Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MŁODZIUCHNO

Następne hasło: MŁODZIUCZKI »

MŁODZIUCHNY (38) ai

młodziuchny (37), młodzuchny (1) Leop.

o jasne.

Fleksja

sg
m	N	młodziuchny	f	N	młodziuchnå, młodziuchn(a)	n	N	młodziuchn(e)
	G			G	młodziuchn(e)j		G
	D	młodziuchnému		D	młodziuchn(e)j		D
	A	młodziuchn(e)go		A	młodziuchną		A
	I	młodziuchnym		I	młodziuchną		I
	L			L			L	młodziuchn(e)m
	V			V	młodziuchnå		V	młodziuchn(e)

pl
N	subst	młodziuchné
G		młodziuchnych
D		młodziuchnym
A	m pers	młodziuchn(e)

sg m N młodziuchny (7). ◊ D młodziuchnému (1). ◊ A młodziuchn(e)go (1). ◊ I młodziuchnym (3). ◊ f N młodziuchnå (3), młodziuchn(a) (1). ◊ G młodziuchn(e)j (1). ◊ D młodziuchn(e)j (2). ◊ A młodziuchną (1). ◊ I młodziuchną (3). ◊ V młodziuchnå (2). ◊ n N młodziuchn(e) (1). ◊ L młodziuchn(e)m (1). ◊ V młodziuchn(e) (1). ◊ pl N subst młodziuchné (5); -é (2), -(e) (3). ◊ G młodziuchnych (1). ◊ D młodziuchnym (3). ◊ A m pers młodziuchn(e) (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

Dem. i intens. od „młody”
- 1. Od znacz. ‘taki, który jest w początkowym okresie swojego życia’ (34)
  - a. O człowieku (33)
    - Przen: Metonimicznie: należący do młodego człowieka, dziecka (4)
    - α. W funkcji rzeczownika (7)
  - b. O roślinach (1)
- 2. Od znacz.: ‘wczesny’ (2)
- *** Bez wystarczającego kontekstu (2)

Dem. i intens. od „młody”:

1. Od znacz. ‘taki, który jest w początkowym okresie swojego życia’ (34):

a. O człowieku; depubes Calep; peradulescens, tenellus Cn (33): GliczKsiąż D6v; iż oná młodziuchną ná ten cżás byłá w ſzoſtym práwie roku CzechRozm 130; iáko we dwudzieſtu lat/ młodziuchną zoſtawſzy wdową/ ták gorąco ná ſię chorągiew krzyżá świętego wzięłá SkarŻyw 195, 180, 250, 411, 507; Calep 309b; ZbylPrzyg B3 [2 r.].

[W przeciwstawieniach: »młodziuchny ... starzuchny, zgrzybiały«: MrowStadło A8; Oycá mamy ſtárzuchnego/ á brátá młodziuchne^go [pater senex et puer parvulus; Oycá ſtárégo/ y chłopię máłe WujBib] Leop Gen 44/20 (Linde).]

Wyrażenia: »młodziuchna mężatka« (1): Młodźiuchney Mężátce. ZbylPrzyg B2.

»młodziuchny młodzieniec« (1): vyrzał one^go w kośćiele Bożym ſławne^go káznodzieię Fránćiſzkanow Bernárdyná/ ieſzcże młodziuchnym młodzieńcem SkarŻyw 311.

»młodziuchna niewiast(k)a« (2): y napyſſal za ſyą oto mlodzyuchna nyeuyaſta [virgo Vulg Is 7/14; Pánná WujBib] pocznye y porodzy PatKaz II 61; Młodźiuchney Mężátce. TY młodźiuchna niewiáſtko ktora ſwe iágody/ Kwiátem pierwſzym okrywaſz twoy wiek bárzo młody ZbylPrzyg B2.

»młodz(i)uchna panna, panienka, panieneczka« (1:1:1): Też teⁿże plaſtr prziłożony na pierſi młodziuchney panienki/ nie dopuſzcża ym roſć. FalZioł I 35b; Oley wylany imię twoie/ przetoż młodzuchne panny [adulescentulae; pánienki WujBib] miłowáły ćię. Leop Cant 1/2; SkarŻyw 242.

»syn, synaczek młodziuchny« [szyk 3:1] (3:1): OpecŻyw 28v; LubPs dd6; BielKron 240v; Sina iego mlodzijuchnego Leſka z Matka iego naznatzono za Pana PaprUp B3.

[»młodziuchna żonka«: Czego w Dawidźie Krolu ktory młodźiuchną á nadobną żonkę ſunámitym [!] iuż będąc zgrzybiałym/ był poiął MrowStadło A8.]

Szeregi: »młodziuchny a miękuchny« (1): ták theż mámká ſtáráć ſie będzye/ áby yákim złym obycżáyem á przymyotem dzyecyęcyá nye zepſowáłá/ co ſie ſnadz rychło tho dzyecyęcyá prziymye á chyći gdy yeſſcże młodzyuchne á myękuchne yeſt/ yákoby woſk GliczKsiąż D5v.

[»młodziuchny a nadobny«: MrowStadło A8 cf »młodziuchna żonka«].

Przen: Metonimicznie: należący do młodego człowieka, dziecka (4): Cżlonki twé mlodziuchné/ ij koſtki niewinné/ w oſtré loże wlożoné/ w chuſtky obwinioné. OpecŻyw 19, 18v; TarDuch B; Niezmierny iey fraſunek/ w głowkę młodziuchną w bieg. PaxLiz B2.

α. W funkcji rzeczownika; iuvencus Mącz; peradulescentulus Cn (7): Mącz 179c [2 r.]; Ieſli tá tho młodźiuchna ieſt iemu żoná żádnym obycżáiem ſie mu nie ziáwię. HistRzym 26v; Thákże ono rzekł vmárłey dźiewce iednego Páná: Młodźiuchna [puella PolAnt Luc 8/54; dźieweczko WujNT] thobie mowię wſtań. GrzegŚm 8; SkarŻyw 411; PaxLiz B3v; ZbylPrzyg B2.

b. O roślinach; novellus Cn (1):

W porównaniu (1): Abowiem yako młodźiuchnym ſzczepeczkom tycze bywayą prziwiązowane/ [...] także też y młodźieńczykom mąyą być takowy towarziſze przidani KwiatKsiąż Dv.

2. Od znacz.: ‘wczesny’; tenellus Cn (2):

Wyrażenie: »młodziuchne lata« [w tym: za młodziuchnych lat (1)] (2): Iż práwye zá młodzyuchnych lat potrzebá áby rodzicy zlecáli ſyny ſwe vcżyć. GliczKsiąż Kv; ktorych [postów] ácż one młodziuchne látá nieznośiły: wſzákże poſtánowił ſobie Bernárdyn/ ſobotę kożdą Bogu pośćić SkarŻyw 459.

*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Mącz 448c; Tenellulus – Młodziuchni. Calep 1054b.

Cf MŁODZIUCZKI, MŁODZIUSIEŃKI, MŁODZIUTKI