápłanow przełożonych nád myeyſcem/ ktore by ſam obrał/ dokłádáć KromRozm II ſv; GroicPorz h4v; BibRadz 2.Mach 12/2; Od thego cżáſu Woyt rády nie wybierał Krákowſkiey/ iedno Woiewodá thego mieyſcá BielKron 370v; Toparchia, Vrząd/ ſtároſtwo nád yednym oſobliwym mieyſcem. Mącz 458c; Ieſtem Iowinian Ceſarz tego mieyſcá. HistRzym 44; RejPos I8v; ModrzBaz 122, 139v; gdy do Kluniáká przyiáchał/ Opát mu tego mieyſcá powiedział SkarŻyw 336; WujNT Ccccccv; vſtáwiamy/ [...] áby w káżdych powiećiéch źiem koronnych Stároſtowie/ Vrzędnicy/ y Dignitarze mieyſc byli ośiedli SarnStat 81; któré pieniądze Sołtyśi mieyśc przerzeczonych będą odbiéráć SarnStat 188; A gdy będźie który miał odéydź/ ma dozwolenié wźiąć y liſt świádeczny od Pánów mieyſc/ iáko ieſt wypuſczony SarnStat 200 [idem 919]; wedle tego/ iáko káżdému Opátowi Kśięża Biſkupi onych mieyſc náznáczą y omiánuią. SarnStat 201; pozwáni/ pro poena centum marcarum, do ſądu źiemſkiégo/ mieyſcá onégo/ ná piérwſzym roku peremptorié odpowiedáć będą powinni. SarnStat 395; O Burgrábſtwách wſzyſtkich mieyſc. SarnStat 492; obwárowawſzy im to: [...] iż tákże wedle ſzácunku Rády mieyſcá będą powinni wrócić przedtym/ niż tákowé domy álbo máiętnośéi im będą wróconé. SarnStat 1103, 29, 44, 76, 88, 157 (104); VotSzl D4v.

W połączeniach szeregowych (12): Leop 3.Mach 4/3; BielSpr 1; y áby dawáli iákié ſkazánia nád zámierzenié ich ſądów/ do innych miaſt/ wśi/ y mieyſc SarnStat 954, 1047, 1089, 1091, 1098, 1101 (9); GrabPospR Nv.

W charakterystycznych połączeniach [w połączeniu z przyimkiem zawsze z dodatkowym określeniem]: miejsce bliskie, dalsze, jedno (3), krześcijańskie (w chrystyjańsiwie) (2), obfitujące, ochędożone, osobne, papieskie (papieża) (2), pewne (2), poborzone (2), poczciwe, przednie (naprzedniejsze) (2), przyległe, rozkoszne, szlachetne, święte (4), wdzięczne (2), wieczne, wielkie, wzięte, w [jakiej] ziemi, znaczne, znamienite; miejsca (pl) rozliczne, rozmaite, rożne (2); miejsce grobow [= gdzie są], koronowania, prawa, sądom (2), sejmom (sejmowi, sejmow, sejmikow) (8), senatorow; miejsce krolestwa [= będące częścią], powiatu, starostw, ziem polskich; burgrabia (burgrabstwo) miejsca (5), burmistrz, cesarz, chłop (2), dygnitarz (2), dzielność, dzierżawa, dzierżawca (2), klasztor, kościoł, ksiądz biskup, ludzie (2), mąż (2), mieszczanin, obrona, obywatel, odległość, opat, pan (18), poddany (3), prawo (3), przełożony (6), rada (2), rok ziemski, sąd (sędzia) (2), sołtys (3), starosta (podstarości, starostwo) (78), strona, stroż, upadek, urzędnik (urząd) (5), wiec, wojewoda (6), wojt, zwyczaj (2); dotykać się miejsca, dowiedzieć się, zapomnieć; iść (prześć) do miejsca (3), jechać, pędzić, pokwapić się, przewodnik, przyciągnąć, przywiązany (3), przywieziony, przywodzić, przywrocić, rozesłać; odnieść się od miejsca, odpaść, zbiec; mieszkać około miejsca, swar; wedle (według) miejsca składać, sprawować, stanąć; dochod z miejsca, ruszyć się (2), wieźć, wrocić się, wybierać (zebrać) (4), wygnać, wyniść; należeć miejscu, obiecować, pokazany, pomsta, przepuścić (odpuścić) (4), zelżenie; zgromadzić się ku miejscu; miejsce (miejsca (pl)) dać (wydawać) (5), dać na pohańbienie (2), nawiedzić (3), obwołać, odłożyć, odmienić, opanować (2), opłynąć, oprawić, opuścić (3), otrzymać, pobrać, podeprzeć, porazić, prześć, przypommać (rozpomnieć, wspominać) (4), rozborzyć, rozszerzyć, sądzić, spustoszyć, stłuc, uczcić, uprzywilejować, utracić, wywrocić, wzgardzić, wziąć, zbiegać, zetrzeć, zgładzić, złożyć, zniszczyć (3); na miejsce baczenie, biegać, dać (podawany) (2), iść (przyść) (7), oko mieć, przełożyć, przenosić, wspominać, zgromadzić się; o miejsce czynić (2), mało dbać, pytać, walczyć; przez miejsce przechodzić (2); przełożony nad miejscem (2), starostwo, wypełnić (dekret, pomstę) (2); by(wa)ć na miejscu (2), czynsz, dług (3), miewać czasy swe, najdowan, położyć się, pozywan, sądzić, trawić czas, urodzić się, usieść, wojnę toczyć, złożon.

W charakterystycznych połączeniach przyimkowych: na miejsce (20); na miejscu (33), w miejscu (3).

Zwroty: »miejsca (p)osieść (a. posiadac)« [szyk zmienny] (4): OpecŻyw 83; RejPs 117; RejZwierc 41v; zwłaſczá/ że té wſzytki narody [...] przyſzły potym do Europy/ y około Dunáiá mieyſcá pośiedli. KochCz B2.

»miejsce trzymać, dzierżeć« (2 : 1): BielKron 163; WOłoſzy [...] z Włoch przyſzli w ty Kráiny gdzie dźiá ſą. Przedtym ich mieyſcá dzierżeli Daci, Gotae, Iaſies, Sarmatovvie BielSpr 68v; SkarJedn 396.

»w miestcu trwać« (1): MiechGlab 50 cf »miestce i krolestwo«.

Wyrażenia: »miejsca dziedziczne« (3): ále o tákowé długi ná mieyſcách dźiedźicznych/ ná których tákowi kmiećie mieſzkáią [kmethonem in iure hereditatis quam incolit JanStat 1090]/ ſpráwiedliwośći żądáć máią wedle práwá SarnStat 294 [idem (2)] 665, 920.

»miejsce głowne« (1): ále to ſtolicą krolewſką álbo inych przełożonych poſpolicie zowiemy/ kroleſtwo álbo páńſtwo przełożonego iákiego álbo mieyſce główne mieſzkánia iego. RejAp 135v.

»miejsce mieszkania, dla mieszkania« (2 : 1): Acz ná yne przydą ſtráchy przed ſrogiemi wodámi ále mieſcá mieſſkánia náſſego opłiną łágodne rzeki vweſelaiące miáſtá náſſe RejPs 69v; RejAp 135v; Ale go P. Bog záśię poćieſzył: [,,.] mieyſce dla mieſzkánia Názáreth náznáczáiąc. SkarŻyw 244.

»morskie miejsce« (1): dáię tobie [...] miáſto Rzym [...] ze wſzyſtkimi ziemiámi/ Miáſty Porthy/ y Morſkiemi mieiſcámi Hetruryiſkiemi KrowObr 30v.

»miejsce narodzenia (a. urodzenia)« (8): Patria, locus, in quo quis natus est, oiczyzna, myescze vrodzenya BartBydg 109; MurzNT 173v marg; RejPos 17v, [36] [2 r;], 66v; GostGospSieb +3; WujNT 8.

»miejsce ojczyste, ojczyzny« [szyk 4 : 3] (6 : 1): [Bułgarowie] poſiedli Miſyą máłą y wielką/ ktore przezwáli oycżyſtym mieyſcem Bulgáryą BielKron 170v, 96v, 237, 244, 248v, 401; BielSpr b2v.

»pograniczne miejsce« (1): A cudzoźiemcy nie ná inſzych mieyſcách v Koronie woły y bydłá kupowáć máią/ tylko ná tych pogránicznych mieyſcách y Iármárkách SarnStat 1232.

»miejsca położenie« [szyk 1 : 1] (2): BielKron 244v; wie położenie kráiny y mieyſc [locomm situs]. ModrzBaz 112v.

»postronne miejsce« (1): vrádźili/ áby ná poſtronnych mieyſcách nigdy ſeymy nie bywáły około wybieránia krolá iedno w Piotrkowie. BielKron 401.

»przyrodzone miestce« (1): MiechGlab 50 cf »miestce i krolestwo«.

»miejsce sw(oj)e [= gdzie ktoś mieszka]« = sua sedes Miech; locus suus Modrz [szyk 3 : 2] (5): MiechGlab 50; NAd rzekámi w Bábilonie gdychmy ſiedząc płákáli/ A ná Syon mieyſce ſwoie ſtrácone wſpomináli LubPs dd5v, dd6 [2 r.]; ModrzBaz 90v.

»miejsce swoje [= należące do kogoś]« (1): iáko [Pan] był pothym ſrodze wypełnił pomſty dwoie nád tym przebránym mieyſcem ſwoim/ y nád ludem onym. RejPos 349v.

Szeregi: »czas i miejsce« = tempus et loca JanStat [szyk 5 : 1] (6): Séymy czáſu y mieyſcá opiſánégo bydź máią. SarnStat 31, 18, 30, 31, 720, 742.

»miejsce i kraina (a. kraj)«= regio et locus Modrz [szyk 3 : 1] (4): BielKron 244v; BielSpr 28v; Przetoż też nieznáiomych ięzykow vżywánie nie ma być w kośćiele Bożym/ ále owſzem mową poſpolitą y właſną ma być wſzytko wedle mieścá y kráiu onego ſpráwowano. WujJudConf 182; ModrzBaz 112v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»miestce i krolestwo« (1): maſz pobacić iż Polanie [...] y inſze wſzytkie narody Słowienſkie iako od potopu aż dotickmiaſt w twoich przyrodzonich mieſtczach y kroleſtwach trwaią [in suis sedibus et connatis regnis permanent] MiechGlab 50.

»miejsce i (a) lud« [szyk 6 : 1] (7): OpecŻyw 83; RejAp 20; cżemu thák Pan vcżynić racżył mieyſcu temu y ludowi temu? RejPos 349v, 349, 349v, 350v [2 r.].

»miasto i (a(l)bo) miejsce« = civitas, domus PolAnt; urbs łocusque Modrz; civitas et locus Vulg [szyk 5 : 1] (6): Mącz 109c; BudBib 2.Esdr 2/3; ModrzBaz 115v; LatHar 121; WujNT Luc 10/1; Dáleko więcey táki pobożny porządek należał Miáſtam y mieścam krześćiáńſkim PowodPr 52. [Ponadto w połączeniach szeregowych 10 r.].

»miejsce i (abo) narod« = locus et gens PolAnt, Vulg [szyk 4 : 2] (6): BudBib Ier 29/14; BudNT Ioann 11/48; CzechRozm 117; WujNT 318, Ioann 11/48; Toſz ſię sſtáło Dálmácyey/ Skláwoniey/ Illirykowi/ y inſzym przyległym mieyſcam y narodom. PowodPr 32. [Ponadto w połączniu szeregowym 1 r.].

»miejsce abo stolica« (1): iednák mu y ná tych będźie doſyć/ ktore były w przodku mieyſcá ábo ſtolice iego [papieża] CzechEp 387.

»wieś i miejsce« = villa et locus JanStat (2): z Sołtyſmi y Vrzędniki wśi/ y mieyſc kożdych/ áwo ze wſzytkimi vczyniliſmy ziazd SarnStat 954, 929. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»ziemia i miejsce« = terra et locus, terra locusque JanStat (3): o którą winę przed Woiewodę onéy źiemie y mieyſcá będą powinni ſtáwáć SarnStat 385 [idem] 926, 1092. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

b. Pomieszczenie (też zamknięta lub wytyczona powierzchnia, rzadko: rzecz) służące określonemu celowi; atrium Mącz (578): OpecŻyw 132v; Murm 29, 142; FalZioł V 62 [3 r.], 64v; SeklWyzn c2v [2 r.]; Toż ma być rozumiano o tych/ ktorzy ſtrzeláią z łukow/ s kuſz/ z rucznic/ wſzędy zwłaſzczá w ogrodźie/ ná celſtaćie/ álbo ná innym mieyſtcu ná to vprzywileiowánym GroicPorz mm3, C2v; KrowObr 112 [2 r.]; Leop Iudic 9/46, 3.Esdr 6/27, 3.Mach 3/22 [2 r.]; RejZwierz 5, 111v; Będźiećie też mieć mieſce iedno zá obozem/ kędy będźiećie chodźić ná potrzebę przyrodzoną. BibRadz Deut 23/12, 2.Par 7/15; przewrácaycie wſzytki mieyſcá ná ktorych Pogáni chwalili báłwány ſwoie BielKron 44, 25v, 330, 393v, 403; Balistarium, Mieyſce gdzie dziáłá chowáyą Mącz 23a; Pulpitum, Pulpit/ kazálnicá/ wſzelákie zwłaſzczá wyſokie mieyſce/ álbo ſtolec z którego kto yáką rzecz do ludzy cżyni/ każę [!] Mącz 331a; Septus, Ogrodzenie/ zámknione mieyſce/ ſzránki/ też obrąb álbo oborá gdzie bydło ſtawa. Mącz 383d, 5a, 6b, 7b, 15a, 20b (83); OrzQuin Mv; SienLek 147v; RejAp 20; GórnDworz B6v, O2; Oto maćie chlew chcećieli leżćie w nim/ niechcećieli idźćież precż bo wam inego mieyſcá niedam. HistRzym 29, 98v; RejPos 22, 200v, 202v, 348v, 349, 349v, 350; BiałKat 138v [2 r.]; Ale y ono mieyſce Kośćiołem zową/ ná ktore śię ludźie álbo dla Kazánia/ álbo dla ſpráwy iákiey świętobliwey ſchodzą. KuczbKat 75; RejZwierc 42v; WujJud 51, 181v; RejPosRozpr b4 marg; BudBib 2.Par 6/20, 2.Mach 1/36, 12/21; ModrzBaz 54, 91, 95, 129v; SkarŻyw 71, 583; CzechEp 407; NiemObr 22 [2 r.], 23; ReszHoz 130, 131; Sphaeristerium ‒ Mieiſcze gdzie piełe graią. Calep 998a, 108a, b, 204b, 207b, 211a (27); GostGosp 140; OrzJan 39; LatHar 474, 734; WujNT 131 marg, Ioann 19/13, Act 21/28; SarnStat 784, 1101; PowodPr 49, 53, 59, 60, 73, 82; SkarKaz 39a, b, 40b [4 r.], 454b, 579a; CiekPotr 40.

miejsce czego [= gdzie coś jest lub gdzie się coś dzieje] (49): PatKaz III 143; WróbŻołt 25/8; GliczKsiąż L; BielKron 80, 270v, 376v; Amphitheatrum, Okázáła Salá/ Też mieyſce ſzermowánia w Rzimie. Mącz 8a; Sellariola popina, Kárczmá/ mieyſce bieſiády á poſiedzenia. Mącz 378d, 32d, 33a, 40d, 66c, 67a (13); A s tegoć to koſciołá/ á s tegoć to mieyſcá ſwiętych táiemnic á thych ſpraw Páńſkich wyſtąpiłi Anyeli RejAp 131, 131; BudBib Lev 1/16; JanNKar B3v; SarnStat 253, 1074, 1100, 1113, 1162; PowodPr 80, 82; SkarKaz 39a, b. Cf »miejsce modlitwy«, »miejsce nieczystości«, »miejsce sądu«.

miejsce czego [= należące do czegoś] (1): ma bydź pozwan na Soim crim[inali]t[e]r iako violator pacis od VKrzywdzonych Koscioła onego Katholickiego abo Zboru, Cerkwie y mieysca religiey tey ktorey się gwałt taki dzieie. ActReg 17.

miejsce czego [= coś] (6): LubPs M3v; Leop Ez 48/21; Vmiłowałem [...] mieyſce przybythku [= przybytek] chwały twoiey. BibRadz Ps 25/8; RejPos 349; Mieyſce też ono kośćiołá Sálomonowego/ miáło oſobne á wielkie przywileie do poćiech ludzkich SkarKaz 40b, 40b marg.

miejsce dla czego (5): Mącz 313b, 331b; Gymnasium ‒ Mieiſcze dlą czwiczenią, ſzkoła. Calep 467b, 964a, 1063a.

miejsce do czego [w tym: godne, potemne do czego (2)] (29): Tabellarium, [....] Sklep á mieysce do chowánia poſpolitych [...] Xiąg y prziwileyów. Mącz 438a, 54c, 62d, [273]a, 301a, 463c; káżdy mieſzcżánin niech ſię ſtára o to/ áby piece/ kominy/ ogniſká/ y wſzytkie mieyſcá do palenia ogniá vcżynione/ były gliną/ y inſzemi rzecżámi dobrze obwáiewáne. ModrzBaz 83v; SkarŻyw 252; ReszHoz 120; Calep 51a, 60a, 81b, 82b, 113b (14); GostGosp 24; LatHar +4; SkarKaz 386b, 453a, 457a; SkarKazSej 685a.

miejsce od czego (2): Receptaculum, Prziyęcie/ Mieyſce od przimowánia gośći Mącz 36b; WujJud B2v.

miejsce komu, czemu [w tym: przystojne czemu (1)] (5): PatKaz II 39v; Leop Ps 131/5; ActReg 18; Ten y Krákowſkie Licoeum przeſławne/ Wſzyſtkim náukom mieyſce ſtárodawne [...] Hoyną ręką ſwą rátuie GrochKal 16; SkarKaz 455b.

miejsce k(u) czemu [w tym: sprawione, zgotowane ku czemu (8)] (11): Murm 25; BielŻywGlab nlb 10; BielKron 25v; Auditorium, Mieyſce ku słuchániu Mącz 20a, 405b, 512e; Acż mieyſce ku chwale iego ſpráwione/ ieſt wdzięcżne iemu/ gdyż tám ſpołecżne modlitwy idą od wiernych RejPos 202v, 349v [2 r.]; BiałKat 148v; WujNT Act 25/23.

miejsce na co (6): ComCrac 22; ſzkoły y kolegia ſą tákowe myeſcá ná mądrosć á ſpráwyedliwosć/ yáko koſcyoł ná kazanya y modlitwy. GliczKsiąż K8v; Mącz 85b; WujNT 425; SkarKaz 386a, 453b.

miejsce czyje [= poświęeone czyjemuś kultowi] [w tym: pron poss (10), ai poss (8), G pron (5)] (23): BierEz H; RejPs 205; LubPs T5v, V5v; BibRadz Ez 25/3, I 431a marg, 4.Esdr 15/25; RejAp 106; Sławá y wielmożność przed nim/ moc y ochotá ná mieyſcu iego [= w świątyni Jehowy] BudBib 1.Par 16/27, 3.Esdr 8/76, Iudith 9/8; SkarKaz 39b. Cf »miejsce pańskie«, »miejsce święte«.

miejsce gdzie (27): PatKaz III 143; KrowObr 213v; BibRadz 3.Reg 6/16, 19, Am 7/9, Ioann 4/20; Na dole ſą mieyſcá ſklepiſte w ktorych niewymowna wielkość kupcow/ ktorzy przedáią y kupuią rzeczy wonne BielKron 264; Mącz 8a, 15d, 33a, 54c, 193b (11); Calep 122b, [724]a; GórnTroas 33; Areopagus, wykłáda ſię Márteſow págorek ábo zámek. Mieyſce było w Athenie sławne, gdzie ſądzono zwłaſzczá o morderſtwá. WujNT 469 marg, Ioann 4/20; JanNKar B3v; SkarKaz 39b, 455b; Tákie to ſą pánienki, iáko mieyſcá w mieściech Niemieckicb, gdzie poſpolſtwo ná wczás zwykło chodzić. CiekPotr 32.

W połączeniach szeregowych (4): ModrzBaz 79v; ActReg 17 [2 r.]; Aleć tym ſpoſobem mieliby go byli ze wſzytkich domow y kośćiołow y mieśc wygnáć y wyrzućić WujNT 424.

W charakterystycznych połączeniach [w połączeniu z przyimkiem zawsze z dodatkowym określeniem]: miejsce biesiady, bliskie, cel, do chowania (4), (od) chwały (ku chwale) (6), cialu bożemu, ku czci, (do) ćwiczenia (dla ćwiczenia) (3), farbowania, godne (2), (dla) gonitwy (4), gry (dla gier, ku sprawowaniu gier, ku igrze, do grania) (5), do jadania (2), do kąpania, do kosztowania, kościoła (4) ku krotochwili, maluczkie, na mądrość, mieszkania, miłosierdziu, modlitwy, myt (3), nabożeństwu (do nabożeństwa) (3), naszczepione (do szczepienia) (2), nauk(om) (na naukę) (5), niedobyte, niedostatnie, nieużyteczne, obliozności, oddane (podane, nadane) (5), oddzielone, ofiarom, ogrodzone, okazowania, okryszone, opatrzone (do opatrowania) (2), oplecione, osobne, pewne, (dla) płodzenia (2), pobożne, do pocenia, podniesione, pogrzebu, pokłonu, popiołu, popisu, posiedzenia, pospolite, postanowione (ku postanowieniu) (2), potemne, potrzebne, dla przechadzki (do przechadzki, ku przechadzce) (3), przedawania ksiąg, przybytku (2), od przyjmowania gości, przykryte (nakryte) (2), przystojne, do rady, reliijej, do rozbierania, na rozmowę, sklepiste, sławne, do słuchania (ku słuchaniu) (3), służbie (na służbę) (2), spalone (do palenia) (2), (do) spraw (3), sprawiedliwości (na sprawiedliwość) (3), sprawione (przyprawione, przyprawiane) (5), spustoszone (4), starodawne, do stawiania łodzi, straszliwe (2), suche, do sypiania (2), (do) szermowania (3), do ścigania, świeckie (2), świętobliwe (3), tajemnic pańskich (2), do tańca, dla turniejow czynienia, uczarowane, uczenia (2), uprzywilejowane, ważne, wdzięczne, widzenia, do wieczerzania, wieszczbiarstwa, wysokie, wystawione, wytęchłe, wzniosłe, zacne (2), zamknione, zapasowania (do zapasow chodzenia) (2), zawarte (2), (do) zawodu (3), zbudowane (do budowania) (3), zgromadzenia łotrostwa i niecnot, pod ziemią, do zwłoczenia [= rozbierania się]; błogosławieństwo miejsca, budowanie, długość, dom (2), gmach, ochędostwo, pomazanie, porządek, poważność, przeor, przykrywanie, sługa, sprawa, stoż, szerokość, uczciwość, wnętrzności, zasłona, złodziej, znieważenie; iść (przyść, wniść, zeście) do miejsca (7), kwapić się, pochować (schować) (2), przychodzić (wchodzić) (3), przypuszczać, wrywać się, zezwać; oddalony (daleko) od miejsca (3), puszczony (2); pochodzić (przychodzić) z miejsca (2), wygnać, wyniść, wyrzucić, wystąpić, wziąć (2); miejsca ozdobę (gwałt) (u)czynić (czyniony) (3), pomoc; chęć k(u) miejscu, odejść, podnieść (podnosić) ręce (2), wpuszczony; borzyć miejsce, (z)budować (2), (u)czcić (we czci mieć) (6), dać, gotować, (z)mazać (2), mieć (8), mieć w poruczeństwie, nawiedzać (nawiedzić) (5), obegnać, obtoczyć, ochędożyć (schędożyć) (2), oczyścić (2), odnowić, ogrodzić (2), opanować, opatrować (opatrzyć) (2), (s)plugawić (3), położyć rowno z ziemią, poniżać, posiadać, postawić, przejechać, przeminąć (2), przewracać, przyprawić, przywłaszczać, ratować, trzymać, ublogosławić, umiłować (2), uważyć (lekce poważyć) (3), zamknąć, zbiegać, zepsować, zgwałcić, znaleźć, zostawować; (przy)chodzić (wchodzić chodzenie) na miejsce (5), drogi odprawować, iść (przyść) (5), pielgrzymstwo (pielgrzymowanie) (4), przyjachać (2), przywieść (przywiedziony) (2), targnąć się, wynieść (3), wysypać; by(wa)ć na miejscu (3), całopalenie, chować, chwalić (chwalon) (2), czczon, dziać się, grześć, kłaniać się, leżec, posadzić, postawiony, poświęcon, przyjmować, schadzać się, (u)sieść (4), służyć (posługować, posługowanie) (4), stać (stojący) (14), stanąć (3), trwać, wszczepić, wysławiać, zastać; zostać (2), zostawować; pytać się o miejscu.

