[zaloguj się]
[pdf]

NAŚLADOWANIE (125) sb n

naśladowanie (124), naszladowanie (1) JanNKar.

Do formy naśladowanie zaliczono zapisy: -ſ- (71), (44), -ś- (9).

Wszystkie a oraz o jasne, e pochylone.

Fleksja
sg pl
N naśladowanie naśladowaniå
G naśladowaniå
D naśladowaniu
A naśladowanié
I naśladowani(e)m, naśladowanim
L naśladowaniu

sg N naśladowanie (29); -é (1), -(e) (28). ◊ G naśladowaniå (32). ◊ D naśladowaniu (34). ◊ A naśladowanié (8); -é (1); -(e) (7). ◊ I naśladowani(e)m (4), naśladowanim (3); -(e)m LatHar, SkarKaz (2); -im SkarŻyw (2); -(e)m : -im KwiatKsiąż (1:1). ◊ L naśladowaniu (14). ◊ pl N naśladowaniå (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. naśladować; poza tym w objaśnieniu s.v. naśladownictwo, naśladowny.

1. Chodzenie w ślad za kim, towarzyszenie komu; sequela BartBydg, Mącz, Calep, Cn; assectatio Mącz, Calep; consectatio Calep (6): BartBydg 142b; Assectatio, Násládowánie/ prowádżenie [!]. Mącz 385a, 384d; Calep 104b, 245b.

W połączeniu szeregowym (1): Nie tylko wewnętrzne wiáry y miłośći ku Pánu Chriſtuſowi nabożeńſtwo/ ále y zwierzchnie poſługi/ iáko widzenie/ náśladowánie/ dotykánie/ y w dom przyięćie iego/ tym przykłádem ieſt nam zálecone. WujNT 274.

2. Wyznawanie czyjej nauki, postępowanie wedle głoszonych przez kogo zasad, posłuszeństwo wobec kogo; aemulatio Mącz, Cn (14): Aemulatio, Náſládowanie/ Gorliwość/ niekiedy z chući/ niekiedy ze złey woley. Mącz 4b.

naśladowanie kogo, czego (8): KromRozm II ev, e4; BibRadz Deut 13/2; RejPos 289v; SkarJedn 126; Aby wizytko co iedno poczniem/ iáko náucza Apoſtoł/ w ſłowie y w vczynku/ było w imię Páná I E Z V Chryſtuſá/ ná cześć iego/ ná náśládowánie iego. SkarKaz 85a. Cf »naśladowanie nauki (i wolej)«.

naśladowanie czyje [= kogo] (2): nicżego inſzego nie potrzebuie/ iedno miłoſierdzya á vznánia á náwrocenia od złoáći ſwoich/ á náſládowánia ſwego/ iáko Bogá á Páná ſwego prawdziwego. RejPos 328; To ieſt Boſkie naſládowánie/ ludziom y dobru poſpolitemu dobrze cżynić/ á nieprzyiaćiele rodzáiu ludzkiego tępić. SkarŻyw 189.

W połączeniach szeregowych (2): Ná konyec/ wyáry zacnoſć y dawnoſć záleca á ku ćirpliwoſci/ poſluſſeńſtwu/ y náſládowányu przełożonych/ y ku inym cnotam ye przywodźi. KromRozm II e4, ev.

Wyrażenie: »naśladowanie nauki (i wolej) [czyjej]« (2): miáſto mocney wiáry á wiernego náſládowánia náuki iego poduſzcża fáłecżne wymyſły/ fáłecżne náuki RejPos 54, 54.
Szeregi: »naśladowanie i chwalenie« (1): A on by ſie znák ábo cud wam przezeń opowiedány wypełnił/ ále by was przedſię odwodźił ku náſládowániu y chwaleniu Bogow cudzych BibRadz Deut 13/2.

»droga a naśladowanie« (1): A tu obácż iáko to ieſt dziwna drogá á náſládowánie Páná tego/ y iáko ieſth lekkie to ſwięte brzemię iego RejPos 289v.

W przen (2):
Zwrot: »naśladowaniem [kogo] woniać« (1): w ſercu/ w ſłowie/ y w vczynkách Chrześćijáńſkich [...] co iedno ſię pocznie/ iego [Chrystusa] ſpráwiedliwośćią/ wyſługą y náśládowániem woniáć ma. SkarKaz 85b.
Wyrażenie: »naśladowanie drogi [jakiej]« (1): tyś mnie y do náſládowánia drogi tey doſkonáłey zakonney przypráwił. SkarŻyw 74.
Przen (1):
Wyrażenie: »naśladowanie świata« (1): Pátrzayże záſię iáka ieſt trudna á niebeſpiecżna drogá á ſpráwá náſládowánia ſwiátá tego y kſiążęciá iego RejPos 289v.
3. Wzorowanie się na kimś, branie z kogoś przykładu, dążenie do dorównania komuś pod jakimś względem; imitatio Mymer1, Mącz, Modrz, Calep, Cn; imitamen Calep (79): OpecŻyw [170]; Imitatio. Nachfolgung. Naſladowanie. Mymer1 34; GroicPorz C2v; Immitabilis, Latwy ku náſliádowániu. Mącz 166a, 166a, 512c; Odkupićielá náſzego śmierć/ pogrzeb/ y zmartwychwſtánie nam przed ocży/ ták ku rozmyślániu/ iáko y ku náśládowániu pokłáda. KuczbKat 120; WujJudConf 60; A ludźi podłych iż nieznácżny żywot bywa/ przeto też wyſtępki ich nieznácżne/ á do naśladowania drugim nie ták ná wſparze nec adeo proposita aliis ad imitandum]. ModrzBaz 73; NIemniey ći święći chwalebni/ y ku náſládowániu vżytecżni nam ſą SkarŻyw 240, 203, 206; Calep 33b, [507]a [2 r.], 538a; prośimy ćię/ abyſmy y náukę iego wyrozumieniem poięli/ y cnotę náśládowániem wyráźili. LatHar 448.

