[zaloguj się]
[pdf]

POKRUSZYĆ (23) vb pf

o jasne.

Fleksja
inf pokruszyć
praet
sg pl
2 m -ś pokruszył m pers
3 m pokruszył m pers pokruszyli
imperativus
sg
2 pokrusz
conditionalis
sg
3 m by pokruszył

inf pokruszyć (1). ◊ fut 1 sg pokruszę (3). ◊ 2 sg pokruszysz (5). ◊ 3 sg pokruszy (4). ◊ 3 pl pokruszą (1). ◊ praet 2 sg m -ś pokruszył (1). ◊ 3 sg m pokruszył (5). ◊ [3 pl m pers pokruszyli.] ◊ imp 2 sg pokrusz (1). ◊ con 3 sg m by pokruszył (1). ◊ part praet act pokruszywszy (1).

Sł stp, Cn brak, Linde bez cytatu; tym XVII w.: pokruszyć się.

Połamać, pogruchotać; rozbić na drobne części, rozgnieść, zmiażdżyć; comminuere, confringere, conterere, excidere PolAnt [kogo (Przen), co] (23): Miłoſyerdzyeńſtwá Páńſkye nyech Páná wyznáyą/ [...] Iż mocą ſwą pokruſſył Pan brany myedzyáne LubPs Y5; OrzList d3; pokruſzył Aſá onego iey [matki] báłwaná/ y ſpalił v potoká Cedroná. BudBib 2.Par 15/16; CzechRozm 133.

pokruszyć czym (1): Chleb wymináią ácż nie wiecżnie wyminániem wymináią go/ áni kołem wozowem tacżáią/ áby go zębámi ſwemi nie pokruſzył. BudBib Is 28/28.

W połączeniach szeregowych (1): Głos Páńſki Cedry łamie: Pan pokruſzy Cedrowe drzewá w Libanie. Pan podrobi ie iáko ćielątká z Libanu LatHar 347; [Obrázy [...] báłwochwálskie [...] Polacy wyrzućili, y pokruſsyli, popalili á zniſscżyli Roku 966. ŁaszczOkulary A4].

Zwrot: »w proch pokruszyć« (1): thy będźieſz łámał gory/ á obroćiſz ię [!] w drobne ſkiby/ a pagorki w proch pokruſzyſz [colles sicut quisquilias pones]. BibRadz Is 41/15.
Szereg: »sprzewracać i pokruszyć« (1): Niechwalże Bogow ich/ áni im ſluż/ [...] Ale ſprzewracaſz y pokruſzyſz [quoniam destruendo destrues eos et confringendo confringes] obrázy ich. BibRadz Ex 23/24.
Przen (15): LubPs G4v; A pokruſzę wſzytki poroża niepobożnych/ y będą wywyżſzone mocy ſpráwiedliwych. BibRadz Ps 75/11; Dźień ſię záćmi w Tháfnis kiedy thám pokruſzę zátwory Egiptſkie/ á pychá możnośći iego vſtánie w nim BibRadz Ez 30/18.

W porównaniu (1): Wzgárdzona/ z prośbą pokorá/ Iák Lew/ [Bóg] kośći me pokruſzył. GrabowSet G4v.

Zwroty: [»pokruszyć kości [czyje]«: PismaPolit 310 cf Szereg.]

»kości pokruszyć« [w tym: czyje (1), w kim (1)] = przerazić, strapić kogoś (2): przez ogromne widzenie kośći we mnie pokruſzyſz LubPs hh6v; GrabowSet G4v.

»łańcuchy pokruszyć« (1): Oddalił od ćiebie przeſzkody do náwrocenia rozmaite [...]. dwá łáńcuchy/ boiázni y miłośći świeckiey [...] pokruſzywſzy LatHar 675.

»pokruszyć tarcze, miecze, zbroje« = pokonać wojsko (1): Namiot iego [Boga] w Salem ieſt rozbity/ Ná Sionie páłac znákomity: Tám pokruſzył tarcze/ miecze/ zbroie/ A zá morze krwáwé ćiſnął boie. KochPs 112.

[Szereg: »pokruszyć, porąbać«: Żarli [królowie] ciała ludu mojego, a skórę ich odzierali z nich i pokruszyli kości ich. Porąbali je na sztuki PismaPolit 310.]
a) Ciężko doświadczyć; uśmiercić, unicestwić (7): Ci zli yák owce ſtrácone w pyekle zoſtáć muſſą/ Bo ye yuż ſmyerć wyecżna zeżrze wſſytki ye pokruſſą LubPs N2, S; BibRadz Ez 39/2; Ktory báłwan nie co innego znácżył/ iedno cżtery Monárchie ábo páńſtwá/ ktore miáły być ná świećie/ a iż ty wſzyſtki pokruſzyć miał kámień ieden/ z gory bes ręku odćięty CzechRozm 168v.

W porównaniu (1): podamći [Chrystusowi] narody w dźiedźictwo twoie/ [...]. Laſką żelázną będźieſz ſpráwował ie/ á iáko ſkorupę pokruſzyſz ie. LatHar 360.

α) Zniszczyć wojsko; rumpere PolAnt (2): Błogoſłáwionyżeś ty ieſt wybáwićielu Izráelſki/ kthoryś przez ręce Dawidá ſłużebniká twego pokruſzył gwałtowną moc mocarzowę [qui contrivisti impetum potentis]/ á woyſko narodow poſtronnych podałeś w ręce Ionáćie BibRadz 1.Mach 4/30; BudBib Iudith 9/8.
b) Obrócić w proch ciało człowieka po śmierci (1): Ty práwie pokruſzyſz cżłowieká [Convertes hominem usque ad contritionem] [...]. (marg) To ieſt/ thy cżłowieká nędzą y ſtároſćią ſtreſceſz/ á potym go ſmierćią złożyſz/ á obroćiſz w źiemię z ktorey wyſzedł [...] (–) BibRadz Ps 90/3.

Synonimy: połamać, rozbić.

Formacje współrdzenne cf KRUSZYĆ.

Cf POKRUSZENIE, POKRUSZONY

LWil