W charakterystycznych połączeniach przyimkowych: na miejsce (28); na miejscu (78), w miejscu (6).

Zwroty: »obrać miejsce; miejsce obrane« = eligere locum Vulg (2; 1): Leop 2.Par 7/16; Obrał tedy Pan Bog mieśce iedno/ áby ná nim dla ludźi mieſzkał/ y tám od nieh pokłon przyimował SkarKaz 39a, 386a.

»miejsce osieść« (1): ſłuſzniey by im do Ieruzálem ſkąd ſą wezwáni/ bo tám pogánin mieyſcá ſwięte oſiadł BielKron 231.

Wyrażenia: »handlarskie, targowe miejsce« = emporium BartBydg, Calep (1 : 1): BartBydg 48; Emporium ‒ Mieſe [!] gdze kupiecztwa ſprawuią, handlarskie mieijſcze. Calep 361b.

»ławnicze miejstce« (1): niewiem by inne ſądowne Lawnicze mieyſtce było/ s ktorego by lobie inne Miáſtá y Miáſteczká kſtałt y wzor ku náſládowániu mogły bráć/ iáko s Krákowſkiego GroicPorz C2v.

»miejsce modlitwy« = część przybytku, a poźniej świątyni jerozolimskiej (cf »miejsce naświętsze«); oraculum PolAnt (10): á w onym Domu zbudował Mieyſce Modli/ áby było Mieyſcem Naſwiętſzym. BibRadz 3.Reg 6/16, 3.Reg 6/17, 19, 20, 21, 22 (10).

»miejsce naznaczone (a. oznaczone)« [w tym: komu, czemu (3), na co (1)] = locus notatus Mącz [szyk 4 : 1](5): Mącz 443c; SkarJedn 15; ActReg 17; Odeum ‒ Mieſcze w domu ſpiewakom naznaczone. Calep [724]a; Nowokrzczeńcom/ ktorzy kośćioły y mieyſcá na iáwne modlitwy náznáczone ták lekce poważáią WujNT 425.

»miejsce nieczyste, sprosne« = śmietnisko [szyk 3 : 2] (4 :1): Ci gdy ocżyśćili mieyſcá święte/ wynieśli kámienie ſplugáwione ná mieyſce niecżyſte [in locum immundum]. BibRadz 1.Mach 4/43; BielKron 37 [3 r.]; Iż wy ieſteſcie ſol ziemie wſzytkiey/ która ieſli ſie ſkáźi á wywietrzeie/ nielza iedno muśi być precż á ná ſproſne mieyſce wyrzucona RejPos 124v.

peryfr. »miejsce nieczystości, niesławne, sprosne, sromotne, szkarade« = dom publiczny [szyk 3 : 2] (1 : 1 : 1 : 1 : 1): BielKron 261v; Tám z mieyſcá niecżyſtośći/ dom ſię modlitwy y Angielſkiego przebywánia vcżynił. SkarŻyw 69; W tym wiele młodych ludzi przychodząc ná miejſce ono ſromotne/ złe chući ſwe y lubośći chćieli wypełnić SkarŻyw 69, 69, 341.

»miejsce pańskie, boże (a. boskie)« = świątynia, kościół lub teren związany z kultem religijnym (5 : 3): Gdy máią wnidź Turcy do kośćiołá ná dzień ſwięthy/ vmyie ſie przed tym w łáźni y ogoli włoſy wſzytki z ćiáłá/ áby tymi ſzkárádośćiámi nie zmázáli mieyſcá Bożego BielKron 261, 60; RejAp 135v; RejPos 179, 260 [2 r.], 262v; SkarKaz 40b marg.

»miejsce sądow(n)e, sądu« = subsellium a. tribunal iudicis Modrz; curia a. locus iudicii JanStat [szyk 21 : 3] (18 : 6): ZapWar 1532 nr 2414 [2 r.]; GroicPorz C2v, nv, x3, bb4, pp; BielKron 79v; RejAp 131; RejPosWstaw [413]v; ModrzBaz 90v, 95; KSięgi Ziemſkié/ po dokończeniu Sądu/ máią zoſtáć ná mieyſcu ſądowym [in loco, ubi factum est iudicium JanStat 506] trzy dni SarnStat 747, 86, 152, 570, 663, 761 (12).

»miejsce sołtyskie« [szyk 3 : 1] (4): Gdzę przytym ſzapyſzyę na ſoltyſzkym nyeysczu [!] wdomu bartoſza Swarky [...] bely ZapKościer 1585/59, 1587/72, 72v, 74.

»miejsce (jest, bywa, być ma) święte (a. nieświęte, a. (po)święcone, a. (nie)poświęcane); poświęcić miejsce; poświącanie (a. poświęcenie) miejsca« [w tym: czyje = należące do kogoś (6) – swoje (1); sw(oj)e = poświęcone czyjemuś kultowi (3)] = świątynia, kościół lub teren związany z kultem religijnym; sanctuarium Vulg, PolAnt, Mącz; locus sanctus, sancta, sanctum Vulg, PolAnt; templum Vulg, Mącz; sacer locus Mącz, Modrz; sanctificatio, locus sanctificationis; sanctificare locum Vulg; sanctitas, locus sanctitalis PolAnt; delubrum religiosum, religiosus locus Mącz; sacrum Calep [szyk 155 : 21] (169; 4; 3): BierEz H; PatKaz III 151v; BielŻyw 113; á rowno by zziemią rádzi położyli mieſcá poſwięcone tobie ná ktore ſie lud twoy ſchodził ſluſſnych czáſow ku wyſláwowániu ſwięthey chwały twoiey. RejPs 108v; RejKup k4v; KromRozm I G4v; MurzNT Matth 24/15, k. 116; LubPs M3v, O5v, P5v, V5v [2 r.], dd3v; GroicPorz 112 [2 r.]; KrowObr 16, 78v, 88v, 112, 136v, 189v; RejWiz 184v; Leop Ex 36/1, Lev 14/13, 2.Par 7/16, Ez 48/21; ábowiem tu ieſt mieyſce święte Krolewſkie/ y dom Krolewſki. BibRadz Am 7/13, Ex 28/29, 31/11, 35/19, 39/1, Lev 12/4 (44); BielKron 24v, 37 [2 r.], 37v [2 r.], 39 marg, 47 (12); Mącz 210c, 351c [2 r.], 363a, 366d, 443c; SarnUzn D6v; RejAp 88, 106, 135v [3 r.], 188; RejPos 22, 258v, 349 [2 r.], 351, 352; BiałKat 148v; Tegoſz Kośćiołá Swiątość Pan Bog rozmáitymi cudámi y przed tym okázował y po dźiś dźień okázuie ná rozmáitych świętych mieyſcách/ gdźie ludźie od rozmáitych niemocy bywaią vzdrawiáni. WujJud 133; WujJudConf 181; Krol dowiedziawſzy ſię rzecży pewney/ mieyſce ono dawſzy ogrodzić miał zá święte. BudBib 2.Mach 1/34, Lev 6/26, 27, 7/6, 10/17, 14/13 (19); BudNT Hebr 9/23; ModrzBaz 79v; KochPs 72; SkarŻyw 140 [2 r.], 213 [2 r.], 396, 398, 502; NiemObr 53, 83; ReszHoz 120, 133; ReszList 142; Calep 935b; GórnTroas 38, 47; LatHar 115; WujNT 8 [3 r.], 16, 71 [2 r.], 100, 123 (20); SiebRozmyśl F3v; W ktorym pocżćie naprzod bywa kłádźione świętokraydźtwo: gdy kto nieſłufznie weźmie rzecż świętą ábo chwale bożey oddáną/ z mieyſcá świętego: álbo choć z mieyſcá świeckiego bylo iedno byłá kośćielna PowodPr 75, 9; SkarKaz 39b [2 r.], 41a [2 r.], b [3 r.], 386a [2 r.]; KlonWor 48.

»miejsce tajemne« = abditum, conclave Mącz [szyk 2 :1] (3): Abditum, Mieyſce táyemne Pokoy. Mącz 92a, 3d, 56b.

»tajemne miejsce« = ustęp (1): pádłá nań wielką boiazń/ z ktorey mu przyſzłá potrzebá przyrodzona. pytał ſię o táiemnym mieyſcu SkarŻyw 390.

»miejsce zamczyste« (2): Claustrum, Zámcziſte mieyſce/ Zamek/ Klaſztór. Mącz 56b; Conclave, Komorá/ Mieyſcá táyemne/ á zámcziſte. Mącz 56b.

Zestawienia: »miejsce naświętsze (a. święte), święte nad świętymi, święte świętych« [w tym: naśiviętsze abo święte nad świętymi (1)] = część przybytku (świątyni przenośnej), a poźniej świątyni jerozolimskiej; do tej części, w której znajdowała się arka przymierza, wstęp miał tylko arcykapłan; oraculum, sancta sanctorum, sanctitas sanctitatum PolAnt; sanctuarium Calep [szyk 11 : 1] (11 : 1 : 1): KrowObr 213v; BibRadz Num 4/19, 3.Reg 6/16, 2.Par 3/8, 10, 16, Ez 45/3, Hebr 9/3; BielKron 77; OrzQuin N; Calep 943a; Sancta ſanctorum, było mieśce naświętſze, ábo Swięte nád świętymi WujNT 768 marg.

»miejsce święte« = część przybytku (świątyni prześnej), a później świątyni jerozolimskiej; do tej części, w której znajdował się stół chlebów pokładnych, świecznik i ołtarz kadzenia, wstęp mieli tylko kapłani; sancta, sanctitas PolAnt (6): Abowiem był pirwſzy przybytek ſpráwion w kthorym były lámpy/ y ſthoł/ y pokłádne chleby/ ktory zową Mieyſce Swięte. BibRadz Hebr 9/2, Lev 4/6, Num 4/15, 16, 31/6, Ps 133/2.

Szeregi: »miejsce, (i, a(l)bo) dom« = domus, locus PolAnt [szyk 3 : 2] (5): sbyl mye myeczem thamsze na myeysczv y wdomv Szadowym ZapWar 1532 nr 2414; BibRadz Am 7/13; Mącz 38a; BudBib 3.Reg 8/29; WujNT 425. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»miejsce a(l)bo gmach« [szyk 1:1] (2): Apodyterium. Latine spoliatorium, Mieyſce/ álbo/ gmách w ktorym ſie w łáźni rosbieráyą. Zuwádlnia. Mącz 12c; RejPos I63v.

»miejsce, (a, albo, i) plac« [szyk 6 : 4] (10): Spheristerium, Mieysce á plác gdzie piłę grawáyą. Mącz 408a, 61b, 78c, 89d, 135a, 210c (10).

»miejsce, (a, abo też, i) przybytek« = locus, tabernaculum Vulg [szyk 4 : 1] (5): Leop Ps 131/5; RejPos 349v; BudBib Iudith 9/8; kiedy mieśce y przybytek P. Bogu ſwemu/ do oddánia chwały máieſtatowi iego chętliwie gotowáli. LatHar +4; WujNT Hebr 8/2.

W przen (1):
Szereg: »miejsce i przybytek« (1): Synowie pokoiu nigdźie indźie/ iedno w Powſzechnym Rzymſkim Kośćiele być niemogą. Bo ten ieſt mieścem y przybytkiem/ w ktorym Pan przebywa WujJud 219.
c. Na ciele lub w ciele ludzkim albo zwierzęcym; też część ciała; pars Vulg (416): Uterus proprie est in mulieribus, scilicet locus conceptionis. Die bermutter Myeſce kędyſye dzyećyę rodzy. Murm 61; Też proch tego korzenia s ſadłem wieprzowym zmieſzany/ zatwardziałe mieſcza guzowate miękczy FalZioł I 67c; Także tym to zielem okładay mieſtcza napuchłe. FalZioł V 41; vcżyń maſć. A tą maſcią maż mieſtcze FalZioł V 116v; Naprzeciw zapaleniu oblicza/ y inſzich mieſtcz Wezmi polney drijakwie FalZioł V 116v, *2d, *3a, [*5]a [2 r.], I 4b, 5a (190); Ale podbrodek ieſt to mięſo albo mieſtce na ktorim broda roſcie GlabGad O4v, G4v, P4; GroicPorz k3v; Potym Pan Bog puśćił twárdy ſen ná Adámá/ á gdy záſnął/ wźiął iedno żebro z niego/ y nápełnił ćiáłem mieyſce ono. BibRadz Gen 2/21; BielKron 56, 165; Mącz 331a, 354b, 371a; Ná mieſtce bolące/ pierwey źiołá chłodne przyłoż SienLek 88, 22, 24v, 36v, 46v [2 r.], 47 (63); RejPos 221; niechay przepurgowány dobrze/ wątrobę/ żołądek/ y mieyſcá przednieyſze po wiérzchu opátrzy Oczko [40]v, 12v, 13, 16 [2 r.] 17, 18 (12); SkarŻyw 333, 451; WerKaz 282; Calep 455a; SkarKazSej 677a.

miejsce czego [= gdzie coś jest] (12): OpecŻyw [170]v; FalZioł I 2d, 61c, V 109; GlabGad I2; Mięſo też końſkie y inſzych bydląth iedzą napoły ſurowe, á zwłaſzcża konie by też na wrzedliwſze chocia zdechłe, wyrzazawſzy tilko mieſtce oney bolączki, za nalepſzą zwierzynę maią. MiechGlab 22; Leop Lev 14/17; BielKron 295; StryjWjaz D4; MWilkHist L2; Dla tego też/ mieścá ſmyſłow ludzkich máżą oleiem. LatHar 649; WujNT Ioann 20/25.

miejsce czego [= właściwe, naturalne] (16): FalZioł I 65a, V 26v; Bowiem taci maią wielką ſłodzonę która ieſt mieſtcże á zachowanie Melankoliey. GlabGad O4; Naprzod znákiem krzyżá s. czoło twoie znáczą: które ieſt wſtydu wſzyſtkiégo mieśce BiałKat 266; ModrzBaz 68v. Cf »[gdzie] jest miejsce«, »na miejsce układać«.

miejsce czego [= będące częścią czego] (2): Mężowie też ktorzy byłi nie pomárli/ karał ie Pan ná ſkrytych mieſcach zádku ich Leop 1.Reg 5/12, 1.Reg 5/6.

mieśce czemu gdzie (1): y zábiłá Siſarę/ ſukáiąc mieſcá ránie w głowie iego Leop Iudic 5/26.

miejsce gdzie (42): nie bylo nanim mieſtza żádnégo tzalégo OpecŻyw [127]; Mocz thego ziela ieſt cżyſcić mieſcza około miecherza FalZioł I 79a, ++3b, III 41b, V 26v, 29v, 31v; GlabGad K3v, P4; Ala, vel axilla, vel asella. Podpachy/ mieiſcá pod rámiony. Mącz 6c; Interscalpium, spacium inter scapulas, [...] Mieyſce miedzy łopátkámi. Mącz 173a, 331a; Wthey oſobie/ oprocz więdnienia bywáią y kroſty po wſzyſtkim ćiele/ á niektore też mieſtcá w człowiecze puchną. SienLek 91v. Cf miesce czemu gdzie, »miejsce mieć«, »miejsce na ciele«.

W charakterystycznych połączeniach [w połączeniach z przyimkiem zawsze z dodatkowym określeniem]: miejsce (miejsca) białe, bolące (bolesne) (34), bolączki, chore (7), cierpnące, czarne (4), członkow, flegmy (zastanowienia flegmy) (3), głębokie (2), gorące, guzowate, krostawc, krwi(e) (2), (po)mazane (namaz(ow)ane, pomazania, zmazane) (8), mdlejsze, melankolijej (2), mięsiste (2), mokre, naciągnione, naciekłe, nacierane, nieczujne (2), oblazłe, obłysiałe, odarte, odciśnione, oddawione (3), odgniecione (2), oka, oprzałe, opuchłe (napuchłe, (w)spuchłe, ktore spuchnie) (16), pachnące, pamięci, paraliżowe, parszywe (parchowate) (2), posiekane, potarte, pryszczywe, przedniejsze, przerwane, rany (ranie) (2), rozpukłe (przepukłc) (2), sadzelowe, sine (nasiniałe, (z)siniałe) (10), skurczone (2), słodzonie (2), smysłow, spalone (7), sparzone (oparzone) (3), starte, s(t)łuczone (8), suchotne, świerzbiące, twarde (stwardziałe, zatwardziałe) (6), ukąszone (ukąszenia) (23), woniające, wrzedliwe, wszywe, wyprochniałe (2), wywircione (2), wzdęte, zakłote (2), zamulone, zapalone (5), zapsowane, zarażone (8), zimne, złamane (2), złe (2), zmartwiałe, zranione, żyłowate (2); miejsce w człowiecze, na (w) głowie (2), w kościach, miedzy łopatkami, około macice (3)} około miechierza (2), w mozgu, na paznochtach, w pęcherzu, w płucach (2), pod ramiony, w sercu (5), w slezionie, w tyle głowy, w (przy) wątrobie (2), w zającu, w żołądku, w żołci; mazanie miejsc(a), napuchnienie (opuchnienie) (3), obrażenie, odkrywanie, odmiąkczenie (zmiękczenie) (2), skurczenie, sprawność, zagrzanie, zapalenie, zgniecienie, zranienie; dotknąć miejsca, imać się (2), szukać; bole około miejsc(a), mazać (2); z miejsc(a) poruszenie, spaść, spądzać, wychodzić, wyciągać (2), wywodzić (przywodzić) (2), wystąpienie; chłodzić miejsce (miejsca), czyścić (2), goić (2), gryźć, leczyć, miękczyć (2), (na)maczać (pomaczać) (10), (na)maz(ow)ać ((ws)pomaz(ow)ać) (71), naparzać (uparzać) (7), napełnić (3), oglądać, ogolić (2), okadzić, okładać (obłożyć) (8), omyć (umywać) (4), opatrzyć, opuścić, osuszać, posiekać (nasiekać) (3), posilać (3), przebość, przekłoć, przyciągnąć, rozpędzać, rozrywać, spryszczyć, trzeć (nacierać, (p)ocierać, (p)otrzeć) (7), wybrać, wypryskawαć, wyrzaz(ow)ać (2), zapalić, zgładzać, zranić; lekarstwo na miejsce (miejsca) (2), maczać, (na)maz(ow)ać (pomazować) (4), nabiec, naciągnąć, nadejść, plastr, płynienie (płynący) (2), pociskać, pokarm tkać, postawić, posypany, przenieść się, przychodzić, przyłożyć (okładać, przykładać, przyłożony) (79), przytknąć, przywiązać, przywinąć (przywijać) (2), przywodzić (2), rozciągnąć, ściągać, układać (3), wciskać, włożyć (włożony) (6), wpuszczony, wrocony, wstrzykać; wchodzić w miejsce, włożyć (4), wprawić, wpuścić (3); na miejscu (miejscach) emplastr nosić, karać, wrzody (2), zarazić; choroby w miejscach; miejsce (s)puchnie (2), wyczyściło się, zapłonie, zmieniło się.

W charakterystycznych połączeniach przyimkowych: na miejsce (136), w miejsce (9); na miejscu (11), w miejscu (2).

Zwroty: »miejsce [w tym: swe (11)] mieć [gdzie]; [gdzie] jest miejsce [czego]« = znajdować się stale, z natury; poni Modrz [szyk zmienny] (13; 9): Abowiem tam w thyle głowy ieſth mieſtcze flegmy. FalZioł V 7, V [53]v [2 r.], 54, 54v; GlabGad C5v, D5v, E [2 r.], E2 [2 r.], F; Bo w ćyele ine myeyſce ma głowá/ ine plecy/ żywot/ ręce/ nogi/ pálce KromRozm III F6v; Wtora wilgość/ Iáſna żołć/ ktorą zową Kolerá: [...] ma ſwe mieyſtce/ przy Wątrobie SienLek 28v, 28v [3 r.], 29v, 30, 54v; BiałKat 246; ModrzBaz 58.

»[gdzie] nie mieć miejsca« = nie powinno gdzieś się znajdować (1): Dobrze tám nodze gdźie ią poſtáwiono/ bo ná głowie nie ma mieyſcá. SkarKazSej 677a.

»miejscy się przemieniać« (1): Lien cum iecinore locum aliquando commutat, Słodzoná s wątrobą niekiedy ſie mieyſcy przemieniáyą Mącz 239c.

»na miejsce układać, postawić, włożyć [w tym: czego = właściwe, naturalne (2), swe (2)]; na swoim miestcu być pokładan« [szyk zmienny] (3 : 1 : 1; 1): Na duſznoſć ieſt to lekarſtwo barzo dobre/ j macicę toż na mieſcze vkłada. FalZioł I 143b, ++4c, III 31b, V 35; SienLek 147v; HistRzym 95v.

Wyrażenia: »miejsce całe [= nie uszkodzone]« [szyk 3 : 2] (5): OpecŻyw 126v, [127]; BielKron 257; Odwiązáwſzy od ſłupá we krwi porzućili W onéy iego naświętſzéy/ iuż ták zránionégo/ Aż na ćiele nieználazł y mieyſcá cáłégo. SiebRozmyśl H2v, D.

»miejsce na ciele, ciała, w ciele« (4 : 2: 2): OpecŻyw 126v; [terpentyna] z głębokich mieſtcz ciała ciągnie ku ſobie wilkhoſci FalZioł III 28c, I 1c; KromRozm III F6v; BielKron 257; SkarŻyw 35; SiebRozmyśl D, H2v.

»miestce (jest) gołe« [szyk 6 : 3] (9): FalZioł I 2a, 27d, 118c, 146c; Mieſtcá gołe álbo blizny/ áby śierśćią poroſły. SienLek 180, 47v [3 r.], 180.

peryfr. »nadolne, niewieście, niskie miejsce« = narząd płciowy kobiety [szyk 8 : 1] (7 : 1 : 1): Y też ocżyma ſlonych rib/ albo kopyty końſkiemi: nadolne mieſtcze raz y dwa okadzić/ mocznie poruſza białem głowam ſwoię rzecż. FalZioł V 27, V 19b, d, 24, 24v, 25, 25v, 26; przeto tákich wód kąpánia leczą [...] choroby/ wſzákoż bárzo częſto w piérśiach/ w wątrobie/ w żołądku/ [...] w niewieśćich mieyſcách Oczko 25v.

