[zaloguj się]
[pdf]

MIŁOŚCIWIE (423) av

-ś- (325), -ſ- (94), skroty [ActReg]: Młwie (3), Mlściwie (1).

o oraz e jasne.

comp miłościwi(e)j (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

1. Łaskawie, miłosiernie, litościwie; clementer Mącz (412): OpecŻyw 40v; [król] aby za wſzitek lud wiernie praczował, z vbogimi nakładaiąc miłoſciwie ktoryżby pyſzne pokarał á dobre miłował. BielŻyw 148; Iozeph braciey miłoſciwie przepuſzcza RejJóz O8v, P; Diar 21, 90; DiarDop 110; Słyſząc drudzy iego [Romulusa] dobre á miłośćiwe záchowánie przećiw poddánym/ dobrowolnie ſzli do niego [...] á on ſie też z nimi miłośćiwie obchodził. BielKron 99v, 158v [2 r.], 229v, 318v, 345; Clementer, Adverbium, Łáskáwie/ Miłoſiernie/ Miłośćiwie Mącz 57a; OrzQuin Q3; ActReg 108, 116, 168 [2 r.]; Nie dármo Democillus/ názwány właśćiwie/ Iż káżdemu domocżyć życży miłośćiwie. PaxLiz E4.

W charakterystycznych połączeniach: miłośćiwie obyść (a. obchodzić się) (5), obiecać, opatrować, przepuszczać, przyjąć, zachować (2).

Zwrot: »miłościwie [na kogo, na co] wejźrzeć« (3): Diar 85; Respicere item significat, Łáskáwie á miłościwie ná kogo weyźrżeć/ to yeſt zmiłowáć ſie. Mącz 406c; iáko wierni poddáni W.K.M. pokornie proſzą/ ábyś W.K.M. w tę rzecż miłośćiwie weźrzeć/ á [...] tey náuki łáſkáwye bronić racżył SarnUzn A3.
Szereg: »łaskawie a miłościwie« = clementer Mącz [szyk 2:1] (3): Dzyękował też Dáryus przez liſty Alexándrowi iż ſie miłośćiwie á łáſkáwie z więźniámi iego przyrodzonymi obchodził. BielKron 125; Mącz 57a, 406c.
a. W formule grzecznościowej w stosunku do osob wysoko postawionych w hierarchii społecznej lub w ogóle godnych szacunku (6): Co ſnadnei W.M. wyrozumieſz [...] a mnię powolną ſlugę ſwoię y wſzego do mu Tęcżyńſkiego w łaſkę ſwą miłoſćiwie przyyąć będzieſz racżyła. HistAlHUng A4.
Wyrażenie: »miłościwie łaskawy« (1): (nagł) Przedmowá. (‒) Pánowie/ á Bráćia mnie miłośćiwie łáſkáwi: TRudno milcżéć gdy boli OrzQuin A3v.
Szeregi: »łaskawie a miłościwie« [szyk 2:1] (3): OrzRozm A4v; gdyż nie w ſrogośći ále záwżdy w łáſce á w miłośierdźiu/ ták iáko przodkowie Wáſzey Kr. M. łáſkáwie á miłośćiwie nam pánowáć á roſkázowáć będźieſz racżył. WujJudConf 17; KołakCathOkuń A2v.

»miłościwie a wdzięcznie« (1): Rácżże tedy Oświecone á miłośćiwe kśiążę/ ten ták chwalebny podárek od nas powolnych ſłużebnikow ſwych miłośćiwie á wdzięcżnie przyiąć BudBibKaw A3v.

