Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NAZYWANIE

Następne hasło: [NAŹMINDZIĆ] »

NAZYWANY (42) part praet pass impf

Pierwsze a jasne; drugie a w formach złożonych jasne, w formach niezłożonych pochylone.

Fleksja

sg
m	N	nazywån, nazywany	f	N	nazywanå, nazywåna	n	N	nazywan(e), nazywåno
	G			G			G	nazywan(e)go

pl
N	m pers	nazywani
N	subst	nazywané

sg m N (praed) nazywån (15), nazywany (2); nazywany Mącz; nazywån : nazywany CzechRozm (1:1). ◊ f N (praed) nazywanå (6) Leop, Mącz (2), RejPosWiecz³, WujJudConf, WerKaz, nazywåna (2) GroicPorz, RejPosRozpr. ◊ n N (praed) nazywan(e) (2) NiemObr, WujNT, nazywåno (2) KuczbKat, RejPosRozpr. ◊ G nazywan(e)go (2). ◊ pl N m pers nazywani (8). subst nazywané (3).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Nazywający się, noszący nazwę (17)
- a. Noszący imię własne (8)
- b. Noszący tytuł oficjalny (2)
2. Określany wyrazem lub wyrażeniem nie będącym rzeczywistą nazwą danego desygnatu lub imieniem własnym danej osoby (25)
- a. Tytułowany przy zwracaniu się do niego (1)

1. Nazywający się, noszący nazwę [z formą czasownika „być” = nazywa się] (17):

Z nazwą w I [sb] (1): Bomći ia ieſt namnieyſzy z Apoſtołow/ kthorym nie ieſt godzien ábych był názywan Apoſtołem [non sum sufficiens vocari Apostolus]/ iżem przeſladował kośćioł Boży. BibRadz 1.Cor 15/9.

Z nazwą w N (3): Corymbi chrysocomae, Yagody álbo rzáski ziela Chryſokomá názywánego. Mącz 66d, 23c. Cf »[jakim] słowem nazywany«.

W połączeniu z etymologią nazwy [z kogo] (2): NiemObr 87; Dla tego klękam ná koláná moie ku Oycu Páná náſzego Iezu Chriſtá/ z ktorego wſzelkie oycoſtwo ná niebie y ná ziemi ieſt názywáne [nominatur] WujNT Eph 3/15.

W połączeniu z określeniem języka etnicznego [w tym: jakim słowem (1); „u nas” (1)] (2): GroicPorz f3; Bardoculus, Hyſpáńska káppá/ v nas może być názywána Delia. Mącz 23c.

Wyrażenia: »jakożkolwiek nazywane« = wszystkie (1): áby [krześcijanin] był karan/ y wſzyſtkié iego dobrá do náſzey komory były ſpieniężoné/ iákóżkolwiekby były názywáne [quocunque nomine nuncupatur JanStat 1119]. SarnStat 629.

»[jakim] słowem nazywany« [z nazwą w N] (1): ODporna ſtroná tá ieſt/ przećiw ktorey bywa ſkárgá v Sądu. A thá Láćinſkim ſłowem bywa názywaná/ Rea, nie od winnoſći/ ále od rzeczy/ ktorey dochodzą ná niey ſądownie. GroicPorz f3.

a. Noszący imię własne (8):

Z nazwą w I [sb] (1): A będzie tám śćieſſká y droga/ á będzie názywána [vocabitur] drogą ſwiętą Leop Is 35/8.

Z nazwą w N (2): Iuż imię twoie niebędźie więcey Abram/ ále będźieſz názywan Abráhám [non vocabitur ultra nomen tuum Abram, sed erit nomen tuum Abraham] BibRadz Gen 17/5; Mącz 60d.

Wyrażenia: »[którym] imieniem, nazwiskiem nazywany« (3:1): BibRadz II 7b marg; W onych thedy ktore dawno tym imieniem [Jezus] názywano było/ widźimy że Pan Chriſtus był figurowan KuczbKat 25; CzechRzm 50v, 152v.

»tak nazywany« [wprowadza wyjaśnienie nazwy] (1): AEgeria, Bogini s ktorą Numá Pompilius mawiał v yeziora Aricino ták náziwánego. Mącz 4a.

b. Noszący tytuł oficjalny (2):

Z tytułem w I (1): Octavius, Rzimski Ceſars był Auguſtem pirwy názywány/ á po nim ini wſziſzcy Ceſarze. Mącz 20d.

