[zaloguj się]

NIETOPERZ (32) sb m

nietoperz (23), niedoperz (5), nietopyrz (4), [niedopyrz]; nietoperz BierEz (2), FalZioł (5), HistAl, KrowObr (5), BielKron, Mącz (2), OrzQuin, SienLek, KlonFlis (4); niedoperz Rej Wiz, RejAp, Calep, KlonWor; nietopyrz Murm, Mymer1, BartBydg, GlabGad; nietoperz: niedoperz BudBib (1:1).

Pierwsze e oraz o jasne, drugie é pochylone.

Fleksja
sg pl
N nietopérz nietopérze, niedopérzowie
G nietopérza nietopérz(o)w
D nietopérz(o)m, nietopérz(o)w
A nietopérza nietopérze
I nietopérz(e)m

sg N nietopérz (15).G nietopérza (5).A nietopérza (1).I nietopérz(e)m (2).pl N nietopérze (4) GlabGad, HistAl, KrowObr (2), niedopérzowie (1) RejAp.G nietopérz(o)w (1).D nietopérz(o)m (2) [w tym błędnie nietopérz(o)w (1)].A nietopérze (1).

stp, Cn notuje, Linde XVIXVIII w.

zool. Vespertilio sp. Rost; Chiroptera, nietoperze; rząd ssaków zdolnych do aktywnego lotu, pędzący głównie nocny tryb życia, posiadający błonę lotną rozpiętą między kończynami przednimi, bokiem tułowia, kończynami tylnymi i ogonem; vespertilio Murm, Mymer1, BartBydg, HistAl, Mącz, PolAnt, Calep, Cn; nycteris Mącz, Cn (32): A iuże ptacy ſłábieli/ Ku vćiekániu ſie mieli. Widząc ieden z ptaſzey roty/ Nietoperz niedbał ſromoty: Swe woyſko zdrádnie opuśćił/ Do nieprzyiáćioł ſie rzućił. BierEz Q4, Q4; Vespertilio, eyn fledermaus Nyetopyrz. Murm 88; Mymer1 26; Vespertilio, monstruosa avis, nyetopyrz, quasi mus volans BartBydg 169; (nagł) Vespertilio. Nietoperz. (–) NIetoperz ieſt myſz lataiącza, ſkrzydła maiącz z błonek/ miedzy ktoremi y nogi ſą wroſle FalZioł IV 27b, +7b, IV 27c [2 r.]; GlabGad C; Zátim pocżęli látáć nietoperze tak wieley [!] iáko gołębie [nyedopyrze Jakoby goląbye HistAl 1510 150] v kthorych zęby były iáko v cżłowieká/ á látáiąc bili na twarz ludzką/ niektorim vgrizuiąc noſy/ niektorym vſzy vriwáiąc. HistAl H7; BielKron 36v; Nycteris, Latine vespertilio, Nietopęrz. Mącz 255d, [489]d; SienLek 173v; Záś te (ſą) ktoremi ſię będziećie brzydzić miedzy ptáſtwem/ nie będziećie ich ieść iáko brzydkośći iákiey [...] Bąká/ dudká/ y ſroki. Boćianá [...] y niedoperza. BudBib Lev 11/18; bogi ſwoie śrebrne/ y bogi ſwoie złote/ ktore vcżynili mu dla kłániánia/ do iámy kretow y nietoperzow. BudBib Is 2/20; Calep 1117b; Nie bądź iáko trzey towárzyſze oni Co hándlowáli z ſobą w iedney toni: Nietoperz/ Nurek/ z nimi kupiec nowy KlonFlis Ev, Ev [2 r.], E2; [Niedoperz wielki cżarny. Niedoperz śrzedni ſzáry. Niedoperz málucżki cżarny. CygMyśl I3].

W połączeniach szeregowych (6): áby ludzie s ſiebie grzechy wyparſkáli/ á z Obrazow y Ołtarzow muchy/ nietoperze y páiąki/ odpłoſzyli y wygániali KrowObr 91, B3v, 103, 115 [2 r.]; Przytym też niedoperzowie/ ſowy/ puhacże/ y ine ptáctwo brzydliwe nocne á ciemne thám ſie poſpolicie rádo chowa. RejAp 148.

W porównaniach (2): RejWiz 166; wytrzéſzczay oczy ſwé iáko chceſz/ ták ty ią [egzekucyją] wzgárdźiwſzy Kápłaná oglądaſz/ iáko nietopérz wzgárdźiwſzy świátłośćią/ ſłóńce widźi. OrzQuin F2v; [A záſię kłamſtwo iákoby wiecżorny Niedoperz/ w nocy lata/ w nocy ſię páśie/ á ſkoro ſłońce wnidźie/ wraca ſię záś do gniazdá ſwego. WerReguła 116 (Linde)].

W przen (1): Ma cżáſem drugi ſpráwę z tákowym ſzálbierzem/ Co nie będźie cżłowiekiem: ále niedoperzem. Cáły dźień go nie vyźrzyſz: w wiecżor ſię vkaże [...] Gdy ſię ruſzą lelkowie/ y myſzy ſkrzydláte: Nocni Krucy/ Latáwcy/ y Sowy rogáte. KlonWor 73.

Synonimy: »mysz latająca«, »mysz skrzydlata«.

AKtt