MNOGI (266) ai
mnogi (265), mnohy (1); mnogi : mnohy LibLeg (1:1; 10/97).
o jasne.
Fleksja
| sg |
| m | N | mnogi |
f | N | mnogå |
n | N | mnogi(e) |
| G | |
G | mnogi(e)j |
G | mnogi(e)go |
| A | mnogi, mnogi(e)go |
A | mnogą |
A | mnogi(e) |
| I | mnogim |
I | mnogą |
I | mnogim |
| pl |
| N |
m pers |
mnodzy |
| m an |
mnodzy |
| subst |
mnogi(e) |
| G |
mnogich |
| D |
mnogim |
| A |
m pers |
mnogié, mnogich |
| m an |
mnogi(e) |
| subst |
mnogi(e) |
| I |
m |
mnogimi, mnogi(e)mi |
| f |
mnogi(e)mi |
| n |
mnogimi |
| L |
mnogich |
| inne formy |
|
sg L n skostn - w mnodze
|
sg m N mnogi (7). ◊ A mnogi (1), mnogi(e)go (1). ◊ I mnogim (1). ◊ f N mnogå (2). ◊ G mnogi(e)j (1). ◊ A mnogą (2). ◊ I mnogą (1). ◊ n N mnogi(e) (5). ◊ G mnogi(e)go (2). ◊ A mnogi(e) (2). ◊ I mnogim (3). ◊ pl N m pers mnodzy [w tym: -i (5)] (91). m an mnodzy (1). subst mnogi(e) (16). ◊ G mnogich (47). ◊ D mnogim (15). ◊ A m pers mnogié (22), mnogich (1) WujNT; -é (3), -(e) (19). m an mnogi(e) (1). subst mnogi(e) (19). ◊ I m mnogimi (11), mnogi(e)mi (2); -(e)mi (1) BudBib; -imi : -(e)mi BudNT (2:1). f mnogi(e)mi (1). n mnogimi (2). ◊ L mnogich (9). ◊ [sg L n skostn w mnodze.]
Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.
1.
Będący w znacznej liczbie, taki, którego jest dużo, wiele; rozliczny, rozmaity; niejeden;
multus Vulg, PolAnt, Modrz; copiosus Vulg; plurimus Modrz (227):
a.
W połączeniu z rzeczownikiem w pl (216):
Ano tám w niey [w łaźni] mnodzy ludzie [...] A tożći tu wielka ćiżbá/ Ani im może być licżbá. BierEz D3v,
B4v,
F3,
H2,
L2,
L4v (
10);
OpecŻyw 30,
[34]v,
46v,
55v;
OpecŻyw C4;
OpecŻywSandP ktv;
ForCnR A2,
A3 [
2 r.],
E; PatKaz II 33,38v;
FalZioł V 48;
BielŻywGlab nlb 8 [
2 r.];
gdiż mnodzi ludzie powiadaią by nie mieli zdrowi być gdy by ſie nieupijali. GlabGad G8,
B7v,
G2v,
G8;
Ktory [mądry] w mnogich stronach bywał, Obyczaje ludzkie widał. BierRozm 4;
Mać tak rożne przemienności, Jako mnogie w kwiatku maści. BierRozm 8,
5,
20,
23;
gonczow y poſlow ſwoych mi do was bratha ſwoyego mnohich nye bedziem poſſilaczy LibLeg 10/97;
Then kthory dokonał/ w krothce wypełnił cżáſy mnogie [tempora multa; czáſów wiele WujBib] Leop Sap 4/13,
Is 2/2,
4,
17/12,
Ez 3/6,
27/3 (
9);
A iáko ták mnogiemi śćieſzkámi od iednego Bogá Oycá odwiodł ſzátan [...] tákże też y Kryſtus rozmáitemi też fortylámi był zniſzcżon GrzegRóżn E,
A4v,
Bv [
2 r.],
B4,
B4v,
D [
2 r.] (
19);
Mącz 275c;
Obtoczyli mię ćielcowie mnodzy [vituli multi Vulg Ps 21/13; cielcy mnodzy WujBib] SienLek T4v;
Odpuſzcżone iey ſą mnogie grzechy [peccata multa Vulg Luc 7/47]/ ábowiem bárzo vmiłowáłá. WujJud 108;