»miestce osobliwe« (1): O rozmáitych niedoſtátkoch/ ktore ſye przydawáią y thędy y owędy po ćiele/ nieſzukáiąc ſobie mieſtc oſobliwych SienLek 124.

»pierwsze [= dawne] miestce« (1): Plaſtri ktore przywodzą członek wzruſzony na pierwſze mieſtcze. FalZioł V 106.

»miejsce prożne (a. wyprożnione)« = locus vacuus Modrz (3): Także gdy on wiatr żyły y też mieſtcza prożne w żołądku napełni tedy przeſtawa chęć iedzenia GlabGad K3v, K7; ModrzBaz 52.

»przyrodzone, prawe [= włαściwe] miejsce« (szyk 2 : 1] (3): FalZioł V 26v; á ieſli ſye dobrze nápárzyłá/ tedy iey záś máćicá/ ná práwym mieſtcu śiádłá po onym náćiągániu SienLek 116; StryjKron 345.

»miejsce przyrodzone« = prawdopodobnie narząd płciowy (1): ſkąd [...] do ſtáwów/ do kośći/ do nérek/ do mieyśc przyrodzonych fluxy/ á kto ie wyliczy? Oczko [40].

»słuszne miestce« (1): tho párzenie máćicę náćiąga/ ná ſłuſzne mieſtce. SienLek 116v.

»sw(oj)e [= właściwe] miejsce« = suus loeus Modrz [szyk 16 : 7] (23): FalZioł I 14a, 85b, III 3a, 13d, 29b, V 34; iż káżdy członek ná ſwym myeyſcu/ ſwym ſpoſobem ſtoyąc albo leżąc/ ſwego właſnego powinowátſtwá ſtrzeże KromRozm III F7; ModrzBaz 68v; SkarŻyw 567. Cf »miejsce mieć«, »na miejsce układać«.

»miejsce tajemne, skryte [= wstydliwe]« = secretior pars Vulg [szyk 15 : 7] (17 : 5): A gdy pani tego ſobie włożi wtaiemne mieſcze wywodzi vmarły płod z żywota. FalZioł I 23a, ++5d, I 1d, 9c, 20d, 101a (17); Leop 1.Reg 5/6, 12; y przybili mu ręce y nogi/ y mieyſcá táiemne przebodli SkarŻyw 188, 480 [2 r.].

»włas(t)ne [= właściwe] (jest) miejsce« (3): Trzecia ieſt flegma, z materiey mokrey á zimney, ta ma ſwe właſtne mieſtcze w płuczach. GlabGad E2; SienLek 29v; StryjKron 345.

»miejsce wolno« (1): ſrogim trądem záráżony ieſt: iſz ná położenie palcá/ mieyſcá w ćiele iego wolnego nie było. SkarŻyw 35.

»miejsce zwyczajne« (1): Boć będę nádſługowáł/ tey Pannie Lizydźie/ Iże mi brzuch ná mieyſce/ zwycżáyne nádeydźie. PaxLiz E3v.

Szereg: »punkt a(l)bo miestce« (2): Białe puncki [!] abo mieſtcza na paznochtach mgłoſć ſercza znamionuią GlabGad P4, D5.
W przen (2):
Zwroty: »w lube miejsce docisnąć« (1): iż gdzye kogo prawdá ſwięta iáko zły podkład w lube mieyſce doćiśnie/ iuż ſie káżdy o to pilnie ſtára/ iákoby [...] RejPos [323].

»trefić w boiące miejsce« (1): Nád to moy Dworzánin/ niechay [...] oſtrożnie mowi/ áby [...] chcąc k ſmáku czo powiedzieć/ áby nie trefił w bolące mieyſce. GórnDworz K6v.

α. Punkt trwania w bezruchu (4):
Zwrot: »z miejsca (a. z mieśc) (z)ruszyć (a. zruszać) się, zstąpić« [w tym: swego (2)] = removere se e loco PolAnt [szyk zmienny] (3 : 1): BudBib Iob 37/1; Bo ſmyſły zniknęły/ z mieśc sſtąpiły kośći GrabowSet R3; LatHar 292; wſzyſtkie ſtáwy z mieyſcá ſię ſwégo zruſzyły SiebRozmyśl I4v.
d. Na powierzchni ubrania lub ściany (11): á ſnadz y wyobrażenie oſob ich ná zacnych mieſtcach záwieſſone/ zá niełáſką twą pánie będzie wſſytkiem ludziem zmierzone. RejPs 107; GroicPorz n3v [2 r.], p2v; Leop Lev 13/54, 57; HistRzym 111; KochWr 40.

miesce czego [= gdzie coś jest] (1): A ieſliby po zeprániu było ono mieſce trędu [= plamy na tkaninie] przyćiemnieyſſym/ oderznie y oddzieli ie od cáłego. Leop Lev 13/56.

miejsce gdzie (2): vcżynił mu pocżeſność cáłowawſży ono mieyſce ná ſzácie/ gdzie było wyſzyto Tetrágrámmáton. BielKron 124v, 37.

W charakterystycznych połączeniach: miejsce na szacie, na ścienie; malować na [jakim] miejscu, nosić, przybity, przylepienie (2), zawieszony.

W charakterystycznym połączeniu przyimkowym: na miejscu (7).

3. Część, fragment tekstu; locus Miech, Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, JanStat (1642): FalZioł I 107c, 146d, V 57; MiechGlab 36; SeklWyzn 3, Gv; SeklKat E, L3v; MurzNT 8v, 103v; KromRozm II m2; KromRozm III A6, Hv [2 r.], Iv, I4v; LubPs M2v, aa4; GroicPorz dv, nn, nn żp; I tzemuś nie vkazał mieyſcá gdzie otym nápiſał ktory Ewánieliſtá KrowObr 19v, 20, 76v, 180 [4 r.], 231; RejWiz Cc4, Cc4v żp; Leop *A3v, 3.Esdr 6/23, Luc 4/17; ſpráwilichmy ku końcowi Reieſtr/ ku prędſzemu mieyſc potrzebnych znaleźieniu BibRadz *6, *4v, I 66a marg, 203c marg, 238d marg, 458c marg (10); BielKron 466v; GrzegRóżn Bv [2 r.], B4v [4 r.], C2v, C3v, C4 [2 r.], I3v; Mącz 233b, 490b; Thy wſzytki mieyſcá ktore tu wſpominamy/ [...] mowią o Synie vniżonym SarnUzn F6v, B6v, C5v, D3v, D7v, E (22); SienLek Vuu2v, Yyy; RejAp 24, 75v, Dd2 żp; GórnDworz B6v, G6, Q6v; GrzepGeom B4; RejPos 82, 271, 322; BiałKat 321; GrzegŚm 4, 17 [2 r.], 18, 19, 24 (12); KuczbKat 50, 170, 180, 210, 300 (11); RejZwierc 174v [2 r.], Aaa3; Ale wy y ſłowá Auguſtyná ś. nie ſpełná przywodźićie/ y mieścá ſkąd wźięte ſą okázáć nie śmiećie.WujJud 113v, 3v, 57, 37, 97v, 98 (18); RejPosWstaw [414]v, 44, [1432] marg; BudBib b2, b2v, I 8d marg, 154d marg, 467c marg; Troiákie iednego mieyſcá cżytanie o cżem pátrz niżey. BudNT przedm b2v marg; Lecż [...] prawdziwſze ſą kśięgi Láćinſkie/ oprocż kilká mieyſc BudNT Kk3, przedm b2v, b4v, b5v, b6 [2 r.], b6v (31); CzechRozm 7, 12, 15, 17v, 20 (58); ModrzBaz 5v, 18, 52v, 73; SkarJedn 89, 211; SkarŻyw 257, 385, 393, 497; StryjKron 66 marg, 380; W cżym ieſli ſię X. K. z tych ſłow obacżyć nie może/ niechże ſobie Ambrożego ná to mieyſce przecżyta CzechEp 290, 89, 151, 157 [2 r.], 160, 174 (16); NiemObr 21, 37 [3 r.], 40 [3 r.], 46 [3 r.], 47 [2 r.] (16); ReszPrz 41; LatHar 125, 201; Pilze Augultyn S. iż ſtárzy Arianowie/ áby nie muśieli przyznáć iż Chriſtus nie ieſt ſtworzeniem ále Bogiem: tedy to: mieyſce ták fáłſzowáli/ ſłowá rozrywáiąc WujNT 305, przedm 5 [2 r.], 14, 17, 21, s. 11 (155); WysKaz 16, 17, 25, 26, 28 (14); JanNKar E; SarnStat 625, 667, 1286, 1291, 1292; PowodPr 47; SkarKaz 204b, 350a, 420a, 549a.

miejsce czego [= gdzie coś jest] (3): Ale o Krolách było inſze mieyſce mowienia ModrzBaz 129; Cżuię po tętnie/ iż X. K. nátrąca nieco ſłowá Bożego/ w tey powieśći ſwoioy/ ále nie vkázuie mieyſcá żadnego/ tych ſłow ſwoich/ z ktoregoby wźięte były. CzechEp 349; SarnStat 106.

miejsce czego [= będące częścią czego] (68): KromRozm III F3; PSalm ten z oſobnyeh mieyſc piſmá ſwiętego ieſt zebrány. LubPs Z2; GroicPorz nn, nn2y, nn4, oo3v; KrowObr 180; BibRadz Act 8/32; GrzegRóżn B3, B4v, C2, C3v; SarnUzn C5, C6v, G3, G4; RejAp 4, 109, 197v; RejPos 207v; KuczbKat 305; WujJud 233, 241v; WujJudConf 34;. RejPosRozpr b4; RejPosWstaw 44 [3 r.]; BialKaz E3; CzechRozm 2v, 42, 57, 78v, 134 (12); SkarŻyw 538; CzechEp 155, 216; iáko X.K. mieyſce Pſálmu wtorego/ nie właſnie áni porządnie/ do rzecży ſwey przyſtoſował. NiemObr 21; Z tych ſłow páná Chriſtuſowych/ náucżyć ſię tego mamy/ iż wſzytkie ony mieyſcá Stárego teſtámentu/ ktore o iednym Bogu ſwiadcżą: Oycu Páná Chriltuſowemu [...] przywłaſzcżáć mamy. NiemObr 110, 32, 33, 46, 99, 110, 124, 162; ReszHoz 123; LatHar 67, 287; WujNT przedm 2, 7, s. 56, 171, Act 8/32 (8); WysKaz 15, 25, 28, 34.

miejsce czego [= dotyczące czego] (2): Práwá Boſkie iáſne o tym ſą ktorych mieyſcá ná brzegu przypiſuię, PowodPr 36, 83.

miejsce z kogo, z czego (32): LubPs ee5v marg; KwiatKsiąż E; SarnUzn D6, E2v; RejPosWiecz2 95v; GrzegŚm 16; RejPosRozpr cv; RejPosWstaw 44; BudNT przedm b3, Gg3; CzechRozm 86v, 41v marg, 43, 115v, 125 (9); SkarJedn 64; Gdźiebym też záraz Páwłá ś. opiſánie Antychriſtá 2.Teſſ.2. miał był wolą rozebráć/ y inlzych wiele mieyſc z Obiáwienia Ianowego przvpomionąć CzechEp 422; Ieſzcże iednoż tylko mieyſce przywiodę z Ignácyuſzá/ z tego liſtu do Filipeńlkich: gdźie [...] ták piſze NiemObr 123, 30, 45, 87, 93, 95, 115; WujNT przedm 25, s. 374; WysKaz 16; PowodPr 35.

miejsce przeciw komu, przeciw czemu (9): A ſłyſzyſz iż nie mowi zyednam álbo vproſzę/ ále vdzyáłam dla niego, (marg) Piękne mieyſce przeéiw błędom dziſieyſzego wieku. (‒) RejPos 294v; Czyniąc ſię rownym Bogu [Ioann 5/19].) Oto iáſne mieyſce przećiw Arianom/ iż Pan Chriſtus ieſt Bogu Oycu rowny/ y ſpołiſtny WujNT 323, 386, 553, 600, 717, 804, 828, 882.

miejsce o kim, o czym (19): GroicPorz v3, v4, nn, nn2v, nn4, oo3v; Ieſth teſz w Ewánieliey Swiętey iáwne mieyſce o żenie właſney Piotrá Swiętego. KrowObr 223v; SarnUzn B2; GrzegŚm 4; CzechRozm 14v, 20, 30, 138, 201; ieſt zámknienie tego mieścá o cnotách/ y o przycżynach dla ktorych Krole poſtánowiono. ModrzBaz 15v, 129; LatHar 285; WujNT 754; SarnStat 538.

miejsce czyje [= napisane przez kogo] [w tym; G sb i pron (13), ai poss (13)] (26): KromRozm III M8v; SarnUzn F3 [2 r.], F7v, G; KuczbKat 370; Długoby było/ kiedybych inſze mieścá ś. Auguſtyná/ Epiphániuſzá [...] y inſzych przywodźić chćiał. WujJud 240; BudNT przedm b8; á iákoż to iedno mieyſce Ezáiaſzowe ſmieią niektorzy głupſzy Zydowie od inſzych odrywáć CzechRozm 142v, 110v; StryjKron 627; NiemObr 77, 110; KochWz 135; LatHar 111, 246, 285; WujNT przedm 6, s. 4, 9, 470, 560, 584; WysKaz 24, 35, 38.

miejsce czyje [= dotyczące kogo] (1): A około Pręſcriptciiéy Grodzkiéy pámiętnym [!] iuż ſie powiedźiáło wysſzéy około mieyſcá Stároſtów SarnStat 937.

miejsce gdzie (92): SeklKat R2v; MurzHist Sv; KromRozm II o4, rv; Pięć mieyſc oſobnych tu w thym Pſalmye obácżić mamy. LubPs T marg, Q4 marg, Z; KrowObr 14, 223v; Przyſtoſowálichmy ſię ku onym mieyſcam kthore ſą v Ieremiaſzá y v Zácháryáſzá/ kędy prorocy názywáią Kryſtuſá látoroſlą niebieſką BibRadz. II 32b marg, *5v, I 1 marg, 313d marg; BielKron 196, 266; Y tyſiąc. inſzych tym podobnych mieyſc/ ná káżdey karćie w Bibliiey ieſt. GrzegRóżn C3v; OrzQuin L4; LeovPrzep G2v; pátrząc ia ná to mieyſcá w Autorzech/ s kthorych co wziął Káſtiglio/ tákiem piſał GórnDworz B4v; RejPos 15v, 89v; RejPosWiecz2 94v; BiałKat 296; GrzegŚm 4, 15, 52, 66; RejZwierc 174v [2 r.]; RejPosRozpr b4, cv; BudBib b2v, c4; BiałKaz E3v; BudNT przedm b3, b4 marg, b4v [2 r.], b5v, b6v [3 r.] (21); CzechRozm 4,. 45, 196v, 201; PaprPan A3; ModrzBaz 142v; SkarJedn 71, 279; SkarŻyw A5v; StryjKron 380; CzechEp 155, 180; NiemObr 27, 30, 35, 45, 47, 96, 115; LatHar +++2, 192 marg, 285, 682; RybGęśli A4; WujNT przedm 5, 15, s. 13, 211 marg, 404 (8); 34, 35; SarnStat 751, 781 marg, SkarKazSej 686b.

W połączeniu z przytoczeniem (36): BibRadz Act 8/32; Tákże y ono mieyſce/ Oćiec we mnie á ia w nim/ przećiwko Oycem wſzytkim zárzuca/ áni chce áby o Iſtnośći było rozumiáne. GrzegRóżn I2v, B3v, C2, I2v [4 r.], I3 [2 r.]; SarnUzn D2v, E2v; GrzegŚm 15 marg, 19; KuczbKat 410; Y ná ono mieśce Pſ. 93. Chwalćie podnożek nog iego: ták mowi WujJud 176v, 203v, 233, 241v; RejPosRozpr cv; BudNT przedm b5v; CzechRozm 143v marg; SkarJedn 279; StryjKron 380; NiemObr 110, 122; LatHar +8, 111; WujNT 171, Act 8/32, s. 483; WysKaz 16, 28, 35; SarnStat 625; SkarKaz 549b.

W połączeniu z dokładną lokalizacją (94): GlabGad N5v; SeklKat K4v; LubPs Z; BibRadz I 313d marg; GrzegRóżn Bv marg; SarnUzn B2, [G2]; BiałKat 8v, 103v; GrzegŚm 15; WujJud 176v, 203v; RejPosRozpr cv; RejPosWstaw [212]v; BudNT przedm b3, b5v, c marg, cv, c2 (11); á zaſzći ſie nie doſyć doſtátecżne zda ono mieyſce. Iere. 31. 31. 32. 33. 34. y z wykłádem iego CzechRozm 92v, 4, 9v, 36v, 47, 50 (33); SkarŻyw 91, 120, 320 [2 r.], 393, 457, 602; StryjKron 380; A iż ſię mieyſcá tego Hebr. 1. zmianká ſtałá/ z ktorego mię też X.K. ſtrofuie y dźiwnie nośi/ tedy mu też tu krotko ná to odpowiem CzechEp 266, 41, 116, 131, 133, 160, 296, 344; iáko oſobliwie [...] mieyſce do Koloſeńſkich roz. 2. o tym vcży y przeſtrzega. NiemObr 79, 27, 30, 35, 45, 47 (10); LatHar 263, 285; WujNT 4, 271, 552, 763, 827; WysKaz 34, 35; SarnStat 496.

W połączeniach szeregowych (2): Pocżnę od Lutherá/ w ktorego kſięgách/ iedney ſnadź kárty nie przecżytaſz/ żebyś piſmá piſmu/ mieyſcá mieyſcu/ wykłádu wykłádowi/ rożnego y przećiwnego nie nálazł. ReszPrz 55.

W charakterystycznych połączeniach [w połączeniach z przyimkiem zawsze z dodatkowym określeniem]: miejsce (miejsca) apostolskie (2), ciężkie, dowodne, (z) ewanjelijej (w ewanjelijej) (8), jasne (8), jawne (2), (z) ksiąg (w księgach) (12), (z) listu (w liście) (10), mowiące (mowienia) (2), naznaczone (oznaczone) (14), nieszkodliwe, (z) Nowego (Starego) Testamentu (4), osobliwe (9), osobne (5), pewne (4), piękne, pi(e)rwsze (3), (z) Pisma (Świętego) (w Piśmie) (71), potrzebne (4), prorockie ((z) proroka) (4), przeciwne (4), przednie, przytoczone, przywiedzione (4), (z) psalmu (w psalmie) (10), rozmaite, [jak] rozumiane (7), sfałszowane (pofałszowane) (2), słow (w słowie bożym, pańskim) (3), trafne, wyjęte [skąd] (2), wykładane (wyłożone) (4), znaczne (3), źrzetelne; argument miejsca, (prze)czytanie (3), obrona, pojęcie, porządek, przywiedzienie (3), (wy)rozumienie (15), solucyja, uważenie, wiadomość, wykład(acz) (wykładanie, wylożenie) (15), wyprawienie, wywod, zamknienie, znak (naznaczenie) (6); miejsca dołożyć się, dotyczyć się, naciągać (3), tknąć się (2), używać (używanie) (8); do miejsca cytować, przyłożyć, przywodzić, ściągać się, udać się, zabieżeć; z [= na podstawie] miejsca (o)baczyć (9), dowodzić (dowieść (się), dowod) (16), doznać (poznać) (8), kwestyją ruszać, (p)okaz(ow)ać (się) (16), podpierać, (z)rozumieć (5), świadectwo, twierdzić, (na)uczyć się (nauczać, nauka) (5), upatrzyć, urość, uwłoczyć, widzieć (2), wyczerpnąć, zamknienie czynić; miejsce (miejsca) brać (na pomoc) (3), ciągnąć (2), (prze)czytać (12), (s)fałszować (12), mieć ([za co, za jakie, na co]) (18), mieć na pieczy (w pamięci) (2), pogotowiu, (z)naleźć (najdować) (8), naprawować (naprawić) (3), nicować (2), obaczać (obaczyć) (2), objasni(a)ć (5), (p)okaz(ow)ać (ukaz(ow)ać) (15), opuszczać (4), ozdobić, w pamięć wbić (wziąć) (2), (przy)pis(ow)ać (spisać) (7), w podeźrzenie (w wątpliwość) przywieść (przywodzić) (4), powiedzieć (powiedać) (2), powiszować, przekładać (przełożyć) (4), przypominać (wspominać, przypomionąć, przypomnieć) (8), przytaczać (wtoczyć) (3), przywodzić (przywieść) (27), rewidować, rozebrać, rozszerzyć, (z)rozumieć (wyrozumieć) (22), (przy)stosować (4), ku świadectwu brać, tłumaczyć, uważyć (rozważyć) (4), wykładać (wyłożyć, złożyć) (75), wyszpocić, wywracać (wywrocić) (4), zgadzać, (na)znaczyć (6); na miejsce (miejsca) mowić (3), (na)pisać (przypisek) (43), (od)powiedać (odpowiedzieć) (6), wykładać (wykład dawać) (2), wywodzić, wyznawać; rozumieć się przez miejsce; miejscem dowieść, pokazać, wymawiać; zgadzać się z miejscem (2); na miejsca czytać (12), mowić (wymawiać, namowę mieć) (121), (o)mylić (omylać) się (5), (na)pisać (opis(ow)ać, przypisować, wypisać, (na)pisany, opisany, piszący) (96), (o)powiedać ((o)powiedzieć, odpowiedzieć, rozpowiedzieć, (o)powiedziany) (82), powtorzyć się (powtarzać, powtarzanie) (4), prawić (6), przypominać ((w)spominać, przepomnieć, przypomnieć, wspomnieć, przypomionąć, wspomniany) (24), rozumieć (się) (rozumian) (21), (wy)rzec (4), stać (13), świadczyć (wyświadczać, świadectwo przywodzić a. dawać) (19), (na)uczyć (się) (nauczać) (24), upominać (napominać) (11), wykładać (wylożyć, wykład obracać) (13), wynaszać, wyrazić (wyrażać, wyrażony) (5), wyznawać (6); o miejscu mowić, rozumieć (4), świadectwo, wątpić; miejsce mowi (2), objaśnia, podpiera, pokazuje, pomaga (2), potępia, przestrzega, rymuje się, służy (8), stosuje się (2), strofuje, ściąga się, świadczy (6), uczy (3), wykłada się, zamyka (się) (2).

W charakterystycznych połączeniach przyimkowych: na miejsce (20), w miejsce (4); na miejscu (885), w miejscu (6).

Zwroty: »na insze miejsce odkładać« (1): Inſze [rzeczy] ná inſze mieyſce odkłádam. A teraz dáley w zácżętey rzecży poſtąpię. CzechEp 163.

»na jedno miejsce znieść« (1): thák iż wſzytki ſtárego teſtámentu kſięgi zdawná od kośćiołá przyięte ná iednochmy mieyſce znieſli BibRadz *5v.

Wyrażenia: »podobne, rowne (jest) miejsce« [szyk 11 : 10] (19 : 2): GrzegRóżn A4v, Bv marg, C3v; WujJudConf 34; RejPosRozpr b4; RejPosWstaw [212]v; BudBib I 361c marg; BudNT przedm b4v, c7, Kk5v; CzechRozm 30; Dáley záſię [...] ſą Concordántiae ábo mieyſcá podobne ták z Nowego iáko y z Stárego Teſtámentu popiſáne WujNT przedm 25, s. 4, 5, 211 marg, 374, 533 (9); WysKaz 28.

