[zaloguj się]
[pdf]

ŁASKAWIE (462) av

łaskawie (460), łaskawo (2); łaskawo SkarKaz; łaskawie : łaskawo KochPs (11 : 1).

comp łaskawiéj (9); -éj (2), -(e)j (7).

Oba a oraz e jasne (w tym w obu a po 3 r. błędne znakowanie).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

Życzliwie, przyjaźnią, z dobrocią (o stosunku wyższego, np. wiekiem, urzędem lub jakąkolwiek sytuacją społeczną, do niższego; także o stosunku Bogu do człowieka); clementer Mącz, Calep, Cn; benigne Mącz, Vulg Cn; humaniter Mącz, Calept Modrz; cum bona gratia Mącz, Cn; gratiose Calep, JanStat; humane Cn, Modrz; favorabile, in gratia Mącz; hospitaliter Calep; amabiliter, benevole, dignanter, indulgenter, obnoxie, placide, cum bona venia Cn; modeste Vulg (462): BierRaj 19; BierEz G, G3v, P, Q3v; a ony dziátki náſwiętſſé/ Iezus ij Ián/ laſkawie na ſię poglądali/ vſmiechali ſie OpecŻyw [27], 24v, [162]v, 174; [Żądość] pocżnie s panem mowićz/ aby racżył łaſkawie młodźieńtzowi choremv miłoſćiw byćz. ForCnR D3, D2, D3; PatKaz II 42v; HistJóz Dv; TarDuch B3v, B4v, B8v; MiechGlab *2; KlerWes Av; Takież gdy czudzołożniczę k niemu [Jezusowi] przywiedziono, łaskawie ią odprawił WróbŻołt H8v; A ták y nam ábych my byli wydárći od wſſytkich przekazek náſſych/ rácz podáć łáſkáwie práwą rękę ſwoię RejPs 88, 70, 112v, 140, 143v, 172 (43); SeklWyzn 4v; A wſzakoż nam iuż wſzytko przepuſćił łaskawie Iako brat miłoſierny przyął w łaskę prawie RejJóz P4v, Mv; SeklKat Z2; KromRozm II x4v; Diar 84; BielKom G5v; Láſkáwieć ſie on iáko Pan nád námi zmiłuie LubPs gg5v, F4, L3 marg, X4, bb2v, ff4 (44); GroicPorz f2; KrowObr 168v, 174; RejWiz 130v; Leop Act 28/7; RejZwierz 33v; BibRadz I 5b marg, Gen 43/14, 1.Reg 30/21; BielKron 225 [2 r.]; Favorabile, Zyczliwie/ Vprzeimie chutliwie/ łáskáwie. Mącz 120a, 71c; SarnUzn A3; SienLek 24; RejAp 67; Y obacżył to był Pan z dawná/ iż tá trudność zakonu onego narodowi lydzkiemu [!] nieznośna byłá/ obiecał to przez Proroki ná wielu mieyſcach łáſkáwiey odmienić. RejPos 32v, 26v, 132v, 172v, 219v, 260v (13); BiałKat 198v [2 r.]; Gdy pan poddáne łáſkáwie ſpráwuie/ Cżym ſie przyſłużáć káżdy vpátruie. RejZwierc 226; [Bóg] nas záwżdy łáſkáwie vpomináć racży iáko miłoſierny páſterz owiecżki ſwoie RejZwierc 256, 106v, 249, 258v; BudBib Prov 26/25, 2.Mach 9/21; BudNT Eph 5/1 [4/32]; Tylko nań pátrz iák chętnie on do ſwego ſkocży/ Więc mu we wſzem fortuná vgadza łáſkáwie PaprPan R3, D2v, S3v, Hh3; ModrzBaz 65v; owa ſye nád námi Smiłowáć/ iáko pán miłośierny/ raczy: A wyſtępów náſzych łáſkáwie przebaczy. KochPs 188, 60, 83, 180; SkarŻyw 159, 304, 412; MWilkHist F2v; StryjKron 160, 161, 623, 647; Ná obu wprawdzie pátrzyłá łáſkáwie/ Ale co wiedzieć/ komu ſerce práwie. KochSz C2; BielSjem 30; KochPieś 10; ArtKanc B20, C17, G14, I4, K11v (9); Calep 136b, 206a [2 r.], 463b, 490a, 775a; GrabowSet M2v; NIewyſłowione miłośierdźie twoie/ rácż nam/ Pánie/ łáſkáwie pokázáć LatHar 181, 33, 49, 50, 95, 101 (12); Chcąc tedy tákowé ſkárgi vſkrómić/ [...] y ich potrzebóm łáſkáwie porádźić: vſtáwiamy y rozrządzamy SarnStat 208, 258, 260, 957, 1114, 1117; CzahTr K3; GosłCast 72; PaxLiz A2; Stáránie złośnych niczym czyniſz práwie/ A mnie twe vcho nákłádáſz łáſkáwie. SzarzRyt B, C3v.

