Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NAZARAŃCZYK

Następne hasło: NAZAREJCZYK »

NAZARAŃSKI (99) ai

nazarański (59), nazareński (28), nazarejski (11), nadzarejski (1); nazarański TarDuch (2), MurzNT (5), KromRozm II, KrowObr (3), Goski, PaprPan, MWilkHist (6), CzechEp (2), ArtKanc (2), GrabowSet; nazareński BierRaj, SkarKaz; nazarański : nazareński : nazarejski: : nadzarejski OpecŻyw (9:2), Leop (7:1), BibRadz (‒:1:1), BielKron (4:1), RejPos (7:‒:2), BudNT (1:‒:3), CzechRozm (2:‒:‒:1), SkarŻyw (1:3), LatHar (4:‒:4), WujNT (‒:18:2).

Wszystkie a oraz e jasne (w tym w drugim a 3 r., w trzecim 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja

sg
m	N	nazarański	f	N		n	N
	G	nazarański(e)go		G			G
	D	nazarański(e)mu		D	nazarański(e)j		D
	A	nazarańskiégo		A			A
	I	nazarańskim, nazarańskiem		I			I	nazarańskięm
	L	nazarańskim		L			L
	V	nazarański		V			V

pl
N	m pers	nazarejscy
inne formy
sg m G a. A - nazarańskiégo

sg m N nazarański (32). ◊ G nazarański(e)go (11). ◊ D nazarański(e)mu (1). ◊ A nazarańskiégo (7); -égo (4), -(e)go (3). ◊ G a. A nazarańskiégo (14); -égo (3), -(e)go (11). ◊ I nazarańskim (14), nazarańskiem MurzNT (2); -em : -ęm MurzNT (1:1). ◊ L nazarańskim (6). ◊ V nazarański (9). ◊ f D nazarański(e)j (1). ◊ n I nazarańskięm (2). ◊ pl N m pers nazarejscy (1).

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Przymiotnik od hebr. nāzir ‘człowiek wyodrębniony, wyróżniony’; nazareus Vulg, PolAnt; w funkcji rzeczownika (3)
- a. Człowiek wypełniający ślubowanie Bogu, polegające na niestrzyżeniu włosów, nieprzyjmowaniu pewnych pokarów itp. (2)
- b. Członek elity narodu; wybitny mąż, książę itp. (1)
2. Przymiotnik od n-loc Nazaret (96)

1. Przymiotnik od hebr. nāzir ‘człowiek wyodrębniony, wyróżniony’; nazareus Vulg, PolAnt; w funkcji rzeczownika (3):

nazarański miedzy kim (2): niechay [błogosławieństwa] będą ná głowie Iozephowey á ná wirzchu głowy Názáráńſkiego miedzy brácią ſwoią [Gen 49/26]. BielKron 18v.

a. Człowiek wypełniający ślubowanie Bogu, polegające na niestrzyżeniu włosów, nieprzyjmowaniu pewnych pokarów itp. (2): [Samson] powiedzyał prawdę [...]/ mowiąc: Ieſtem Názáreńſki/ ktoby mi włoſy ná głowie ogolił/ tenby mię tey mocy zbáwił. BielKron 52.

b. Członek elity narodu; wybitny mąż, książę itp. (1): Názáreyſcy iego [ludu mojego] czyſztſzy byli niż śnieg/ á bielſzy niż mleko BibRadz Thren 4/7.

2. Przymiotnik od n-loc Nazaret (96):

α. W funkcji rzeczownika: nazaretanin (tłumaczenie łac. sb mającego formę równobrzmiącą z ai) (2): Pothym [św. Jozef] [...] wroćił ſie [...] do Galileey/ á tám w Názáreth miáſthecżku mieſzkał/ przeto Názáráńſkim był wezwan. BielKron 138v, 138v marg.

a. O Jezusie Chrystusie (też od hebr. nazir) (93):

Zestawienie: »Jezus (Chrystus) Nazarański« = Iesus Nasarenus PolAnt, Vulg [szyk 82:1] (83): BierRaj 21; Pilát chtzątz wżdy puſcitz milégo Iezuſa/ rzékl ijm: A tzoż vcżynię z Iezuſem Nazarańſkim. OpecŻyw 124; Iezuſa ſſukácie/ Nazareńſkié^go vkrzyżowanégo OpecŻyw 165, [61]v, 83, 105 [2 r.], 124 [2 r.], 133v, 139v, 167v; TarDuch D, D5v; virzałá go [Piotra] druga i rzecze tym ktorzy tam byli. Iten był z Ieſuſem nazarańſkięm MurzNT Matth 26/71, Mar 10/47; KromRozm II t4v; KrowObr 52v, 145v; Leop Luc 4/34, 18/37, Ioann 19/19, Act 2/22, 3/6, 22/8, ZZ3v; A gdy vſłyſzał iż tho był on Iezus Názáreńſki/ począł wołáć mowiąc BibRadz Mar 10/47; Goski A7; BielKron 464; RejPos 22, 66, 68, [108], 111, 284v, 285; Y ty z Názáreyſkim Iezuſem byłeś. BudNT Mar 14/67, Mar 16/6, Luc 4/34; tedy to ták Bog ſpráwił/ że Iezus w Nádzárećie mieśćie wychowan y Nádzáreycżykiem od kwiatká á nie od onych Názáreycżykow co włoſow nieſtrzygli iáko niektorzy mniemáli názwány był. [...] co naſnádniey z Zydowſkiego Mátheuſzá káżdy/ y z onego tytułu po Zydowſku piſánego IEzus Nádzáreyſki Krol Zydowſki/ poznáć może. CzechRozm 144v, 67, 82; PaprPan B; SkarŻyw 80, 397, 457, 458; A toli ſobie gadawa Ieden drugiego pytawa. O Iezuśie Názáráńſkim MWilkHist I4v, D3v, E, H, Hv, I4; CzechEp 311 [2 r.]; Iezu Kryſte Názáráńſki/ prośi ćię lud krześćiáńſki ArtKanc R20v, F18; GrabowSet T2v; LatHar 5, 696, 710, 728 [2 r.], 734; WujNT 68, Matth 26/71, Mar 1/24, 10/47, 14/67 (18); Iam ieſt IEZVS Názáreńſki/ on com ſię w Názáret wychował. SkarKaz 243a.

α. W funkcji rzeczownika: nazaretanin lub nazarejczyk (tłumaczenie łac. sb mającego formę równobrzmiącą z ai); Nasaraeus PolAnt, Vulg (10): MurzNT 6 marg, 8v [2 r.]; Leop YY4v; RejPos 25v; (áby ſie ſpełniło co rzecżono przez proroki/ iż Názáreyſkim zwan będzie.) BudNT Matth 2/23; LatHar 553 [2 r.]; WujNT przedm 6, Matth 2/23.

b. Wchodzi w skład derywatu kompleksowego od zestawienia „Jezus Nazaranski” (2):

Wyrażenie: »sekta nazarańska« = chrześcijaństwo (o pierwszych chrześcijanach w Judei) (1): otoſz my teras tego mężá zárazáiącego [tj. Pawła] vchwyćili/ ktory [...] ieſt wodzem ku tey ſekćie Názáráńſkiey [sectae Nazarenorum renorum Vulg Act 24/5] KrowObr B2v.

Cf NAZAREJCZYK, NAZAREUSZ, NAZAREUSZOW