[zaloguj się]
[pdf]

ROZBIERANIE (41) sb n

rozbieranie (40), rozbiranie (1); rozbieranie : rozbiranie CzechRozm (2:1).

o oraz a jasne, końcowe e pochylone; -bié- (2) Oczko, SarnStat, -bie- Mącz (7).

Fleksja
sg
N rozbiéranié
G rozbiéraniå
D rozbiéraniu
A rozbiérani(e)
L rozbiéraniu

sg N rozbiéranié (17); -é (1), -(e) (16). ◊ G rozbiéraniå (7); -å (6), -(a) (1). ◊ D rozbiéraniu (7). ◊ A rozbiérani(e) (3). ◊ L rozbiéraniu (7).

Składnia przydawki dopełniającej równoznacznej z dopełnieniem sprawcy: rozbieranie od kogo (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. rozebrać; poza tym w objaśnieniu s.v. rozbieralny oraz rozbior.

I. Rzeczownik od „rozbierać”(38):
1. [Demontowanie konstrukcji [czego]: Item a fractione alias do rozbierania 20 fornacium [...] facit mrc. 2 gr. 24 RachBonera 1558 172.]
2. [Branie do różnych miejsc [czego]: bednarzowi od 2 kadek do rozbierania piwa 1 fl. InwBiskWłocł 1582/330.]
3. Zdejmowanie z kogoś odzieży [kogo] (1): do poſługi ſtołowey/ noſzenia potraw/ ſłánia łoż/ rozbieránia pielgrzymow ſię vbiegiwáią ReszHoz 120.
4. Dokładne rozpatrywanie jakiejś sprawy, rozmyślanie nad nią, omawianie; analizowanie tekstu; disputatio Mącz, Modrz; commentatio, contemplatio Calep, Cn; disceptatio, disquisitio, disserendi actus, racionatio, speculatio Mącz; consultatio, tractatus Modrz; circumspectio, consideratio, dispectus, examinatio, excogitatio, meditatio, perpensatio, ratiocinatio, reputatio, theorema Cn (37): Vocare in disquisitionem, prziwieść yáką rzecz ku rozbierániu. Mącz 336d; KuczbKat 30; POdoba śie mi przeto ono/ co mężowie vcżeni przy káżdem rozbierániu zá rzecż potrzebną ſądzą/ ábychmy oney rzecży o ktorey mowić mamy/ ſpoſob y przyrodzenie naprzod wypiſáli ModrzBaz 2v, 24; WujNT 467.

rozbieranie czego (13): ktorzy [mężowie] ſię zeſzli w rádę/ dniá pierwſzego mieſiącá dźieſiąthego/ ku rozbierániu wſzytkiey they ſpráwy [examinare negotium istud]. BibRadz 3.Esdr 9/16; CzechRozm 103; Rozbieránie słow X⟨iędza⟩ K⟨anonika⟩ ktorymi opiſuie ántychristá. CzechEp 327 marg; LatHar 190, 324.Cf »rozbieranie rzeczy«.

rozbieranie czego [=przez co] (1): ktore [plotki, tj. głupstwa] żadnego gruntu zbáwiennego [...] w ſobie nie máią: iedno iákieś ſubtylnie chytre rozumu ludzkiego rozbieránie CzechRozm 19v.

rozbieranie o co (1): SLuſznie tedy cźelnieyſzym [!] oſobam [...] bywa roſkazano/ áby z wielką pilnośćią á długo wſzytkiemu śię przypátrowáli/ [...] obacżáiąc ſpráwę/ o ktorą w rádźie rozbieránie ma być ModrzBaz 26v.

rozbieranie o czym (3): ODprawiliſmy iuż rozbieránie o zbytku/ ktory bywa w pokármiech/ w ſzátách/ y w rzecżách Wenerze należących. ModrzBaz 55v, 27, 27v.

Wyrażenia: »pilne rozbi(e)ranie« (2): ácżkolwiek ieſt ieſzcże wiele rzecży/ ktore godne ſą vważánia/ y pilnego [...] rozbiránia CzechRozm 10; Phil L3.

»rozbieranie rzeczy« [w tym: jakiej, jakich (4)] [szyk 5:3] (8): Constituere disceptationem, Zmowić álbo położyć czás ku rozbierániu rzeczy Mącz 413a, 333b, [338]a, [407]a, 436b; CzechEp 416; Phil L3; ná ten cżás oſobliwie/ dźień [...] ſtraw ná rzecży Boſkich vważániu y rozbierániu LatHar 191.

»rozbieranie sumnienia« = rachunek sumienia (6): Modlitwy przy rozbierániu ſumnienia. LatHar 69, 69 [2 r.], Aaa3, Aaa7v [2 r.].

Szeregi: »rozbieranie i dysputowanie« (1): Thema, latine propositio, sive propositum, Powieść/ pytánie/ gadká/ ku rozbierániu y diſputowániu wzięta. Mącz [454]c.

»uważanie, (i) rozbieranie« [szyk 4:1] (5): CzechRozm 10; Wſzákże mi ſię zda, iż nie ládá iákie było rzecży tey od onych stárych patreſow vważánie y rozbieránie CzechEp 416; Calep 222b; LatHar 191, 324

a. Rozpatrywanie na sądzie (5):
Wyrażenie: »rozbieranie rzeczy« [szyk 1:1]: (2): ná ſądziech/ ná ſeſſyach/ przy rozbierániu rzecży wielkich/ prędzey ſie záwdy ieden cżłowiek ná zdániu ná ſwym omyli/ niż wielka gromádá ludzi. GórnDworz Ggv; Oczko A2v.
Szereg: »sądzenie i rozbieranie« (1): Spráwiedliwość, Co znáczy Sceptrum [noszone przed królem]. [...] Przy ſámym ſądzeniu y rozbiérániu. SarnStat 2.
α. Ocena dokonywana przez Boga na Sądzie Ostatecznym (2): nie rácż záchowywáć ná kaźń złośći moich/ [...] do onego ſtráſzliwego ná ſądźie rozbieránia. LatHar 142; WujNT 314.
II. Rzeczownik od „rozbierać się”: zdejmowanie z siebie odzieży (2): Apodyterium, Spoliatorium, Locus in quo loturi aut sudaturi, vestes deponebant, quas capsarii servabant – Izba albomieſce do rozbieránią, niz do łazniey wnidze, zuwalnia. Calep 81b.
a. Ceremoniał rozbierania się króla, w którym uczestnictwo dworzan było wyróżnieniem (1): Raz v rozbierania bydz chciał [p. Wojnicki] ale Kr IM do dalszego pokoiu w Loznyczę szedszy zawarł się. ActReg 142.
III. Wniosek wynikły z rozpatrywania, zastanawiania się [iż] (1): Abowiem gdyby ſłowá ty prawdźiwe były/ [...] tedyby około nich muśiáło tákie rozbieránie w ſercách ludzkich vrość. Iż ieſli ſłowo ná świećie widźiáne/ przez ktore X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ rozumie Bogá Bożego ſyná/ ten świát ſámo z śiebie y przez ſię cżyniło: [...] tedy to żadną miárą [...] być inácżey nie może/ iedno [...] CzechEp 198.

Cf ROZBIERAĆ, ROZBIERAĆ SIĘ

KW, (LWil)