[zaloguj się]
[pdf]

MUROWANY (73) part praet pass pf i impf

pf (69), impf (3), pf a. impf (1); impf BielKron 266 [2 r.], ModrzBaz 35v. [Wszystkie użycia impf pełnią funkcję strony biernej od MUROWAĆ.]

murowany (71), murowan (2).

o jasne; w formach niezłożonych a pochylone, w formach złożonych a jasne.

Fleksja
sg
mNmurowany, murowån fNmurowanå nNmurowan(e)
G G Gmurowan(e)go
A Amurowaną Amurowan(e)go
Lmurowanym Lmurowan(e)j Lmurowanym
pl
N subst murowan(e)
G murowanych
A subst murowané
L murowanych

sg m N murowany (16), murowån (2); ~ (αttrib) murowany (14); ~ (praed) murowany (2), murowån (2); -any: -ån BielKron (2 : 2). ◊ L murowanym (4). ◊ f N murowanå (1). ◊ A murowaną (1). ◊ L murowan(e)j (2). ◊ n N murowan(e) (12). ◊ G murowan(e)go (3). ◊ A murowan(e)go (1). ◊ L murowanym (2). ◊ pl N subst murowan(e) (6). ◊ G murowanych (7). ◊ A subst murowané (11); -é (1), -(e) (10). ◊ L murowanych (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w.

1. (Z)budowany z kamienia lub cegły, a przez to mocny, trwały, także kosztowny; muratus Mącz, Vulg; latericius Mącz; latericio opere struetus, saxo structus Cn (51): myedzi Mlawą i miedźi prząſniſchem ieſt wyeſſ wielga koſcziol wny murowany y wielych dworuw ziemyanſkich LibMal 1543/69v; Leop Eccli 28/17; [kośćioł Salamonów] od tych był murowan/ ktore był Cyrus z więźienia wypuśćił BielKron 266; przy ktorych [mieście i zamku] też był klaſztor murowány BielKron 308v; Cokolwiek Polſká dźiś ma murowánego/ więtſza połowicá z iego [Kazimierza Wielkiego] ieſt przycżyny BielKron 376; Przyiecháliſmy do Mechy miáſtá ſławnego y bogátego/ [...] w kthorym domy murowáne ſą koſztowne iáko v nas w mieſciech wielkich/ tylko nie máſz muru około miáſtá BielKron 457, 263v, 266, 269, 407, 430 [3 r.], 431v; Cryptoporticus, Murowána kruktá á zásklepienie/ które lecie człowieká chłodźi Mącz 70a, 134a, 185h, 238h, c, 356d, 414h, 466d; RejPos 13; W Rydze murowány Dwór/ gdźię [!] Arcybiſkup kiedy bywał w Rydze/ mieſkiwał. KwiatOpis C3; v nich wſzyſtki domy y Zamki drzewiáne gęſto budowáne/ niemáſz we wſzey Moſkwi miáſtá murowánego/ okrom Pſkowá. BielSpr 67; W niektórych kráióch [!] y murowáné Táráſy muruią Strum [H]v; A mowię tu o budowániu tákiem/ ktoreby y śćiány murowáne/ y pobićie zdáchowki miáło [Loquor autem de aedificio, quod et parietes et tegulas ex latere haberet]. ModrzBaz 35v; vdawion ieſt ná Krewſkim zamku w wieży murowáney StryjKron 467; NiemObr 22; MNie bogáctwá/ mnie złoto/ mnie iedwabné śćiány/ Mnie nie gárnie do śiebie páłac murowány. PudłFr 47; KmitaPsal A3v; GostGospPon 169; SkarKaz 551a; Ach gdyby Tych práwowładźców náſzych ſámych, dla ich więtſzey Vczćiwośći choćia iuż y námurowánych Szubienicách wieſzono. CiekPotr 78.

murowany z czego (4): miáſto murowáne nie z cegły ále z przyrodzonych kwádratow kámieni/ ták iż káżda kámienicá rowná ſie wielkiemu á známienitemu páłacowi. BielKron 277v, 264; Mącz 60d; Tákowe cżęſte pożogi słuſznieby Dozorce budowánia miáły do tego przywodźić/ żeby oni tey drogi ſzukáli/ iákoby z cegły murowáne [ex lateribus aedificandarum] domy były ModrzBaz 35v.

