[zaloguj się]
[pdf]

NABIĆ (20) vb pf i być może impf

pf (19), może impf (1) Mącz 236a.

a jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie); impers a pochylone.

Fleksja
inf nabić
praet
sg pl
1 m nabiłem m pers
3 m nabił m pers
n subst nabiły
imperativus
sg
2 nabij
conditionalis
pl
3 m pers by nabili
impersonalis
praet nåbito
participia
part praet act nabiwszy

inf nabić (3). ◊ fut 2 sg nabijesz (1). ◊ 3 sg nabije (2). ◊ 3 pl nabiją (2). ◊ praet 1 sg m nabiłem (1). ◊ 3 sg m nabił (1). ◊ 3 pl subst nabiły (1). ◊ imp 2 sg nabij (4). ◊ con 3 pl m pers by nabili (1). ◊ impers praet nåbito (1). ◊ part praet act nabiwszy (3).

Sł stp notuje, Cn s.v. nabijam komu uszy; nabudować; ubijam, Linde XVI w. (w tym: Mącz 236a błędnie: nabijać) ‒ XVIII w.

1. Zabić wiele ludzi lub zwierząt (z subiektywnym podkreśleniem wielości) [wiele kogo (2), czego (pl a. coll) a. wiele czego (żywotne) (4)] (6): zali thák wiele Owiec y Wołow nábijeſz/ coby im mogło doſtárcżyć ku pokármu? Leop Num 11/22; RejZwierz 103v; BielKron 40; ázaſz máła roſkoſz [...] z rozmáitym ſie źwirzem nágonić/ á ieſli ſie poſzcżęśći/ Więc go nábić RejZwierc 111; KochJez Bv.

nabić czym (1): cżeluścią osłową nábiłem tyſiąc mężow. BudBib Iudic 15/16.

2. Wbić wiele przedmiotów zaostrzonych (z subiektywnym podkreśleniem wielośći); configere Cn [czego (pl) w co] (3): Drudzy piſzą iż go w ſkrzynię włożyli nábiwſzy w nię gwoździ żeláznych BielKron 120v, 341v; w wał nábiją palow oſtrych/ w ktore záwłocżą łáncuchy BielSpr 54.
3. Wtłoczyć do środka wiele czegoś, napełnić po brzegi (9):

nabić co (1): Kmieć gdy z żytem do młyná nábiwſzy kłodę iedźie GostGosp 32.

nabić czemu pod co (1): náwierćiawſzy konopnégo śiemieniá z białkiem á z háłunem/ nábiy mu [koniowi] pod podkowę SienLek 178v.

W przen (4):
Zwroty: »[czego (pl)] sobie do głowy nabić« = przyswoić sobie coś złego (1): wżdy z onemi ſproſnemi chłopięthy ſzkolnemi poſpołu rość nie będzie/ y ich obycżáiow ſobye do młodey głowy nie nábije. RejZwierc 7v.

»mieszek nabić« [w tym: komu (2) — „sobie” (1)] = wzbogacić się lub doprowadzić do wzbogacenia; providere sibi Mącz (3): Kiedy by [doktorowie] meſſek nabili Choć by go [chorego] też vmorzyli. RejKup h6v; tobie brácie miły/ Y w nocy ſtępy tłuką/ boć mieſzek nábiły. RejZwierz 101v; Mącz 495b.

a. O sporządzaniu pocisków [po czym (substancją) czym (narzędziem)] (1): nákręć trąbek pápirowych w formie ná to vcżynioney/ záwięzuy ná końcu káżdą/ [...] nábiy ią tęgo ſtypułkiem w formie prochem nie sſtánowionym miałkim BielSpr 74.
b. Załadować broń palną [co] (2):
Zwrot: »nabić działo« (2): Nábiy dziáło/ pátrz miáry/ ſtrzelay ieſli vmieſz. BielSat Nv [idem] BielSjem 37.
4. Zadać ból uderzając [komu, czemu] (2): Boves iniquitate operis maxime multantur, Nátłukáyą/ Nábiyą wołóm gdy źlie robią. Mącz 236a.
Zwrot: »w gębę nabić« (1): Bo mu ocży zálawſzj wnet w gębę nábiye. PaprPan S3.

Synonimy: 2. nadziać, napełnić; 3. narzepić; 4. natłuc.

Formacje współrdzenne cf BIĆ.

Cf NABICIE, NABITY

KW