Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MIĄSZO

Następne hasło: MIĄSZY »

MIĄSZOŚĆ (30) sb f

miąszość (15), miąższość (15); miąszość Mącz (7), Calep (7), WujNT; miąższość FalZioł (3), GlabGad (2), HistAl, Leop, BibRadz, SienLek, GrzepGeom (4), LatHar (2).

miąższość: -żſz- (6), -ſſz- (5), -ſzſz-, (1), -ſzſſ- (4).

o jasne.

Fleksja

	sg
N	miąszość
G	miąszości
A	miąszość
I	miąższością
L	miąższości

sg N miąszość (19). ◊ G miąszości (6). ◊ A miąszość (3). ◊ I miąższością (1). ◊ L miąższości (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

Znaczenia

1. Trzeci wymiar (w zestawieniu z długością i szerokością) (6)
2. Grubość, szerokość w przekroju (13)
- a. Pewna określona (mała lub wielka) szerokość w przekroju (w zestawieniu z długością) (7)
  - α. O grubości całego przedmiotu (ujmowanego jako kształt podłużny) (4)
    - αα. Prawdopodobnie mięsistość (1)
  - β. O grubości ścian przedmiotu (1)
- b. Znaczna grubość (6)
  - α. O grubości całego przedmiotu (ujmowanego jako kształt podłużny) (5)
    - αα. O grubości książki (mającej związek z długością tekstu) (2)
    - ββ. Otyłość (2)
  - β. O grubości ścian przedmiotu (ujmowanego jako kształt nieregularny); może: otłuszczenie (1)
3. O konsystencji: gęstość; tu o rzeczach, cząsteczkach, które powodują, że substancja jest gęsta (3)
- a. O substancjach ciekłych: zawiesina, osad (2)
- b. O substancjach stałych (1)
4. O uderzeniach pulsu: moc, siła (1)
*** Bez wystarczającego kontekstu (7)

1. Trzeci wymiar (w zestawieniu z długością i szerokością) (6): Superficies, która może być rzeczóná zwiérzchność/ ieſt ſzérokość bez miążſzośći. GrzepGeom C.

Szeregi: »(wzrost), (i) długość (a. dłuż), (i, ani) szerokość (a. szerza) i (ani) miąszość« (4): PVnkt ieſt/ który niema żadnéy długośći/ áni ſzérokośći/ áni miążſzośći. GrzepGeom C; Corpus, któré może być rzeczóno hrubość/ ieſt co ma y długość/ y ſzérokość/ y miążſzość. GrzepGeom C; Calep 989b; może być ćiáło nie záſtępuiąc mieyſcá/ y bez wzroſtu/ długośći/ ſzérokośći y miąſzośći ſwey/ iáko ieſt w naświętſzym Sákrámenćie. WujNT 386. [Ponadto w połączeniu niewspółrzędnym 1 r.].

»szerokość i miąższość« (1): Linea ieſt/ długość bezſzérokośći y miążſzośći. GrzepGeom C. [Ponadto w połączeniu niewspółrzędnym 1 r.].

2. Grubość, szerokość w przekroju; crassitudo Mącz, Cn (13):

a. Pewna określona (mała lub wielka) szerokość w przekroju (w zestawieniu z długością) (7):

Wyrażenie: »miąszość na palcu, na [ile] palcow« (1 : 1): Crassitudo sescuncialis, Miąſzość na pułtorá wielkiego pálcá. Mącz 17c, 88d.

α. O grubości całego przedmiotu (ujmowanego jako kształt podłużny) (4):

miąszość czego (2): przynieſli mu w dáry [...] ryb wielkich kthore z oney rzeki wyciągáli/ ktorych miąſzſzoſć byłá iáko vd cżłowiecży HistAl M2v; BibRadz Ier 52/21.

Wyrażenie: »mią(ż)szość na palcu, na [ile] palcow« (1 : 1): BibRadz Ier 52/21; Digitali crassitudine radix, Korzeń w miąſzość ná pálcu. Mącz 88d.

αα. Prawdopodobnie mięsistość (1):

W połączeniu szeregowym (1): tak iż rozlicżnoſci twarzy nie więcey nie cżyni iedno roznoſć noſow. A tak nawięcey zależy we troiey rzecży, w miąſſzoſci, w długoſci, á w zakrzywieniu. GlabGad N7v.

β. O grubości ścian przedmiotu [czego] (1):

W połączeniu z określeniem wymiarów (1): A miáſzſſość [!] [Grossitudo] tego Morzá [tj. zbiornika na wodę] byłá ná dłoń. Leop 3.Reg 7/26.

b. Znaczna grubość (6):

α. O grubości całego przedmiotu (ujmowanego jako kształt podłużny) (5):

miąszość czego (1): Venarum tori, Miąſzość á ociekłość żył gdy ná niektórych mieyſcách żyły pełne krwie yákoby ye nádął. Mącz 460a.

αα. O grubości książki (mającej związek z długością tekstu) (2):

miąższość czego (1): gdym obacżył/ że znośna byłá wielkość y miążſzość tych kśiążek LatHar 682.

Szereg: »wielkość i miąższość« (2): Iedno/ iż mi ſzło o to/ áby tá kśiążká wielkośćią y miążſzośćią ſwą ludziom nie omierzłá LatHar 682, 682.

ββ. Otyłość (2): Obesitas – Tłuſtoscz, miąſzoscz. Calep [712]b.

miąszość czego (1): Corpulentia – Miąſzoſzc cziała. Calep 262b.

β. O grubości ścian przedmiotu (ujmowanego jako kształt nieregularny); może: otłuszczenie (1): był rowny [żołądek] bes máłá naywiętſzym ielitom/ rownie iáko ielito kątne wwieprzu [...]: á wſzakże bielſze dla miąſzſzośći niż ine SienLek 95v.

3. O konsystencji: gęstość; tu o rzeczach, cząsteczkach, które powodują, że substancja jest gęsta (3):

a. O substancjach ciekłych: zawiesina, osad (2): Niema też być barzo z bliſka oglądana/ abowiem miąſſzoſć gruba w vrinie więtſza dlatego ſie vkazuie. FalZioł V [1]v.

Szereg: »grubość ani miąższość« (1): NAprzod vrina popielaſta/ gruboſci ani żadney miąſſzoſci zbytniey w ſię niebierze FalZioł V 3v.

b. O substancjach stałych [czego] (1): Cżemu niewiaſty maią gładſzą pięć y ſubtelnieyſzą niżli mężowie. (‒) Bowiem wſzitka miąſſzoſć materiey z ktorey ſkora bywa wybiega precż z wilgoſcią v pławow która v otrokowꝰ zoſtawa GlabGad A8v.

4. O uderzeniach pulsu: moc, siła (1): Theż będzieli tępanie miąſſze/ pełne/ ale nierichłe/ á barzo leniwe, Niemocz ona ieſt z flegmy zimney. Bo iż barzo leniwo bije/ tho ieſt od zimna/ á od wilkoſci miąſſzoſć. FalZioł V I2v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (7): Grossitudo in Bibliis legitur pro crassitie, miąſzość. Mącz 149d; Spissitudo, et spissitas, Gęſtość/ miąſzość/ grubość. Mącz 409b, 67b; Calep 267a [2 r.], 999b [2 r.].

Synonimy: 2.a. grubość; b.α.ββ. tłustość; 3. gęstość, grubość.