W połączeniach szeregowych (4): a iáko laſkawie/ tzudnie/ ij miloſciwie przywodzi vcżnie ku vcżynkom miloſiernym OpecŻyw 42, 60v; BiałKaz H2v; ſtráſzliwych gromow y ogniow máieſtatu ſwego zániechawſzy: ćicho y vbogo y łáſkáwo przyſzedł SkarKaz 487b.

W przeciwstawieniach: »łaskawie ... ciężko i srogo, surowie, srogością« (3): pan dobrym będącz/ s poddánemi cnotliwemi/ nie ſurowie iáko z niewolniki/ ále głádce/ á łáſkáwie/ iáko dobry ociec z dobremi ſyny obchodzić ſie muśi. GórnDworz Hh2v; KuczbKat 280; A ieſli łáſkáwie Stáwiſz ſie: tám wódz záraz im popuśćiſz/ práwie Daſz drogę do roſpuſty: ieſli téż ſrogośćią/ To iuż tám pewna wzgárdá GosłCast 66.

W porównaniach (4): OrzRozm M4; iáko ociec ſyná ták was [Bóg] vcżył łáſkáwie BielKron 45; GórnDworz Hh2v; KuczbKat 280.

W charakterystycznych połączeniach: łaskawie bronić (4), cieszyć (3), nawiedzić, obiecować (8), odprawić (3), odpuścić (odpuszczać) [co] (8), panować, patrzyć (2), pocieszać (pocieszyć) (4), podejmować, podpomagać, poględać, poradzić, pozwolić, pożegnać się, przebaczyć, przybyć, (przy)witać (4), ratować, rządzić (3), sędzić, sprawować (2), uczyć (3), upominać (upomionąć) (23), uśmiechnąć się, (ws)pomnieć (2), (ws)pomoc (2), wybawi(a)ć (5), zmiłować się (2); łaskawie barzo (3), dosyć, nazbyt, tak (6), wielmi (3).

Zwroty: »łaskawie (po-,s)karać, karany« [szyk zmienny] (9 : 2): TarDuch B4v, B8v, C2; A czáſem gdiś mię raczył łáſkáwie pokáráć miałem to ſobie zá roſkoſz RejPs 180v, 63, 132v; GroicPorz 114; OrzRozm M4; RejAp 45; KuczbKat 280; lecż ieſliby kiedy zgrzeſzyli/ áby łáſkáwie [mitius Vulg] od niego byli karáni BudBib 2.Mach 10/4.

»łaskawie mowić, rozmawiać« = locutus esse benigne Vulg, locutus est bona PolAnt [szyk zmienny] (14 : 5): Ony ſlyſſątz iż ſie iey vkázal ij tak laſkawie ſ nią rozmáwiál/ [...] odeſſly od niéy OpecŻyw 166v, 4v, 39; HistJóz Av; TarDuch D5v; Leop 4.Reg 25/28; BibRadz 4.Reg 25/28, Prov 26/25; Pocżął k nim [córom Daryjusowym] Alexánder łáſkáwie mowić/ nie iáko do więźniow ále iáko do przyiacioł BielKron 124v, 72v, 238v, 242v, 313; RejPos 289, 327v; BudBib Ruth 2/13; ModrzBaz 48; SkarŻyw 58, 510.