»miejsce (jest) skażone (a. miejsca pokażone), psowane; miejsce (ze)psować; skażenie miejsca« (7 : 1; 6; 1): Mieyſcá do Theſ. ſkażone/ w obu liśćiech. BudNT przedm b4v marg, przedm b6v marg [3 r.], c5v marg, c7 marg, c7v marg; CzechRozm 137, 167, 201v; WujNT przedm 5, 7,14, 25, s. 305.

»sw(oj)e miejsce« [szyk 62 : 5] (67): A ták co v ſtarego wykłádácżá nie porządnie pomieſzano y powiſzowano było/ tedychmy to ná ſwe mieyſcá porządnie wſtáwili BibRadz *5v, *5v; To bácząc iż mocnieyſzym mocnieyſze przepuſzczenie czynić. O ktorych ſwe mieſtce będźie. SienLek 38; GórnDworz Yv; LatHar 682. Cf »na swym miejscu«, »w swym miejscu«.

»miejsce (jest) trudn(iejsz)e (a. przytrudniejszym)« [szyk 16: 4] (20): MurzHist Sv; KromRozm II r4v; BibRadz *5v [2 r.], I 1 marg; Nie iedno mieyſce piſmá ma wykłádáć więcey mieyſc. Ani też mieyſce trudne ma obiáſnáć [!] te kthore ſą iáſne. SarnUzn G4, G4; WujJudConf 34; BudBib c4; BudNT Ff8v; CzechRozm 137v; CzechEp 136,151, 155; NiemObr 81, 96; WujNT przedm 2, 25, s. 211 marg, 804.

»miejsce wątpliwe« (1): Acz tedy w Bibliey náſzey Láćińſkiey poſpolitey ſą niektore omyłki ábo ráczey rożne czytánia y mieyſcá wątpliwe: wſzákże nie máſz w niey błędu ani fałſzu żadnego vmyślnie wtrąconego WujNT przedm 5.

Szereg: »miejsce i słowa« [szyk 2 : 1] (3): RejAp 201; BudNT Ff6; Táć ieſt y ś. Doktorow náuká z tegoż mieyſcá y ſłow Páńſkich: (W domu Oycá mego wiele ieſt mieſzkánia:) SkarKaz 549b.
Wyrażenia przyimkowe: »do miejsca tego« = tam (1): Tám o tym/ gdy do mieyſcá do tego zábieżą. Teraz o tych powiedzmy/ Co ludziom nie práwi KlonWor 71,

»od tego miejsca« = stąd (1): od thego mieyſcá pocżyna ſie Pſalm dzyeſiąty. LubPs C2.

»z inych miejsc« = skądinąd (1): Czo Káſtiglio ábo ex conuiuio de amore, ábo ex Phaedro, ábo y z inych mieyſc wyciągnął/ opuśćiłem GórnDworz B5.

»z tego miejsca« = stąd (2): Y wierzę że ten rozdział Kredá ieſth wzięty s tego mieyſcá. SarnUzn F8v; SarnStat 1274.

»na to, ono miejsce« = tam [szyk 3 : 1] (3 : 1): kiedy ná to mieyſce przyſzedł: nie ieſt onym BOgiem náde wſzyſtko. X.K. ważył ſię z ſwego przydáć NiemObr 122.

~ Ze zdaniem podrzędnym [gdzie] (3): a gdy przyſſedl na mieſce ono gdzie piſano: Duch ſwięty na mnie/ dlá tego pomazál mię/ ij kazatz vbogim bog ocietz poſlál mię. OpecŻyw 39v; BielKron 115, 207. ~

»na [ilu] miejsc(ach)« (169): A nye tylko ty vrzędy ktore tu Páweł ná obu mjeyſcu ſpomina/ Kryſtus przez ápoſtoły koſcyołowi dał KromRozm III H; KrowObr 3; BibRadz *5v; SarnUzn F5; RejAp 155v; BudBib I 316c marg; Ine omyłki tych zacnych tłumácżow mijam/ ktorym ſię iednak nie dziwuię/ że ſię ná kilku mieyſcách ſpotknęli/ gdyż przyzwoita 1udziom omylać ſię BudNT przedm c2; CzechRozm 113v, 128v [2 r.], 150v, 155, 196v; Euzebius Cezáryiſki kośćielny Hiſtoryk ná kielu mieiſc powiáda SkarJedn 89; StryjKron 462; CzechEp 192, 216, 316; LatHar 56, 192 marg, 664; WujNT przedm 11; WysKaz 14. Cf »na wielu miejscach«.

»na drugim, in(sz)ym (a. innym) miejscu (a. drugich itp. miejscach)« = gdzie indziej; alias, alibi, alio loco (aliis locis), alio in loco Modrz [szyk 456 : 4] (260 : 200): OpecŻyw 168v; PatKaz I 10; PatKaz II 46; PatKaz III 146; GlabGad N5v; SeklKat K4v, R2v; KromRozm I C4, Dv, F3v, G3, Hv (8); MurzHist S3v; KromRozm II iv, 12 [2 r.], 12v, m4, o4 (11); KromRozm III Ev, G8v, H4, K, M8 (8); GliczKsiąż B7; LubPs H3v, P2v; GroicPorz h2, k4; KrowObr B4, C4v, 3 [2 r.], 3v, 14 [4 r.] (52); BibRadz *5v, I 6d marg, 28c marg; OrzRozm G4; BielKron 73v, 82, 132v, 134 [2 r.], 134v (9); GrzegRóżn D2v, I2, I2v, I3; OrzQuin L4, M3, N4; SarnUzn D3v, D6v, H3v; SienLek 10; RejAp 4, 24, 29, 40v, 43 (11); RejPos 6v, 13v [2 r.], 29, 41, 43v (45); Thęż rzecż ieſzcże y ná drugim mieyſcu Páweł s. przypomina RejPosWiecz2 93v, 94 [3 r.], 94v; BiałKat b2v [2 r.], 3v, 8v, 91, 103v (17); o cżym też maſz y Ezai: XXXViij. wierſz XViij. y ná inſzych mieyſcách. GrzegŚm 10, 12, 15, 26 [2 r.], 32, 35, 45; KuczbKat 55, 75, 220, 280, 320, 325; RejZwierc 11, 11v [2 r.], 74; Y ná inſzym mieyſcu/ tenże Auguſtyn ś. ták piſze WujJud 116v, 22, 23, 28v, 39v, 40 (25); WujJudConf 125, 197v; RejPosRozpr b3, h3v, b4 [2 r.], b4v, c (9); RejPosWstaw [212], 22, [413]v, [1103]v, [1433], [1434]; BiałKaz Cv, D4v, E3v, F4, Gv; BudNT Ii8v; CzechRozm 4v, 6, 9v, 28 [2 r.], 32 (27); ModrzBaz 12v, 19v, 30v, 39, 72v [2 r.], 76, 109v; SkarJedn 5, 13, 33, 40, 67 (26); SkarŻyw 91 [2 r.], 120 [2 r.], 320 [2 r.], 457, 596, 602; StryjKron 95 marg, 380; CzechEp 30, 41, 116, 131, 133 (27); NiemObr 43, 45, 53, 162; ReszPrz 9, 35, 37, 47, 48 (9); Y ieſzcże ná drugim mieścu Bázylius S. ták mowi WerGośc 244, 215, 244, 258, 267; WerKaz 287, 293, 295, 298, 301; PaprUp E2v; Phil M3, N4; LatHar 67, 120, 193, 195, 302, 377; KołakSzczęśl A2; WujNT przedm 19, 22, 23, 31, s. 12 [2 r.] (33); WysKaz 4, 30, 33; JanNKar B4; SarnStat 475, 751, 753, 776, 1299; PowodPr 8; SkarKaz 41b, 79b, 80b, 243b, 275a (17); KlonWor ded **4.

~ W połączeniu z dodatkowym zaimkiem przysłownym miejsca [w tym: gdzie (5), tam (1)] (6): KrowObr A4v; iáko [Słowo] było y ieſt y będzye ná wiek wiekom/ to ſie iuż tám ná inſzych mieyſcách komu tego potrzebá dowiedowáć może. RejAp 162, 4; RejPos 4, 68, 122.

Ze zdaniem podrzędnym (1): A cieſz ſie onym co Dawid powiedział [...]. Albo ná drugim mieyſcu gdzie powiedział RejPos 46v. ~

»na jednym miejscu« = w tym samym miejscu, nie w wielu miejscach (8): GrzepGeom L3; KuczbKat 265; Tenże przepowiádánie Ewányeliey nie ná iednym mieyſcu zowie vſługowániem. RejPosRozpr c3; CzechRozm 137; SkarJedn 72; NiemObr 75; WujNT przedm 11.

~ Szereg: »raz i na jednym miejscu« (1): że rzadkiego przekłádácżá naydzieſz ktoryby raz y ná iednym mieyſcu ſłowá ktore przełożywſzy w to miał po[tr]áfić/ áby záś Potym onęſz rzecż tłumácżąc y ſłowá oneſz przekłádáiąc ták ie przełożyć miał/ iáko ie przełożył był pierwey. CzechRozm 128v. ~

»na jednym, (nie)ktorym miejscu (a. jednych miejscach)« = gdzieś; in quodam loco Vulg; alicubi PolAnt (24 : 6): KromRozm II q4; KromRozm III G8v, K; Diar 48; KrowObr 20, 52, 187v; Leop Hebr 2/6; BibRadz Hebr 2/6; BielKron Mmmm2; SarnUzn D3v, F4; SienLek 10; Auguſtyn ś. ták ná iednym mieścu piſze WujJud 188v; CzechRozm 7; SkarJedn 67, 90, 282; CzechEp 132, 185, 296; NiemObr 95; ReszPrz 55; WerGośc 268; Wychwalić ſye niemoże Cicero ná niektorym mieyſcu Wiérſzá Enniuſowégo KochWr 26; LatHar 263; WujNT 551, Hebr 2/6, 4/4; SarnStat 751.

»na ktorym miejscu« = gdzie (3): KuczbKat 75; Quoviscunque loco potes hunc finire libellum, Możeſz ti xiąſzki skończić ná którim ći ſie yedno mieyſcu podoha. Mącz 344d; KrowObr 179.

»na ni(e)ktorych, pewnych miejscach« = gdzieniegdzie [szyk 19 : 2] (20 : 1): DiarDop 101; I toćby ieſztze muſiáła być nieprawdá/ co Paweł Swięthy ná niekthorych mieyſcách piſze. KrowObr 155, 110; BibRadz *5v; BielKron 82, Mmmm2; BudNT przedm b2, k. Ff6; CzechRozm **7; SkarŻyw 129, 206; StryjKron 245; KochFragJan 4; LatHar kt, 632 marg; RybGęśli A4; WujNT przedm 3, 4, 20 marg; SarnStat 299, 753.

»na rozlicznych, roznych, rozmaitych miejscach« = w wielu miescaeh (6:3:2): PatKaz I 12; RejAp 19v; OBiβtnic rozlicżnych ſámego iedynego Boſtwá/ ieſt ná rozlicżnych mieyſcách wiele nápiſánych RejPos 1v, 352; CzechRozm 64v; GostGosp 166; LatHar +4v, +++2 [2 r.], 264; WysKaz 3.

»na swym (a. swoim) miejscu (a. swoich miejscach)« = suis locis Modrz [szyk 56 : 5] (61): BibRadz *5v; Goski ktv; BielKron 7v, 9v, 61, 75, 159 (22); SienLek 4, 33v, 52, 77, 142v; BiałKat 10v, 236; GrzegŚm 31; KuczbKat 115, 205, 300, 320, 365; BielSpr 37; WujJud 1v, 246v, 253; RejPosWstaw [1434]v; MycPrz II C2v; ModrzBaz 18v, 30; Oczko 28v; MWilkHist Bv; O cżym iżem ná ſwym mieyſcu indźiey piſał/ tu ſię tym báwić nie będę. CzechEp 307, 10, 107, 151, 234, 265, 336 [2 r.]; O czym będźie ſzerzey ná ſwych mieścách. WujNT przedm 7, przedm 8 [2 r.], Xxxxx3; PowodPr 58, 81.

»na tym(że), onym miejscu (a. tych miejscach)« = tu; tam(że); in loco Vulg; eodem a. hoc in loco Modrz [szyk 125 : 1] (124 : 2): OpecŻyw 54v; FalZioł I 25d; KromRozm III M6v, O2; GliczKsiąż B7; LeszczRzecz A2v; BibRadz I 5d marg, 28c marg, 308c marg, II 29d marg, 108a marg; SarnUzn C5, D2v, G, [G2]v; LeovPrzep G2v; GórnDworz B4, Dd8; RejPosWiecz2 95; GrzegŚm 19; KuczbKat 10, 55 [2 r.], 105, 125, 185 (9); WujJud 173v; BudBib I 359a marg; BudNT przedm cv, c7; CzechRozm 37, 39v, 47, 63v [2 r.], 136v, 154v; ModrzBaz 39, 98; SkarJedn 76, 77, 115, 119; SkarŻyw 242, 337, 602; Y ſam Auguſtyn przez Bogá ná tym mieyſcu/ z inſzymi Szkoláſtikámi/ rozumne oycá CzechEp 276, 132, 155, 180, 278, 374, 421; NiemObr 30 [2 r.], 45 [3 r.], 46, 47, 78 [2 r.], 109, 117; KochWr 25; Krwiámi názwano ná thym mieścu w Greckiey y Zydowſkiey Bibliey grzechy LatHar 165 marg, +8, 125; WujJud 68, 288, 483, 534, 536 (8); SarnStat 475, 684; VotSzl D2.

~ W połączeniu z dodatkowym zaimkiem przysłownym miejsca [w tym: tu (27), tam(że) (12)] (39): FalZioł V 32; Leop Rom 9/26; BibRadz I 1a marg, 2a marg, 13b marg, 346a marg, 351a marg, II 34c marg; RejAp 170 [2 r.]; GórnDworz B4, O3; RejPos 44, [77]v, 89v, 260; GrzegŚm 33; BielSpr b4v; WujJud 154; WujJudConf 102v; RejPos [213]; Abowiem to náprzod fałſz/ żeby tám ná tym mieyſcu laſká niewolą iáką znácżyć miáłá CzechRozm 167, 42, 50, 51, 63, 64, 75v, 201; CzechEp 276, 294, 376; NiemObr 22, 119; KochWr 37; KochCz B2; SarnStat 321, 757; Tu záś ná tym mieyſcu Pan IEZVS do kwáſu nie onego ſtárego/ ále do nowego kroleſtwo Boże przyrownywa. SkarKaz 84b.

Ze zdaniem podrzędnym [w tym: gdzic (3), kędy (1)] (4): FalZioł I 25c; Leop Rom 9/26; Co znácży/ że te dwie ſłowie/ zá mną/ máią w texćie ná tym mieyſcu gdźie gwiazdká ieſt/ czwory kśięgi ſtáre Láćińſkie ręką piſáne WujNT przedm 24, przedm 28.

Szereg: »tu i na tym miejscu« (1): Gdyż to y opowiedzyeć przez Proroká racżył: iż tácy będą iáwnie wſzytko widzieć y ſłyſzeć/ á nic nie zrozumieią. Ták iáko tu oto y ná tym mieyſcu y z zwolenniki ſwemi obchodzić ſie racży. RejPos 313v. [Ponadto w połączeniu z dodatkowym zaimkiem przyłownym 27 r.]. ~

»przy tym(że) miejscu (a. tychże miejscach)« = tam (4): Pátrzay też ná quotiſatią ſtárą dawną przy thychże mieyſcach położoną SarnUzn E; SarnStat 1304.

~ W połączeniu z „tamźe” (2): RejPos 6; támże ten Auguſtin s. przy tymże mieyſcu piſze RejPosWiecz2 95v. ~

»na wielu (a. wiele) miejsc(ach)« [szyk 145 : 1] (146): SeklKat R2v; Tákże ofyáry yákye Bog lubi/ przez Dawidá ná wyelu myeyſc dawa znáć KromRozm II 12v, b2, 12, v v; KromRozm III E2, H8v; KrowObr B, 26, 64v, 72, 87v, 182v, 212; BibRadz *4v, *5v, I 273v; BielKron 46, 157v, 463; KwiatKsiąż H2v; LeovPrzep kt, G2v; RejAp BB6v, 24v, 32v, 66v, 84v (12); RejPos kt, 3v, 5v, 15v, 26v (32); BiałKat 46, 73v, 123v, 243v, 296, 345v, 373v; KuczbKat 220, 250; RejZwierc II [2 r.], 167v; WujJud 97v, 149v, 192v, 198v, 244v; BudBib bv; BiałKaz F3v; BudNT kt, przedm cv; CzechRozm 5v, 62v, 64, 69v, 83v (14); ModrzBaz kt, 135v, 142v; SkarJedn 64, 69, 72, 90, 92, 110, 111; SkarŻyw 91, 393, 602; o tym mamy ſzerokiemi ſłowy Moiżeſzá ná wielu mieyſcách piſzącego. CzechEp 117, 40, 136, 142, 191, 196 (11); NiemObr 93; ReszPrz 32, 37, 44; WerGośc 268; LatHar 124, 664; WujNT przedm 2, 10, 11, 17 [2 r.], 27 (10); SkarKaz 2a, 279a, 384a.

»na wszytkich miejscach« = (1): Gdyż piſmá ich/ y wykłády/ máło nie ná wſzytkich mieyſcách/ trudnieyſze y záwikłáńſze ſą/ niż ſámo ſłowo Boże CzechEpPOrz *4.

»na wszytkich inszych miejscach« = wszędzie indziej (1);~ Ze zdaniem podrzędnym (1): Ale iż ná wſzytkich inſzych mieyſcách/ gdźiekolwiek ieſt zmiánká vkázowánia ſię tego Bożego: [...] Aniołom to Dioniſius przycżyta CzechEp 263. ~

»na żadnym miejscu« = nigdzie (2): Abowiem nietzytamy tego/ ná żadnym mieyſcu/ áby kiedy pánná pożądáłá y ſſukáłá od nas ćći Boſkiey KrowObr 153.

~ Szereg: »nigdy, na żadnym miejscu« (1): Bo co mowiſz/ iż Bogá oycá nigdy ná żadnym mieyſcu nie zowie piſmo ś. żywotem wiecżnym CzechRozm 63v. ~

»w drugich miejscach« = gdzic indziej (1): Będąć przycżyniáć do słowá mego/ w drugich mieyſcách też vymowáć z niego ArtKanc P7v.

»w jednym miejscu« = nie wielu miejscach (2): Pothym kſięgi nowego przymierza/ w iednym mieyſcu porządkiem ſwym zamknąć ſię ie nam zdáło BibRadz *5v; GostGospSieb +3v.

»w kilka (L) miejsc« (1): gdźie oto widźiſz iż ſie zda być w tych kilká mieyſc [,..] wielka niezgodá y ſámego iedno Pilárzá z ſobą CzechRozm 149.

»w swym miejscu« (1): O tzym tam ſzerzey ſwiadtzy w ſwym mieyſcu Kroniká. WierKróc B2.

»w tych miejscach« = tam (1): OKOLICZNOSCI zſtrony wieże/ gdźie ſzláchćicowi więźienié ſkázuią. Pátrz w tych mieyſcách. Tit Homicidium. Sta. 16. SarnStat 496.

a. Pozycja litery w wyrazie (6): A ieſliby Literá ná mieyſtcu ſzkodliwym byłá odnowioná/ kthora by iákie podeźrzenie przynośiłá/ táki lilt ma być odrzucon. GroicPorz y3.

miejsce czego [= gdzie coś być powinno] (1): Antistoechon, Gdy yedná literá drugiey mieyſce otrzyma. Mącz 11d.

Wyrażenia przyimkowe: »na drugim miejscu« = gdzie indziej (1): [Y] Ná drugim záś mieyſcu, odmięnia iuż náturę ſwoię w diphtong JanNKar G,

»na ktorym miejscu« = gdzie (1):

~ Szereg: »gdzie i na ktorym miejscu« (1): przypátrowáć ſie będźiemy, [...] zkąd co, iáko, gdźie, y ná którym mieyſcu litery któréy y iákiéy vzywáć JanNKar B3. ~

»na tym miejscu« = (2): Do tego przydáć ſie może Reieſtr, nie Regeſtr [...]. Bo ácz z Láćińſkiégo idźie, ále w Polſkim iuż ná tym mieyſcu, odmięnia ſie /g/ w litery /i/ JanNKar E4.

~ Ze zdaniem podrzędnym (1): Bo [i, y] kiedi pred nimi [inszymi literami] idą/ odmieniaią ſye kasda w ſwą naturę/ [...] iako to na tim mieścu/ kiędi ŗekę/ baby/ to ieſt/ ſtáre sony/ a babi/ co po łaćinie obſiericatur: iuz tu inaczéy b brmi JanNKarKoch G2. ~

4. Ograniczony wycinek przestrzeni (przeważnie w jakimś pomieszczemu) dla jednej osoby, przeznaczony przede wszystkim do siedzenia, rzadziej do stania lub leżenia; siedzenie, krzesło; locus Vulg, Mącz, PolAnt, Modrz, JanStat; αccubitus PolAnt, Modrz; discubitus PolAnt; sedes Modrz (173): GliczKsiąż C5; Leop Luc 14/22; BielKron 37v, 232v; Cubile, Pościel/ też mieiſce ná którym ſie we dnie przeſypiáyą. Mącz 70a; BudNT przedm bv; Ludzi choć w nocy było wſzytki mieyſcá pełne StryjWjaz C; WujNT Luc 14/22; SarnStat 113; KlonWor 50.

miejsce komu (1): Mieyśce w Rádźie Miſtrzowi. SarnStat 1094 marg.

miejsce na czym [= uczestnicząc w czym) (8): MurzNT Luc 20/46; BielKron 232; RejPos 200v; BiałKat 288v; WujNT Mar 12/39; Ná Sądźiéch álbo Rocech Ziemſkich [...] Sędźiá źiemſki Oświęćimſki niech ſwé mieyſce dźierży SarnStat 1212, 742, 1212.

miejsce czyje [= gdzie ktoś jest (był), przeznaczony dla kogoś] [w tym: pronposs (35), G sb i pron (11), aiposs (7)] (53): GroicPorz bv; Leop 1.Reg 20/19, 25, 27; OrzRozm I2; BielKron 103v, 452v; RejPos 162v; O mieyſcách Conſiliarzów y Poſlów. SarnStat 1041 marg, 36 [2 r.], 1013 [2 r.], 1028 marg, 1140, 1212. Cf »miejsce sądowe«, »swe miejsce«.

miejsce gdzie (22): BielKron 407v; Fori, [...] łáwy/ podpory á mieyſcá z których ná gry pátrzano v Rzimianów/ ná wielkim rynku. Mącz 134a, 312c; RejPos 200v; KochMon 34; WerGośc 230; SarnStat 36 [3 r.], 1013 marg, 1028, 1063 [2 r.], 1094 marg (12); ZapMaz II G 97/90. Cf »miejsce za stołem«.

