[zaloguj się]
[pdf]

NIESTWORNY (14) ai

niestworny (10), niesworny (3), niesforny (1); niesworny KromRozm I, KochWr; niesworny : niesforny BielKron (1:1).

W pisowni łącznej (12), rozłącznej (2).

e oraz o jasne.

Fleksja
sg
mNniestworny fNniestwornå
Gniestwornému G
Aniestworn(e)go A
Lniestwornym L
pl
N m pers niestworni
subst niestworn(e)
G niestwornych
A m pers niestworn(e)
I f niestworn(e)mi
L niestwornych

sg m N niestworny (1). ◊ D niestwornému (1). ◊ A niestworn(e)go (1). ◊ L niestwornym (1). ◊ f N niestwornå (2). ◊ pl N m pers niestworni (2). subst niestworn(e) (2). ◊ G niestwornych (1). ◊ A m pers niestworn(e) (1). ◊ I f niestworn(e)mi (1). ◊ L niestwornych (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia
1. Niezgodny, niekarny; immodestus, importunus, inommodus, insedatus Cn (12): Ten to potym Antyochus Epifanes będąc chytrym á okrutnym/ wezbrał ſie do Ieruzálem/ ábowiem Zydzi ták niesforni byli/ iż nie dawáli kápłáńſtwá nawyzſzego potomkom ich/ iedno pánom wielkim/ zábiwſzy właſnego dzyedzicá. BielKron 128; á ták nie ſtworni ſą/ iż nie tylo iedná ſektá z drugą woynę wiedzie: ále y w iednym domv/ inną ſyn inną oćiec/ inną mąż mną żoná/ inną cżeladká prowádzi. SkarJedn 20, 80; y w Monarchią álbo w Iedinowładſtwo po ſtáremu przywiodł/ ſkroćiwſzy nieſtworne Xiążętá/ Zá czym był potężny wſzelkim nieprzyiaćiołom. StryjKron 210; bo wie że tákie grono ludzi náſzych Rycerſkich lepſze ieſt/ niż nieſtworna choć dáleko więtſza gromádá inſzych. VotSzl E4v; GosłCast 35.

W połączeniach szeregowych (3): gdyż y ſámá wſobye [luterska nauka] nyeſworna/ nyezgodna/ nyeuſtáwiczna/ odmyenna y przećiwna. KromRozm I G; BielKron 323v; Máią práwi [Luteranowie]/ ducha iákiegoś bárzo nieſtwornego/ nieſkromnego/ nieſpokoynego/ iáko latáwcá ReszPrz 65.

W charakterystycznych połączeniach: niestworny(-a)duch, gromada, lud.

W przen (3):
Wyrażenia: »niestworne myśli« (2): KochWr 21; ieſli z rożnemi wiátry y nieſtwornemi myślámi ná nie [na sejmy] ſię ziedźiećie? SkarKazSej 673a.

»struny niestworne« (1): Vidamy też iż gędziec [...] nigdy ſie tego niędopuſzcża aby ſtruny na ięgo gęſlach nie ſtworne były BielŻywGlab nlb 10.

2. Przewrotny, nieprawy (2):
Szereg: »zły a niestworny« (1): bo tám niemoże być mieyſce dobrem rádam/ áni przyſtoynośći/ gdy ſerce opánonowáły [!] złe á nieſtworne namiętności, [pravae ac distortae affectiones]. ModrzBaz 98.
W przen (1): POmáłu pątniku mijay chceſzli iść ſpokoiem/ Kędy dotkliwy Hipponax w mśćiwym grobie ſwoiem. [...] Też muśiſz pomáłu dybác po nieſtwornym grobie. Sierdźiſtego Archilochá/ niechay tám ſpi ſobie. Bo ten kąſa y po śmierći KlonŻal C4.

Synonimy: 1. krnąbrny, niekarny, nieposłuszny, niezgodny, nieznośny; 2. zły.

Cf STWORNY

AKtt