naśladowanie kogo, czego (40): PatKaz III 153v; BielŻywGlab nlb 12; GliczKsiąż E2v; KwiatKsiąż A4v, Dv; WujJud 60, 188v; ModrzBaz 42, 52, 52v; Ieſli w ſtárym [zakonie] były święte/ y pobożne vcżynki/ y cnot Boſkich náſládowánie/ dáleko w nowym hoynieyſze być ma. SkarŻyw 3; W náſládowániu dobrych pilność S. Antoniego. SkarŻyw 56; Iozeph: krew ſwoię/ nie imiony áni bogáctwem/ áni pompą świátá tego/ ále cnotą y náſladowániem ſpráwiedliwośći przodkow ſwoich zdobił. SkarŻyw 241, 97, 119, 132, 200, 206 (12); StryjKron A; LatHar 263, 323, 421, 451; ten poſt 40. dni/ nie tylko dla náśládowánia poſtu P. Chriſtuſwego [!] ieſt vſtáwiony WujNT 15, 456, 705 [2 r.]; Aby żywot Chryſtuſow w nas ſię pokázował/ cnot świętych iego náśládowániem. SkarKaz 85b, 457a; Bowiem Monárchia ieſt náśládowánie niebieſkich rządów/ ná których ſam ieden Bog śiedźi SkarKazSej 690a, 667b. Cf »naśladowanie cudzych obyczjow«, »naśladowanie przykładu«, »naśladowanie żywota«.

naśladowanie w czym (2): PatKaz III 153v; W cżym godzien ieſt náſládowánia on Perikles Syn Xántypow/ kthory gdy miał mowę iáką cżynić/ wprzod tego ſobie życżył/ áby ſłowo byſtre z vſt iego nie wyſzło Phil G3.

naśladowanie czyje [= przez kogo] (1): potym do tego ſię Zácheuſzá y náwrocenia iego/ dla náśládowánia náſzego/ obroćim. SkarKaz 453b.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): DAy nam/ Pánie/ prośimy ćię/ tego [tj. św. Szczepana] náśládowánie co cżćimy: ábyſmy ſię y nieprzyiaćioł miłowáć náucżyli LatHar 444.

W połączeniu szeregowym (1): koronie náſzey wſzyſtkich przygod y przypadków ſzkodliwych vchowánie/ Biſkupom náſzym/ y Duchowieńſtwu wſzytkiemu okazáłych cnot twoich vprzeyme náſládowánie/ Krolowi náſzemu Boleſłáwowych grzechow vwiárowánie/ á w cnotách znácżne ze wſzyſtkimi poddánemi iego poſtępowánie/ y w nich ſtátecżne wytrwánie. LatHar 421.

Zwroty: »obrać [kogo] sobie ku naśladowaniu« (1): Aliquem deligere ad imitandum, Obráć kogo ſobie ku náſliádowániu. Mącz 187c.

»ku naśladowaniu pobudzać (a. pobudzić, a. wzbudzać) (się); pobudka do naśladowania, ku naśladowaniu« [szyk zmienny] (7;2:1): KwiatKsiąż B4v; Lud/ [...] chrześćiáńſki pámiątkę Swiętych Męcżeńnikow nabożnymi Swięty obchodźi/ áby ſie wzbudźił ku ich náſládowániu WujJud 188v, 60; Ale iáko w wielu źwierzętách przyrodzenie wiele cnot wyráźiło/ áby ludźi ku náśládowániu ich pobudźiło [ad imitandum excitaret] ModrzBaz 52, 42; ſpráwy á żywoty oycow świętych wypiſane ſą/ dla przykłádow y pobutki náſzey/ ku náśládowániu cnot ich SkarŻyw A4v, 97, 132; LatHar 323; WujNT Act 14 arg.

»przywodzić (a. przywieść) do naśladowania, ku naśladowaniu« [szyk zmienny] (1:1): drudzy málowánim vcżćiwe poſtępki opiſuiąc y zdobiąc: wiele innych ku náſládowániu tákiego męſtwá przywodzą. SkarŻyw 206; WujNT 125.