W charakterystycznych połączeniach [w połączeniu z przyimkiem zawsze z dodatkowym określeniem]: miejsce biskupie (biskupsiwa) (2), konsylijarzow, panow (2), podsękowe, poslow, wzgardzone, zacne; miejsce na kolacyjej, na sejmie, na wieczerzy; miejsce w kościele (2), przy piecu, w radzie (między (pany) radami, panom radom, rad)(14), w senacie; miejsca domagać się (2), dzierżeć się, proszący; ubiegać się do miejsca; powieść ku miejscu; miejsce mie(wa)ć (3), przyprawić, ukazać; cisnąć się na miejsce (4), pomknąć się, stawić się, wniść; o miejsce za łby chodzić; stanąć ((prze)stawać) na miejscu (3); w miejscu stać.

W charakterystycznych połączeniach przyimkowych: na miejsce (15); na miejscu (47), w miejscu (1).

Zwroty: »miejsce brać« (1): Wſzyſcy ná nogách ſtali/ y ſwe mieyſcá bráli. KochOdpr C2v.

»miejsce dać, naznaczyć (a. naznaczać); miejsce naznaczone« [w tym: dać i naznaczać (2); komu (8)] = locum dare Modrz (4 : 4; 3): Tej Wenus miesce przeciw Parisowi dała KochMon 34; ModrzBaz 56v; Blſkupowi Wendeńſkiemu [...] mieyſce w Rádźie wedle X. Biſkupá Kámienieckigo náznáczamy. SarnStat 36, 36, 1028,1041 [2 r.], 1063, 1192.

»dać, uczynić [komu] miejsce; [komu] ma być miejsce dano« = wstać, aby ktoś usiadł; dare locum Vulg [szyk zmienny] (5 : 1; 1): OpecŻyw 62v; BielKron 407v; ſam wſtał/ y drugim wſtháć/ á owym co ſtali/ vcżynić mieyſce kazał GórnDworz Q6v; vſtęṕ ſie á day temu mieyſce. RejPos 225; BudNT Luc 14/9; WujNT Luc 14/9; GrabPospR K3v.

»miejsce dzierżeć, trzymać« = locum obtinere PolAnt (3 : 1): aby żadny wyſſzego mieſtcza nad ſtarcza niedzierżał. BielŻyw 27; BudNT Luc 14/9; SarnStat 1212 [2 r.].

»obrać mieśce; wybranie mieśca« = discubitus Vulg (1; 1): Leop Eccli 41/24; obrawſzy ſobie mieśce przy piecu/ tám vśiadł. WerGośc 230.

»położyć na miejsce; położyć się (a. lec) na miejscu« [szyk zmienny] (2; 2): FalZioł V 36v; Sálo.[mon] zmętzony od tzućia położył ſie ná ſ[wy]m mieſcu. March2 D3; RejPos 162v; Day mi ſyná ſwego/ W krotkim cżáſie weźmieſz záś/ odemnie żywego. Wziąwſzy go wnioſł ná ſalę/ tám gdzye w then cżás mieſzkał/ Y położył ná mieyſce HistHel B2v.

»posadzić, posadzon, posadzenie na miejscu; na miejstce wsadzić« = positio, situs BartBydg [szyk zmienny] (2 : 1 : 1; 1): Elzbieta poſadzila Marią na mieſtzu wyſſem OpecŻyw 11v; HistJóz D2 [2 r.]; BartBydg 145b; GroicPorz bv.

»[komu] miejsca postępować (a. ustąpić)« [szyk zmienny] (2): tedy ſie pomknąć muśiſz/ á vſtąpić mu mieyſcá onego. RejPos 227; ModrzBaz 39v.

»siedzieć (a, (u)sieść, a. zasieść, a. siadać, a. (po)sadzić się, a. siedzący) na miejscu; na miejsce zasieść (a. siadać); miejsce ku siedzeniu« = (in) loco sedere Vulg, Modrz; discumbere a, recumbere in loco, locum tenere Vulg; considere locum Mącz; discumbere in accubitu, recumbere in loco PolAnt [szyk zmienny] (38; 3; 1): BierEz I4v; OpecŻyw 40v; ComCrac 15v [2 r.]; RejKup v2, y4v; Leop 3.Esdr 3/7, Luc 14/10; RejZwierz 52v; BielKron 21v, 103v, 110, 232, 232v (8); Equestria, Mieyſce ná którym sláchtá ſiadáłá przi grách. Mącz 107c, 379b; RejPos 225, 227, 227v; RejZwierc 41, 53; BudNT Luc 14/8, 10; StryjWjaz C4v; ModrzBaz 19v, 88; SkarJedn 116; vkaże im ręką mieyſcá ku śiedzeniu. MWilkHist B2, I2, K3v; WujNT 97, Luc 14/8, 9, 10; Sędźia Oświęćimſki niech przy nim ná mieyſcu Podſędkowym śiedźi. SarnStat 1212, 1063, 1140, 1192; SkarKaz 517a.

»wsta(wa)ć (a. powstać), porwać się, podnieść się z miejsca« = assurgere, erigi Modrz [szyk zmienny] (5 : 2 : l): powſtawſzy s ſwego mieſtcá [se erigens de loco suo] wybiegł barzo **prętko z onego wiecżerniku HistAl F3; GroicPorz k2; GórnDworz H3v; ModrzBaz 39v, 52v; ZapMaz II G 97/89v, 90, 90v.

»miejsce zasieść (a, zasiadać, a. (p)osieść)« [szyk zmienny] (11): GórnDworz P8v; BiałKat 288v; ModrzBaz 92; SkarŻyw 188; KochTr 7; ná tych Wiécách wſzyſcy máią [...] záśiádáć mieyſcá ſwé tym porządkiem. SarnStat 742, 78, 1041 [2 r.]; ZapMaz II G 97/90 [2 r.].

Wyrażenia: »(na)niższe (a. niskie) miejsce« [szyk 5 : I] (6): OpecŻyw [34]v, 40v; ieſli chceſz być powyſzſzon od goſpodarzá domu onego/ ćiśńże ſie co ná nizſze mieyſce. RejPos 227v, 225, 227, 227v.

»(na)przedniejsze miejsce« [szyk 3 : 2 (5): KrowObr 36v; RejZwierz 52v; RejPos 200v; SarnStat 1141; gdy mu ſię tráfi śiedźieć z rownym ſobie/ áby przednieyſze mieyſce winien był dać temu ktoby ták notatus nie był. GrabPospR K3v.

»(na)wyższe (a. wysokie) miejsce« = dignior sedes, primus accubitus Modrz [szyk 15 : 2] (17): OpecŻyw 11v; HistJóz D2; BielŻyw 27; BielKom F4v; Błazná ná wyſokie mieyſce przełożono/ á bogáći ſiedzyeli ná dole. BielKron 81v, 110, 407v; RejAp 90; GórnDworz M3; goſpodarz obacżywſzy onę bácżność thwoię/ káżeć ſie pomknąć ná wyſzſze mieyſce. RejPos 227v, 225 [2 r.], 225v, 227; ModrzBaz 39v, 84v; SkarKaz 517a.

»ostatnie (a. ostateczne), poślednie miejsce« = novissimus locus Vulg, PolAnt; ultimus locus PolAnt (4 : 2): namłodſſego poſadzono na oſtatnyem mýeſcu HistJóz D2; Leop Luc 14/10; BudNT Luc 14/9, 10; WujNT Luc 14/9, 10.

»pi(e)rw(sz)e miejsce« = primus discubitus PolAnt, Vulg; primus accubitus PolAnt; primus locus Vulg; primarius locus JanStat [szyk 13 : 1] (14): March1 A4; OpecŻyw 62v; MurzNT Luc 20/46; Leop 3.Esdr 3/7, Eccli 41/24; BielKron 407v; BudNT Luc 14/8; SkarJedn 116; Nie gánić Pan zgołá wſzytkich/ ktorzy ná pierwſzych mieścách śiadáią: ále tych/ ktorzy ſię pierwſzych mieśc domagáią WujNT 97, przedm 38, s. 97, Mar 12/39, Luc 14/8; SarnStat 1094.

»poczciwe (a. poczesne), zacne miejsce« = dignus locus Modrz [szyk 2 : 1] (2 : 1): BielKron 21v; ModrzBaz 39v; Przeto ſie Więc goſpodarz z ſadzánia wymawia/ Iż káżda ná ſwym mieyſcu pocżeſnym przeſtawa. BielRozm 25.

»prożne miejsce« = vacuus locus Vulg [szyk 5 : 1] (6): BielŻyw 87; ſiadł Abner podle Krolá/ y zoſtháło prożne mieſce Dáwidowo. Leop 1.Reg 20/25, 1.Reg 20/27; BielKron 66; GórnDworz P8v; RejPos 157v.

»miejsce sądowe, sądu, sędziego« = ława sędziowska; locus iudicis, tribunal Modrz [szyk 4 : 1] (3 : 1 : 1): Sędźia powiedźie go zá rękę ku mieyſcu ſądowemu GroicPorz g3, k2; ModrzBaz 19v, 88, 92.

»miejsce za stołem, stołowe« = trapezophorum Murm, BartBydg [szyk 3 : 1] (3 : 1): Trapezophorum, eyn tiſchgeſtul Myeyſce ſtołowe. Murm 139; BartBydg 162b; Wſtydź ſie zá wybránie pierwſſego mieſcá zá ſtołem [de discubitu in panibus] Leop Eceli 41/24; KochTr 7.

»sw(oj)e miejsce« = locus suus HistAl [szyk 19 : 13] (32): BierEz I4v; FalZioł V 36v; March2 D3; ComCracz 15v [2 r.]; RejKup v2, y4v; HistAl F3; GroicPorz g3; BielKron 232, 232v, 234v, 235v, 330v; GórnDworz H3v, P8v; RejZwierc 41; StryjWjaz C4v; ModrzBaz 88; KochOdpr C2v; SkarŻyw 188; BielRozm 25; ActReg 50; do Rády ná mieyſcá ſwé/ káżdy áby o óſméy godźinie ná pułzegárzu áby ſie ſtáwił. SarnStat 17, 742, 1212 [2 r.]; ZapMaz II G 97/89v, 90 [3 r.], 90v.

Szeregi: »miejsce i siedzenie« = cathedra et discubitus PolAnt [szyk 1 : 1] (2): MurzNT Luc 20/46; po lewéy ſtronie ma mieć piérwſzé mieyſce y śiedzenié [locum et sessionem JanStat 873]. SarnStat 1094.

»miejsce albo (i) stolec (a. stolica)« [szyk 1 : 1] (2): GroicPorz bv; Strzeżćie ſię Doktorow/ ktorzy chcą [...] śiedźieć ná pierwſzych ſtolicách w bożnicách/ y mieć pierwſze mieyſcá na wieczerzách [in primis cathedris sedere in synagogis et primos discubitus in cenis] WujNT Mar 12/39.

W przen (20): iż on o tych mieyſcach y o tych ſtocch tu powiedáć racży/ gdzye nie máſz bacżnośći żadney RejPos 227v, 224.

miejsce na czym [= uczestnicząc w czym] (1): ábyś nam rozdał ſam mieyſcá z łáſki á z miłoſierdzia ſwego/ ná onych ſwiętych godzyech ſwoich kroleſtwá twego ſwiętego. RejPos 228v.

miejsce gdzie (4): BielŻyw 169; RejPos 227v [2 r.]; W tákim grobie Mieyſce śćiele zazdrość ſobie. ZawJeft 24.

Zwroty: »miestce odzierżeć« (1): Kto iuż wniebie ſiedzenie y mieſtce odzierżał, ten ſie iuż wypowiedzenia nie boi. BielŻyw 169.

»(u)sieść (a. siadać, a. siedzieć, a. osiedzieć się) na miejscu« (5): ſiadſſy na zuchwáłych mieſcach ſwoich żártowáli ſtego poſluſſeńſtwá moiego RejPs 176v, 70v; ſtrzałki ich [...] połąmią ſye wſzyſtkié o Stolec móy/ á w mię nigdy nie trafią: ośiedzę ſye/ oſtoię ſye ia ná mieyſcu ſwym bes was OrzQuin K3v; RejPos 224v, 225.

Wyrażenia: »(na)nizsze (a. uniżone) miejsce« (3): Cżyńmyſz ſobie w ſercach náſzych vniżone mieyſcá RejPos 227v, 225, 227v.

»miejsce sądowne« (1): ná tym ſtánął Pan Bog/ iż gdy by miał kogo pothępić ſpráwiedliwie/ przeſiędźie ſie z mieyſcá ſądownego ná ſtolec miłoſierdźia BielKron 463v.

»miejsce sw(oj)e« (6): RejPs 176v; OrzQuin K3v; Abychmy Potym ná onych wiecżnych godzyech/ nie byli wytrąceni z mieyſcá ſwego. RejPos 224v, 224v [2 r.], 227v.

»wyszsze (a. powyszeńsze, a. powyszszone) miejsce« [szyk 3 : 2] (5): by ſie tákiey nádętey myſli/ á tákich powyſzſzonych mieyſc ſtrzegli RejPos 224, 224, 227, 227v [2 r.].

Szereg: »siedzenie i miestce« (1): BielŻyw 169 cf »miestce odzierżeć«.
5. Stanowisko, urząd, funkcja, godność; pozycja społeczna; locus Mącz, Modrz, Vulg, JanStat, JanPrzyw, Cn; sedes Modrz, JanStat; conditio Mącz; gradus Cn (234): BierEz Sv; WróbŻoltGlab A4; RejRozpr C3v; RejKup Xv; OrzList b4v [2 r.]; BielKron 126v, 128; Mącz 411a; RejZwierc 41, 254v; NiemObr 31; BielSjem 16; Niefarbowanich nam Kaſztelanow potrzeba [...] co ſobie kupuija the mieſza [!] pochlebſtwem PaprUp Ev, D3v; rząd nie ná tym ieſt/ gdy wſzyſcy rowni y iednácy: ále gdy od śiebie mieyſcy rożni/ á ieden drugiemv podlega. SkarKazSej 690b.

miejsce czego [= pełnienia jakiejś funkcji] (5): RejPos 287v, [290]v; RejPosRozpr cv; WujNT Act 1/25; potomkowie ich [...] mieyſce pánowánia máią otrzymáć w Króleſtwie Polſkim SarnStat 882.

miejsce u kogo (3): V Ligurgá Krolá mądrego/ Doſtąpił mieyſcá ważnego. BierEz F3; LudWieś A2; RejZwierc [193].

miejsce komu (1): Ordinácya zſtrony mieſcá Kárdynałowi w Senaćie. SarnStat 171 marg.

miejsce miedzy kim (9): WróbŻołtGlab A4; GliczKsiąż C6; RejWiz 26v; dar otrzymał dwieśćie tyſiąc aſpr/y mieyſce miedzy przełożonymi BielKron 249v, 104; BielSpr 44; SkarŻyw 357, 597 marg; CzahTr D.

miejsce nad kim (1): themu dam napirwſze mieyſce nád Rycerſkim ludem BielKron 69v.

miejsce na czym [= uczestnicząc w czym] (1): Bellum administrare, Hetmáńskie mieyſce mieć na woynie. Mącz 222e.

miejsce w czym (19): MetrKor 31/620v; WróbŻołtGlab A4; RejFig Dd8v; OrzRozm 12, O4v; Iulius żądał mieyſcá w rádzye BielKron 130v, 32, 131; OrzQuin Y2; Prot Bv; RejPos 66v; SkarŻyw 207; BielSjem 18; ActReg 42; SarnStat 78, 171 marg, 172, 335 [2 r.].

miejsce czyje [= zajmowane przez kogoś] [w tym: pron poss (48), G sb i pron (11), ai poss (2)] (61): RejKup o4; BielKron 74, 160v; Prot D2v; RejAp CC; RejPos 46, 215v, 232, 264v, 272v, 314v; RejZwierc 129, 144, 265; SkarŻyw 184, 319; CzechEp 364, 383; NiemObr 48;PaprUp D4v; SarnStat 1025; ktore [majętności] záśię Biſkupi [...] rozdźieláli miedzy rozlicżne dúchowieńſtwo ſwoie/ podług mieyſcá y pracey każdego z nich. PowodPr 22. Cf »swe miejsce«.

W połączeniu z nazwą stanowiska lub z przymiotnikiem od tej nazwy [w tym: ai (23), G sb (5)] (28): KromRozm III L3; GroicPorz d4v; UstPraw Gv; bo ći byli ná krolewſkim mieyſcu zoſtáli. BielKron 351v, 105v, 166, 172v, 203v, 206v, 300, 302v; Mącz 222c; OrzQuin V v, Y2; RejPos 243, 251; ZapMaz II G 61/160v [2 r.]; ModrzBaz 26, 29; SkarJedn 188, 269; Arryuſzowi do Alexándryey na ſwe kápłáńſkie mieyſce wroćić ſię dozwolił. SkarŻyw 388; NiemObr 54; O mieyſcach Senatorow Koronnych SarnStat 34, 176, 955, 1218.

W połączeniach szeregowych (4): Mącz 63a, 414a; którzy mimo oſobę náſzę/ ábo Rádną/ ábo inné doſtoienſtwo y mieyſce/ ábo vrząd Rzeczypoſpolitéy noſzą SarnStat 22 [idem] 43.

W charakterystycznych połączeniach [w połączeniu z przyimkiem zawsze z dodatkowym określeniem]: miejsce apostolskie (apostolstwa) (3), biskupie, cesarskie (2), duchowne, hetmańskie, kapłańskie, krolewskie (7), lawnicze, napłatniejsze, niepoślednie, panowania, papieskie (2), pierwsze [= dawne], pisarskie (2), podłe,, prorockie (2), przenaszlachetniejsze, senatorskie, stare, starościne, urzędnicze, usługowania (2), ważne, wojewodzino; dostąpić (posiąpić) miejsca (2), (nie)godzien (godny) (4), zaźrzeć, żądać; cisnąć się do miejsca; rozdzielać podług miejsca; z miejsca wzięt; k(u) miejscu cisnąć się, przyść; hanbić miejsce, kupować, obiecować, posieść, przywłaszczać, (s)tracić (3), wrocić (2), zachować, zelżyć, zlecić; brać się na miejsce, godzić, pomazować, wrocić się, wwiązać; poswark o miejsce, starać się (2); raczyć miejscem, zgardzić; na miejscu zostać.

W charakterystycznych połączeniach przyimkowych: na miejsce (40); na miejscu (47).

Fraza: »miejsce wakuje« = vacat locus Modrz (2): ModrzBaz 26; gdy té mieyścá będą wákowáć [dum vacabunt (sc. dignitates et officia) JanStat 296]/ wedle ſtátutow Króleſtwá náſzégo będźiemy ie podawáć. SarnStat 81.
Zwroty: »na [jakie, ktore] miejsce b(ie)rać, wzięt« [szyk zmienny] (3 : 1): cżyſcieby by takie/ ná ty mieyſcá bráli/ Coby rádzić vmieli RejZwierz 55v; BielKron 302v; BielSpr 15; SarnStat 199.

»miejsce da(wa)ć (a. oddać); miejsce (ma być) dawane (a. nadane)« [w tym: komu (14)] = ferre a. offerre conditionem Mącz [szyk zmienny] (14; 2): LudWieś A2; RejWiz 26v; RejFig Dd8v; A ták w tey rádzye mieyſce dał Moiżeſz świekrowi ſwemu BielKron 32, 69v, 104, 210, 214v; Mącz 63a; OrzQuin R4; RejPos 56v, 314, 330; ModrzBaz 119; SkarŻyw 115; SarnStat 172.

»miejsca dostać; miejsce otrzymać« = locum obtinere JanPrzyw [szyk zmienny] (2; 2): prze ſlawnoſc nauki ſwey doſtał mieſtcża miedzi vcżonymi w mnieyſzim Collegium. WróbŻołtGlab A4; BielKron 249v; OrzQuin C2; SarnStat 882.

»miejsce [czyje, jakie] dzierżeć, trzymać« [szyk zmienny] (4 : 2): MetrKor 31/620v; doſyć iż zá wſtáwyenim porządnym vrzędnicze myeyſce dźyerży. KromRozm III L2; OrzList b4v; UstPraw Gv; OrzQuin Y2; ſkázuiemy y vſtáwiamy: áby tym Kortyzanóm poddánym náſzym/ którzy w króleſtwie y w Páńſtwách náſzych Duchowné mieyſcá trzymáią [sacerdotia obtinentibus JanStat 201] [,..]: áby iuż przez nas byli wezwáni SarnStat 176.

»miejsce mieć« [szyk zmienny] (13): ForCnR B; KromRozm III F7v, M6; OrzRozm I2; BielKron 131; Qui principatum in civitate multis annis obtinuerat, Który przes wiele lat naypierwſze mieyſce w mieście miał. Mącz 447d, 222c; BielSpr 44; StryjWjaz A3v; ModrzBaz 29; SarnStat 78, 335; GosłCast 37.

»na miejsce [jakie] naznaczyć (a. naznaczać)« [szyk zmienny] (2): RejPos [290]v; tedy na miejsce pisarskie exnunc surrogata naznaczamy ZapMaz II G 61/160v.

»miejsce odmieniać« (1): Bo ták rozumiał/ że ći Duchowni [...] wedle woley ſtárſzych mieyſcá odmieniáć [loco cedere] muſzą. ModrzBaz 121v.

»na [czyim, jakim, ktorym] miejscu posadzić (a. sadowić), posadzony; na [czyje, jakie, ktore] miejsce wsadzic (a, posadzić), posadzon (a. wysadzony)« [szyk zmienny] (6 :1; 3 : 2): GliczKsiąż C6; (nagł) Rády Koronne. (–) Nlewiem ieſli pomnicie/ ná coſcio ſtworzeni/ Y od kogo ná mieyſcá/ ná thy wyſádzeni. RejZwierz 109; BielKron 91, 160v, 206v, 243, 368v; OrzQuin Ev, X2; Prot D2v; RejPos 215v, 232.

»na [czyim, jakim] miejscu postawić, postawiony (a. ustawion); ustawić (a. wstawić) na [czyje] miejsce« [szyk zmienny] (1 : 2; 2): Arcybiſkup Liońſki przez Papieżá vſtáwion ná ſwym mieyſcu BielKron 437v, 209, 353v; RejPos 46, 243.

»być do [jakiego] miejsca powołany; powołanie na [jakie] miejsce« (1; 1): by też był y właſnie do ták zacnego/ á może rzec práwie ſwięthego mieyſcá [tj. do rady] powołány RejZwierc 40v; SkarŻyw 597 marg.

»przełożyć, przełożon na miejsce [czyje, jakie]« (2 : 1): BielKron 105v; Bo ieſliż cie Pan też przełożył ná mieyſce ich [starszych]/ cżemuż thę regułę Páná twoiego na ſtronę odkłádaſz RejPos 314v, 314v.

»(przy)wrocić (a. wrocić się), przywrocony jest na sw(oj)e miejsce« [szyk zmienny] (4 : 1): [podczaszego] wrotził na mieſce ſwé iż by mu podawał picye HistJóz A4v; BielKron 229; SkarJedn 135; SkarŻyw 388; NiemObr 131.

»ruszyć, ruszon (a. bywa ruszan), ruszenie, zrzucić, spychać, złożyć z miejsca« = movetur, plectitur Modrz; degradatio, deturbatio JanStat [szyk zmienny] (2 : 2 : 1 : 2 : 1: 1): BielKron 221v; Mącz 196b; RejAp CC; RejPos 215v, 264v; cżemuby też [...] niepożytecżni Sędźiowie/ niepożytecżni Piſárzowie/ z mieyſcá niemieli być ruſzeni? ModrzBaz 99, 99; NiemObr 167; SarnStat 80.