Wyrażenie: »[którym] imieniem nazywany« [z określeniem etymologii: od kogo] (1): Caesar, Przezwysko niektórych Rzimianów. Yáko Iuliuſzá pirwego Ceſárzá/ od którego wſziſcy yni tym ymieniem bywáyą názywáni. Mącz 30b.

2. Określany wyrazem lub wyrażeniem nie będącym rzeczywistą nazwą danego desygnatu lub imieniem własnym danej osoby (25):

Z wyrazem określającym w I [w tymi sb (18), ai (1)] (19): á Kryſtus miedzy Zydy poſpolićie był názywán ſynem Dawidowym BibRadz II 2a marg; RejPosWiecz³ [97]; WujJudConf 80; RejPosRozpr b3v; Kthory Koſcioł gdyż tylko ieſt iedyny/ wſzákże roznym względem/ álbo powſzechnym/ álbo powiátowym názywan bywa. RejPosWstaw [143²]v, 143v, [143²]v, [143⁴]v; á ten mąſz był miłownik miáſtá/ y v wſzytkich miał dobre słowo/ á dlá oney życżnośći/ názywan był oycem Iudſkim [est ... pater Iudaeorum appellatus]. BudBib 2.Mach 14/37, Bar 5[6]/39; CzechRozm 41v [2 r.], 123, 148, 225v; CzechEp 238, 256, 413; Małżonká dobra á pocżćiwa może być ſłuſznie názywána pánią domu/ y mátką cżeládną. WerKaz 288 marg.

Z wyrazem określającym w N (5): á ći ktorzy z nim ſą/ bywáią názywáni wybráni á wierni. RejAp 144; RejPosWiecz² 92; ſłowo ich nie ludzkie/ ale Boże ſłowo názywano bywa RejPosRozpr b3v, b4v; CzechEp 256.

Z zaimkiem przysłówkowym (1): Przyſtoſowálichmy ſię ku onym mieyſcam kthore ſą v Ieremiaſzá y v Zácháryáſzá/ kędy prorocy názywáią Kryſtuſá látoroſlą niebieſką/ Niektorzy wykłádáią Wſchodem słońca/ y rozumieią żeby thák Kryſtus był názywan BibRadz II 32b marg.

W połączeniu z określeniem źródła pisanego [w czym] (1): wiecżerza [...] vżywánim á ſpołecżnym złącżeniem ciáłá Páná Kriſtuſowe^go [...] y krwie ſwiętey ie^go [...] w piſmie ſwięthym názywána bywa. RejPosWiecz³ [97].

Z wyrazem użytym przenośnie (4): A s tey przycżyny ſłudzy ſłowá Bożego bywaią názywáni zbáwicielmi RejPosRozpr b3v; RejPosWstaw 143v; CzechRozm 225v; iáko o ſynu Fiłip Melánkton nápiſał/ mowiąc: iż ſyn názywan bywa obrázem y λόγοσ/ to ieſt mową. CzechEp 256.

W charakterystycznych połączeniach: pospolicie nazywany, prawdziwie (2), słusznie, z [której] przyczyny; w Piśmie Św. nazywany, w Starym Przymierzu.

Szeregi: »mianowan abo nazywan« (1): Zaden tedy inſzy/ iákom opowiedźiał/ nie bywa miánowan Bogiem/ ábo názywan Pánem/ iedno który ieſt wſzytkich Bogiem y pánem CzechEp 238.

»nazywany albo mniemany« (1): Ci bogowie ze złotá y ze śrebrá ſą podobni kámieniom z gory wyłamánym ktorich chwalcy zelżywość odnoſić muſzą. Mogąli tedy być názywáni/ álbo mniemáni Bogi [Quomodo ergo existimandum est aut vocandum eos esse Deos]? BudBib Bar 5[6]/39.

a. Tytułowany przy zwracaniu się do niego (1): Abowiem każdy Sędźia ná mieyſtcu Bożym ſyedźi/ a dla tego ma być názywan Pánem. GroicPorz i4.

Synonimy: 1., 2. mianowany, mieniony.

Cf NAZYWAĆ