[zaloguj się]
[pdf]

MIŁOŚNIK (334) sb m

miłośnik (317), miełośnik (15), miłostnik (2); miełośnik PaprUp (5), Calep (10); miłośnik: miłostnik WróbŻołt (3 : 2).

-ſ- (253), -ś- (73), -s- (5), -ſz- (3).

o jasne; e z tekstów nie oznaczających é.

Fleksja
sg pl
N miłośnik miłośnicy
G miłośnika miłośników
D miłośnikowi miłośnikóm
A miłośnika miłośniki
I miłośniki(e)m miłośniki, miłośnikami
L miłośniku miłośnikoch
V miłośniku miłośnicy

sg N miłośnik (78). ◊ G miłośnika (18). ◊ D miłośnikowi (14). ◊ A miłośnika (13). ◊ I miłośniki(e)m (39). ◊ L miłośniku (4). ◊ V miłośniku (21). ◊ pl N miłośnicy (50). ◊ G miłośników (18); -ów (2), -(o)w (16). ◊ D miłośnikóm (28); -óm (2), -(o)m (26). ◊ A miłośniki (30). ◊ I miłośniki (13), miłośnikami (1) KuczbKat. ◊ L miłośnikoch (2). ◊ V miłośnicy (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Pragnący, by komuś było dobrze, przyjaciel, ten, który kocha; wielbiciel; amator Mącz, Cn, Vulg; amicus Mącz; amans Calep; cultor, cupidus, inflammatus a. incensus amore Cn (66): BielŻyw 108; Philos, Latine amicus vel amator, Prziyaciel/ miłoſnik. Mącz [297]c, [297]d; Też blizniemu ſwemv nienawiſtny (ieſt) nędznik/ ząś v bogátego wiele (ieſt) miłoſnikow [sed qui diligunt divitem multi sunt]. BudBib Prov 14/20; Amans, Significat eum vel eam, qui vel quae amat pudice vel impudice [...] ‒ Miełoſznik, albo miełoſznica. Calep 62b.

miłośnik czyj [w tym: G sb i pron (37), pron poss (5), ai poss (4)] (46): RejKup ee5; Wybáwił wierne Páńſkie s ſrogiego więzyenia/ Ták to ſą [anjołowie] miłoſnicy ludzkiego plemienia. RejWiz 155v; Leop Ier 22/20, 22, 4.Esdr 15/50, 1.Petr 4/9; BielKron 73, 275; Philadelphus, Latine amator fratris, Miłoſnik brácki miłuyąci brátá. Mącz [297]c; Plebicola, Obróńcá á miłoſnik poſpolitego człowieká. Mącz 303d; áni téż táić tego mnie cnemu Polakowi/ á wiernemu Królá ſwégo poddánemn/ y miłoſnikowi iego/ nie przyſtoi OrzQuin Lv; RejAp BB4v; Gośći miłośniki (bądzćie) ſpołecżnie/ bez ſzemránia [hospitales in invicem sine murmurationibus]. BudNT 1.Petr 4/9; iż on Krolá Páná cnotliwego/ y miłośniká poddánych ſwych/ importuné do tego námawia NiemObr 20, 174; wiemy że ieden ſláchćic Rzymſki Vergilius Creſcentius [...] náſzego narodu Polſkiego wielki miłoſnik ReszHoz 126; Calep 813b; SkarKaz 635b, 668a. Cf Wyrażenia.

miłośnik w czym (1): Ták w Rzecżypoſpolitey iáko w káżdey ſpráwie/ Okaże ſie [Sząfraniec] ná iáſnią miłoſnikiem práwie. RejZwierc 183.

W przeciwstawieniu: »skaźca ... miełośnik« (1): bedac ſkaſcami pokazowali ſie mieloſniky R: P PaprUp H4v.

W charakterystycznych połączeniach: miłośnik braciej, pospolitego człowieka, ludzki, narodu, ludzkiego plemienia, poddanych (2); miłośnik cny, dobry (7), prawdziwy (5), szczery, wielki (4), wierny.

Wyrażenia: »miłośnik dziecinny« = kochający dziecko (aluzja do historii o delfinie zakochanym w chłopcu opisanej u Geliusza 7/ 6) (1): NIe ták płácże ná brzegách ná Puteoláńſkich On miłośnik dźiećinny KlonŻal B2.

