[zaloguj się]
[pdf]

NIEMIERNOŚĆ (15) sb f

niemierność (13), [niemiarność].

Zawsze w pisowni łącznej.

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
sg pl
N niemierność
G niemierności
D niemierności(a)m
A niemierność
I niemiernością

sg N niemierność (5). ◊ G niemierności (3). ◊ A niemierność (3). ◊ I niemiernością (1). ◊ pl D niemierności(a)m (1).

Sł stp brak, Cn s.v. niemiara, niepomierność, Linde XVI w. s.v. mierność.

Brak umiaru, niepowściągliwość; intemperantia Mącz, Modrz; immoderatio, immodestia Calep; intemperies Cn [w tym czyja (3): pron poss (2), G pron (1)] (13): KrowObr 224; Abowiem prożnowanie czyni ye [młodzieńców] ſkłonne ku nierządnym polubnośćiam/ y ku wſzelkim niemiernościam. KwiatKsiąż D; Intemperantia, Niemierność/ niepowściągliwość/ nieskromność. Mącz 443b; ModrzBaz 113v; Calep 508b [2 r.].

W połączeniu szeregowym (1): Zdrádę/ oſzukánie/ zbytnie pićie/ obżárſtwo/ wſzetecżeńſtwá / y wſzeláką niemierność zá pochwałę ſobie mamy. ModrzBaz 56.

W przeciwstawieniu: »miara ... niemierność« (1): A Gdyżći zdrowie w mierze zależy/ á niemiernośćią ſye káźi: záſye Miárą ma być nápráwiono. SienLek 45v.

a. Nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu (5): Nie ták go wino zmorziło iáko prze iego niemierność pan bog go tym záráźił iż ſię nie czuł. BibRadz I 10d marg; RejPosWstaw 44.

[W przeciwstawieniu: »niemiarność ... post«: Boć pán oniemiarność potępiá/ opoſt nié MurzNT 13 (Linde).]

Szeregi: »obżarstwo i niemierność« (1): nie máſz łákomſtwá y roſpuſtnośći: nie máſz obżárſtwá y niemiernośći LatHar 598.

»niemierność i przepijanie« (1): NIemiernoſci wſzelkiey y przepijania niedopuſzcżay ſie FalZioł V 65v.

W przen (1): [o pijakach] ten puchnie/ ów gnije: ábo wrzodliwi/ ábo trędowáći/ żadnégo zdrowégo niémáſz [...]. Táką rozmaitą barwę ſwym dworzánóm zwykłá niemierność dawáć KochPij C2.

Synonimy: niepowściągliwość, nieskromność.

Cf BEZMIERNOŚĆ, MIERNOŚĆ

ASt