![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.png){kind=logo}
![[SEARCH]](/static/img/icons/magnifier-left.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: NATŁOCZYĆ SIĘ | Następne hasło: NATŁUC SIĘ » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
NATŁUC (78) vb pf
a jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie).
Fleksja
| inf | natłuc |
|---|
| praet | ||
|---|---|---|
| pl | ||
| 1 | m pers | natłukliśmy |
| imperativus | |
|---|---|
| sg | |
| 2 | natłucz |
| impersonalis | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| praet | natłucz(o)no | |||||
| participia | ||||||
| part praet act | natłukszy, natłukłszy | |||||
inf natłuc (3). ◊ praet 1 pl m pers natłukliśmy (1). ◊ imp 2 sg natłucz (55). ◊ impers praet natłucz(o)no (2). ◊ part praet act natłukszy (16), natłukłszy (1) FalZioł.
Sł stp, Cn brak, Linde XVII w.
Znaczenia
1. Utłuc, rozkruszyć, rozdrobnić, rozmiażdżyć (może: wiele) [o sporządzaniu lekarstw [czego (pl a. sg rzeczownika bezpostaciowego)]] (74): Sarcocolla/ Mirri/ kminu każdego pod iedną miarą/ natłukłszy [tym prochem obrzezany pępek zasypywać] FalZioł V 34v; nátłucz leśnych iábłek y gruſzek/ á on ſok/ kto pije/ żywot mu ſye twierdźi á biegunká mu vſtánie. SienLek 101v; Kiedy poczuieſz iż ćie Dná pokuſza/ hnet nátłucz czoſnku á ná bolące mieſtce przywiń SienLek 122v; ſokiem z celidonijej wſzelkié rány ſadzelné mázáć/ álbo prochem poſypowáć s korzenia tegoż źiela nátłukſzy. SienLek 128; nátłukſzy ślimaków z mirrą y kádzidłem zá rowno/ by théż trzebá z żył przećiętych/ kreẃ ſtánąć niechćiáłá/ tedy od tego muśi ſtánąć. SienLek 145; z wodą Sáłaty nátłucz/ á ięczmiennéy mąki przymieſzay/ przykłádayże to ná wſzelákie wywinienié álbo ſtłuczenié SienLek 150; Nátłuz [!] iądr orzechów łáſkowych z ſolą á z łoiem vgniłym/ á ná ránę przykłáday. SienLek 151v; nátłucz téż śiárki y grynſzpanu/ á zmiéſzay weſpół/ tymże záſypuy [rany] SienLek 182v, 40v, 47, 51v, 54v, 56 (73).
2. Pobić, uderzyć [komu; w tymi czym (2)] (3):
Zwroty: [»bokow natłuc«: onemu rękę vcięto/ tego vſiecżono [...] á inſzemu hokow nátłucżono GilPos 130.]
»w łeb, łba natłuc« (2:1): Non possum pati quin tibi caput demulceam, Nie zdźierżę ſie ábych ći nie miał w łep nátłuc. Mącz 284a, 225a, 367a.
3. Uderzając zabić wiele (z subiektywnym podkreśleniem wielości) [czego (pl) czym] (1): nátłukliſmy ich [gołębi] kiymi y nábráli do okrętu BielKron 451v.
Synonimy: 1. nadrobić, pokruszyć, skruszyć; 3. nabić.
Formacje współrdzenne cf TŁUC.
DD, JR