Solomon rozmiłował ſię niewiaſt cudzego rodu mnogich BudBib 3.Reg 11/1;
A (ták) żáłował Efraim ich oćiec przez długi cżás (marg) wł: dni mnogie/ (–) [diebus multis; przez wiele dni WujBib] BudBib 1.Par 7/22,
Num 10/36,
I 197b marg,
299a marg,
Ps 96/1 (
14);
imię mi Legion/ iż mnodzy ieſteſmy [multi sumus; nas ieſt wiele WujNT] BudNT Mar 5/9,
Matth 26/60,
Mar 6/14 [13],
Ioann 11/47,
Luc 8/32,
12/7 (
12);
że też y ludzie święći á Bogu mili/ w mnogich rzecżach błądzili/ y w wielu rzecżách grzeſzyli CzechRozm 69v;
ModrzBaz 47;
CzechEp 242;
NiemObr 64,
97,
166;
WujNT 63,
219 marg,
536;
KlonFlis Ev.
W przeciwstawieniu: »mnogi ... jeden« (4): Heretykowie mnogie Bogi wynáleźli/ áby iednego Bogá Oyca z Synem iego zniſzcżyli. GrzegRóżn G2v, G3, G4v, I4v.
W charakterystycznych połączeniach: mnodzy bogowie (14), ludzie (21), narodowie (4); mnogie dni (2), grzechy (2), rzeczy (10), słowa (3).
Wyrażenie: »in(n)y (a. inszy) mnogi« [szyk 5:2] (7): GrzegRóżn E4v; BudBib B3; Wiele przeto y inych (marg) wł. Mnogie iednák przeto y ine rć. (‒) (rzecży) nápomináiąc/ opowiedał ludowi. BudNT Luc 3/18, przedm c3v; Potym maſz miedzy inſzymi mnogimi nie poſlednieyſze o teyże rzecży świádectwo w Pſál: 110. CzechRozm 177, 89, 226.
Szereg: »mnogi i wielki« (2): ktoraby miáłá przeſtrzeńſzy plác ku okazániu mnogich y wielkich [plurimas et maximas] dźiełnośći, ModrzBaz 108v, 12v.
α.
W funkcji rzeczownika (103):
BierEz A3v,
F4,
I,
I4,
K (
15);
OpecŻyw 26,
93;
iáćz to mowię tzo tobie pożytecżno byćz znám/ acżkolwiek mnodzi źle mi to oddáwáli ForCnR A4v,
C3v;
PatKaz II 32v;
FalZioł V 46v;
A toć nie są tacy błodzy, Jako o nich dzierżą mnodzy. BierRozm 7;
Co sie przed nimi kłaniają, Z bojaźni mnodzy działają, A niektorzy pochlebując BierRozm 18,
17,
18;
WróbŻołt 109/6;
Kxiążę potrzebuiące mądrośći/ mnogie [multos; wielu WujBib] vćiſnie bez práwiem Leop Prov 28/16,
4.Esdr 5/7,
10;
GrzegRóżn I4,
K4v;
WujJud A6,
75v;
BudBib 1.Esdr 3/12,
Ps 3/1 [2],
2[3],
4/6,
Ier 20/10 (
13);
Co gdy on mowił/ mnodzy vwierzyli weń. BudNT Ioann 8/20 [30];
NIe mnodzy [Ne multi] vcżyćielmi bądzćie bráćia moi BudNT Iac 3/1,
Matth 7/13,
Mar 13/6 [
2 r.],
Ioann 11/55,
Act 14/21[20] (
9);
Ktorego błędu bárzo ſie ich wiele ięło/ y podziśdzień ieſzcże mnodzy przy nim vpornie ſtoią. CzechRozm A6v,
A6,
36v,
39v,
40v,
53v (
9);
áby ſię nie ták pilnie o to ſtárał/ żeby naywięcey ludźi w káżdey kráinie poznał/ ábo z mnogimi towárzyſtwo wźiął ModrzBaz 11v,
2,
57v,
142;
ModrzBazBud ¶6v;
CzechEp 8,
79,
152,
167,
371,
425;
NiemObr 135;
WujNT Mar 6/33,
s. 200 [
2 r.],
333 marg,
369,
403 (
7);
Niektorzy vśćiem płyną do Káiru Nilowym [...] Mnodzy ſię ważą Indyey dochrapáć KlonFlis D2v;
KlonWor 50.
