Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIENAWISNIK

Następne hasło: NIENAWISTNIE »

NIENAWISNY (35) ai

nienawisny (33), nienawistny (2); nienawisny : nienawistny BielKron (1:1), BudBib (1:1).

Zawsze w pisowni łącznej.

e jasne; -å- (34), -a- (1); -å- : -a- BielKron (1:1).

Fleksja

sg
m	N	nienåwisny	f	N	nienåwisnå	n	N	nienåwisn(e)
	G	nienåwisn(e)go		G	nienåwisnéj		G
	A	nienåwisny		A			A	nienåwisn(e)
	I	nienåwisnym		I	nienåwisną		I
	L	nienåwisn(e)m		L			L

pl
N	m pers	nienåwiśni
N	subst	nienåwisn(e)
G		nienåwisnych
A	m pers	nienåwisn(e)
A	subst	nienåwisn(e)
I	m	nienåwisn(e)mi

sg m N nienåwisny (6). ◊ G nienåwisn(e)go (1). ◊ A nienåwisny (2). ◊ I nienåwisnym (3). ◊ L nienåwisn(e)m (1). ◊ f N nienåwisnå (4). ◊ G nienåwisnéj (3); -éj (1), -(e)j (2).◊ I nienåwisną (1). ◊ n N nienåwisn(e) (2). ◊ A nienåwisn(e) (1). ◊ pl N m pers nienåwiśni (3). subst nienåwisn(e) (2). ◊ G nienåwisnych (1). ◊ A m pers nienåwisn(e) (1). subst nienåwisn(e) (1). ◊ I m nienåwisn(e)mi (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

Znaczenia

1. Nienawidzony (29)
- a. Godny nienawiści (8)
  - W przen (1)
2. Nienawidzący (5)
- a. W funkcji rzeczownika (4)
  - Przen (1)
3. Wyrażający nienawiść (1)

1. Nienawidzony; odiosus Vulg, Mącz, PolAnt, Modrz, Cn; odibilis Vulg, Cn; invisus Modrz, Cn; exosus Calep, Cn; invidiosus, offensus Cn (29): Leop Eccli 42/9; Mącz 260a; y owſzemby też dla cnoty y był nienawiſnym/ y co złego ćierpiał: przedśię by od niey nigdy nieodſtępował ModrzBaz 58v, 95v; Więc y pokrzywá żądliſta nienawiſne źiele/ Nikt iey nie śieie nie piele. KlonŻal C2v; Calep 391b; Iáko ſie sſtáło ſynom Pizyſtráteſá Tyranná/ ktorzy prze ſwoy dominat ſproſny á nienawiſny zábići byli. Phil R, S3.

nienawisny u kogo (4): KAth [...] imię práwie v wſzythkich ludźi ná ſobie nienawiſne nieſye GroicPorz g4v; OrzRozm C4v, Pv; poſpolićie żołnierze [...] v ludźi nienawiśni/ dla niepowśćiągliwośći żywotá/ y dla wſzetecżeńſtwá bywáią ModrzBaz 126v.

nienawisny komu (8): że mu śię na iego złé dźieci narodźiło/ ktore^go [lege: ktore go] gwałtem chciały na tem świecie/ iemu nienáwiſnem/ zatrzymać MurzHist Q3; Leop Prov 14/17, 20; BielKron 195, 254y; Też blizniemu ſwe^mv nienawiſtny (ieſt) nędznik BudBib Prov 14/20; ModrzBaz 29; Phil R.

Zwrot: »nienawisnym mieć« = nienawidzić (1): Tákowić dobre/ mężne/ y mądre ludźi nienawiſnemi máią [habent invisos] ModrzBaz [41].

Szeregi: »nienawisny i gorzki« (1): Nieieſtći to rzecż nowa/ áni też niesłychána/ że prawdá nienawiſna y gorzka ieſt [odiosam et amaram esse] y záwżdy byłá/ tym ktorzi śię cnotámi máło báwią. ModrzBaz 29.

»ostudzony a nienawisny« (1): bylibyśćie przeſpiecżni w Azyey vćiekſzy ſtąd? ktoryby was Krol przyiął/ vćiekſzy ſtąd/ lud thák wſzemu świátu oſtudzony á nienawiſny BielKron 254v.

a. Godny nienawiści; dignus odio Cn (8): Leop 4.Esdr 15/48, Eccli 27/14; Nienawiśni záprawdę to ſą ludźie/ ktorzi áni sſtrony rozumu/ áni z ſtrony náuki/ y do tego ſpoſobnośći/ namniey gotowośći w ſobie niemáią/ á przedśię nieiáką záślepioną byſtrośćią ná vrzędy cżyháią ModrzBaz 45, 84v; CzechEp 105; Vcży zbytku/ márnośći/ nienawiſney pychy KlonWor 57.

Szereg: »nienawisny i przemierzły« (1): z ktorey [szczebietliwości] rośćie wielomowność zbytnia/ y płochość ięzyká/ w káżdem wieku nienawiſna y przemierzła [odiosa] ModrzBaz 10v.

W przen (1): Y dla tegóż świát puścić? á śmierć ſobie zádáć? W czarną ſtráſzną łódź śmierći nienawiſnéy wśiádáć? GosłCast 34.

2. Nienawidzący; infensus Cn (5):

nienawisny komu (1): Niektórzy iemu nienawiśni záwołáli nań: Práwá kthoreś poſthánowił/ y nam do trzymánia podał Charondá/ ſameś ie zgwałcił. Phil E4.

a. W funkcji rzeczownika; osor Mącz, Cn; odio habens PolAnt; invisor Cn (4): Osor, Nienawiſny / nieżiczliwy. Mącz 259d.

nienawisny komu (1): C. Iulius Ceſarz wzgárdził też ſobie podáną powagę Krolewſką/ áże Diktáturę przyiął/ przetho áby thym mniey miał ſobie nienawiſnych. Phil Q.

nienawisny czyj [= nienawidzący kogo] (1): BudBib Deut 30/7 cf Szereg.

Szereg: »nieprzyjaciel i nienawisny« (1): Tedy da Iehowá Bog twoy wſzytkie klątwy te ná nieprzyiaćioły twe/ y ná nienawiſne twe [inimicos et odio habentes te] BudBib Deut 30/7.

Przen [czemu] (1):iáko ſzcżęſcie [= los] ieſt nieſtałe/ nietrwáłe/ á ludzkiemu dobremu powodzeniu nienawiſne. Phil M.

3. Wyrażający nienawiść (1): Abowiem z tąd roſtą podeyrzenia/ y mowy nienawiſne [sermones odiosi]/ ktore gdy płużą [= szerzą się]/ towárzyſtwo ſpolnego żyćia ludzkiego ſtátecżne á trwáłe być niemoże. ModrzBaz 20.

Cf NIENAWIDZĄCY, NIENAWISTNIK

LWil