»miłośnik ojczyzny« [szyk 15 : 3] (18):Philopolites amator patriae, vel civitatis, Miłoſnik oyczyzny. Mącz [297]d; PaprPan C; WerGośc 204; W tey tedy miłey zgodzie/ dobry obywátel y prawdziwy miłoſnik Oycżyzny ma ſie kocháć Phil B3, B [2 r.], B4, D2, D4, I4 (11); JanNKar A3; Zebráne ſą z tego kroleſtwá one ſłodkie iágody/ mężowie oni nabożni/ mądrzy/ mężni/ y potężni cnot y poczćiwośći y oyczyzny wielcy miłośnicy SkarKaz )(3; VotSzl B; SkarKazSej 694a.

»miłośnik rzeczy pospolitej« (8): OrzRozm A2v; Brutus s płácżem pochowan iáko prawdziwy miłoſnik Rzecżypoſpolitey BielKron 105v; RejZwierc 119v; ze ſie im [Zborowskim] to vtzinic godzilo iako dobrem Sinom/ á mieloſnikom R:P PaprUp F2, C4, Gv, H4v; także y teraz wiemy ze tam wm dosyc z siebie czynisz iako dobry Senator a sczery miłośnik RPtej ActReg 13.

W przen (1): Bo oni zaſzli do Aſzurá (iáko) łoś dziki/ Efraim ponáymował (ſobie) miłośniki [conducere fecerunt mercede amatores]. BudBib Os 8/9.
α. Człowiek miłosierny (1): Miserator, Miłośnik ten ktory lutość á miłośierdzie nád kim okázuye. Mącz 224c.
a. O Bogu: troszczący się o ludzi, dbający o ich dobro [czyj] (12): A tedy myloſnyk ludzky duch ſzwyąty ſlyſzącz gloſy placzlyne [...] vyrzekl ſlouo PatKaz II 54v; SkarŻyw 119, 126; miłuy miłośniká twego/ ktory ćię miłuie/ ktory ćię w miłośći vprzedźił/ miłośći twoiey przycżyną ieſt. LatHar 278, 236, 288, 395; O moy IEZV ták dobry y hoyny/ y táki miłośniku bráćiey twoiey/ czemuż my tu ná źiemi zoſtáwáć chcemy/ á do ćiebie ſię nie kwápim? SkarKaz 245a, 203a, 608b.

W przeciwstawieniu: »miłośnik ... skaźca« (1): [duszo moja] coś vcżyniłá? w niebieś opuśćiłá cżyſtego miłośniká twego/ á w piekłeś ſzukáłá mierźionego ſkaźce twego? LatHar 150.

W charakterystycznych połączeniach: miłośnik braciej (3), dusz ludzkich (3), grzesznych, ludzki (2); miłośnik czysty, przedziwny (2), wielki.

Wyrażenie: »miłośnik gorący« (1): Na oſtátek wſzechmogący/ miłośniku náſz gorący/ zbaw nas ode wſzego złego/ duſznego y ćieleſnego ArtKanc M17v.
2. Wyznawca, czciciel Boga, Chrystusa, Matki Bożej [kogo] (28): acżciem wielmi vbogi ij też wielko grzeſſny/ wſſakoż twym [matko] ſlużebnikiem ij też miloſnikiem. OpecŻyw 18; Nyeyeſth prawdzyuy myloſnyk dzyeuycze maryey, ktory nyechcze ſzwyączycz ſzwyąta począczya yey PatKaz I 14, 1v; y mouy tako Szkotuſ [!] myloſznyk czyſtoſzczy panny maryey PatKaz II 41, 78v; PatKaz III 94v; w ktorim pſalmie prorok pała miłoſcią bożą/ á iako wierny miłoſtnik boży ż prawego ſercza żąda [...] azaby dobrze mógł żyć á nie pokalenie WróbŻołt nn4v, Xv; MurzHist G2v, V3v; LubPs K2, O5 [3 r.], Y6v; a ocży Boże pátrzáią ná miłoſniki ſwe [in diligentes se; oczy Boſkié nád tymi ktorzy go miłnią WujBib]. Leop Eccli 34/15; HistRzym 100; RejPos 196v; Miłoſnicy Iehowy [Qui diligitis Dominum] nienawidzćie złá BudBib Ps 96/10; KochPs 153; SkarŻyw 599; Możeſz vprzeymy miłośniku Páná Iezuſá vkrzyżowánego/ te trzy znácżne pożytki odnieść z tego rozmyślánia LatHar 257, 89, 279 marg, 617.

