[zaloguj się]
[pdf]

NIEPRAWDZIWIE (17) av

W pisowni łącznej (15), w rozłącznej (2).

Oba e prawdopodobnie jasne (tak w nie- oraz zwykle w -e); a pochylone.

Sł stp notuje, Cn s.v. zmyślnie, Linde brak.

1. Niezgodnie z prawdą, kłamliwie; mendaciter Mącz; ficte Cn (14): Ale to piſmo ſwięte/ będzie [Antykryst] opák wywrácał/ nicował/ y nieprawdziwie wykłádał. KrowObr 50v, 76 [2 r.], 208; Mendaciter, Lżywie/ nieprawdźiwie. Mącz 216c; To wy [konfesjoniści brak prawdziwej pokuty] Kośćiołowi Powſzechnemu/ lecż nieprawdźiwie/ przypiſuiećie. WujJud 166v; Wy wedle ćiáłá ſądźićie (marg) To ieſt rozſądkiem ludzkim, nie prawdziwie. (‒) WujNT Ioann 8/15.

W przeciwstawieniu: »prawdziwie ... nieprawdziwie« (1): Ale ktokolwiek ſie s tego [czymby poczciwą białogłowę w złe mniemanie przywiódł] bući/ prawdziwieli/ ábo nieprawdziwie/ [...] ſrogie karánie záſłużył GórnDworz Aa3v.

W charakterystycznych połączeniach: nieprawdziwie bucić się, napisać (2), potwarzać, przypisywać, spowiadać się, zmyślić, zwać się.

Zwrot: »mowić, powiadać nieprawdziwie« = kłamać [szyk zmienny] (2:1): Yáſna rzecż ieſt że to żoná twoiá: Cżemuś nieprawdziwie powiádał [Cur mentitus es; Czemużeś ſkłamáł WujBib]/ że by ſioſtrá twoiá byłá? Leop Gen 26/9; BibRadz I 251a marg; Błogosłáwieni ieſteśćie/ gdy wam złorzecżyć będą [...] y mowić ná przećiwko wam wſzytko żłe niepzawdźiwie [!] dla mnie [et dixerint omne malum adversum vos mentientes propter me Vulg Matth 5/11; kłámáiąc WujNT] KołakSzczęśl B2v.
Szeregi: »nieprawdziwie i (albo) obłudnie« [szyk 1:1] (2): KuczbKat 340; niech ſobie kto chce cżyta/ vyźrzy iż oni [papieże] pány ſą pánow/ choćiaż ſię obłudnie y nieprawdźiwie ſługámi ſług Bożych zowią. CzechEp 335.

»zdradliwie a nieprawdziwie« (1): on nędzny cżłowiek ktory nogę ſtráćił zdrádliwie á nieprawdźiwie ſie ſpowiádał/ a ták mnie nieprawdźiwym powiádániu zdrádźił. HistRzym 88.

2. Nie naprawdę, w istocie rzeczy nie; simulate Cn (3): [uczynek przeciw wierze] Powiedać y wierzyć ze by Chriſtus czarnokxięſtwem czinił dziwy/ y nieprawdziwie zmartwy wſtał SeklKat O3v; BibRadz II 141a marg; że Ciáło Páná Chriſtuſowe w niebie będąc/ iákąś moc ſwą nam dáie y wlewa w nas/ á ták nieprawdźiwie Ciáłá Páńſkiego pożywamy. WujJud 256v.

Synonimy: 1. fałszywie, kłamliwie, łżywie, niesprawiedliwie, obłudnie, zdradliwie.

Cf PRAWDZIWIE

AK