[zaloguj się]
[pdf]

NIESPOSOBNY (34) ai

W pisowni łącznej (31), w rozłącznej (3).

e oraz oba o jasne.

comp niesposobni(e)jszy (1).

Fleksja
sg
mNniesposobny nNniesposobn(e)
Gniesposobn(e)go Gniesposobnégo
Aniesposobn(e)go A
Iniesposobnym I
pl
N m pers niesposobni
G niesposobnych
D niesposobném
A subst niesposobné
I m niesposobnymi, niesposobn(e)mi, niesposobniejsz(e)mi

sg m N niesposobny (7). ◊ G niesposobn(e)go (1). ◊ A niesposobn(e)go (3). ◊ I niesposobnym (1). ◊ n N niesposobn(e) (1). ◊ G niesposobnégo (4); -égo (1), -(e)go (3). ◊ pl N m pers niesposobni (7). ◊ G niesposobnych (1). ◊ D niesposobném (1). ◊ A subst niesposobné (2). ◊ I m niesposobnymi (3) KromRozm II, SkarKaz (2), niesposobn(e)mi, niesposobniejsz(e)mi (3) ModrzBaz (2), WujNT.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) – XVII w. s.v. sposobny.

1. Niezdolny, nieumiejętny, nieprzygotowany, słaby; ineptus Modrz, Calep, Cn; inhabilis Calep, Cn; non aptus Calag; perincommodus Calep; imbecillis, reprobus Vulg (25): Tak czy ſmierċ karze/ gdy kogo Zaſtanie nieſpoſobnego. RejKup e6; Calag 536a; Calep 530a, 536b, 782a; áby młodzi ludźie ztąd ćwiczenié lepſzé bráli y byli ſpoſobnieyſzy ku piſániu ſpraw práwnych: bo wiele ich znamy co práwo vmieią, á tępi ſą y nieſpoſobni kiedy prziydźie piſáć pozwy, controwerſie, etć. SarnStat 1242.

niesposobny do czego (12): A ták iż ſtáry cżłowiek bárzo nieſpoſobny ieſt do wiela rzecży/ do wiela zabaw/ do wiela roſkoſzy GórnDworz H6v; CzechRozm 68 marg, **2; ModrzBaz 13, 51v, 61v; Oczko 24; LatHar 144; Wyznawáiąć iż Bogá znáią: lecz ſię vczynkámi zápieráią/ będąc [...] do káżdego vczynku dobrego nieſpoſobnemi. WujNT Tit 1/16, s. 761; Bo [opilstwo] cżłowieká [...] do wſzelákich zárádnośći o poſpolitym dobrym nieſpoſobnego/ y owſzem bárźiey záwadzáiącego cżyni. PowodPr 72; SkarKaz 245b.

niesposobny ku czemu (4): KromRozm II v2v; ktorzy ſą iáko płonna rola/ s przyrodzenia ták bárzo nieſpoſobni ku poięciu dobrych obycżáiow GórnDworz Kk2v; WujJud kt; O ktorymby nam wiele mowić y trudno wyſłowić [...] gdyżeśćie ſię sſtáli nieſpoſobni ku ſłuchániu. WujNT Hebr 5/11.

niesposobny na co (2): odpuść mi/ bráćie/ iżem [...] ćiebiem cżłeká świętego/ y ná to godnego złożył/ á tegom niegodnego y ná ten vrżąd nieſpoſobnego przełożył. SkarŻyw 171; KochFrag 21.

Szeregi: »prosty a niesposobny« (1): piſmá ſię [ewanjelistowie] ſtrzegli/ nie tyło przed niewiernemi ią [tajemnicę ofiary] kryiąc / ále y przed proſtymi á nieſpoſobny mi Chrześćiány o niey milcząc. SkarKaz 155a.

»słaby i niesposobny« (1): teraz do ſłużby twoiey ſłábym/ y nieſpoſobnym ſię vcżyniwſzy. LatHar 144.

2. Nieodpowiedni; zły; impeditus Mącz; adversus Modrz (9): ſny nieſpoſobné/ to ieſt/ álbo więntſzé/ álbo mnieyſzé/ niż przyrodzeniu przyſtoią Oczko 23v; Iákoż nie dźiw/ iż w ták gęſtym leśie dziwnych Artykułow: ludzkich świádectw: nieſpoſobnych mow/ piſmu ś. niezwycżáynych terminow CzechEp 138.

niesposobny do czego (1): á pićie tákowé/ ieſli przezedni/ ieſli co dźień być ma/ dyſputuią Włoſzy: przeto/ że nieſpoſobné żołądki/ do otrzymánia tákich háuſtów máią. Oczko 21.

niesposobny na co (1): Ad iter faciendum impeditissimus, Nieſpoſobny/ bárzo trudny ná drógę. Mącz 294b.

Wyrażenie: »niesposobne zdrowie« = valetudo adversa Modrz [szyk 4:1] (5): Ale cżęśćią ſtáło się/ dla inieſpoſobnego [!] zdrowia iego/ że mu tego nieoddał/ iákoſz mogł. BiałKaz H4; ModrzBaz 136; A ták z tego ſzkárádego opilſtwá/ przychodzić káżdy muśi do zdrowia nieſpoſobnego WerGośc 235; KochPieś 52; PaprUp L4.

Synonimy: 1. mdły, niegodny, niegrzeczny, niesprawny, niewcześny, nikczemny, słaby; 2. niepotemny, zatrudniony.

Cf SPOSOBNY

AK