W przeciwstawieniu: »murowany ... drzewiany« (2): NiemObr 22; bo my zamkow/ domow/ murowánych nie mamy/ w podłem drżewiánem budowániu náſzem/ máiętnośći chowamy naſze GórnRozm B4v.

W charakterystycznych połączeniach: murowany (-a, -e) dom (5), dwor, kościoł (9), kruchta, miasto (3), most, pałac (2), słupy (2), szubienica, ściana (4), zamek; murowany z cegły, z wiela kamienia.

Wyrażenia: »murowane budowanie« (1): IEſth ptak Sowiego rodu/ na koſcielech albo na Murowanym budowaniu rad mieſzka. FalZioł IV 24b.

»gmachy murowane« (3): Podle tego Kośćiołá niechayby było wielkie budowánie/ ktore od fundámentu/ niechby miáło gmáchy murowáne [parietes latericios] á záſklepione. ModrzBaz 123; PudłDydo A4v, B4v.

»groby tatarskie murowane« = kurhany o konstrukcji kamiennej przysypanej ziemią (2): yz tv Tatarſkie są polia potim znacz ze są yeſzcze na nych grobi Tatarskie mvrowane LibLeg 10/70v, 9/51v.

»komin murowany« = symbol wygody i zamożności (1) : Y on náſz domek odárty Co był we troię podpárty Iuż wżdy dziś ma głádſſe ſćiány Y komin w niem murowány RejRozpr D4v.

»staroświeckim obyczajem murowany« (1): Aventicum [...] Ieſt miáſto ſrzednie/ ná gorze wyſtáwione/ ſtaroświeckim obycżáiem murowáne/ [...] rozne od dziſieyſzych ludzi murow y robot. BielKron 283.

Szereg: »murowany a(l)bo (ręką a. z drzewa) budowany« (3): SeklKat V2v; iż tu nye o murowánym álbo z drzewá budowánym koſćyele rzecz yeſt/ ále o nyeyákim zborze á zgromádzenyu KromRozm III A5; RejPos 139v.
2. Murami albo murem otoczony; warowny; ogrodzony (22): BierRozm 6; Dziatki náſſe y cokolwiek mamy/ pozoſtháną w mieściech murowánych [in urbibus muratis] Leop Num 32/17; począwſzy od miáſtá murowánego [ab urbe munita] áż do miáſteczká około ktorego muru nie było BibRadz 1.Reg 6/18, 2.Par 8/5; [Bryzak] ieſt miáſto murowáne/ mocne/ ludne/ w dobrym kráiu/ żywnośći ma doſyć, BielKron 286v; FRánkonia ma od południá Szwabſką/ Báworſką źiemię: [...]. Doſyć w niey miaſt murowánych/ zamkow mocnych. BielKron 289; Herbipolis [...] Miáſtho mocne murowáne/ ochędożne. BielKron 289v, 40v, 283v, 284v, 316v, 437 [2 r.]; Castellum, Miáſteczko murowáne. Mącz 40a; s tąd zá trzy dni chodu ieſt do Targowiſká Miáſthá Wołoſkiego/ ácż nie murowáne/ ále w dobrym mieyſcu leży/ y dobrze opátrzone obroną BielSpr 58v; BudBib Lev 25/30; StryjKron 260, 320, 467.

W charakterystycznych połączeniach: murowane miasteczko (2), miasto (miasta) (16).

Wyrażenia: »ogrod murowany« (1): Ray [...] było mieyſce od Bogá wybráne [...] (nie ogrod murowány iáko málárze máluią) wielką cżęść źiemie w ſobie zámykáiąc BielKron 466.

»w okrąg murowany« (1): Ma tho kroleſtwo miáſto wielkie/ zową ie Kámbalu/ wielkim koſztem budowáne/dwádzieśćiá y cżterzy mil/ ieſt w okrąg murowáne/ á mury na wzwyſz dwádzieśćiá sążeni. BielKron 269.

Szereg: »obronny a murowany« (1): Brunſzwik wielkie miáſtho/ głowá wſzytkiey Sáſkiey źiemie/ obronne á murowáne BielKron 290.

Synonimy: 1. budowany; 2. obwarowany, ogrodzony, otoczony.

Cf MUROWAĆ, NIEMUROWANY

IM