Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [NIEWAROWNO]

Następne hasło: [NIEWARSZTATOWY] »

NIEWAROWNY (8) ai

W pisowni łącznej (7), w rozłącznej (1).

e, a oraz o jasne.

Fleksja

sg
m	G		f	G	niewarown(e)j	n	G	niewarown(e)go
	A	niewarowny		A	niewarowną		A
	I	niewarownym		I			I	niewarownym
	L	niewarownym		L			L

pl
N	subst	niewarown(e)

sg m A niewarowny (1). ◊ I niewarownym (1). ◊ L niewarownym (1). ◊ f G niewarown(e)j (1). ◊ A niewarowną (1). ◊ n G niewarown(e)go (1). ◊ I niewarownym (1). ◊ pl N subst niewarown(e) (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) – XVII w.

Znaczenia

1. Nieodpowiadający warunkom, wymaganiom, przepisom; niepewny, nierzetelny, oszukańczy, sfałszowany (5)
- W przen (1)
2. Niezawarowany prawnie, nieurzędowy, nieoparty na prawie; niedziedziczny (2)
3. Niezabezpieczony przed wrogiem, nieobwarowany murami, nieobronny (1)

1. Nieodpowiadający warunkom, wymaganiom, przepisom; niepewny, nierzetelny, oszukańczy, sfałszowany (5): iż Piorun będąc przed tym Podſkárbim koronnym/ wiele monety nádzyáłał niewárowney [...] Ten Piorun Kurozwęcki wywołan był o monethę/ y co vcżynił ſzkodę w ſkárbie poſpolithym BielKron 408; Ponieważ wſzelkie budowánie ná niewárownym gruncie wyſtáwione nie trwáłe bywa. StryjKron A; GostGosp 40; Przedałeś zá dwoie Pieniądze/ podłe rzecży y towáry ſwoie. Aboś wádę zátaił w koniu niewárownym: Gdyż ow kupiec proſtacżek/ tyś przedawcą mownym. KlonWor 67.

W charakterystycznych połączeniach: niewarowny(-a, -e) koń, majętność, moneta, prawo, towar.

W przen (1): Nie dármo oyćiec dźiéwki prędko z domu zbywa [...] Niewárowny towar ſwóy/ co naprędzéy z domu Poſáży czáſem/ wyda drugą ledá komu/ Byle zbydź z domu złégo GosłCast 45.

2. Niezawarowany prawnie, nieurzędowy, nieoparty na prawie; niedziedziczny (2):

Wyrażenie: »prawo niewarowne« (1): y wysſzéy od Moſkwy nad Dźwiną od Smoleńſka, Witepſká, Inflant, áż do morzá, któréby [ziemie] práwem lennym álbo niewárownym dźierżeli [postulowani dowódcy wschodnich, nadgranicznych okręgów wojskowych], żeby tym pilniéy ſie fundowáły zamki SarnStat 131.

Szereg: »lenny albo niewarowny« (1): SarnStat 131 cf Wyrażenie.

»niepewny i niewarowny» (1): ieſliby niedoſtátecżni ludźie/ ábo niepewną y niewárowną máiętność máiący [fluxas possessiones habentes]/ wielkich rzecży ſpráwę ná ſobie nośili ModrzBaz 40v.

3. Niezabezpieczony przed wrogiem, nieobwarowany murami, nieobronny; carens muro, immunitus, infestus, non septus, nudus praesidio Cn (1): Więc y nie doſtátki iey [ojczyzny] miał mieć przed okiem/ ktore oto te ſą/ [...] iáko oſobne [...] budowánie drewniáne miáſta nie wárowne/ zamki rżadkie y ſłábe GórnRozm Ev.

Synonimy: 1. niepewny, wątpliwy; 2. nieprawny, niedziedziczny; 3. nieobronny, nieobwarowany.

Cf [NIEWARUNKOWNY], NIEWARUNKOWY, WAROWNY