»łaskawie obchodzić (a. obejść) się [z kim]« = clementer tractare, esse sum aliquo in gratia Mącz; modeste cum aliguo agere Vulg [szyk zmienny] (28): KlerPow 4; PAn bog [...] Ieſt ták namiłoſćiwſſy/ w káżdey ſwoioy [!] ſprawie. Ze ſie ſnámi obchodzi/ áż ná zbyt łáſkáwie. KlerWes A; RejPs 65v; RejKup f3v; RejWiz 178v; Leop 2.Mach 12/30; RejZwierz 48; BibRadz I 148d marg; BielKron 125, 126v, 201v, 202v; Mącz 57a, 428d; GórnDworz Hh2v; RejPos 5v; RejZwierc 124, Bbb2; PaprPan O2v; LAſkáwieś ſye zemną obſzedł wedle ſłów ſwych/ Iowá KochPs 182, 76, 120; SkarŻyw 334; StryjKron 335; LatHar 342, 645; Rzecżpoſpolita Athenieńſka nie zá áffekt iákowy/ ále zá Boginią miłoſierdzie v ſiebie miáłá y ważyłá/ áby obywáthelom tym ſpoſobem perſwádowáłá/ łáſkáwie ſie też y z winnymi obchodzić. Phil R3; SarnStat 188.

»łaskawie postępować [z kim]« (3): StryjKron 677; W któré [fraszki] ia wſzytki kłádę táiemnice ſwoie. Bądź łáſkáwie fortuná zemną poſtępuie/ Bądź ináczéy KochFr 107; ArtKanc N2.

»łaskawie (od)powiedzieć (a. odpowiedać, a. rzec)« [szyk zmienny] (14): Iezus mily na to odpowiedzial wielmi laſkawie ſwe milé matce rzekątz. OpecŻyw 81v, 29v, 51, 75v, [80]v, 82v, 173v; OpecŻywSandR nlb 3v [2 r.]; do ktorich [braci] Iozef rzekł laſkawye przyſtępćie do mnie HistJóz D4; MurzHist Q4; RejPos 210, 335v; SkarŻyw 454.

»łaskawie przyjąć [kogo (31), co (21)], przyjęty« = humaniter accipere Mącz; salutare PolAnt; aequis oculis aspicere Modrz [szyk zmienny] (53 : 1): OpecŻyw 25, 26v, 38, 47, 85; OpecŻywSandR nlb 3v; ForCnR B4; ForCnRWiet Av; LibLeg 11/10v, 62; RejPs Ff7v; SeklKat Zv; á ludzie oney ziemie łáskáwie go przyięli y wiele iemu pożytkow dáli HistAl H7v; LubPs L3; GroicPorz B2; KrowObr 162v; RejZwierz 30v; BibRadz Matth 5/47; OrzRozm A4v; BielKron 70v, 101v, 200, 230, 453; Mącz 35d; SienLekAndr a3v; Prot A4; RejPos 207, 307; HistRzym 115v; proſzę rácż W.M. tę to pracę moię [...] łáſkawie pod obronę ſwą przyiąć BudNT przedm a6; PaprPan Cc4, Hh; ModrzBaz 66v; KochPs 6, 126; Spowiedzi ſam ſłucháiąc/ á łáſkáwie y pokornie grzeſzne przyimuiąc: płákał z płácżącymi/ á twárde ſercá ſwym wzdychániem y łykániem do ſkruchy pobudzał. SkarŻyw 292, 120; ArtKanc A13, I5v, S4, T4; GosłCast 17; PaprUp A2v; Calep 490a; GórnTroas 48; LatHar 14, 311; KołakCathOkuń A2v; SarnStat 1080, 1102; KlonKrGum Av; CzahTr G3; Przyimićieſz proſzę ten máły podárek łáſkáwie/ Gdyż ieſt zmyſlony kwoli zacney wáſzey ſpráwie. PaxLiz A3v.

»łaskawie się stawić« [w tym: komu (14), czemu (1)] = se humaniter gerere, placabiles se reddere Modrz; placere PolAnt [szyk zmienny] (16): BielKron 1v, 69, 242v, 402; Benefacere erga aliquem, Láskáwie á prziyácielsko ſie komu ſtáwić. Mącz 116b, 151d; BudBib 2.Par 10/7; ModrzBaz 47, 67; Sidłá ná mię záſtáwiáią: Poyźrzę w lewo/ álbo w práwo/ Nie ſtáwi ſye nikt łáſkáwo. KochPs 206, 214; KochTarn 74; ZawJeft 26; KołakCath A3v; WysKaz X3v; GosłCast 66.