b. W odniesieniu do Boga Starego i Nowego Testamentu oraz do poszczególnych osób Trójcy Św. [w tym: w formułach rnodlitewnych (192)] (380): odpuſtz miłoſciwie wſſytki winy grzéſſnégo cżlowieka. OpecŻyw 143v, 6v, 70v, 151, 168v; TarDuch B, B3; a ty teſz iako łaskawy ociec racz miłoſciwie zgromadziwſſy nas w ſpołeczney miłoſci przymowac iako dzieci a ſieroty twoie w ſwięte miłoſierdzie ſwoie. RejPs 167v; gdy też przydą iakie ſprzeciwnoſci na nas: nie racz miłoſciwie nam omieſſkawac wſpomozeniem ſwoiem RejPs 208v, 29, 32v, 33, 42 [2 r.], 43v (71); KromRozm II k3v; A wyſłucha łáſkáwye proźbę vbogyego/ Miłośćiwye go wyrwye z vpádku káżdego. LubPs F2v; owſzem nas záwżdy miłośćiwie wyſłucháć racży/ iáko Pan á Ociec náſz dobrotliwy. LubPs X3; Litość yego przetrwa wſſytki cżáſy nyeſkońcżone/ Przez ktore lud Izráelſki przewyodł miłośćiwye/ Gdyż yego miłoſierdzyeńſtwo yeſt wiecżne prawdziwie LubPs dd5, A3v, E3v, E4 [2 r.], F3, F4 (55); RejZwierz 105; BibRadz Gen 9/27; RejAp 18v, 96v, 195; prośmy iego ſwiętey miłośći/ áby przez Duchá ſwego ſwiętego myſli náſze miłośćiwie ſpráwić racżył RejPos 132; Ale then Pan ieſzcże ſam miłośćiwie do ſiebie wabi/ łáſkáwie námawia RejPos 133v; Iáko błądziſz [...] ieſli odſtąpiſz od [...] Páná á zbáwicielá ſwego: ktory cie miłośćiwiey/ beſpiecżniey/ wiedzie do zyemie tobie obiecáney/ [...] niżli on Moiżeſz RejPos 141, 2v, 5v, 34v, 39v, 40v (90); RejZwierc 5, 259; SkarŻyw 173; StryjKron 161; ArtKanc D5, J8, R16v, S11v; O Niezmierna Boſka dobroći/ rácż mi odpuśćić miłośćiwie oźiębłość moię/ y rozerwáną myśl moię LatHar 49; rácż miłośćiwie pokázáć nád nami litość twoię LatHar 423, 4, 19, 21, 27, 30 [2 r.] (79); KołakSzczęśl A2v; WysKaz 3; SiebRozmyśl E2v, K; SkarKaz 7b.

W połączeniu z „dosyc” (1): od kozłow niedowiárſtwem ſmierdzących támże oddzielił ćię/ á ſámemu ſobie/ doſyć miłośćiwie/ przywłaſzcżył ćię LatHar 677.

W połączeniu szeregowym (1): Tu poglądáy na ſtworzyciela ſwégo [...] a iako laſkawie/ tzudnie/ ij miloſciwie przywodzi vcżnie ku vcżynkom miloſiernym ij ku tznotliwym OpecŻyw 42.

W porównaniu (1): Záwżdy Pan s thákowemi co ſie go boią/ miłośćiwie ſie obchodzi yáko ociec s ſyny LubPs X4v marg.

W charakterystycznych połączeniach: miłościwie odkupić (2), odpuścić (10), opiekać [raczy], sędzic, uczynić [raczy] usłyszeć, wybawić (3), wysłuchać (12), wyzwolić (2), zachować (4).

Zwrot: »miłościwie weźrzeć, poźrzeć« = zlitować się [szyk 9:3] (10:2): RejPs 16v; Nisi nos Deus respexerit, Yeſli pan Bóg ná nas nie będzie miłośćiwie weyźrzeć raczył. Mącz 406c; RejPos 186, 332v; ArtKanc H2v, Lv; rácż miłośćiwie poyźrzeć ná lud twoy LatHar 623, 50, 99, 181, 618, 625.
Szeregi: »łaskawie a (i) miłośćiwie« [szyk 32:5] (37): OpecŻyw 46; Swięty Mikołáiu przybliſz ſie do naſzych modlitw łáſkáwie y miłośćiwie KrowObr 163; RejAp 35v; iż kiedykolwiek záwołamy k niemu/ tedy on nas záwżdy łáſkáwie á miłośćiwie pocieſzyć będzie racżył. RejPos 45, 5v, 63 [2 r.], 145v, 157, 158v (28); RejZwierc 5v, 124, 200; ArtKanc D4v; LatHar 311, 645.