mnodzy z kogo (5): A mnogié z żydow/ mnogié téż s ſ [!] poganow ſobie przylącżil. OpecŻywList C2v; Leop Esth 8/17; Mnodzy lepak z offiárnikow [multi ex sacerdotibus] y Lewitow [...] płákáli głoſem wielkim BudBib 1.Esdr 3/12; BudNT Ioann 12/42.
mnodzy miedzy kim (1): ktorą [konfessyją] Roku 1570. niektorzy záśię wydáli/ (ácż ná nię mnodzy miedzy nimi w Sędomierzu nie przyzwaláli) WujJud A6v.
W przeciwstawieniach: »mnodzy ... jeden (2), mało ich, pojeden« (4): Yákoż ſye to częſtokroć/ á nye poyednemu tylko/ ále y mnogim ná raz [...] przydawáło y przydawa KromRozm III D8v; Mnodzy ſą ſtworzeni/ ále máło ich będzie zbáwionych. Leop 4.Esdr 8/3; ták też przez poſłuſzeńſtwo iednego ſpráwiedliwemi zoſtáną mnodzy. BudNT Rom 5/19 [2 r.].
Wyrażenie: »in(n)i (a. inszy) mnodzy « [szyk 7:1] (8) : ForCnR C3; Y przyſzły kniemu tłumy mnogie/ máiąc z ſobą/ chrome/ slepe/ nieme/ vłomne/ y inne mnogie [alios multos]. BudNT Matth 15/30, Act 15/35; CzechRozm A4, 59v, 157v, 190v; CzechEp 91.
b.
W połączeniu z rzeczownikiem w sg (
9):
Szłá do domu Gędźcowego: Y vźrzáłá mnogie vbránie/ Ktore chował ná igránie. BierEz I;
Ale głos mam wielmi ſrogi: Lęka ſie go cżłowiek mnogi BierEz N4v;
kthorzy nieſli ná ſobie źiołá/ złoto bárzo mnogie/ drogie kámienie Leop 3.Reg 10/2;
á ſtrącą gwiazdę mnogą [sidus copiosum] ná źiemię Leop 4.Esdr 15/35,
3.Esdr 2/9;
BudBib Dan 4/12[9],
21[18];
áby łáſká rozmnożywſzy ſię przez mnogie dziękowánie [per multorum gratiarum actionem]/ obfitowáłá wſławę Bożą. BudNT 2.Cor 4/15.
[Wyrażenie: »mnogi raz« = nieraz, często: Mnogi raz z krotochwiły/ mnogiego Páná cnego/ Dałeś záwinąć w ſkorę/ Niedzwiedżá z łupionego NeothAcrost D2v.]
α. W funkcji rzeczownika [z kogo] (1): iż wprzod z nich mnogiego widzą z wielą wſzetecżnic dziatki rodzącego. CzechEp 417.
2.
