[zaloguj się]
[pdf]

MIŁUJĄCY (120) part praes act

miłujący (116), miełujący Calep (3), miłując (1) HistJóz B4.

W mieł- e z tekstu nie oznaczającego é.

Fleksja
sg
mNmiłujący fNmiłując(a), miłując nNmiłując(e)
Gmiłując(e)go Gmiłując(e)j G
Dmiłując(e)mu D D
Amiłując(e)go A Amiłując(e)
Imiłującym I I
Lmiłującym L L
Vmiłujący V V
pl
N m pers miłując(e)
G miłujących
D miłującym
A m pers miłując(e)
I m miłując(e)mi, miłującymi
V m pers miłujący
inne formy
pl I m i f - miłującymi

sg m N miłujący (34). ◊ G miłując(e)go (9). ◊ D miłując(e)mu (1). ◊ A miłując(e)go (3). ◊ I miłującym (2). ◊ L miłującym (1). ◊ V miłujący (2). ◊ f N miłując(a) (1), miłując (1). ◊ G miłując(e)j (1). ◊ n N miłując(e) (1). ◊ A miłując(e) (1). ◊ pl N m pers miłując(e) (19). ◊ G miłujących (11). ◊ D miłującym (12). ◊ A m pers miłując(e) (11). ◊ I m miłując(e)mi (4) BudBib, BudNT, ModrzBaz, SkarKaz, miłującymi KuczbKat (2). m i f miłującymi (1). ◊ V m pers miłujący (3).

Sł stp s.v. miłować, Cn, Linde brak.

1. Pragnący, by komuś było dobrze, dbający, troszczący się o kogoś (39): KrowObr 163v; KuczbKat 280 [2 r.]; GrabowSet F; Więcey miłuiącemu/ więcey odpuſzczáią. WujNT 218.

miłujący kogo (30): Pius, Pobożny/ Miłuyący rodzice/ I słucháyący ſwych rodźiców y inych ſtárſzich. Mącz 301c; Publicola, Myłuyąci [!] poſpolſtwo/ Láskaw będący ná poſpolitego człowieká/ też rad miedzy ludźmy bywáyący. Mącz 329b, 276c, [297]c, d, 301c, 502b; HistRzym 98; GrzegŚm 66; Bo ieſli miłuiećie miłuiące was [si enim dilexeritis diligentes vos]/ ktorą zapłátę maćie. BudNT Matth 5/46, Tit 1/8; ModrzBaz 67v; SkarŻyw 261, 329; GrabowSet A2; LatHar 133. Cf Wyrażenia.

W połączeniach szeregowych (przy wyliczaniu cech ujemnych) (3): Abowiem będą ludźie ſámi ſiebie miłuiący [homines se ipsos amantes]/ łákomi/ chłubni/ pyſzni/ złorzecżący/ rodźicom niepoſłuſzni/ niewdźięcżni/ niepobożni. BibRadz 2.Tim 3/2; BudNT 2.Tim 3/2; WujNT 2.Tim 3/2.

W przeciwstawieniu: »miłujący ... nienawidzący« (1): Wdźięcznieyſze ſą rány miłuiącego/ á niżeli łagodne pocáłowánie człowieká nienawidzącego [Fidelia vulnera diligentis et multa oscula odio habentis]. BibRadz Prov 27/6.

W charakterystycznych połączeniach: miłujący barzo, prosto, szczerze, wiernie, więcej, zawisnie; miłujący bliźniego (2), brata, nieprzyjaciela, pospolstwo, sługi.

Wyrażenia: »ojczyznę miłujący« [szyk 4:1] (5): Pius in patriam, Miłuyący oycziznę. Mącz 301c; PaprPan A4v; [P]HILOPOLI[TES] To ieſt. [Mi]łoſnik Oycżyzny/ álbo o powin[ność]i dobrego obywátelá Oycżyznie dobrze [c]hcącego y onę miłuiącego/ krotki Tráktat. Phil B; Wiem że [...] o obronie kráiow Ruſkich/ mowili przed tym y piſáli wiele ludzie dobrzy y oyczyznę miłuiący VotSzl B4, kt.