»na miejscu siedzieć (a. (za)sieść), siedzący, siedzenie« = zajmować stanowisko [szyk zmienny] (7 : 1 : 1): RejKup y3; DiarDop 114, 117 [2 r.]; Pomni Iordanie/ ná ktorym mieyſcu w Polſzce śiedźiſz OrzRozm A4; RejAp 77; GórnDworz Ee6; RejZwierc 47v; SkarKazSej 677a.

»miejsce [czyje] sprawować« (1): wybráli Wálteruſá Krombergá/ ktory by ſtáre mieyſce Pruſkieh Miſtrzow ſpráwował BielKron 203v.

»wstąpić (a. wstępować, a. nastąpić) na [jakie, czyje, które] miejsce« [szyk zmienny] (7): BielKron 300; RejPos 280, [290]v; RejPosRozpr cv; SkarŻyw 184, 268; iż Papieżowie Rzymſcy/ nie tylko iż nie wedle Bogá/ [...] ná mieyſcá ſwe wſtępuią NiemObr 65.

»wybrać (a. obrać), wybran(y) na [czyje, ktore] miejsce« = eligere ad locum JanStat [szyk zmienny] (4 : 2): BEnedykt Papież z Rzymá rodem/ od wſzech iednoſtáynie wybran ná to mieyſce BielKron 171v, 70, 188, 342; Mącz 249e; SarnStat 955.

»wziąć miejsce« = accipere locum Vulg (3): obiaẃ nam kthorego racżyſz ſobie powołáć miedzy thymi dwiemá/ áby wzyął mieyſce táiemnic twoich á Apoſtolſtwá ſwego RejPos 287v [przekład tego samego tekstu WujNT]; SkarŻyw 357; WujNT Act 1/25.

»miejsce zasadzać« = sublegere Mącz (2): iże [...] Piſárſkie mieyſce ludźmi ktemu nieſpráwnymi záſadzáią GroicPorz d4v; Mącz 187b.

»miejsce zasieść (a. zasiadać)« [w tym: komu (1)] = locum occupare Modrz [szyk zmienny] (10): w Kápitułách y w Plebániach/ záśiedli godnym ludźiom mieyścá ſynowcy y wnukowie ich nikczemni OrzRozm O4v; ZapMaz II G 61/160v; ModrzBaz 135v; SkarJedn 269; NiemObr 115; KochEpit A3v; Niezdobcie ſie mieyſci ktoreſcie zaſiedli ale godnoſciami ſwemi PaprUp D3, Ev; SarnStat 335; VotSzl A2v.

»miejsce zastępować [= zajmować]« (1): prze co téż nie poſzlednié mieyſcá w oyczyznie W.M. záſtępowáć raczą JanNKar B.

Wyrażenia: »miejsce czelniejsze« [szyk 1 : 1] (2): StryjWjaz A3v; mieyſcá cżelnieyſze máią im [ludziom mężnym] być dawáne [sedibus honorificis donandi] ModrzBaz 119.

»godne miejsce« (1): Kto ma ze cżćią godne mieyſce/ A więtſzego pokuśić chce: Ten ſie rozumem nie rządzi BierEz S.

»mniejsze miejsce« (1): ná iné mnieyſzé mieyſcá [In ... locis inferioribus JanStat 224] młódźieńce iákié godné á vczoné niech biorą SarnStat 199.

»naniższe miejsce« (2): dał im ná niżſze mieyſce/ to ieſt kátoſtwo ktore ná niżſze mieyſce ieſt. BielKron 214v.

»(na(j))pi(e)rwsze miejsce« = principatus Mącz [szyk 14 : 1] (15): MetrKor 31/620v; ForCnR Bv; RejWiz 26v; BielKron 69v; Mącz 447d; OrzQuin R4; RejPos 66v; BielSpr 44; SkarŻyw 115, 207, 597 marg; StryjKron 692; NiemObr 115; BielSjem 18; ieśli vrzędy y piérwſzé mieyſcá zá pieniądzmi idą/ tám nie dźiw że ludźie ſą chćiwi KochWr 30.

»prożne [= wakujące] miejsce« (1): Sublego. Inſzym prożne mieyſce záſádzam Mącz 187b.

»przednie(jsze) miejsce« = primus locus Modrz [szyk 7 : 1] (8): KromRozm III M6; OrzRozm I2; BielKron 104; ieſlibi ći ktorzi przednieyſze mieyſce w Rzecżypoſpolitey máią [in summo dignitatis gradu locati]/ puſzcżáli ná ſtronę wotá ſwe ModrzBaz 29, 114v, 135v; LatHar 315; GosłCast 37.

»sw(oj)e miejsce« = locus suus Modrz [szyk 21 : 18] (39): HistJóz A4v; przełożeni y roſprawce ich będą zmieſcá ſwego iáko zwyſokich ſkał ſtrąceni RejPs 209; KromRozm III L2v; BielKom F4v; RejWiz 133; LeszczRzecz A2v, A3v; OrzRozm A4; BielKron 156, 157, 209, 210, 221v (11); Nominatione sua cooptare aliquem, Miánowániem twym. obráć á żędáć kogo na ſwe mieyſce. Mącz 249c, 91b; OrzQuin Ev, G3v; RejPos 57, 163, 175, 317v, 330; WujJud 153v; WujJudConf 152v; ModrzBaz 6v, 29; CzahTr D; SkarKazSej 677a. Cf »przywrocić na swe miejsce«.

»mieśce ważniejsze« (1): Ale przez cnotę na mieśce ważnieyſzé Godźiſz KochFr 104.

»więtsze miejsce« (1): BierEz S cf »godne miejsce«.

»wysokie (a. (na)wyższe) miejsce« [szyk 7 : 2] (9): GliczKsiąż C6; BielKron 347; GórnDworz Ee6; BielSpr 15; KochPs 111; SkarŻyw 597 [2 r.]; NiemObr 159; Mieścá wyſokié/ Władze ſzérokié Dobré ſą: ále Gdy zdrowie wcále KochFr 118.

»zacne, uczciwe miejsce« [szyk 4 : 2] (5 : 1): ſtąd ná zacne mieyſcá przychodzą s tych błędow/ Y doſtawáią potym pocżćiwych vrzędow. RejWiz 77v; OrzQuin C2; RejPos 314v; RejZwierc 40v; Wróćiłeś mi powagę/ y mieyſce vczćiwé KochPs 104; ReszHoz 137.

Szeregi: »miejsce, (a, i) dostojeństwo (a. dostojność)« [szyk 5 : 2] (7): niema patrzano być kto z kąd rodem, ale iakiego mieſcza á doſtoienſtwa godzien ieſt. BielŻyw 89; KromRozm III F7v, M6; Mącz 196b; RejPos 280; SkarŻyw 207; SarnStat 111. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3r.].

»miejsce i dygnitarstwo« (1): do zacnych mieyſc y dignitarſtw ſámi ſobie dobrowolnie drogę zágrodźili ReszHoz 137.

»miejsce, (a, albo, i) stan« [szyk 2 : 2] (4): RejPos 239; SkarŻyw 268; OrzJan 134; wſzelkim poddánym náſzym/ [...] któregóżkolwiekſtanu álbo mieyſcá będącym/ [...] Oznáymuiem SarnStat 971. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»stolec a miejsce« (1): A przeto gi tu Anyoł zowie ſynem iego [Dawida] a iż mu Pan da poſieść ſtołec á mieyſce iego. RejPos 272v.

»miejsce i (albo) urząd« [szyk 5 : 2] (7): BielKron 226; Fero et offero conditionem, Dawam mieyſce álbo vrząd. Mącz 63a; BielSpr 15; KochWr 30; SarnStat 104, 1025; VotSzl A2v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3r.].

»miejsce i zacność« (1): Ták wyſokie mieyſce y zacność ſwoię vcżćił Piotr/ y okraśił wielkimi cnotámi ſwymi. SkarŻyw 597.

Wyrażenie przyimkowe: »na miejscu [czyim, jakim]« = in loco Modrz (46): MetrKor 31/620v; LibLeg 7/36v, 11/135v; RejKup o4, y3v; KromRozm III L2v; LeszczRzecz A2v, A3v; wyprośili Liberyuſá v Ceſárzá/ áby záſię ná ſwym mieyſcu był/ ktory iuż trzy látá nie był Papieżem BielKron 157; ále ſie on s tego długo wymáwiał/ mowiąc ſie być niegodnym ná tym mieyſcu krolowáć BielKron 178, 166, 172v, 351v; RejPos 163, 175, 251, 317v; RejZwierc 129, 144, 265; WujJudConf 152v; ModrzBaz 29; Papież przyznawa zwierzchność świecką Ceſárzowi/ Krolom y inſzym przełożonym ná mieyſcách ich CzechEp 364, 383; NiemObr 48, 54; SarnStat 899, 1218.

~ W charakterystycznych połączeniach: na miejscu być (będący) (12), czynić, krolować, przełożony (2), rządzić, sprawować (się) (3), zachować (się) (2), zosta(wa)ć (4), zostawić (2). Cf »na miejscu posadzić«, »na miejscu postawić«, »na miejscu siedzieć«. ~

W przen (5): ácż wiemy to że [dziatki] máyą wiárę/ kt[o]rą wnich ſpráwuye Duch S. y one ſame páſuye ná myeyſce tho/ gdzye ſyny Bożemi ſtáć ſie mogą GliczKsiąż Dv; ModrzBaz 45v.
Zwrot: »miejsce zastępować« (1): gdyby nogi chćiáły pátrzyć á vrzędu ocżu vżywáć/ ále iż tego niemogą vcżynić vżywáłyby przedśię posługi ocżu w tey mierze/ á ſámiby ſobie tę cżeść przywłaſzcżáły/ że widzą á káżdą rzecż obacżáią/ y ſámo mieyſce ábo vrząd záſtępuią. ModrzBaz 45v.
Wyrazenie: »zacne miejsce« (1): O nędzny cżłowiecże á nędzny Anyele Boży/ [...] Cżemu ſobye nie wſpomniſz ná tho/ iż prze tę márną ſpráwę [...] maſz ſobie ſtráćić thák zacne á poważne mieyſce RejPos 201.
Szeregi: »miejsce i godność« (1): Lecz ſam ołtarz ieſtći Pan Chriſtus/ pod ktorym ſą duſze świętych ludzi/ iż ſą niżſze mieyſcem y godnośćią WujNT 853.

»miejsce abo urząd« (1): ModrzBaz 45v cf »miejsce zastępować«.

а. Zatrudnienie (3): Zbytni ſługá ſzkodę cżyni: wſzákoż godny nie ſzkodliwy: bo mu ſie zá cżáſem mieyſce naydźie. GostGosp 2.

miejsce w czym (1): rzemieśnicy vdátni/ trzeźwi/ prácowići/ máią mieyſce w woyſcże BielSpr 2v.

Zwrot: »miejsce mieć« [szyk zmienny] (2): gdy ſie wyucży rzemięſlá/ wſſędzye mieyſce będzye myał GliczKsiąż G6v; BielSpr 2v.
б. Pozycja lub kolejność w układzie, w klasyfikaeji lub w ocenie wartości; locus Mącz, Modrz, JanStat, Cn; partes Mącz, Cn [zawsze z określeniem kolejności lub jego elipsą] (103): In contentionem honoris venire, Zá páſy chodźić o poważnieyſze mieyſce. Mącz 480c.

[ktore] miejsce w czym [= gdzie] (6): niemáſzli iákiey czwartey rzeczy w Polſzce/ ktoraby czwárte mieyſce miedzy temi trzemá/ w rzędźie tym/ miáłá. OrzRozm D4; BielKron 197; GórnDworz N3v; KochWz 135; LatHar 512; WysKaz 40.

[ktore, jakie] miejsce w czym [= pod jakim względem] (8): HistAl A7; BibRadz *5; BielKron 99v; Concedere alicui primas in dicendo partes, Chwałę y pirwſze mieyſce dáć w wymowie. Mącz 45b; BielSpr 67; SkarŻyw 244; StryjKron 727; LatHar 512.

[które] miejsce miedzy kim, miedzy czym (11): ten to kamień wſzytczy powiedaią: iż ma pierwſze mieſthcze miedzy inſzemi wſzytkiemi lekarzſtwy FalZioł IV 49b; BibRadz *5; OrzRozm D4; BielKron 408v; Mącz 187a, 358b; KuczbKat 330; RejPosWstaw [1434]; StryjKron 727; LatHar 484; WysKaz 40.

[ktore] miejsce na czym (4): BielKron 99v; SkarJedn 184; Ták też czynią ś. Concylia [..,] y ktory ná nich ma pierwſze mieyſce Wikárij Chriſtuſow WujNT 193, 461.

W charakterystycznych połączeniach: czwarte miejsce (3), drugie (2), poczciwe, poważne, trzecie (10), wtore (10); na koncylijach [ktore] miejsce (2), na synodzic, na wojnie; [które, jakie] miejsce w gonitwie z drzewy, w nabożeństwie, w naukach, w pilności, w rozkazowaniu, w sprawach rycerskich, w wymowie; [które] miejsce czynić, [komu] zostawować; [w czym komu którego] miejsca nie odejmować; [których] miejsc pożądać; za pasy chodzić o [jakie] miejsce.

Zwroty: »[przed czym jakie] miejsce brać« (1): Brodá do Wąſá/ ſwégo ſąśiadá/ tę wádę Naydowáłá/ że przed nią wysſzé mieyſce bierze KochBr 151.

»[które] miejsce da(wa)ć« [w tym: po kim, po czym (2), nad kogo (1)] = concedere [aliquas] partes Mącz; [aliquem] locum concedere Modrz [szyk zmienny] (18): iáko im Ociec náukę po ſobie zoſtáwiał/ dáiąc mieyſce napirwey vcżćiwey Stárośći BielKom kt, B; muśim dáć pirſze mieyſce Zydowſkim hiſtoryom/ niż inym/ gdyż żydowſkie ſą naſtárſze y gruntownieyſze nád ine. BielKron 98; Mącz 45b, 123a, 378b; SienLek 197; BielSpr 67; ModrzBaz 82; Ná tymże dopiero Synodzie/ Papieſz [...] dáie iey [stolicy carogrodzkiej] pierwſze mieyſce po ſtolicy Rzymſkiey. SkarJedn 261, 114; KochDz 105; BielSjem 5, 16; PudłFr 9; LatHar 512; GosłCast 58; SzarzRyt D3v.

»[które, jakie] miejsce dzierżeć, trzymać« (1 : 1): yáko záwſſe vcżeni ludzye w wyelkyey wadze byli/ myeſcá przednyeyſſe [..,] dzyerżeli GliczKsiąż N6; BibRadz *5.

»na [którym] miejscu kłaść, położyć, położon(y)« [szyk zmienny] (5 : 3 : 2): SeklKat V4; BibRadz I 6d marg; RejPosWiecz2 93; SkarJedn 75 [2 r.], 76, 242; Odpráwiwſzy iuż z łáſki Bożey wtorą cżęść piſánia moiego/ Przyidźie porządkiem piſáć o tym/ com ná trzećim mieyſcu położył NiemObr 67; WujNT 519; SkarKaz 606b.

»na [którym] miejscu liczyć« (1): Lukaſz S. ná wtorym mieyſcu licży Iędrzeiá/ á Márek S. Iákubá. SkarJedn 75.

»([które, jakie]) miejsce mieć, mający« [w tym: po kim, po czym (6), przed czym (1)] = [aliquem] locum obtinere Mącz [szyk zmienny] (36 : 1): FalZioł IV 28b, 49b; KromRozm III P8; OrzRozm D4; BielKron 80v, 99v, 408v; Tertium locum Milesiae oves obtinent, Trzecie mieyſce Myleſeyskie owce máyą/ to yeſt bywáyą poczitáne zá naylepſze po dwoyich. Mącz 447d, 187a, 358b, 447d; SienLek 7; KuczbKat 330; RejZwierc 122; BielSpr 50; RejPosWstaw [1433], [1434]; BudBibKaw A2v; SkarJedn 184, 186, 261; Twoie ſądy opowiádam záwżdy vſty ſwémi/ Któré v mnie mieyſce máią przed ſkárby wſzytkiémi. KochPs 179; Bo po mowie y kazániu/ groby świętych napierwſze/ záprawdę/ máią mieyſce SkarŻyw 132, 206; StryjKron 727; KlonŻal D3v; KochDz 104; KochCn B3; LatHar 484; WujNT 193, 396, 461, 519 marg, Zzzzz4, Bbbbbb3v; WysKaz 40; SkarKazSej 668a.

»pierwsze miejsce otrzymać« [w tym: po czym (3)] [szyk zmienny] (4): HistAl A7; kośćioł Alexándryiſki pierwſze mieyſce otrzymał po Rzymſkim kośćiele WujNT 125, 125 marg, Xxxxx.

»na [ktorym, jakim] miejscu (po)stawić, postanowion być« [w tym: nad kogo (1)] [szyk zmienny] (3 : 1): KrowObr 33v; KwiatKsiąż Av; Y inni dwá Ewánieliſtowie ná pierwſzym go [Piotra] mieyſcu nád inne ſtáwią SkarJedn 65; SkarKaz 607a.

»pierwsze miejsce zastępować« (1): EWA [...] ſłuſznie w tych Hiſtoriach piérwſzé mieyſce záſtępuie. KochWz 135.

Wyrażenia: »(na(j))pi(e)rw(sz)e, napirwej miejsce« = principatus HistAl; honor, primae partes, primatus, primus locus Mącz [szyk 59 : 4] (61 : 2): FalZioł IV 49b; KromRozm III P8; BielKom kt, B; Oko ich w obfitoſcyach pirwſſych myeyſc pożądáło LubPs Rv; BibRadz *5, I 6d marg; BielKron 80v, 98, 99v, 197; Mącz 45b, 123a, 196b, 358b, 378b, 447d; SienLek 197; gdiż w nauce káżdey/ ieſt okrom pirwſzego mieiſcá/ wtore/ trzecie/ cżwarte GórnDworz N3v; KuczbKat 330; RejZwierc 122; BielSpr 67; RejPosWstaw [1433]; BudBibKaw Av; ModrzBaz 82; Skąd káżdy bacży/ iſz Oycowie święći naypierwſze mieyſce Rzymſkiemu Biſkupowi zoſtáwuią SkarJedn 114, 65, 75 [2 r.], 76, 114, 118 (12); SkarŻyw 132, 206, 244; KochFr 25; KlonŻal D3v; KochDz 104; BielSjem 5; PudłFr 9; KochCn B3; LatHar 484, 512; WujNT 193, 461, 519 [2 r.], Zzzzz4, Bbbbbb3v; WysKaz 40; SkarKaz 606b; GosłCast 15, 58. Cf »pierwsze miejsce otrzymać«, »pierwsze miejsce zastępować«.

»miejsce (na)przedniejsze (a. przednie), naprzod« = nomen primum Mącz; primae Calep; fastigium, praerogativa, primatus, primus locus, principatus Cn [szyk 4 : 4](7 : 1): GliczKsiąż N6; BielKron 408v; Mącz 187a; dla tego ninieyſzych cżáſow v niego ſpráwá Rycyrſka mieyſce przednie ma BielSpr 50; StryjKron 727; BielSjem 16; Calep 847b; SzarzRyt D3v.

»(na)wyższe miejsce« (2): Przeto ie [relikwije] teſz [...] w tey przyſiędze ná nawyſſſzym mieyſcu poſtawił y poſadził. KrowObr 33v; KochBr 151.

»ostatnie, na ostatku miejsce« (1 : 1): KochDz 105; Bo iáko Ian S. po wſzytkich nápiſał Ewángelią ſwoię: ták też ſłuſznie ma mieć ná oſtátku mieyſce. WujNT 396.

Szereg: »[które] miejsce a dostojeństwo« (1): áby Konſtántynopolſki biſkup pirwſſe myeyſce á doſtoyeńſtwo myał po Rzymſkim KromRozm III P8.
Wyrażenia przyimkowe: »na [ktorym, jakim] miejscu« = [aliquo] loco JanStat (27): A gdyż potim był [Plato] w Atheniech v ſwoich na pocżciwym mieſczu BielŻyw 79; BudBib 4.Esdr 11/40; SkarJedn 118, 174; CzechEp 298; KochFr 25; ná trzećim mieyſcu przychodźi mówić o ſáméy práktyce SarnStat 716, 551, 784 [2 r.], 1300; GosłCast 15. Cf »na miejscu kłaść«, »na miejscu liczyć«, »na miejscu (po)stawić«.

»na pierwym (a. jednym), na wtorym (a. drugim), na trzecim miejscu« = po pierwsze, po drugie, po trzecie; primo, secundo, tertio loco Mącz (2 : 3 : 1): Primo loco, Pierwey/ Na pierwym mieyſcu. [...] Secundo loco, Powtore/ Ná wtorym mieyſcu. Mącz 196b, 378a, 449c; Albo tákże też y Mytnik/ á iákoż też ten pobożnie może vżyć vrzędu ſwego? bo ná iednym mieyſcu ma piſárze/ [...] Ná drugim mieyſcu naymie Burmiſtrzowi/ ná drugim Woytowi RejZwierc 39.

7. Sposobność, okazja; możliwość; potrzeba; locus Vulg, Mącz (48): ku zbudowániu duſz wiernych/ poniewaſz ſię tu y mieyſce tráfiło/ położyć ie [przykłady] chcę. SkarŻyw 100.

miejsce czego (5): nie boyże ſię gdyźći ieſzcze zoſtawa mieyſce poiednánia [regressus] BibRadz Eccli 22/25[26]; WujNT Hebr 12/17, s. 780. Cf Fraza.

miejsce do czego (7): [Uważaj] Cżęſto pogodę y mieśce do cżynienia dobrze/ vmyślnie opuſzcżone. LatHar 668. Cf Fraza, Zwrot.

miejsce czemu (3): Bo gdyby ono [Stare Przymierze] tákie było/ żeby w nim nie było co gánić/ nie ſzukanoby było inſzemu mieyſcá. CzechEp 33; WujNT Hebr 8/7. Cf Fraza.

miejsce k(u) czemu (6): patrzył cżaſu á mieſtcza ktemu iakoby miał krola Philipa zabić BielŻyw 147. Cf Fraza, Zwrot.

W charakterystycznych połączeniach: miejsce do czynienia dobrze, gniewać się, mowić (mowienia) (5), dla obmowek, ku odpowiedzi, okazać się, pojednania, pokajania, (do) pokuty (ku pokucie) (6), przepuszczenia grzechow, do rozkoszy i swej wolej, do wiela złego, wspomnieć (2), wywodzić; patrzyć miejsca, szukać (3); naleźć miejsce (2); miejsce się trafiło.