Liczny, wielki, obfity;
multus Vulg, PolAnt; plurimus Vulg; in multitudine PolAnt [w tym: w połączeniu z rzeczownikiem w pl (9), w sg (8)] (17):
BierRozm 6;
Moſkyewſką Zyemye ſmnogymy woyſky ſwoymy powoyowawſchi LibLeg 10/96;
Abowiem tyś mie vcżynił Krolem nád ludem twoim mnogim [super populum tuum multum;
nád ludem twoim wielkim WujBib] Leop 2.Par 1/9,
Dan 11/10;
GrzegRóżn K2v;
krew mnogą rozlałeś [Sanguinem in multitudine effudisti; Roźlałeś wiele krwie WujBib] BudBib 1.Par 22/8,
Num 22/2,
Ios 17/17,
2.Reg 13/34,
1.Par 22/8,
Ps 77/15,
Ier 25/14;
Y ſzły zá nim tłumy mnogie [turbae multae; wielkie rzeſze WujNT] BudNT Matth 4/25;
A było niedáleko od nich ſtádo świni wielkie (marg) Wła. mnogie. (‒) páśione. BudNT Matth 8/30,
Matth 15/30,
Act 18/10;
Lew/ od mnogiey zgráiey będąc oſkoczony/ Y od tyśiąc łowcow z gotowemi łuki SzarzRyt C2.
W charakterystycznych połączeniach: mnoga(-i, -ie) krew (2), lud (5), męki, narodowie, stado, tłumy (2), wiry, wojsko, zastępy (2), zgraja.
3.
Wielki, znaczny, mocny;
multus Mącz, Vulg, PolAnt (21):
Zapłátá wáſſá mnoga yeſt [ieſt obfita WujNT Luc 6/23] wnyebye. KromRozm I H2v;
y ſzcżodry ieſt [...] y mnogiego miłoſierdzia [wielkiégo miłośierdźia WujBib]/ bo rozmnaża miłoſierdzia tym ktorzy ninieyſſy ſą Leop 4.Esdr 7/66;
kthorzy mieſſkáią ná niey [ziemi] z pracą mnogą [z wielką pracą WujBib] Leop 4.Esdr 11/32,
4.Esdr 16/18,
Thren 1/22,
Dan 11/5;
Multus sermo ad multum diem, Mnogie rozmawiánie dáleko ná dźień. Mącz 236a;
á vyrzyćie/ że złość wáſzá wielka (marg) Wł/ mnoga (‒)/ ktorąśćie vczynili przed ocżymá Iehowy/ proſząc ſobie krolá. BudBib 1.Reg 12/17;
Acż żniwo mnogie/ lecż robotnikow máło. BudNT Matth 9/37,
przedm b5 [
2 r.].
W przeciwstawieniu: »mały ... mnogi« (1): Niewádzić drugdy przećierpieć/ Máłey krzywdy nizac nie mieć: Niżli dla vporney kaźni/ Mnogich nábyć nieprzyiáźni. BierEz O4v.
W charakterystycznych połączeniach: mnogie (-i, -a) łkanie (2), miłosierdzie, napominanie (2), nieprzyjaźń, panowanie, praca, rozmawianie, zapłata, złość, żniwo.
Wyrażenie: bibl. »wody mnogie« = aquae multae Vulg, PolAnt [szyk 8:1] (9): Biedá mnoſtwu mnogich ludzi/iáko mnoſtwo morzá ſzumiącego: y zgiełk tłuſzcż/ iáko huk mnogich wod [wód wielkich WujBib] Leop Is 17/12, 4. Esdr 15/41 [2 r.] Ps 43/2; Ná morzu drogá twoiá/ á śćieſzki twoie ná wodách mnogich BudBib Ps 76/19 [20], Ps 17/15[17], 28/3, Is 23/3; BudNT Apoc 1/15.
[Wyrażenie przyimkowe: »w mnodze« = w wielkich rzeczach: Wierny w mále/ y w mnodze [w wielu BudNT ] wierny yeſt. A w mále nieſpráwiedliwy/ y w mnodze nieſpráwiedliwy yeſt BudBib Luc 16/10 (Linde).]
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Multus, Mnogi/ Vſtáwiczny/ wielki. Mącz 236a.
Synonimy: 1. rozliczny, wielki; 2. gęsty, 1.liczny, wielki; 3. obfity, wielki.
Cf [MNOGOMOWIENIE]
MB
![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}