W przeciwsiawieniach: »niewiernik (2), nieprzyjaciel ... miłośnik« (3): LubPs K2 marg; A nie tylko to okázował [Pan] nád niewierniki ſwemi/ ále też y miłoſnikom ſwoim RejPos 200, 106v.

W charakterystycznych połączeniach: miłośnik Boga, boży (2), Pana Chrystusowy (a. Jezusa) (2), Jehowy, Dziewice (a. Panny) Maryjej (3), Pana, Panny; miłośnik prawdziwy (2), prawy, uprzejmy, wierny.

3. Ten, którego się kocha, umiłowany, wybrany (151): miła matko oto czo cie proſzę dla miłoſci ſyna twego vcżyn (boć ieſt prawey miłoſci znamię to cżegoż miłoſnik żąda vcżynić) BielŻyw 163.

miłośnik czyj [w tym: pron poss (4), G pron (3)] (7): Ián ſiodziál wedle Iezuſa milégo/ iako podle miloſnika ſwégo OpecŻyw 94v, 48v, 66v, 159, 165. Cf Szereg.

Szereg: »mistrz i miłośnik« (2): bo iéy [Magdaleny] duſſa nie byla przy niéy/ ale gdzie iey miſtrz ij miloſnik byl OpecŻyw 165v, 165v.
a. Faworyt, ulubieniec (13): przeto przy łálce ich [wielkich panów]/ ſławá miłoſnikom roſcie GórnDworz D4v.

miłośnik u kogo (1): Imciem kto v pana Sżcżęſciá ieſt więtſzym miłoſnikiem/ tym mu wiernieyſzych przijácioł trzeba ForCnR E2v.

miłośnik czyj [w tym: G sb i pron (5), ai poss (4), pron poss (2)] (11): Leż a Pochlebnik dwa pana Sżcżęśćiá miłośnicy/ niepocżeſnie mie z dworu wypchnęli. ForCnR A3v, A4, C4v; BielŻyw 153; GórnDworz Q6v; Vsłyſzawſzy tho Krol á vyźrzawſzy roſtropność iego/ bárzo go w tym ze wſzytkiemi pochwalił. Potym był bárzo wielkim miłoſnikiem Krolewſkim HistRzym 71, 10v; RejPos 153, 334; RejZwierc 201. Cf Szereg.

W charakterystycznym połączeniu: wielki miłośnik (5).

Szereg: »pieszczoszek a miłośnik« (1): ſtrzeż ſie pokoiu tákowego/ ktory ſwiát dawa tym pieſzcżoſzkom á miłoſnikom ſwoim RejPos 334v.
b. Umiłowany, wybrany przez Boga; tu o apostołach, patriarchach, świętych; dilectus Vulg, PolAnt; sanctus PolAnt (130): Vkazał ſie Piotrowi w iáſkini/ nielękay ſię miłośniku miły/ z twego záprzenia/ ále ſię weſel z mego zmartwychwſtánia. MWilkHist Iv.

miłośnik czyj [w tym: pron poss (50), ai poss (42), G sb i pron (34)] (126): Przyſſedl ze dwanáſcie apoſtolmi do Ieruzalem/ aby tam s nimi iako s ſwymi miloſniki wiecżerzál OpecŻyw 89v, 48v, 98v, 153v, 172; TarDuch C7v; Ale moy miłoſtnik [dilectus; vmiłowány WujBib] vſzedł iako ſamiecż iedno rożczow. WróbŻołt 28/6, dd3v; RejPs 126v, 194v; RejJóz B6v; MurzHist V3; Przecż ſobie ma wierny przypomináć pirwſze cudá Páńſkye/ ktore Pan nád miłośniki ſwoimi okázował. LubPs Z4v marg; KrowObr 63; Leop Ps 107/7; Kápłani twoi niechać ſię obłoką w ſprawiedliwość/ á miłośnicy twoi [sancti tui; święci twoi WujBib] niechay ſię rozráduią. BibRadz Ps 131/9, Ps 59/7 [6], 131/16, Is 41/8, Ioann 14 arg; SarnUzn C4v, C8; pewnie ná cię záwoła iáko záwołał ná Páwłá y ná Máttheuſzá y y [!] ná ine miłoſniki ſwoie RejAp 198v, BB7; do ſiebie on krol niebieſki powoływa ná ty wdzyęcżne gody onych miłoſnikow ſwoich/ z dawná w łáſce iego będących/ á z dawná wezwánych RejPos 238v; iáko ſie Pan kocha w miłoſnikoch ſwoich/ á práwie iáko żywo z grzeſznikow káżdy wyięt bywa/ áby złość ich nie náchyliłá wiernego vmyſłu ich RejPos 321v, 5v, 7v, 26v, 27, 30 (32); RejZwierc 205v, 257v, Aaa4v; ieśii dobroć/ moc/ mądrość iego [Boga] znáć ná każdem ziołku/ drzewie [...] dáleko to więcey y hoyniey cżłowiekowi y miłośnikom ſwym cżyni. SkarŻyw A3; MWilkHist F3 [2 r.]; ArtKanc H2, M14; LatHar 339; SiebRozmyśl K2 [2 r.]. Cf W przeciwstawieniu, »apostoł a miłośnik«, »braciszek a miłośnik«, »miłośnik a naśladowca«, »miłośnik i oblubienic«, »patryjarcha a miłośnik«, »prorok a miłośnik«, »miłośnik a synaczek«, »święty a miłośnik«, »miłośnik a wierny«.