»rzecz pospolitą miłujący« (4): Bo ták ſą wdźięcżne wſzytkim dobrym á Rzecżpoſpolitą miłuiącym [rei publicae amantissimorum] dobre rády ModrzBaz 140, 28v, 56, 140.

»(sami) siebie miłujący« = se ipsos amantes Vulg, PolAnt (5): tákowi ſą śiebie tylko miłuiący [homines sui amantes]/ á wſzelákiey pocżćiwośći niegodni. ModrzBaz 66v; WujNT 739. Cf W połączeniach szeregowych.

α. W funkcji rzeczownika (1): Miękki rozum ieſt miłuiącego, á każdemu karaniu ſie poddawa. BielŻyw 140.
a. O Bogu: troszczący się o ludzi, dbający o ich dobro (2): WIem/ o Przednie władnący/ Y niegodnym ſię cżuię Twey łáſki pałáiący; Lecż ćię godnym náyduię Bym ćię cżćił/ miłuiący/ Iák od ſtworzenia ma cżcżon być tworzący GrabowSet Fv; iákoś Pánie/ mocą niezwyćiężny/ Nas miłuiący/ w poćiechách potężny. GrabowSet X.
2. Czczący, wielbiący Boga; posłuszny woli i przykazaniom bożym (27): TarDuch C, C5; SeklPieś 20; Boć Duch zły/ ma doſić ludzi w obłudnośći pokornych/ miltzących/ tzudnie mowiących [...]/ iedno tylko ludzi miłuiących Páná Bogá/ ſlowo iego prawdziwe/ y bliznych ſwoich niema. KrowObr C4, 163v; Y obrał [Judas] kápłany nienágánione/ y zakon miłuiące [libentes in lege] ku ocżyśćieniui ch. BibRadz 1.Mach 4/42; będą ludźie [...] Zdrayce/ ſkwápliwi/ nádęći/ w roſkoſzách ſię kocháiący rádſzey niż Boga miłuiący [amatores Dei] BibRadz 2.Tim 3/4, I 3; RejPosWstaw 42v; BudBib Ex 20/6; mamy zá to/ że Wáſzá K. M. iáko pan krześćiiańſki/ á ſzcżyrość ſłowá Bożego miłuiący/ to wſzytko dla chwały Bożey/ [...] vcżynić będzieſz racżył. BudBibKaw A3v; BudNT Eph 6/24; CzechRozm A2; SkarJedn A7, 249; Bernárdyn/ wychowanie miał v ćiotki ſwey Dyany/ żony Bogá miłuiącey y nabożney SkarŻyw 458, 164, 305, 397, 544 marg; KRześćiánie prawdę Bożą práwie miłuiący [...] ſzukayćieſz poćieſzenia/ z Kryſtowá kazánia ArtKanc I19, M6; LatHar 288, 629; KołakSzczęśl C.

W charakterystycznych połączeniach: miłujący szczerze; miłujący (Pana) Boga (6), chwałę, prawdę (a. szczyrość) słowa bożego (2), zakon (3).