»łaskawie we(j)źrzeć, pojrzeć, poglądać« = aspectum referre, respicere Mącz [szyk zmienny] (26 : 2 : 1): OpecŻyw 47, 100v, 108, 112v; TarDuch B6v, Cv; á ſpráwiedliwoſć ſnadz nam y tego zniebá przyćiągnie ktory ná nas łáſkáwie pogląda. RejPs 127, 81, 101, 120v, 149, 185; Rácżże łáſkáwye weźrzeć ná pokorę moyę/ Okáż nád ſługą ſwoim onę możność twoyę LubPs F2, I, P4, S4, S6v, X3v; KrowObr 168v, 174, 177v, 203v; GrzegŚm A2; Respicere item significat, Láskáwie á miłośćiwie ná kogo weyźrzeć/ to yeſt zmiłowáć ſie. Mącz 406c, 405b; ArtKanc L8v, P4, 20v; SzarzRyt C4.

»łaskawie (wy)słuchać (a. posłuchać, a. przesłuchać), (wy)słyszeć (a. usłyszeć)« = benigne audire Mącz [szyk zmienny] (19 : 8): BierEz A3v; ForCnR D4v; TarDuch C6; zandal Cro.yegoM. [...] aby V.C.M. poſla yego laſkavye slyſecz y odprawicz raczil LibLeg 7/34v; tyś záwżdy pilen był káżdego záwołánia mego á káżdąs prozbę moię łáſkáwie wyſlyſſeć raczył. RejPs 45v, 43v, 64, 93v, 96, 145v (8); BielKom A3; LubPs B4, E, F2v [2 r.], N6v, aav; Mącz 413c, 444b, 480a; OrzQuin E3; RejZwierc 265; KochPs 9; Starostę Koninskiego wtych rzeczach ktore nam imieniem Vprz. W. powiadał, wysłuchalismy łaskawie ActReg 172; OrzJan 78.

»łaskawie się zachować« [w tym: z kim (2)] (3): LibLeg 10/154; ModrzBaz 102v; A widząc vćiśnienie ludu ſwego/ iuſz doroſły będąc roſkázował gdzie mogł/ áby ſię znimi vrzędnicy ſkromniey y łáſkáwiey záchowáli. SkarŻyw 478.

Szeregi: »dobrze i łaskawie« (1): boc tak moui ſwięty Paweł, iż wſzytci ktorzy dobrze y łaskawie chczą życ w panie Chriſtuſie, taci będą cirpiec przeſladowanie. WróbŻołt R8v.

»łaskawie, (a) ludzkie« [szyk 1 : 1] (2): niech ie [synów] zwycżáią y cżynić cżego trzebá/ y znáſzáć ono bez cżego być niemoże: złych ſię wyſtrzegáć/ á dobre miłowáć: ſtárſze w vcżćiwośći mieć: rownym ludzkie ſię ſtáwić/ á młodſzym łáſkáwie [aequalibus humanos, iunioribus placabiles se reddere] ModrzBaz 47; Calep 491a.

»mile i łaskawie« (2): po trzech godzynach vkazał mu ſzye papyeſch barzo mylye y laſzkawye y kthemu theſcz poczyeſchnye. PowUrb +3; OpecŻyw 45v.

»łaskawie, (a, i) miłościwie« [szyk 37 : 8] (45): OpecŻyw 46; RejPs 109v; KrowObr 163; OrzRozm A4v; Mącz 57a, 406c; RejAp 35v; Słuchayże czo záſię zá to łáſkáwie á miłośćiwie obiecowáć racży RejPos 279v, 45, 63 [2 r.], 145v, 157, 158v (31); RejZwierc 5v, 124, 200; gdyż nie w ſrogośći ále záwżdy w łáſce á w miłośierdźiu/ ták iáko przodkowie Wáſzey Kr.M. łáſkáwie á miłośćiwie nam pánowáć á roſkázowáć będźieſz racżył. WujJudConf 17; ArtKanc D4v; LatHar 311; KołakCathOkuń A2v.

»łaskawie, (a, i) miłosiernie« (3): OpecŻyw 191v; Zeyzrzy panie z ſtolcza nachwalebnieyſzego maieſtatu twego. A pomyſl łaſkawie á miłoſiernie o mnie TarDuch A2; Mącz 57a.

»łaskawie i ochotnie« (1): patrz iako laſkawie ij ochotnie ſie w tym wezwaniu ijm [apostołom Chrystus] vkazowál OpecŻyw 40.

»świebodnie i łaskawie« (1): [raczy umierającemu] ſzwyebodnye y laſzkawye odpuſczycz czokoly on grzechy ſwogymy zazluzyl [!] PowUrb +2.

Synonimy: dobrotliwie, łagodnie, mile, miłosiernie, miłościwie, świebodnie, uprzejmie.

Cf NIEŁASKAWIE

LW