[zaloguj się]
[pdf]

RODZICIELKA (57) sb f

o, e oraz a jasne.

Fleksja
sg
N rodzicielka
G rodzicielki
D rodzicielce
A rodzicielkę
I rodzicielką
V rodzicielko

sg N rodzicielka (3). ◊ G rodzicielki (15). ◊ [D rodzicielce.] ◊ A rodzicielkę (9). ◊ I rodzicielką (7). ◊ V rodzicielko (23).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

Ta, która rodzi, matka; genitrix PolAnt, Cn; procreatrix Modrz, Cn (57): A wykłádáiąc im záraz tę rodźićielkę [Jezus apostołom komentując swoją przypowieść o rodzącej kobiecie (Vulg Ioann 16/21)]/ onych ku niey ſtoſuie CzechEp 23, 22.

rodzicielka czyja [pron poss] (4): BibRadz Ier 50/12; BudBib Cant 3/4, Is 51/2; O Pánie Boże/ ktoryś błogoſłáwioną Annę obrał ſobie zá mátkę rodźićielki twoiey LatHar 465; [Zátrwożeniem oycowi ſwemv (ieſt) ſyn głupi/ y gorzkośćią rodzićielce ſwoiey BudBib Prov 17/25 (Linde); TomZbrudzBrul Cant 6/8].

W połączeniu szeregowym (1): A wſzákoż dobra małżonká ſłuſznie może być miánowáná pánią domu/ y mátką cżeládną/ rodźićielką dźiatek WerKaz 287.

W porównaniu (1): [św. Paweł w liście do Rzymian] wiárę wyſtawia/ iákoby rodźićielkę: á potym wzywánie z niey pochodzące iáko corkę CzechRozm 198.

Wyrażenie: »rodzicielka dziatek« (1): WerKaz 287 cf W połączeniu szeregowym.
Szereg: »matka, (i) rodzicielka« = mater, (et) genitrix PolAnt (2): Mátká wáſzá bárzo ieſt poſromoconá/ rodźićielká wáſzá záwſtydźiłá ſię BibRadz Ier 50/12; BudBib Cant 3/4.
Przen (2):

rodzicielka czego (1): Wyznaymyż to przeto/ że rodźićielką naylepſzych praw ieſt Szkołá. ModrzBaz 129v; [SenekaGórn 106 (Linde)].

a) Ojczyzna (1):
Szereg: »rodzicielka i matka« (1): á lud oświecony Wiárą/ co czyni? żałoſne pożogi/ Puſtki/ miecż/ wnieśli ná domowe Bogi. Wnieśli/ niewdźięcżni/ nieſzcżeſną ſwą zbroię/ Ná rodźićielkę/ y ná mátkę ſwoię: Pomázáli ſię krwią właſną GrochKal 24.
a. O Matce Boskiej [w tym: czyja (41) – ai poss (37), pron poss (4)] (47): OpecŻyw 173v; Day Pánie Boże/ áby przes Rodzićielkę Pánnę Máryą moglibyſmy wziąć wietzne weſele. KrowObr 163; Wſzelkimi cnotámi y łáſką ozdobiona. Bogu zá rodźićielkę/ á nám zátym/ zá krolową y pánią náznáczona. LatHar 672, 448, 482, 510, 514.
Wyrażenie: »((na)święt(sz)a) Boża rodzicielka« [szyk 23:14] (37): Pozdrowiona bądz ſwiętá rodziciélko bożá OpecŻyw 183; rodzyczyelka boza uyelkey ſzwyątoſzczy y czyſtoſzczy począla ſya wzyuoczye ſzwyątey anny PatKaz II 69, 20; PatKaz III 85, 115; [to tobie ofiarujemy] ku chwale naſwiętſzey Bożey Rodzićielki dziewice Máryey KrowObr 170, 42, 160v, 161v, 162 [2 r.], 163, 168, 215v; BiałKat 223v; Wyznawam też wćielenie Páńſkie/ potym świętą Máryą/ ktora Páná wedle ćiáłá porodźiłá/ Bożą rodźićielką. WujJud 52v; Bądź pozdrowioná ma mátko Swięta Boża rodźićielko. MWilkHist G2v; NArodzenie twoie/ o Boża rodźicielko y Pánno/ weſele rozgłośiło wſzytkiemu światu. LatHar 412, 40, 48, 87, 102, 104 (20).
Szereg: »matka, (i) rodzicielka« [szyk 3:2] (5): panna marya panną y matką y rodzyczyelką zoſtala a to nad naturą przyrodzenya czlouyeczego PatKaz II 66v; Abowiem tá według náuki piſmá S. mátką y rodzićielką Bożą ieſt. LatHar 476, 485, 486, 490.
b. Matka pierwszego pokolenia, kobieta-przodek (1):
Szereg: »ociec i rodzicielka« (1): Weyzrzyćie na Awráhámá oycá ſwego/ y ná Sarę rodzićielkę wáſzę [ad Abraham patrem vestrum, et ad Sarah quae concepit vos] BudBib Is 51/2.

Synonimy: mać, mama, matka.

Cf BOGARODZICIELKA, RODZICA, RODZICZKA

DDJ