W połączeniach szeregowych (2): OpecŻyw 48v; A on [Krystus] tákiego káżdego dziwnie ciągnął do ſiebie/ iuż bráćiſzkiem/ iuż ſynacżkiem/ iuż miłoſnikiem názywał RejPos 29.

W przeciwstawieniu: »sprzeciwnik ... miłośnik« (1): K háńbie náſzym ſprzeciwnikom/ á k chwale ſwym miłośnikom/ vcżynić łáſkę ſwą z námi ArtKanc N20v.

W tłumaczeniu greckiego imienia Theofilos (1): iż to ieſt przemowá Lukaſzá ś. do iednego przyiaćielá ſwego (ábo do ktoregożkolwiek czytelniká pobożnego/ ktorego Theophilem/ to ieſt Bogomiłem/ ábo/ Bożym miłośnikiem zowie WujNT 193.

W charakterystycznych połączeniach: miłośnik miły (3), wielki (18), wierny (3).

Wyrażenia: »miłośnik boży, Boga« [szyk 15 :2] (16 : 1): OpecŻyw 48, 151; PatKaz II 63 [2 r.]; że to ieſt ten ktory ſie chlubi być miłoſnikiem bożem/ niechayże mu teraz co pomoże gdy gi ſobie ták bárzo vpodobał. RejPs 31v; KromRozm I Ev; MurzNT 51; Wieſz iákiego ten Krol był ſtanu poważnego/ Y był wielki miłośnik Bogá wſzechmocnego. LubPs A6; BielKron 457; LeovPrzep G2v, I2v; RejPos 149v; NiemObr 4, 121; LatHar 191, 511; WujNT 193.

»gorący miłośnik« [szyk 2 : 1] (3): O Namiłośćiwſzy Pánie Iezu Chryſte/ ieſliż święty Piotr/ gorący on miłośnik twoy/ zbraniał ſię vmyćia nog ſwoich/ od niewinnych ręku twoich LatHar 213, 191, 511.

»miłośnik pański, Pana« [szyk 23 : 4] (23 : 4): BielKom D2; Pioſnká dzieſyąta onego żáłoſnego á ſwiętego cżłowieká Iobá/ miłoſniká wielkiego Páńſkiego LubPs hh6; Wſpomni ſobie ná ony wielkie miłoſniki Páńſkie/ w iákim záwżdy przeſládowániu á vćiſnieniu byli RejAp BB6v, 10, 10v, 174, AA3; Abráám ktory był wielki cżłowiek á wielki miłoſnik Páńſki/ ktoremu Pan zyáwił wiele táiemnic ſwoich RejPos 297v, 14, 114v, 120v [2 r.], 138v, 139v (17); RejZwierc 69v, 152v; Miéymy my w vczćiwośći páńſkié miłoſniki. A prośmy ich pokornie/ iżby ſie modlili. Iźebyſmy téy/ co oni/ łáſki doſtąpili. SiebRozmyśl Bv.

»święty miłośnik« [szyk 2 : 1] (3): A nye pyſſneſz to y prozne ſlowá mowyą? gdy Boże miłoſniki ſwyęte/ y mátkę yego naśwyętſſą ſobye przyrownáyą? KromRozm I Ev; RejPos 14v, 281v.