Wyrażenia: »godźień (jest) naśladowania, do naśladowania, ku naśladowaniu« = imitabilis Mącz (2:1:1): imitabile exemplum, Sliáchetny vczynek godny ku náſliádowániu. Mącz 166a; Godna ieſt powieść onego Philoná do náſládowánia im Phil S3, G3, S3.

»naśladowanie cudzych obyczajow« (1): Ethopoeia, Formowánie álbo Náſládowánie cudzich obyczáyów. Mącz 108d.

»postępek ku naśladowaniu« (1): obroćić ſie też maſz do świętych zakonu nowego/ ktorych y więtſzą licżbę y doſkonálſze poſtepki [!] tobie ku náśládowániu [...] naydzieſz. SkarŻyw A5.

»przykład, wzor ku naśladowaniu; naśladowanie przykładu« = exemplum ad imitandum, imitatio exempli Modrz [szyk 8:2] (6:2;2): GroicPorz C2v; Exponere vitam suam iuventuti ad imitandum, Dobry przikład dáć ku náśládowániu. Mącz 310d; A zacny ieſt on Vryaſzow przykład ku náśládowániu nam dány KuczbKat 435, 35, 425; WujJudConf 61; Y owſzem táki Pan byłby żywym práwem/ y wzorem káżdemu ku náśládowániu przed ocży położonym. ModrzBaz 100v, 44v; SkarŻyw A4v; WujNT 125.

»naśladowanie żywota [czyjego]« (2): RejPos 276v; porzućiwſzy zabáwy świátá proznego [...] chwyćił ſię vboſtwá y náśládowánia żywotá Iezuſowego SkarŻyw 383.

Szeregi: »przykład i naáladowanie« (2): Spráwy Swiętych zmárłych bywáią z wielkim pożytkiem przypomináne [...] á to dla dobrego przykłádu/ y náśládowánia ich. WujJudConf 189; SkarŻyw 164.

»naśladowanie albo trafianie w ludzkie obyczaje« (1): Mimesis, Latine Imitatio morum, Náśládowánie/ álbo tráfiánie w ludzkie obyczáye. Mącz 221d.

W przen (1): [kantorzy] ſtáráli ſię/ áby cżáſu ſpráwowánia świętych obrzędow/ chwały Bogá nieśmiertelnego/ y wielkich ludźi sławne dźielnośći/ wyśpiewywano: á tákby/ głoſow obrácániem ſercá ludzkie iakoby ku náśládowániu nádymano [quasi inflarent ad imitandum]. ModrzBaz 132.
4. Postępowanie w określony sposób, dążenie do czego, przestrzeganie [czego] (17): O náſládowániu wiernośći. HistRzym 134v; O náſládowániu miłośći y prawdy. HistRzym 135; Przykład o náſládowániu mądrośći. HistRzym 135, 135 [9 r.], 135v [2 r.].

W przeciwstawieniach: »naśladowanie ... uwiarowanie, wystrzeganie« (2): Iż to wſſyſtko nápiſano dla náſſey kárnoſci/ to yeſt/ dla przykłádu ku náſládowányu dobrego/ á wyſtrzegányu złego. KromRozm II m3v; SkarŻyw 332.

a. Zajmowanie się czym (1): Biádá thym ktorzy ráno wſtawáią ku náſládowániu pijańſtwá/ y thym kthorzy ná nim do wiecżorá trwáią RejPosWstaw 44.
5. Podobieństwo, wyobrażenie (2):

naśladowanie czego (1): Vmárwszy raz grzechowi przez krzeſt (ktory ieſt náśládowánie śmierći Chriſtuſowey) mamy nápotym w nowośći żywotá poſtępowáć. WujNT 541.

Szereg: »naśladowanie i obraz« (1): Bo nie ták właſnego P. Bogu nie ieſt/ iáko ludźiom wfzytkim dobrze czynić. y kto táki ieſt/ bozkie náśládowánie y obraz ná ſobie nośi. SkarKazSej 665a.
6. Udawanie, odtwarzanie czyjego sposobu bycia; imitatio Mącz, Cn; mimesis Calep (3): Imitatio, Naſládowánie/ króm zazdrośći/ álbo nienawiśći. Mącz 4b.
Wyrażenie: »złe naśladowanie« = cacozelia Calep, Cn; affectatio Cn (1): Cacozelia ‒ Złe naſzladowanię. Calep 145a.
Szereg: »naśladowanie i wyrażenie« (1): Mimesis ‒ Nasliadowanie y wirazenie inſzego obiczaiow. Calep 662b.
*** Bez wystarczającego kontekstu (4): a sequendo, Od náſládowánia Mącz 2d; Consequentia, Przitoczenie/ Náśladowánie/ Zámknienie/ Vrośćienie. Mącz 385b; Calep 245b.

Wyraz omawiany (1): Szlad nie ślad: náſzłádowánié, przeſzládowánié, przeſzlákowánié, etć. JanNKar H4.

Synonimy: 1. towarzyszenie, chodzenie; 5. obraz, wyobrażenie; 6. udawanie.

Cf NAŚLADOWAĆ

TK