Fraza: »jest (a. ma być) miejsce; mieć miejsce; nie masz miejsca« [w tym: cum inf (10), po temu (6), do czego (4), ku czemu (4), czego (2), czemu (1)] = est [alicui] apertus locus [alicuius], locum accipere Vulg; loci opportunitate proficere Mącz [szyk zmienny] (15; 10; 5): RejKup c7v; KromRozm II m; KromRozm III B6v, E4; RejWiz 116; KochZuz A3; BibRadz 4.Esdr 9/11; Mącz 166d, 266b, 314b; mieyſcá lepſzégo nie będźie ku temu ná potym/ by cnotá zapłátę ſwą w Polſzce miáłá. OrzQuin R3; SarnUzn D4v; RejPos [308]v; BudBib 4.Esdr 9/11; CzechRozm 249v; żeby vſtáwicżne woyny z Philiſtynami maiąc/ do roſkoſzy y ſweywoley [...] mieyſca niemieli. SkarŻyw 558, 312; StryjKron 350, 467; KochCn B4v; LatHar 590 [2 r.]; WujNT 267, Act 25/16, s. 773; SarnStat 774, 801, 1139; PowodPr 10; Gniewáć ſię niemáſz mieyſcá: ſam ſię winnym cżyni Kto ſię gniewa CiekPotrSzym )?(3v.
Zwrot: »miejsce dać, uczynić; miejsce się da« [w tym: do czego (2), dla czego (1), ku czemu (1)] [szyk zmienny] (3 : 1; 1): roſkazał im/ áby [...] złym przykłádem dla obmowek mieyſcá niedawáli BielKron 219; Mącz 80b; SkarJedn 193; SkarŻyw 262 marg; GrabPospR K2.
Wyrażenia: »miejsce po temu« = loci opportumitas, locus causae a. opportunus Mącz [szyk 5 : 2] (7): Locus oportunus captus ad eam rem, Mieyſce po temu. Mącz I96b. Cf Fraza.

»miestce swe« (1): Lecz przygoda gdy chcze skarać ſzuka mieſtcza ſwego RejJóz G6.

Szeregi: »czas i (a) miejsce« = tempus locusque Mącz [szyk 6 : 3] (9): BielŻyw 147; KochZuz A3; Mącz 314b; RejPos [308]v; CzechRozm 249v; modlitwom/ cżytaniu/ y bogomyślnośći tym lepiey ſłużył/ im więtſzą ná to cżáſu y mieyſcá wolność od świátá vłácniony nálaſł. SkarŻyw 354; LatHar 590 [2 r.]; WujNT 267.

»pogoda i mieśce« (1): LatHar 668 cf miejsce do czego.

»miejsce i potrzeba« [szyk 1 : 1] (2): Tákże ią [moją sławę] też niktorzy ocżymá vyźrzyćie. Tám gdźie tego potrzebá y mieyſce pokaże CzahTr K2v, A3v.

8. Połączenia frazeologiczne o różnych znaczeniach (1199):
Zwroty: »być, siedzieć na [czyim] miejscu« = znajdować się w takiej sytuacji jak ktoś [szyk zmienny] (5 : 1): gdźiebych iá woláł na mieścu każdego potępionego być/ niżeli na świećie żyć MurzHist O, D4, T; Tu si hic sis aliter sentias, Byś na moyem mieyſcu był [...]/ ynáczey byś o tym dzierżał. Mącz 155d; RejPos 325 [2 r.].

»miejsce da(wa)ć [czemu]« [w tym: w duszy swej (1), u siebie (1), w sobie (1)] = robić, stosować coś; dare locum PolAnt, Vulg; facere locum Vulg [szyk zmienny] (8): RejKup q6v; BibRadz Eccli 16/14[15], Rom 12/19; gdyż mu to będźie doſyć/ [...] diéćie mieyſce dawſzy/ rządnie wſzyſtkiégo záżyć Oczko 30v; Mieścá dość v śiebie miłośierdźiu ſwemu Dawaſz GrabowSet C2v; LatHar +2; WujNT Rom 12/19; SkarKaz 314a.

~ W charakterystycznych połączeniach: miejsce da(wa)ć dyjecie, gniewowi (2), litości, miłosierdziu, nieprawości, skrusze, zapalczywości. ~

»miejsce [komu] dawać« = ustępować, zrzekać się (1): Leć w tym dźiſia plác z mieyſcem mędrzemu [!] tu dáie [lege: daję]. Gdyż go nie chcę ſzácowáć CzahTr Hv.

»da(wa)ć miejsce diabłu, czartu (a. czartom), szatanowi« = grzeszyć, prowadzić do grzechu; dare locum diabolo PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (4 : 2 : 1): BibRadz Eph 4/27; WujJud 259; BudNT Eph 4/27; Odwłoká przyimowánia ćiáłá Bożego mieyſce dáie Cżártom. SkarŻyw 35 marg, 263; ReszPrz 6; Nie dawayćie mieścá dyabłu. WujNT Eph 4/27.

»mieć miejsce« [w tym: tu a. tam (5), w czym (3)] = dotyczyć, odnosić się; o to chodzi [szyk zmienny] (9): Szczęſcie albo nieſzczęſcie to ma ſluſzne mieſtcze RejJóz N3; OrzRozm H3; SienLek 28; GórnDworz Gg2; KuczbKat 330; CzechRozm 208v; CzechEp 30; Bo w tym Sákrámencie/ może mieć [...] mieśce y to/ co nápiſał o tym oblubieńcu duſz náſzych Sálomon: Oto on ſtoi. zá śćiáną náſzą LatHar 200, 650.

»miejsca nie zagrzać« [tym: gdzie (4)] = nie być długo (5): nie Orzełći to był ále Kruk/ kthory gdźie przylećiał tám ſzárpnął/ á nigdźie mieyſcá niezágrzał. LeovPrzep G3; KochPs 150; CiekPotr 11; KlonWor 52, 56.

»zastępować [ile] miejsca« = pełnić ileś funkcji (1): Ale y to wiedźiéć trzebá, że tá literá ypſylon, záſtępuie dwoie mieyſcá w Polſkim JanNKar G.

Wyrażenia przyimkowe: »z miejsca [czyjego]« = ze strony kogoś, od kogoś (2): KrowObr 23v; Rácżcieſz Miłosćiwi pánowie to też obacżyć/ doſyćli ſie theż z mieyſc W. M. powinowáctwu á práwu poſpolitemu dzieie. LeszczRzecz A4v.

»na miejscu« = od razu [dotyczy śmierci] (4): yednego na myeſczv zabyly. LibLeg 11/155, 11/165; BielKron 129; Padł ná kámień co zdawná na vlicy leżał: Y tám go duch y żywot ná mieyſcu odbieżał. KlonWor 44.

a. W znaczeniu ‘być, istnieć, znajdować się, dziać się’ i w znaczeniach z tym związanych (178):
Frazy: »jest (a. ma być, a. może być) miejsce [czemu]; [czemu] miejsca nie będzie (a. nie było, a. być nie może); [czemu] miejsca nie masz« [w tym: gdzie (5), kiedy (2), u kogo (2), w kim (1)] = coś (nie) jest, (nie) dzieje się, (nie) powinno być, dziać się; (nec a. non a. nullus) locus est (a. debet esse a. potest esse), nihil amplius relinquitur Modrz [szyk zmienny] (6; 6; 4): RejKup bb2; LubPs O3v; KochZuz A3v; BielKron 207; V tych też żadnego mieyſcá rozumowi być niemoże/ ktorzi chęćią pomſty pałáią. ModrzBaz 7; Cżaſu woyny ma też być miłośierdźiu mieyſce ModrzBaz 127, 46, 80v [2 r.], 98, 119v, 124v, 127, 136v; iákoby w niém fráſunkowi/ áni myśli niepotrzebnéy mieyſcá nie niebyło Oczko 24; Niemáſz w piekle pokućie mieyſcá. SkarŻyw 120.

» [gdzie] miejsce jest [czego]« = coś się dzieje, powinno się dziać [szyk zmienny] (6): OpecŻyw 148v; nie yeſt tu mieſcze tego Aby yeden lził drugego RejKup cc8v; Diar 64; DiarDop 116; o ktorey [sprawiedliwości] w Kśięgách wtorych ſzyrſzey rozmowy mieyſce będźie [de qua erit ... amplior dicendi locus]. ModrzBaz 22; WysKaz 37.

»ma być miejsce zostawiono [komu]« = należy dopuścić (1): niewiem áby miáło być iákie mieyſce zoſtáwiono tákowym do vrzędow chćiwym [ambitiosis locum relinquendum esse] ModrzBaz 43.

Zwroty: »[czemu] miejsca nie bacżyć« = uważać,że nie powinno być, nie uważać za stosowne (1): Vcżćiwośći [= wyrazom szacunku] w ten cżás mieyſcá nie bacżyłá. WisznTr 31.

»[miedzy kim, miedzy czym] miejsce brać« = mależeć (2): WitosłLut A3; [cierpliwość] między przednimi Mieyſce bierze v Bogá cnotámi zacnimi GosłCast 72.

»[komu] czynić mieśce« = prawdopodobnie: nie odpychać (1): Miłośierdźie Boże káżdemu cżyni mieśce WujJud 233v.

»[czemu] miejsce gotować« = coś przygotowywać (1): ſnadź oſtátnim plagam iuż [Bóg] mieyſce gotuie. WisznTr 7.

»[komu] miejsce da(wa)ć« [w tym: plac i miejsce (1); gdzie (4), u siebie (2), miedzy kim (1), w sobie (1)] = przyjąć (przyjmować), wpuścić (wpuszczać); locum dare HistAl [szyk zmienny] (12): ſkala kamienná iemu wſobie mieſce dala iako woſk miękki OpecŻyw 51v; HistAl A4; GliczKsiąż C5; iż on tákowym ludźiem ná twoim Pinczowie/ mieyſce dał OrzList ev, dv; BielSat L4; SkarŻyw [237]; CzechEp 62; ReszPrz 110; BielSjem 27; ArtKanc B12; SkarKazSej 682a.

»mieć miejsce (a. nie mieć miejsca); nie było [komu a. dla kogo] miejsca, miejsce« [tu tym: gdzie (14), u kogo (3), miedzy kim (2)] = (nie) zostać przyjętym; non erat [aliecui] locus PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (14; 2 : 1): kyedy by kthori czlovyek albo poddany pana szwego zabyl Thedy [...] nyema nygdzie myeſcza myecz, any mabycz gdzie zachowan LibLeg 6/116, 6/78, 159, 10/63; OrzList ev; BibRadz Luc 2/7; BielKron 197; Prot Av, D3; ProtStoj E2; RejPos 18; KuczbKat 35; KochMRot Bv; Y porodźiłá ſyná ſwoiego pierworodnego/ [...] y położyłá go w żłobie: iż mieyſcá dla nich nie było w goſpodźie. WujNT Luc 2/7; PowodPr 36; SkarKaz 489b; KlonFlis C2.

»miejsce mie(wa)ć« [w tym: sw(oj)e (7); gdzie (50), kiedy (20), u kogo (13), w kim, w czym (5), miedzy kim, miedzy cżyni (4), z kim (1)] = być, (za)istnieć, zdarzyć się; znajdować się; móc być; locum habere Modrz, JanStat; facultatem habere, locus est [alicui] Modrz; sibi locum vendicare JanStat [szyk zmienny] (111): OpecŻywPrzedm C3v; KłosAlg A2v; Taka ſrogoſcz mieſcze miała Ze ſię y Krew wylewała RejKup bb6, Bv, q6v; KromRozm III P2; DiarDop 119 [2 r.]; GliczKsiąż F3v; LubPs F3v marg, I2v, R2, X6, Y5v, eev; GroicPorz ſ4v, t; OrzList d2; UstPraw F3v, H2v; RejZwierz 81; OrzRozm T3v; GrzegRóżn Cv; Exulat avaritia ex urbe, Nie ma mieyſcá łákomſtwo w mieyście. Mącz 400b, 400b; SienLek Ttt3v; RejAp 103, 103v; máią to ſobie zá rzecż niepodobną/ áby w miłośći miał mieſcze rozum. GórnDworz L18, Ggv, Kk7, L16v; Cżego niemamy ták rozumiec/ iákoby on ná cżęśći rozdźielony/ w iedney ſtronie iedno mieyſce/ a w drugiey drugie miał KuczbKat 380, 170; BielSpr 6; WujJud Bv, 201, 213, 240; WujJudConf 15, 248v; RejPosWstaw [414]v; MycPrz I A2v [2 r.]; CzechRozm 200; PaprPan [Gg]4; ModrzBaz 1v, 42, 63, 72v, 80v; Ieſli ich wiárá Kátolicka: [...] cżemu we Włoſzech/ w Hiſzpániey/ w Indyách/ w Grecyey/ y w Azyey mieyſcá nie ma? SkarJedn 28, 60, 299; KochOdpr C3; KochPs 35, 51; SkarŻyw 16; KochTr 22; CzechEp 10, 194; KochPhaen 6; WisznTr 32; KochPam 80; KochPieś 12; ArtKanc A5, N13v, O15; GórnRozm H4, I3v, Kv; Y ty maſz tu ſwé mieyſce/ mężny Włodźiſłáwie KochProp 10; PaprUp B2; ActReg 127; GrochKal 9; GrabowSet Mv, S2v; LatHar 243, [249], 334, 347, 357 (13); Bo każdy ięzyk ma właſne mowy ſwoie/ ktore w inſzym ięzyku mieyſcá nie máią. WujNT przedm 19, s. 238; SarnStat 158, 345, 700, 715, 778 [2 r.] (11); WitosłLut A4; PowodPr 35, 37; GosłCast 59; SkarKazSej 674b; KlonFlis B4; KlonWor 57, 58.

»miejsce [czego] naleźć« [w tym: w czym (1)] = coś jest; [alicui] locus relinquitur Modrz [szyk zmienny] (2): ModrzBaz 124v; Nigdźiéy mieyſcá mniéy hárdośći Nie naydźieſz/ iáko w miłośći KochPieś 24.

»otrzymać miejsce [w czym = u kogo]« = wejść w użycie (1): Ten tedy obycżay [...] łácno otrzyma mieyſce [obtinet] w zgromádzeniu ludźi/ ktorzi chcą rozumu vżywáć ModrzBaz 29v.

»[gdzie] trzymać miejsce« = znajdować się (2): Ieſt theż tám drugie miáſto Pollencia od Málorki na południe trzyma mieyſce. BielKron 280, 282v.

»miejsce wziąć« = zaistnieć, powstać (1): Prze to złe a fałszywe nauki miejsce wzięły DiarDop 107.

»miejsce zostawiać (a. zostawować) [czemu]; [czemu] mieśce się dać musi« = zakładać, że coś istnieje [szyk zmienny] (2; 1): GórnDworz D4v; ábyś po poświęceniu żadnego mieścá iſtnośći chlebowey nie zoſtáwiał. LatHar 188, 188.

»żądać miejsca [gdzie]« = prosić o przyjęcie (1): Potym Gwido ſzedł ku żenie ſwey/ a żądał mieyſcá w iey dworze HistRzym 82v.

b. W znaczeniu ‘wierzyć, być posłusznym, przyznawać wartość; szanować’ i w znaczeniach z tym związanych (190):
Zwroty: »[komu, czemu] miejsce da(wa)ć; [czemu] miejsce bywa (a, ma być) dano« [w tym: miejsce i wiarę (5); u siebie (9); w czym = w jakiej sprawie (5)] = uwierzyć; uwzględnić; być posłusznym; dare locum Vulg; cedere Mącz; locus [apud aliquem] est Modrz [szyk zmienny] (76; 3): OpecŻyw 59; FalZioł +2v; BielŻyw 97; RejJóz Fv marg; LibMal 1546/111v; KromRozm I D3v, I3, I3v; MurzHist C3v, D2; KromRozm II b, i2; KromRozm III F4v; Diar 84; BielKom B4, F; GliczKsiąż B6v; GroicPorz t3; Leop Eccli 13/27; iżeś wáſzá M. tey nieprawdźiwey mowie dał mieyſce v ſyebie. OrzList d, f3v; UstPraw 112; RejZwierz 19; BibRadz I 11c marg; dał mieyſce lekárzowi/ y był zdrow. BielKron 124; powiedzieli Biſkupowi/ ieſli ich chce rády ſłucháć/ zá dźień weźmie miáſto/ dał im wiárę y mieyſce BielKron 215, 35v, 55v [2 r.], 58v, 69, 92 (13); GrzegRóżn K3; KwiatKsiąż E; Mącz 320b; SarnUzn B3; RejAp 12, 116v; GórnDworz R3v; RejPos 131v; BiałKat 301; HistLan D2; KuczbKat 40; BielSpr b2; WujJud 39, 260v; WujJudConf 4v, 39; BudNT przedm a3v; CzechRozm A8, 202v; PaprPan Z; KarnNap B3v; ModrzBaz 137; SkarJedn A5, 49, 53, 220, 253 (8); KochPs 6, 81; SkarŻyw 372; ReszPrz 105; GórnTroas 30, 60; WujNT 555; KmitaSpit Av; PowodPr 46; CiekPotr 15; CzahTr E4; PudłDydo B4v.

~ W charakterystycznych połączeniach: miejsce da(wa)ć (miejsce dano) baczeniu, boskim sprawom, domysłom, Duchowi Świętemu (2), koncylijam, Kościołowi, lekarzowi (2), listom, modleniu, mowie, namowom (2), niewinności, obronie, odporom, pismu, plotkom, pochlebcom, potwarzy, powieści (7), prawdzie (6), prośbie (4), radam, rozsądkowi [ = rozstrzygnięciu] (2), rozumowi (6), rzeczam przystojnym, słowom (słowu) (9), upominaniu, władzy (2), wolej bożej (3), wywodom. ~

»miejsce mieć« [w tym: swe (1); gdzie (12), u kogo (5), kiedy (5), w kim (1)] = obowiązywać, być ważnym, prawomocnym; valere Mącz, Modrz; locum habere Modrz, JanStat; regnare Modrz; pertinere, vendicare sibi locum JanStat [szyk zmienny] (41): Bo gdźye przyczyná przykazánya ktorego nye ſluży/ tám y przykazánye ono myeyſcá nye ma. KromRozm II k4v, k4v; GliczKsiąż K4; GroicPorz i3, y, ggv; UstPraw H2v, Kv; BibRadz I 118d marg; BielKron 105; Mącz 474a; SarnUzn D2, D2v, H3v; WujJud 37v, 80v; WujJudConf 189, 247; CzechRozm 221v; ModrzBaz 85, 99v, 144v; SkarJedn 96; SkarŻyw 59; CzechEp 32 marg, 33, 92; NiemObr 10; LatHar 127; WujNT 699; ſkázuiemy/ áby potwarné y fałſzywé y nieporządné pozwy mieyſcá v ſądow nie miáły. SarnStat 753, 22, 43, 45, 215, 567 (11).

»miejsce mie(wa)ć« [w tym: swe (4); u kogo (35), gdzie (9), miedzy kim (2), w kim (2), przed kim (1)] = być szanowanym; znajdować wiarę, posłuch; capere Vulg [szyk zmienny] (65): BierEz F4v, Q4; RejRozpr E4; RejJóz G2; iż to rzecz wyadoma Iż prawda rzadko mieſcze ma. RejKup d8, d4, bb7; BielKom C4v, E5v, F3; GliczKsiąż B4v, D6v, O6v, P2v; iżby proſte mniemánye á wymyſł ludzki v nas mieyſcá nye myał LubPs aa4, H2v, M3; OrzList fv; OrzRozm R4v; BielKron 195v, 394v; Niechże. thedy wymysły w nas miescá nie máią Ktoremi Sofiſtowi; Bogá ták wikłáią GrzegRóżn O2v; KwiatKsiąż F4, Ive SienLek Vuu2v; RejPos 213, 284; KuczbKat 360; RejZwierc 227; WujJud 15, 65v; CzechRozm 20; iſz wſzyſcy Duchowni Ruſcy/ v świeckich twoich ſwego mieyſcá nie máią SkarJedn 363, 96, 215; KochPs 2, 36, 131; SkarŻyw 87; StryjKron 135; CzechEp 167, 259; NiemObr 93; ReszList 188; KochTam 75; PaprUp I2; ZawJeft 35; ActReg 50, 183; GraboivSet C; WujNT loann 8/37; SarnStat 395; Cnotá y mądrośé máło mieyſcá maią. KlonKr A4v; CzahTr D [3 r.]; SkarKazSej 657b; KlonWor 37.

~ Przysłowie: Prawdá wſzędy mieyſce ma. RejWiz 40 marg, Cc8v; BielKron [3323]; prawdá muśi mieć ſwe mieyſce GórnDworz Aa8v, Cc8; BudNT przedm c4v; PaxLiz Bv. [Ogółem 7 r.]. ~

»miejsce naleźć [u kogo]; mieśce się nalazło [w kim]« = znaleźć posłuch, wiarę (1; 1): A ták tá ich dumá [= wymysł] obrzydła mieyſcá żadnego nalesć v wiernych nie może. CzechRozm 157; LatHar 570.

»miejsce swe osieść« = znaleźć posłuch, poważanie (1): cnotá kiedykolwiek mieyſce ſwé ośiędźie. KochPieś 44.

»miejsce [u kogo] stracić« = stracić zaufanie (1): Widział iż mieyſce w Pruſiech v Krzyżakow ſtráćił StryjKron 517.

»miejsce sobie zjednać« = znaleźć wiarę, posłuch (1):

~ Przysłowie: Prawdá [...] choć bez forbótów nietrudno mieyſce ſobie ziedna. Strum A4. ~

c. W znaczeniu ‘pozwolić’ i w znaczeniach z tym związanych (28):
Zwroty: »miejsce da(wa)ć, dający« [w tym: określenie odbiorcy pozwołenia: komu, czemu (8); określenia treści pozwolenia: czemu (10), czemu a. czego (+ komu) (4), ku czemu (1), w czym (1), aby (1), iż (1)] = pozwolić na coś, umożliwić; locum dans JanStat [szyk zmienny] (17 : 1): O matuchno laſkawá/ [...] dáy mieſce/ aby cialo maſciami pomazali OpecŻyw 156; ZapWar 1545 nr 2646; RejKup Sv; Diar 30; BielKom C3, C3v; Wdowam myeyſcá ich płácżu nigdzyey nye dawáli LubPs Sv; BibRadz *3v; BielKron 73; BielSpr 4; SkarJedn 262; SkarŻyw 299; Takież koſztownym ſzátom mieyſcá nie dawayćie. BielRozm 9; JanNKarGórn H2; SarnStat 344, 567, 775; SzarzRyt B4.

»mieć miejsce [czego]« = otrzymać pozwolenie (1): procurátorowie żeby nie mieli mieyſcá v práwá ſtánia GórnRozm L.

»[czemu] mieśca nie zagrodzić« = nie sprzeciwiać się (1): Skąd ſie pokázuie/ że Pan Bog wſzyſtkim Trádycyam mieścá nie zágrodźił. WujJud 43.

»[czemu] miejsce zostawi(a)ć (a. zostawować); zostaje (a. zostało) (się) miejsce [czemu]« [w tym: z przeczeniem (7); określenie odbiorcy pozwolenia: komu (1)] = pozwalać na coś, umożliwiać; dare loeum Vulg; minimum a. nihil loci relictum est Modrz [szyk zmienny] (3; 5): Diar 87; zoſtáwiałeś mieſce pokućie Leop Sap 12/10; SarnUzn B8; ModrzBaz 91, 102; O Prawdźie Ciáłá y Krwie iego/ nie zoſtáie mieśce wątpieniu. LatHar 192; WujNT 286; SarnStat 803.

d. W znaczeniu ‘zamiast’ i w znaczeniach z tym związanych [tu często wyraźny związek z ktorymś ze znaczeń poprzednich, zwłaszcza ze znacz. 5.] (751):
Zwroty: »zasadzić miejsce [czyje]« = wyznaczyc do czegoś zamiast kogoś (2): Hektor [...] nápierał ſie przezdzyęki bitwę mieć. [...] Priamus krol záſádził iego mieyſce Pariſem BielKron 58; Mącz 414a.

»miejsce [czyje] zasieść (a. posiadać)« = (chcieć) być kimś (2): KrowObr 160; Godźień był zá vrodą ſwoią/ Tytonowé/ Godźien był mieyſce záśiéść Endymionowe. KochPam 81.