Szeregi: »apostoł, (a, i) miłośnik« [szyk 8 : 1] (9): że dlá pana Chriſtuſa nie tak wielé cierpiem/ iako Apoſtołowie i inſzy miłoſnicy iego MurzNT 96; RejAp 10; Słuchay czo Pan mowi do miłoſnikow ſwoich do Apoſtołow ſwiętych RejPos 228, 67, 76, 114v, 120v, 313v; RejZwierc 152v.

»braciszek a miłośnik« (1): ktore [niewierne] zwał [Pan] záwżdy bráciſzki ſwemi á miłoſniki ſwemi/ wabiąc ich dziwnie do ſiebie/ obiecuiąc im rozmáite roſkoſzy RejZwierc 7v. [Ponadta w połączeniach szeregowych 2 r.].

»miłośnik i kochanek« (1): iuż tám [w niebie] wſzytko co ieſt iedno nawiętſzym miłoſnikom y kochánkom zgotowano RejAp 178.

»miłośnik a naśladowca« (1): oglądacie okiem w oko mnie Oycá moiego/ y to com ią wam ſpráwił v niego iáko wiernym miłoſnikom á náſládowcom ſwoim. RejPos 131.

»miłośnik i oblubienic« (1): Dlá tego tedy wſſytkimi ſilami pratzuy/ [...] by cie [łaska] tak prawym miloſnikiem Iezuſa milégo/ ij oblubienicem vcżynila. OpecŻyw 46v.

»patryjarcha a miłośnik« (2): Słuchayże co Abráám mowi on ſwięty Pátriárchá á wielki miłoſnik Páńſki RejPos 228, 149v.

»prorok a miłośnik« (1): gdyż thu ſłyſzę o tych ſwiętych Prorokoch á o tych miłoſnikoch Páńſkich/ iż oni ták ſrodze nárzekáli ná tákie vpadki ſwoie RejPos 309v.

»miłośnik a synaczek« (1): ábychmy też y my ktorzychmy ſie sſtáli miłoſniki á ſynacżki iego/ tákże ſie też záchowáć vmieli w nábywániu dob [!] ſwoich. RejPos 312. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»święty a miłośnik« (1): co nálázłá tá nędznicá [Magdalena]/ ktorey iuż nędznicą ſzkodá zwáć/ gdyż to ználázłá co znáydowáli ſwięći á miłoſnicy Páná tego záwżdy RejPos [310].

»miłośnik a wierny« [szyk 1 : 1] (2): kſiążę pokoiu/ ktory miłoſniki ſwe á wierne ſwe vſpokoił RejPos 17, 316.

»zwolennik, (a, i) miłośnik« (7): Powiedzcie zwolenikom Iego miłoſnikóm/ Do Galilee ijdzcie/ Tam go wſſytcy vzrzycie. OpecŻyw 172, 172v; Iáko to y ſam ten zbáwiciel náſz [...] ná oſtátecżney wiecżerzy/ cżyniąc iuż Teſtáment ſwoy przed śmiercią ſwoią onym zwolennikom á miłoſnikom ſwoim/ á podawáiąc im kubek z winem/ ták im powiedzyeć racżył RejPos 102v, 38, 207v, 311v, 312. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

4. Wielbiciel, kochanek, amant, zalotnik; procus BartBydg, Calep; amator Mącz, Cn; amans, amasius Calep, Cn; mulierarius Mącz; lascivus Calep; amatorculus, amator mulierum Cn (21): Procus, navozenya, mylosnyk, petitor mulieris BartBydg 252, 175b; Więc oni miłoſnicy/ ktorzy niepocżćiwie/ Vżywáiąc ſwych ſtanow/ żyli niecnotliwie. RejWiz 163v; WEnus s piękney vrody/ zá to wzyętá byłá/ Ze nędzne miłoſniki/ ty ſwieckie rządziłá. RejZwierz 114; A gdyż miłośnik ku paniey przyſzedſzy z nią ſpał HistRzym 109; PudłFr 58; Proci ‒ Freierzę miełoſniczi. Calep 852a, 583a. [Cf 1. Calep 62b].

miłośnik czyj [w tym: pron poss (4), G pron (1)] (5): iáko więc gárdzi niewiaſthá miłoſnikiem ſwoim [amatorem suum] Leop Ier 3/20, Ez 16/36; BielKron 171v; tedy oná wnet po iego [męża] wyiáchániu posłáłá ſobie po ſwego miłoſniká. HistRzym 109; RejPos 306.