Wyrażenie: »miłujący pełnym (a. uprzejmym) sercem« [szyk 1:1] (2): PatKaz III 145; O Iákiem ia miał kochánie Pánie w zakonie twym/ Záwżdy ie thák miłuiący vprzeymym ſercem ſwym LubPs bb3v.
3. Odczuwający pociąg fizyczny do osoby płci odmiennej; rozpustnik (3): Rivales, Dwá gamráći yednę miłuyący. Mącz 356d; barzo podobna owey [zazdrości]/ ktora miedzy dwiemá iednę białą głowę miłuiącemi bywa [rivalitati ... persimilis]. ModrzBaz 65v.
a. W funkcji rzeczownika (1):
Szereg: »gamrat albo miłujący« (1): Przydawa ſie też ta niemoc z oſchnienia błonek ktore ſerce okrążaią, á to poſpolicie ludziom boiaznym przychodzi, takież gamratom albo miłuiączim GlabGad E4v.
4. Ceniący coś, chcący coś uprawiać, stosować; chcący coś posiadać, mający w czymś upodobanie, lubiący; amator Mącz, Vulg [co] (48): panye dźyewka ono moia ieſt panna tzyſtá á miłuiąc tzyſtoſtz ktora nigdy męża nye widźyała krom mnie HistJóz B4; PAw ieſth ptak czudny á czudnoſć miłuiączy FalZioł IV 21d, IV 26b, V 51v; Iáko ludzie miłuiący ſwiát y roſkoſzy iego/ to ſobie zá nawiętſze błogoſłáwieńſtwo przekłádáyą. LubPs cc6 marg; Iáko tego poſpolitego ziednocżenia Chrześćiánin Ruſki ſwoie zbáwienie miłuiący cżekáć nie ma SkarJedn [A *2], A2, 199, 383; zdał mu ſię cżłowiekiem świeckim á pompę miłuiącym. SkarŻyw 118; CzechEp 97; Calep 516b, 1126b; LatHar 95, 596, 635, 667 SkarKazSej 686a marg, b marg.

W połączeniach szeregowych (przy wyliczaniu cech dodatnich lub ujemnych) (9): KromRozm I B3v; GroicPorz b3; wybierz męże mądre/ boiące ſie Bogá/ prawdę miłuiące/ á coby łákomſtwem gárdzili BielKron 32, 217, RejPosWstaw [413]v; Bo będą ludzie śiebie miłuiący/ ſrebro miłujący [pecuniae cupidi]/ hárdzi/ pyſzni/ bluznierze/ rodzicom niepoſłuſzni/ niewdzięcżnicy/ niezbożnicy BudNT 2.Tim 3/2; CzechRozm 234v; SkarŻyw 357; WujNT 2.Tim 3/4.

W formule modlitewnej (4): Krolowa wſzytkich cżyſtość miłuiących modl ſię zá námi. LatHar 505, 341, 473, 613.

W charakterystycznych połączeniach: miłujący wielmi (2); miłujący cnotę (cnoty) (2), cześć, czystość (10), mierność, pieniądze, poczciwość (2), prawdę (2), rozkoszy (4), sprawiedliwość, srebro, szczerość, świat, trzeźwość, wstyd, zbawienie (3).

Wyrażenie: »pokoj miłujący« [szyk 2:1] (3): gdyż on [krol polski] ieſt Pan miłuiący pokoy/ á záchowánie przyiaćielſkie chce mieć/ ſkáżdym pánem Krześćiáńſkim wiecżne BielKron 231, 217; CzechRozm 234v.
Szereg: »kochający się, miłujący« (1): ludźie wpoczćiwośći ſię kocháiące/ wſtyd y trzeźwość y mierność miłuiące SkarKazSej 698b.
W przen (1): RAcz nam też dać/ [...] ſerce do ſłużby świętey twoiey ochotne/ y w niey gorące/ do miłośierdźia ſkłonne/ czyſtość ćieleſną y duſzną miłuiące LatHar 453.
a. W funkcji rzeczownika (13): PatKaz III 103v; KrowObr 242v [2 r.]; Honestatis appetentissimi, Vczćiwość miłuyąci. Mącz 295c, [297]d, 446d; CzechEp 12; GrbowSet X; LatHar 48; Bogáty y pieniądze miłuiący/ pieniądzmi gárdźi. SkarKaz 457b, 456b.

W charakterystycznych połączeniach: miłujący cnotę, cześć, czystość (2), pieniądze, prawdę, proznowanie, skarb, sny, świebodę, uczciwość (2).

Wyrażenie: »pokoj miłujący« (2): Togatus dicitur, Miłoſnik pokoyá/ Pokóy miłuyąci. Mącz 457a, 72c.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Diligens, Miłuyący. Mącz 187d; Calep 62b.

Wyraz omawiany (1): Naprzód z ſtrony y. c. miłuiący, rymuiący, broniący JanNKar G2v.

Synonimy: 1. kochający się; 2. czczący, wielbiący; 3.a. gamrat; 4. kochający się; a. miłośnik.

Cf MIŁOWAĆ

TZ