[zaloguj się]
[pdf]

NIEPRZEŚPIECZEŃSTWO (33) sb n

nieprześpieczeństwo a. nieprzespieczeństwo (33) [zapis: -ſp-].

W pisowni łącznej (32), w rozłącznej (1).

Wszystkie e oraz o jasne.

Fleksja
sg pl
N nieprześpieczeństwo nieprześpieczeństwa
G nieprześpieczeństwa nieprześpieczeństw
D nieprześpieczeństwu nieprześpieczeństwåm
A nieprześpieństwo nieprześpieczeństwa
I nieprześpieczeństwem
L nieprześpieczeństwie

sg N nieprześpieczeństwo (2). ◊ G nieprześpieczeństwa (5). ◊ D nieprześpieczeństwu (2). ◊ A nieprześpieństwo (6). ◊ I nieprześpieczeństwem (3). ◊ L nieprześpieczeństwie (2). ◊ pl N nieprześpieczeństwa (4). ◊ G nieprześpieczeństw (4). ◊ D nieprześpieczeństwåm (1). ◊ A nieprześpieczeństwa (4).

Sł stp: nieprzezpieczeństwo, Cn brak, Linde XVI w.: nieprzespieczeństwo s.v. niebezpieczeństwo.

Stan, sytuacja, położenie grożące czymś złym, zagrażające komuś; discrimen, dispendium, insecuritas, periculum JanStat (33): KromRozm III B3; Diar 23; Cżemuſz teſz y my ná kożdą godzinę/ nieprzeſpiecżeńſtwo ćierpimy [periclitamur omni hora] Leop 1.Cor 15/30; A gdy ná morzu wiátr gwałtowny powſtał/ żeglarze ſie polękli [...] Puſzcżáli loſy kimby ſie tho dzyało nyeprzeſpiecżeńſthwo. BielKron 92, 305v; Scipio [...] Oyca ſwego [...] ktory był barzo ranion/ y od nieprziaćioł obſkocżon/ z nieprzeſpiecżenſtwa wyrwał/ y iego obronił KwiatKsiąż N; SarnStat 218, 658, 1053, 1119, 1127.

nieprześpieczeństwo czego (2): któré [nielubości] częſtokroć wysſzych czáſów zwykły ſie wſczynáć z wielkim nieprzeſpieczeńſtwem woien SarnStat 1087, 1086.

nieprześpieczeństwo z czego (1): We wtorym [liście] tákże z powinowátſtwá go nápomina/ nyeprzeſpyeczeńſtwá przyſzłe z náuk obłędliwych przepowyádáyąc. KromRozm II e3v.

nieprześpieczeństwo o co (1): áby żaden z poddánych náſzych nie mógł bydź ruſzan/ gában/ y ku nieprzeſpieczeńſtwu [aut etiam periclitari JanStat 288] o máiętnośći ſwé przywodzón SarnStat 328.

nieprześpieczeństwo czyje [w tym: G sb (9), pron poss (3)] (12): nie pómniąc ná ſwoie Nieprzeſpieczeńſtwo/ przedśięś wśiadł w okręt wyſoki KochPam 85; ponieważ baczą w nieprzeſpieczeńſtwie króleſtwá náſzégo/ téż ſwé nieprzeſpiecżeńſtwo bydź SarnStat 110, 9, 157, 889, 897, 898 (11).

W połączeniach szeregowych (5): KV przeſtrodze wielkich nieprzeſpieczeńſtw/ krzywd/ y łupieſtwá [magnas insecuritates, iniurias et depraedationes JanStat 1037]/ któré poddáni náſzy od obywátelów Króleftwá Węgierſkiégo y Kśięſtwá Sląſkiégo przeſzłych lat podięli SarnStat 1237, 901 [2 r.], 903, 904.

W charakterystycznych połączeniach: nieprześpieczeństwo spolne, trudne (2), wielkie (6); nieprześpieczeństwo cierpieć, podjąć (2); z nieprześpieczeństwa wyrwać (2); ku nieprześpieczeństwu przywodzić.

Szereg: »szkoda a nieprześpieczeństwo« (1): y gdzye bi ſzye czo takyego dzyalo czo bi ſkode anyeprzeſpyeczenſthwo panv Voyewodzye y zyemy yego nyeſcz myalo LibLeg 11/169v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

Cf NIEBEŚPIECZNOŚĆ, NIEPRZEŚPIECZNOŚĆ, PRZEŚPIECZEŃSTWO

JB