W połączeniu szeregowym (1): Rivales ‒ Freierze miełoſniczi zaizrzączi ſobie, gramrątowie [!]. Calep 925b.

W przeciwstawieniu: »mąż ... miłośnik« (1): Ani [...] mężá rządźi/ áni Nádźieie kłádźie w głádkim miłoſniku páni. KochPieś 1.

W charakterystycznych połączeniach: miłośnik gładki, nędzny, złoty.

Zwrot: »przyjąć za miłośnika« (1): A gdy ſie do niey był Vlixes przybłąkał/ przyięłá go zá miłoſniká wdzyęcżnie. BielKron 25v.
Wyrażenie: »miłośnik gorliwy« (1): Zelotypus, Albo który ſwey żenie dla wielkiey miłośći niewierzi/ zawiſny małżonek/ álbo miłoſnik gorliwy. Mącz 512d.
Szereg: »miłośnik, (a) gamrat« [szyk 3 : 1] (4): Prziwiodłaś ini przed moye oczy miłoſniká/ á gámratá twego. Mącz 65b, 7d, 235d; Amasius ‒ Miełoſznik, gamrąt. Calep 58b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].
5. Oblubieniec (1): O z radoſcią náſwiętſſá panno goſpodze naſſa s twą wolą poydę ij twé ſwięté miloſci nieopuſſcżę/ ij ſynácżka twégo/ zbawiciela mégo ij Iozefa miloſnika twégo. OpecŻyw 30.
6. Człowiek zamiłowany w czymś, dbający o coś; amator Mącz, Cn; dilector Calep, Cn; cultor Cn (64): Pius amator, Chrześćiáński/ vczćiwy miłoſnik. Mącz 301c; Calep 324b.

miłośnik czego [w tym: G sb i pron (51), pron poss (1)] (52): niecżyſci ij roſkoſſy miłoſnicy/ gorątzą ſmolą ſmierdzątzą ſiarką będą pálenij OpecŻyw 191v, 6v, 102v; BielŻyw 167; MurzNT 111; poſłowie ziemſcy przywodząc pány Koronne ku miłośći Rzecżypoſpolitey/ ſpomnieli Scipioná iákim był miłoſnikiem dobrá poſpolithego GórnDworz Q3v; RejPos 333v; RejZwierc 132v, 142; MycPrz I [D]; BudNT przedm a2v; SkarJedn 148, 228; SkarŻyw 482, 536; CzechEp 53; KołakSzczęśl A2v; WujNT 155 marg, Cccccc1v; PowodPr 10 marg; SkarKaz 244a; SkarKazSej 658a. Cf Wyrażenia, Zestawienie, Szereg.

W charakterystycznych połączeniach: miłośnik nędzny, prawdziwy, święty, uczciwy, uprzejmy, wielki (3), wierny; miłośnik czci (boskiej) (3), czystoty, prywaty, rozkoszy, sprawiedliwości (2), świata (tego) (5).

Wyrażenia: [»miłośnik ciemności« = obelżywa nazwa jezuitów: Według obycżáiu ſwego/ nadobne nam Tytuły dawáią zowiąc nas Iebuzeity/ Iezuwithy/ Giezywithy/ przewrotnemi niewſtydliwymi/ nowemi ſektarzmi/ przećiwniki Iezuſowemi/ opłákánemi ludźmi/ iáwnemi bluźnierzmi/ nowymi Apoſtołmi / przećiwniki prawdziwey Ewángeliey/ miłośniki ćiemnośći/ budowniki zabobonow/ budowniki kłamſtwá. WujPosŚw 1584 /611.]

»gorliwy miłośnik« (2): cżego wſzytkiego/ ich mość Práłáći/ gorliwi miłośnicy ſtolice Rzymſkiey przycżyną byli. NiemObr 20, 17.

»miłośnik historyjej« (1): Philohistoricus amator historiarum, Miłoſnik Hiſtorey. Mącz [297]d.

»miłośnik nauk« (2): Philologus, Latine amator verborum et studij, Miłoſnik nauk/ ná wymowę á ná ſpániłą rzecz pilnuyący. Mącz [297]d, 60a.

»miłośnik pokoju (a. pokoja)« (2): GlabGad O8v; Togatus dicitur, Miłoſnik pokoyá/ Pokóy miłuyąci. pacis studiosus. Mącz 457a.

