« Poprzednie hasło: ROZDAWACZ | Następne hasło: ROZDAWAĆ SIĘ » |
ROZDAWAĆ (249) vb impf
W inf -da- (45), -då- (18); -da- OpecŻyw, LubPs (2), UstPraw, OrzRozm, Mącz, BiałKat, WujJud (2), BudBib, ModrzBaz (3), SkarŻyw (2), WujNT (2); -då- GórnDworz, GórnRozm, KlonWor; -da- : -då- KrowObr (2:2), BielKron (1:3), RejPos (2:4), GostGosp (2:1), SarnStat (21:5); drugie a jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie); w temacie -dåw- a pochylone (w tym 1 r. błędne znakowanie); w temacie -daj- a jasne.
W temacie praes: -dåw- (59), -daj- (34); -dåw- BierEz, OpecŻyw, PatKaz II (2), MiechGlab, BierRozm, RejPs, SeklWyzn (2), BibRadz, OrzRozm (2), BielKron (3), SienLek, RejAp, BiałKat, KuczbKat, RejZwierc (2), BielSpr (2), KochFr, PudłFr (2), ArtKanc, GórnTroas, ActReg, GrabowSet (4), KochFrag; -daj- LibLeg, RejKup, OrzQuin, BielSat, RejPosWstaw, CzechRozm, SkarŻyw (5), CzechEp, BielSjem, GostGosp, Phil, LatHar, SkarKaz; -dåw- : -daj- LubPs (4:2), KrowObr (4:1), RejWiz (2:2), Mącz (3:3), GórnDworz (2:2), RejPos (4:1), WujJud (2:1), Calep (1:1), WujNT (3:4).
inf | rozdawać | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
indicativus | ||||||
praes | ||||||
sg | pl | |||||
1 | rozdåwåm, rozdaję | |||||
2 | rozdåwåsz | rozdåwåcie | ||||
3 | rozdåwå, rozdaje | rozdåwają, rozdają |
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | -m rozdåwåł | m pers | |
3 | m | rozdåwåł | m pers | rozdåwali |
f | rozdåwała | m an | ||
n | subst | rozdåwały |
fut | ||
---|---|---|
pl | ||
1 | m pers | będziem(y) rozdawać, rozdawać będziemy |
3 | m pers | rozdawać będą |
imperativus | |
---|---|
pl | |
2 | rozdåwåjcie |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
2 | m | byś rozdåwåł | m pers | |
3 | m | by rozdåwåł | m pers | by rozdåwali |
impersonalis | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
praet | rozdåwåno | |||||
con | by rozdåwåno | |||||
participia | ||||||
part praes act | rozdając, rozdåwając |
inf rozdawać (56). ◊ praes 1 sg rozdåwåm (5), rozdaję (2). ◊ 2 sg rozdåwåsz (2). ◊3 sg rozdåwå (29), rozdaje (21). ◊2 pl rozdåwåcie (2). ◊ 3 pl rozdåwają (15), rozdają (5). ◊ praet 1 sg m -m rozdåwåł (1). ◊ 3 sg m rozdåwåł (42). f rozdåwała (2). ◊ 3 pl m pers rozdåwali (21). subst rozdåwały (1). ◊ fut 1 pl m pers będziem(y) rozdawać (6), rozdawać będziemy (2) SarnStat (6:2); ~będziemy (7), będziem (1) SarnStat (7:1). ◊ 3 pl m pers rozdawać będą (1). ◊ imp 2 pl rozdåwåjcie (4). ◊ con 2 sg m byś rozdåwåł (1). ◊ 3 sg m by rozdåwåł (5). ◊ 3 pl m pers by rozdåwali (7). ◊ impers praet rozdåwåno (6); -åno (5), -(a)no (1). ◊ con by rozdåwåno (1). ◊ part praes act rozdając (6), rozdåwając (3).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w. s.v. rozdać.