»zastąpić, znosić miejsce [czyje]« = zrobić coś, podjąć się czegoś zamiast kogoś; portare locum Vulg (1 : 1): Leop 4.Esdr 8/6; Nieſłuſzna ieſt/ ábyś ty miał záſtąpić moié Mieyſce: y zá ofiárę miłé zdrowié twoié Oddáć ZawJeft 43.

Wyrażenia przyimkowe: »na miejsce« [w tym: czyje (92), czego (40), to (79), z przytoczeniem wyrazu (1), bez przydawki (1)] = zamiast; pro Vulg, Mącz, JanStat; in locum Mącz, Modrz; loco JanStat (213): BierRozm 25; LibLeg 7/104v; LibMal 1549/149v, 1553/176; MurzNT 73v; KromRozm III G4v, H8v, M5, O2v, P6; KrowObr 11v, 13, 16, 39, 39v [2 r.] (16); RejWiz 169; OrzList fv; UstPraw C3; RejFig Dd3; WyprKr 126; BibRadz Eccli 10/15[17], Act 1 arg; ná mieyſce Heleny/ damy krolowi Menelauſowi ſioſtrę ſwoię BielKron 57v; tarcże złote tákież ſrebrne pobrał/ ná ktorych mieyſce potym Roboám dał miedzyáne pocżynić. BielKron 83, 21, 36, 37, 57v, 66 (47); Pro illo te deducam, Miáſto niego/ álbo ná yego mieyſce cie záwiodę. Mącz 323a, 2a, 145b, 187b, 239c, 311d (9); gdźie poddáni [...] ná mieyſce piérwſzych złych/ dobre ſobie drugié Króle obiéráli OrzQuin S4; SienLek 96, 173, T[tt]; po śiedmi lat pierwſze mu zęby pádáią á trwalſze ná to mieyſce nádraſtáią LeovPrzep H4v; RejAp 175; Niema ſie co podobáć/ kiedy kto máiąc ſwe włoſne Polſkie ſłowo [...] pożycża ná iego mieyſce s cudzego ięzyká GórnDworz F2v, F5v [2 r.], H5v; HistRzym 68v, 96v; RejPos 56v, 201, 238v, 287v, [290]v (9); Gdyż ty nie chceſz być mnie kwoli/ ieſtći ná to mieśce inſza/ która mi powolna będźie BiałKat 371; RejZwierc 39v, 40v, 107v; BielSpr 12v; WujJud 47, 205v, 207v, 228, L13v, Mm7v; WujJudConf 159, 187v; HistHel B4v; CzechRozm 73 [2 r.], 80 [2 r.], 80v, 81 [2 r.], 89 (15); A pieczęć ziemska na miejsce zginionej aby była insza uczyniona. ZapMaz II G 61/159; Decemuiri byli w Rzimie [...] nawyżſzi pánowie/ ktorzi byli ná mieſce Konſulow poſtánowieni ModrzBaz 91 marg, 64v, 88v, 133v; SkarJedn 118, 135, 196; Ieſli w łáſkę dufa Boginiey ſwey/ niech ná to mieyſce dwu ſie boi/ Ktore dla niey rozgniewał KochOdpr C; Oczko 26v, 28, 31v, 38; SkarŻyw 90, 391, 429, 510, 600; StryjKron 452, 457, 512; ZapKościer 1582/33; CzechEp 152, 337; NiemObr 130, 157 [3 r.], 169, 171; KochFr 42; GórnRozm Nv; PaprUp D3; Calep [1015]b, 1021b; KochCz B2v; KochFrag 14; WyprPl Cv; LatHar 197; Paſchá święto przednieyſze Zydowskie [...]: ná ktorego mieśce náſtąpiło náſze wielkonocne święto. WujNT 109 marg, 11, 39, 96, 136, 217 (15); Ná mieyſce tedy łączyć, ma bydź złączyć JanNKar H4, Fv, H3v; ná tymże Zamku náſzym Krákowſkim poſtánowiliſmy práwo Naiwyſſzé Niemieckié właſné/ ná mieyſce práwá Máydeburſkiégo [vice et loco Maydemburgensi JanStat 1021] SarnStat 955; Trzeći [jarmark] ná święto świętégo Wáwrzyńcá/ ná mieyſce Iármárku w Gierwaśćie SarnStat 1227, 378, 379, 732, 860 [2 r.], 869 (12); SiebRozmyśl K2; CiekPotr 60, 76; Niezgodá ſwarorodna/ byłá tu czás długi. Tyś ná to mieyſce zgodę y miłość wprowádźił GosłCast 18, 18.

~ W charakterystycznych połączeniach: na miejsce dać (damy) (17), nastąpić (następować) (11), ob(ie)rać (obran(ie), wyb(ie)raé, wybran(y)) (30), położyc (6), posadzić (sadzać, nasadzić, wsadzić, wsadzać, wsadzony, wysadzać, zasadzić, zasadzenie) (33), posłaé (posłan) (2), (po)stanowić (postanowiony) (6), (po)stawić (ustawi(a)ć, wstawi(a)ć, wstawiony, wystawi(a)ć) (19), wziąć (wzięty) (10). ~

»w to miejce« = zamiast (1): lepiey wto mieyſce poki służą śiły/ Rycerſkie miecżem bronić Oycżyzny ſwey miłey. RybGęśli B3.

»na miejscu« [w tym: czyim (24) – swym (1) – czego (10)] = zamiast; in loco Vulg; pro PolAnt; contra, loco JanStat (34): RejKupSekl a5; GroicPorz t3v, ff4; KrowObr 155; Leop Esth 2/17; OrzList c2v; BibRadz 2.Par 36 arg [2 r.], Iob 34/24; BielKron 116, 330; Mącz 79c; RejAp 113, 166v; Pan zá niewdzyęcżność ſtrąca pyſznego á pokornego poſadza ná iego mieyſcu. RejPos 215v marg, 201; miecżowi ſrogyemu dopuſzcżę pożrzeć á wyniſzcżyć was/ á narod obcy poſádzę ná mieyſcu wáſzym. RejZwierc 192; KochPs 65; Ná mieyſcu Ewángeliey. Będę wam cżytał z Dawidá MWilkHist D4; NiemObr 47 [2 r.]; ReszPrz 43; WerGośc 203; Struſá z klucżem máluią/ ná mieyſcu Papieſkim BielSen 11; BielSjem 4; ZawJeft 30; Calep 1021b; wſzákże táſz płáca wymyślonym ſpoſobem pod iną bárwą y imieniém ktore pámiętnym zową/ ieſt odnowioná: któré ná mieyſcu onégo Czeſnégo bywa bráné SarnStat 817, 656, 1227, 1228 [2 r.], 1247; KmitaSpit Cv.

~ W charakterystycznych połączeniach: na miejscu posadzić (posadzać, nasadzać) (4), (po)stanowi(a)ć (po- stanowiony) (6), postawić (2), sieść (siedzący, zasiadać) (3), ~

α. O zastępstwie, reprezentacji, działaniu w czyimś imieniu (160):

miejsce czyje [w tym: pron poss (76) – sw(oj)e (67) –, G sb i pron (42), ai poss (35)] (153): RejZwierz 103v; Iákoż ſie tu kto chce pochłubić mieyſcem Páná [tj. występowaniem w Jego imieniu] tego RejAp 18, BB2; RejPos 301; SkarKaz 206a; SkarKazSej 699b. Cf Zwroty, Wyrażenia przyimkowe.

Zwroty. »miejsce zasadzić (a. osadzić)« [w tym: sw(oj)e (14)] = wyznaczyć swego zastępcę; dare a. supponere vicarium Mącz (15): GroicPorz iv; Ieſliby ſam Kaſztellan chorował/ thedy mieyſce ſwoie może człowiekiem godnym oſádzić. UstPraw D2v, Cv, C3, G3; RejZwierz 24v; BielKron 63v, 228v; Mącz 312a, 493b; GórnDworz I2v; SkarŻyw 180; GórnRozm F3v; SarnStat 492, 558.

»miejsce [czyje] zasieść (a. zasiadać), trzymać, dzierżeć, zasadzać, zastąpić, trzymający« = być czyimś zastępcą; supplere locum JanStat [szyk zmienny] (5 : 3: 1 : 1 : 1 : 1): poſpolićie ſtárſzy Przyſyężnik Woythowſkie mieyſtce wſzędy záſyada. GroicPorz n; w tymby záchorzał ktory vrzędnik z tych co rokom należą/ thedy iednák inſzy vrzędnicy mogą tych chorych mieyſce záſádzáć. UstPraw G3, A4; BibRadz I 313d marg; Vicarius, Namiesnik/ podſtárośći/ vrzędnik i/ sługá mieysce páńskie trzimáyący. Mącz 493b; RejPos 163; RejPosWstaw 42; SkarJedn 113; KochOdpr B2v; SkarŻyw 318; KochPieś 14; SarnStat 914.

Wyrażenia przyimkowe: »z miejsca [czyjego]« = (będąc) reprezentantem (2): RejKup c2; ſędźie źiemſkie zowie Pan BOG bogámi: bo ſądy y ſpráwiedliwość ludźiom z mieyſcá Bożego iáko iego namieſtnicy czynią SkarKaz 2a.

»na miejsce« [w tym: czyje (38), to (6)] = w zastępstwie, w imieniu; pro Modrz; in locum, vice JanStat (44): Ale áni Yuliuſz nawyſſſſego Rzymá biſkup tám był/ áni poſlał ná ſwe myeyſce kogo KromRozm III O5v; RejWiz 187; UstPraw K2; BielKron 141, 204, 208, 210, 324v; gdy dwiemá zacnym ludziom w Moráwie przyſzło do tego/ że ſie w ſzránkach bić mieli: ieden z nich będąc bárzo ſtárym/ miał dáć ná ſwe mieyſce zaſtępcę ſyná GórnDworz O6v; RejPos 164v, 175; RejZwierc 92v [2 r.]; BielSpr 12v; ModrzBaz 84, 119, 120v; Calag 16b; ZapKościer 1582/32v; NiemObr 26, 45; GórnRozm M3v; KochFrag 44; KołakCath C2; Sędziowie ná ſwé mieyſce nikogo niech nie poſtánawiáią, chorobę tylko ich wyiąwſzy. SarnStat 557, 57, 129, 302, 364, 392 (17); GrabPospR M3 [2 r.]; SkarKaz 206a.

~ W charakterystycznych połączeniach: na miejsce da(wá)ć (podać) (7), deputować (3), naznaczyć (3), obrany, posadzić (posadzon, wysadzić, zasadzić) (11), postanowić (postanawiać) (4), pos(y)łać (przysłać) (5), subdelegowany, ustawić (2), wynosić, zostawi(a)ć (3). ~

»w miejsce [czyje]« = w zastępstwie (1): Gdze przyty[m] bely vczywy ludze Iako wmeyſcze [!] Pána potstaroſzczyego staniſlawa Grzimalſkego Iako Criſtoph Tęmpſky [...] y wyele ynnych dobrych Ludzy ZapKościer 1582/35v.

»na miejscu [czyim]« = w zastępstwie, w imieniu (79): OpecŻyw 173v; abisczie na miesczv naschim yako Comissarze naschi czinily pylne a swiebodne viwiedzenie LibLeg 11/80, 7/31v, 10/97v, 11/81, 169, 171v; ComCrac 15v [2 r.]; KromRozm I O2v; GliczKsiąż F5v; GroicPorz iv [2 r.], i4; KrowObr 32, 181v [5 r.]; Papieſz to rozdawa/ Ktory ná Páńſkim mieyſcu/ ná ſwiecie zoſtawa. RejWiz 160v; námicyſcu Papieſkim był Kárdynał Kreſcencius BielKron 235v, 63v, 112v, 157v, 186v, 197v (12); GórnDworz C3v; iáko y dziś zową w niektorych zyemiach Láćińſkim ięzykiem/ vice rex iáki: co ſie rozumie/ iákoby ná mieyſcu krolewſkim ſiedzący. RejPos 243, 163, 175 [3 r.], 243v, 301, 314v; RejZwierc 41, 45v; BielSpr 70; WujJud 149; Prośimy was tedy ná mieścu Páná Chryſtnſowym iednayćie ſie z Bogiem. WujJudConf 87v, 86v, 87v; RejPosRozpr b4; BudBib 2.Mach 4/31; ModrzBaz 92; SkarJedn 57, 62; SkarŻyw 600; zárazem ſię do Węger wroćił/ Mátkę ſwoię [...] Gubernátorką ná ſwym mieyſcu w Polſzcze zoſtáwiwſzy StryjKron 452, 627; CzechEp 326, 330, 373, 412, 419; NiemObr 29, 30; Calep [1015]b; Phil L3; Podſkárbi Koronny/ álbo przynamniéy ná mieyſcu iego Nadworny do Lubliná: [..,] ziecháć máią. SarnStat 414; będźie im wolno mieć ſubſtituty ná ſwych mieyſcách záſádzonó SarnStat 563, 353, 477, 556, 792, 895 (11); SkarKaz 206a; SkarKazSej 674b.

~ W charakterystycznych połączeniach: na miejscu by(wa)ć (będący) (18), posadzić (wysadzać, zasadzony) (5), postanowiony, siedzieć ((za)siadać, zasieść, siedzący) (11), stawić, zostawać (ostać) (2), zostawi(a)ć (zostawować) (12). ~

»w miejscu [czyim]« = w imieniu (1): Gdzę slachetny Pán Adrian czyeſtkowſki [...] bęndąncz przet prawyem naſzim wmeiſczu Iego Mczi Pana woyewodi tam ſzyę przet prawyem potnyoſl ZapKościer 1584/51v.

β. O następstwie, kontynuacji (zwłaszcza o sukcesji tronu lub urzędu) (337):
Zwroty: »[czyje] miejsce dzierżeć, zasieść (a. zasiadać)« = być czyimś następcą (2 : 2): iż ini byli ápoſtołowye/ ktorych myeyſcá biſkupi/ ini ſyedmdźyeſyąt y dwa vcznyowye/ ktorych myeyſcá kápłani dźyerżą KromRozm III H8v; SkarJedn 300; NiemObr 47.

»[czyje] miejsce wziąć (a. przyjąć), o trzymać, odzierżeć, zasieść; miejsca [czyjego] dostać« = zostać czyimś następcą; succedere Miech; succedere in locum Mącz [szyk zmienny] (3 : 1 : 1 : 1; 1): MiechGlab 47; LibLeg 11/181; wſzyſcy byli pocieſzeni gdy Alexándrá vſłyſzeli oycowſkie mieyſce przyiąć BielKron 123v, 199v; Mącz 44d; chceſz ábyś náſzą ſtárſzą byłá/ á potey śmierći iey wzięłá mieyſce? SkarŻyw 226, 517.

»miejsce [czyje] zasadzić (a. osadzić, a. osadzać)« = wyznaczyć następcę; in locum inducere Miech; subrogare Mącz (4): MiechGlab 45; In locum et vicem alterius substituere Kim drugim cziye mieyſce záſádźić. Mącz 414a, 358b; PowodPr 9.

»miejsce swe zasadzić« = mieć następców (1): to mąż co mieyſce ſwe wnuki záſádźi RybGęśli B2.

»zlecić, spuścić miejsce (swoje)« = wyznaczyc kogoś następcą (1 : 1): kſiążę ich wſtąpiło w zakon [...] ſynowi ſpuśćiwſzy mieyſce. BielKron 170v; SkarŻyw 490.

Wyrażenia przyimkowe: »na miejsce« [w tym: miejsce i państwo (1), stolec i miejsce (1); czyje (222) ‒sw(oj)e — (28), czego (12), to (18)] = po; pro Vulg, PolAnt; in locum Mącz, Modrz; loco JanStat (252): BierEz O3v; BielŻyw 107; MiechGlab 45; WróbŻołtGlab A3; RejPs 68v; RejJóz Pv; LibLeg 11/162, 163v, 166; Oto ná myeyſce oycow twych ſynowyeć zrodzeni LubPs M3, Z3; KrowObr 123; Leop Eccle 4/15, 1.Mach 9 arg, 2.Mach 4/29; w tym dzyeń sſzedł/ noc ná iego mieyſce náſtąpiłá KochZuz A3v; BibRadz 2.Par 36 arg; po ſwey śmierći náznácżył Serwiuſá zyęciá ſwego ná ſwe mieyſce. BielKron 102v; PO Oktáwianie Ceſárzu wybran ieſt Klaudyus Tyberyus ná mieyſce iego BielKron 140; iednák nie długo żyw był Syrácyn. Sáládyn ná to mieyſce wſtąpił BielKron 179, 48v, 49v, 59, 61v, 70 (105); Succedo, Wchodzę ná yego mieyſce/ zoſtawam po kim. Mącz 44d, 44d, 116b, 187b, 196b, [267]b (9); OrzQuin T2; RejAp BB3, 93v, 94 [2 r.]; GórnDworz Dd3v; HistRzym 132; RejPos I18v, 184; BielSat Hv; KuczbKat 25; RejZwierc 22v, 134v, 153, 170v; gdy iedny zbito/ wnet inni á inni ná tho mieyſce przyſtępowáli. BielSpr 64, 6v [2 r.], 8v, 28v, 31, 42v, 52; WujJud 205v; RejPosRozpr c3; BudBib Lev 6/22; BudNT Act 24/27; CzechRozm 150 marg, 151 [4 r.], 164v, 165, 181 (12); ModrzBaz 26 [2 r.], 44v, 61v, 93 [2 r.], 99v (13); SkarJedn 101, 135, 140, 197, 210 (9); KochPs 190, 197; SkarŻyw 213, 227, 231, 244, 248 (8); ći [Galindowie] precz wyſzli do Włoſkich kráin [...]/ á ná ich mieyſcá Litwá przyſzłá StryjKron 46, 46, 115, 150, 285, 477 (10); CzechEp 29, 331, 332, 357 [3 r.]; NiemObr 49; KlonŻal Cv; ReszPrz 102; GórnRozm M3v; KmitaPsal A2; ActReg 102, 158; KochFrag 44; WujNT 34, 50, 125, 236 [2 r.], 511 (10); JanNKar C; SarnStat 39, 364, 663, 852, 867, 1098, 1285; KmitaSpit B3; SkarKaz 240a, 346a, 417b, 607a [2 r.]; SkarKazSej 687a; KlonFlis E2v.

~ W charakterystycznych połączeniach: na miejsce dać (2), namazany, nastać (3), nastawić (nastawować) (3), nastąpić (następować) (51), naznaczyć (naznaczon(y)) (15), podniesion(y) (2), posłany, postanowić (postanowiony) (4), powstać, przełożyć (5), przystępować (2), przyść (przychodzić) (15), sieść (2), sta(ną)ć (3), (po)stawić (ustawi(a)ć) (7), wchodzić (wniść) (4), wprawić, wsadzić (wsadzać, wsadzon, wsadzenie, (p)osadzić, posadzenie, zasadzić, wysadzony) (15), wstąpić (wstępować, wstępujący) (66), wyb(ie)rać wybran(y), ob(ie)rać, ob(ie)ran(y)) (31), wzbudzαć, wziąć (wzięt(y)) (8), zostać [kim], zostawić, zrodzony, zrządzić. ~

»na miejscu« [w tym: miejscu i stolicy (1), miejscu i urzędzie (1); czyim (66) –swym (9) ‒, czego (1)] = po; pro Vulg, PolAnt; loco Vulg, JanStat; in locum Mącz (67): ZapWar 1529 nr 2536; BielŻyw 90; MiechGlab **4v; Przednyego Baſſchą kthori yesth namyeſczv Ayaſzbaſschinem z oſſobna ymyenyem naſzym poſdrovyſſ LibLeg 7/36v, 7/41, 10/96; LubPs Sv; KrowObr 29, 33v; Leop 1.Par 5/22, 2.Par 36/1, 1.Mach 3/1, 13/32; BibRadz I 121, 4.Reg 14/21, 15 arg, 1.Par 4/41, 2.Par 36/1 (9); Po śmierći iego nie náyduie ſie w piſmie kto ná iego mieyſcu panował BielKron 339v, 76, 80, 89, 114, 166 (10); Mącz 188b; RejAp 64v; RejPos 25v, 175, 300v; RejZwierc 64v; BudBib 3.Esdr 1/33[34]; HistHel D2v; SkarJedn 116; SkarŻyw 363; CzechEp 328, 373 marg, 375, 379, 422 [2 r.], 426; potrzebá ná mieyſcu Piotrowym/ tákiego kogo vpátrowáć/ ktoryby oſobliwą mocą [...] klucżámi tymi władał NiemObr 29, 28, 29 [4 r.], 48 [3 r.], 164; ArtKanc I16; ActReg 167; Calep [1020]a; WujNT Matth 2/22, s. 391; tákowy [kmieć] vćiéc álbo odyść nie może/ iedno [...] ná mieyſcu ſwym kmiećiá tákże bogátégo oſádźiwſzy SarnStat 657, 658.

~ W charakterystycznych połączeniach: na [czyim] miejscu być (10), krolować (9), mieszkać (2), nastać, panować, (p)osadzić (3), postanowić (postanowion(y)) (6), siedzieć (siedzący, usieść, zasieść) (11), (po)stawić (postawion, ustawić, ustawion) (7), uczynić, wkorzeniony, zasadzać (zasadzon) (3), zostać, zostawić. ~

e. W znaczeniu ‘jako, za’ (9):
Wyrażenia przyimkowe: »na miejsce [kogo, czego]« = jako ktoś a. coś (3): niechay będzie policżon ná mieſthce ſyná [in filii ... succedat locum] kthoregom z inſzey żony miał HistAl A 6v; ktorzy pokłádáią gorzkość ná mieyſce ſłodkośći/ á ſłodkość ná mieyſce gorzkośći [ponentes amarum dulce, dulce amarum]. BibRadz Is 5/20.

»na miejscu [kogo, czego]« = jako ktoś a. coś, będąc kimś; loco JanStat (6): KromRozm II h2v; KromRozm III K6; GroicPorz p2; Sprobuymy też roſkoſzek ſwiátá omylnego/ Co ie niektorzy kłádą ná mieyſcu lepſzego. RejWiz 19v; ten co ieſt ná mieścu nieukow [qui supplet locum idiotae]/ iákoż rzecze; Amen/ ná twe dźiękowánie? WujNT 1.Cor 14/16; SarnStat 380.

*** Bez wystarczającego kontekstu (17): Topus, Latine locus, Mieyſce. Mącz 458c, 147a, 196c, 231d, 322d, 330a; Locus – Mieiſcze. Calep 610a; Z ſtrony owégo ſłowá, mieſce: mym zdániém, lepieyby było mieyſce JanNKar F3v, F3v [3 r.]; JanNKarKoch F3 [2 r.].
Zwroty: »miejsce [komu] dawać« (1): Cedo, Vſtepuyę [!]/ Mieyſce ynim dáwam. Mącz 43b.

»zasadzać miejsce« (1): Sufficio, [...] zaſadzam mieyſce próżne Mącz 116b.

Wyrażenie: »miejsce prożne« (1): Mącz 116b cf »zasadzać miejsce«.
Wyrażenie przyimkowe: »na insze miejsce« (1): Substituo, Záſádzam álbo wſádzam ná ynſze mieyſce. Mącz 414a.
*** Dubium (1): 23 [lutego] e Wigilia. y mieśce roku przeſtępnego. LatHar [++]v.

Synonimy: 1. plac, przestrzeństwo, przestwor; 2. plac, pole.

ZZa, (HG, RS)