»z łaski miłościwie« [szyk 2:1] (3): iżbychmy roſthropnie ſpráwowáli przed ludźmi dobrá ktoremi nas Pan náſz z łáſki ſwey miłośćiwie opátrowáć racży RejPos 312, 129v, 149.

»nadobnie a miłościwie« (1): Wſpomni ſobie napirwey ná Abráámá/ iáko ſie Pan z nim nadobnie á miłośćiwie w ſzedziwośći iego obchodzić racżył RejZwierc 124.

»szczodrobliwie a miłościwie« (1): ktory [dar] oto Pan Bog oprocż wſzego bráku/ y niewiymuiąc nikogo/ ſzcżodrobliwie á miłośćiwie wſzem wobec podáć racżył. BibRadz *3v.

»miłościwie a wdzięcznie« [szyk 2:1] (3): RejPs 96; tákowe zwirzchowne ſpráwy y modły od [...] y inych dobrych á śwyętych ludźi miłoſciwye á wdźięcznye prziymował KromRozm II h3v; RejPos 284v.

2. Z miłością, serdecznie (6): Miloſciwy pán Iezus poglądál na ſwé apoſtoly miloſciwie/ [...] weſelątz ſie ſtego/ iż dlá iego miloſci tego [ubóstwa dobrowolnego] ſie podięli OpecŻyw 59v; Ktoreégo [Judasza] dziewitza mariá gdy vzrzala/ przywitáwſſy go przed miloſciwie zopytala/ iako by ſie o iéy milym ſynie rzecż w ieruzalem miala. OpecŻyw 85v; MurzHist F4; Tedy Apollon nie mogąc ſie dáley zdzierżec/ wſthawſzy miłośćiwie ią [córkę] obłapił. HistRzym 26.

W połączeniu szeregowym (1): [Pan Jezus] dobrotliwie/ miloſciwie ij pokornie ſnimi rozmáwiál OpecŻyw 40.

Szereg: »miłościwie a czyście« (1): A to żebyſmy zawżdy ſlużyli tobie miloſciwie/ a cżyſcie w boiazni OpecŻyw 87v.
3. Chętnie, żarliwie, z przekonaniem (3): Y możem miloſciwie wierzytz/ ijż po ſmierci Iána ſwięteégo przyſtali ſą ku panu Iezuſowi/ acżkoli tego niepiſáno. OpecŻyw 47, 103v.
Szereg: »miłościwie a nieomylnie« (1): A day nam miłośćiwie á nieomylnie zrozumieć á przyiąć to ſwięte poſelſtwo twoie. RejPos 241v.
4. praw. Polubownie (2):
Zwrot: »[z kim] miłościwie nałożyć« = postąpic, ułożyć się polubownie (2): Károlus Pruski Miſtrz/ rozumieiąc temu iż Pomorſkiey źiemie odzierżeć nie mógł [...] proſił przez liſty Lokietká áby ſie ziechali do Brześćia Kuiawſkiego/ chcąc ſnim miłośćiwie náłożyć o Pomorſką źiemię BielKron 370; Krol [...] kazał ſtrzelać z dzyał [...] A w tym przyiecháli poſłowie z Węgier od Krolá Włádźiſławá do Krolá Polſkiego/ vpomináiąc y proſząc/ áby z Woiewodą miłośćiwie náłożył BielKron 398v.

Synonimy: 1. łaskawie, miłosiernie, życzliwie; 2. serdecznie.

Cf NIEMIŁOŚCIWIE

TG