»miłośnik prawdy« = cultor veritatis Mącz, Cn; amator veritatis Mącz [szyk 3 : 1] (4): Niewierz ktoć powiada żeby prawdi miłoſnikiem był, kto przeciwko iey nieczo cżyni abo mowi BielŻyw 97; Mącz [297]c, [489]c; WujJudConf 15v.

»miłośnik puszczy« = pustelnik (1): Philoermus, Latine amator solitudinis, solitarius, Miłoſnik puſzczy/ oſobliwy. Mącz [297]d.

»miłośnik sporu« = zamiłowany w sporach (1): iesli kto zda ſię być vporny (marg) wł. miłośnik ſporu. (‒) [Si autem quis videtur contentiosus esse] BudNT 1.Cor 11/14 [16].

»miłośnik wiary« (1): Cży prawdźiwi miłośnicy byli wiáry Chrześćijáńſkiey BiałKaz I2v.

»miełośnik wymowy« (1): Philologus, studiosus eloquaentiae ‒ Miełoſnik wywowi [!]. Calep 800b.

»miłośnik zakonu, ustaw, praw« = aemulator traditionis Vulg; diligens legis, zelotes Dei PolAnt (5 : 2 : 1): byłem miłośnikiem zákonu [aemulator legis; miłownikiem zakonu WujNT] iáko y wy wſſyſcy dziſia: ktorym tę drogę przeſládował áſz do śmierći Leop Act 22/3, Gal 1/14, Ps 118/165; BudNT Act 22/3; Pokoy wielki miłoſnikom praw twych KochPs 186; NiemObr 17; LatHar 446; poſtępowałem w Zydoſtwie nád wiele rowiennikow moich w národźie moim/ będąc vprzeymym miłoſnikiem vſtaw moich oyczyſtych [aemulator paternarum mearum traditionurn]. WujNT Gal 1/14.

Zestawienie: »miłośnik mądrości« = philosophus Mącz, Calep; amator sapientiae Mącz [szyk 5 : 1] (6): BielŻyw 43; Błogosławione będą Rzecżypoſpolite/ ieſliże ie miłoſnikowie mądrośći rządźić będą KwiatKsiąż F3; Philosophus, amator sapientiae, miłoſnik mądrośći/ y wſzech práwych nauk mądry. Mącz [297]d, [297]d; KochFr 124; Calep 800b.
Szereg: »obrońca i miłośnik« [szyk 2 : 1] (3): KuczbKat 60; áby do tych cżáſow Krol I. M. Pan náſz Miłośćiwy miał być obrońcą y miłoſnikiem nieprawdy. WujJud 15v; WujJudConf 15v.
W przen (1):
Wyrażenie: »miłośnik koński« (1): Philippus, Latine amator equorum, hoc est, bellicosus, Miłoſnik kóński/ waleczny/ żołnierz. Mącz [297]c.
α. Amator czegoś (1): Ficitor, ficorum amator ‒ Figoro [lege: Figorum] mielosnik. Calep 417b.
a. O Bogu [czego] (8): LatHar 607, 622; Boże/ miłośniku y fundatorze zgody y iednośći/ ſpráw ſercá tych ſtárſzych náſzych/ áby wſzyſcy byli iáko mąż ieden / iedney myśli y rády SkarKazSej 677b.
Wyrażenie: »miłośnik czystości, czystych myśli« (3 : 1): OpecŻyw 5v, 6; A Pánnie dowcip dziwny y pomoc Boſka/ ná obronę dziewiſtwá/ oblubieńcy [!] iey miłośńik cżyſtości Chryſtus dáć racżył. SkarŻyw 445, 294.
Szereg: »miłośnik i stroż« (1): PAnie BOże/ miłoſniku y ſtrożu pokoiu y miłośći/ day wſzytkim nieprzyiaćiołom náſzym prawdźiwy pokoy y miłość LatHar 631.
7. Epitet konwencjonalny (1): Sdarz to panbog myly kmochniku Czos wzdy czynis miłoſniku. RejKup h4.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Liebhaber. Miłośnik. Amator. Calag 336b; Calep 62b.

Synonimy: 1. przyjaciel; 2. czciciel, wyznawca; 4. fryjerz, gamrat, zaletnik; 6. zest.: filozof, mędrzec, uczony.

Cf MIŁOWNIK

TZ