- Dawać coś wielu osobom
(249)
- 1. Dawać tak, że dający przestaje to mieć
(80)
- a. Dawać na własność lub do użytku
(72)
- α. Dawać własne (61)
- β. Przekazywać tym, którym to przysługuje, rozdzielać (11)
- b. Powierzać do wykonania (3)
- a. Dawać na własność lub do użytku
(72)
- 2. Udzielać tego, czym się rozporządza (78)
- 3. Wręczać, podawać (66)
- 4. Wyznaczać, przydzielać (12)
- 5. Udzielać posług religijnych
(12)
- a. Udzielać sakramentów (6)
- b. Udzielać odpustów (6)
- 6. Przekazywać swoją wolę, ustanawiać (1)
- 1. Dawać tak, że dający przestaje to mieć
(80)
rozdawać komu (18): LibLeg 11/94v; thám wiele ſkárbow pieniędzy ſrebrá złotá nábráli/ kthore Máchomet Sędziak Turkom rozdawał według zaſługi BielKron 310; W dárzech [Jagiełło] ſie nie kochał/ co miał rycerſtwu rozdawał. BielKron 387, 60, 104, 175; á wiele thych ieſt ktorzy krádną iednym/ áby drugim rozdawáli GórnDworz Ii5; Bo thák [orzeł] ſwoy ſtan chowa w mierze/ Bez potrzeby nic nie bierze/ Co názbyt inym rozdáie RejPos A2, 230v; SkarŻyw 161; CzechEp 351; PudłFr 7, 63; WujNT Act 4/35; SarnStat 430, 450, 484. Cf rozdawać komu po czym.
rozdawać komu po czym [= każdemu tyle samo] (1): tám [w przybytku] Dawid dzyáłał obiáty [...] błogoſłáwiąc wſzemu ludu/ rozdawał káżdemu po bochenku chlebá y po piecżeniey báwoley BielKron 70.
rozdawać miedzy kogo (2): Visceror, Rozdawam/ ſurowe mięſo miedzi lud. Mącz 499c, 237d.
rozdawać na co (1): Boſom chodzyl wkazdy pyątek [...] Nus czom też na mſze roſdaval RejKup g5.
Z przysłówkiem ilościowym zastępującym dopełnienie bliższe (1): Gdy wiele rozdawał/ oná Zophia karáłá go mowiąc: iużeś Kzecżpoſpolitą [!] zvbożył SkarŻyw 101.
»jałmużnę rozdawać« (2): Drugie ſwięto maią zaduſzne, w kthore nawiedzaią groby ſwych przodkow cżyniącz vcżynki miłoſierne, y vbogiem iałmużny rozdawaiącz [alunt pauperes] MiechGlab 21; SkarŻyw 310.
»ubogi(e)m (ludziom), na ubogie rozdawać« [szyk zmienny] (10:1): MiechGlab 21; BielKron 139v; Otho ia moy miły Pánie połowicę wſzytkiego dobrá moiego rozdawam vbogim RejPos 348; kto zápalony miłośćią Bożą/ hoynie ná vbugie [!] máiętność rozdáie/ ſkarb dziátkom wielki zbiera. SkarŻyw 143, 103, 135, 230, 310, 472, 496; WujNT 262; [ProtJałm 10v (Linde)].
»wszystko rozdawać« (1): Iedno gdy [chory] ſobie nie tuſzy/ theraz ſię ſtára o duſzy/ wſzyſtko prze Bog rozdawa ArtKanc O4v.
rozdawać komu (1): thymći [tj. dobrym] iedno ſłończe w rádośći ſwey ſwieći/ á ziemiá hoyne á pobożne pożytki rozdawa. RejZwierc 132v.
rozdawać do czego (1): Młoto áby rządnie ſzło/ y ták nim karmić/ komuby to ſłuſznie miáło bydź dawano: á do drugich folwárkow gdy go trzebá/ też rządnie rozdáwáć. GostGosp 136.
rozdawać komu (3): GostGosp 152; tedy ſam Káſztelan do bliſkiéy wśi ſługi ſwé [...] poſłáć ma: którzy potrzeby wſzyſtkim tym/ którzy po nie poiádą/ rozdáwáć będą SarnStat 302. Cf rozdawać komu ku czemu.
rozdawać komu ku czemu (1): A iżby ie [pieniądze] oddał w ręce tym ktorzy ſtáli nád robotámi w Koſćiele Páńſkim/ A oni áby ie záſię rozdawáli rzemieśnikom ku napráwie tego co ſię było poobaláło około Koſćiołá Páńſkiego. BibRadz 2.Reg 22/5.
rozdawać miedzy kogo (2): w ich moc porucżyłem rozdáwáć obroki miedzy bráćią ich. BudBib 2.Esdr 13/13; ModrzBaz 117.
»rozdawać do rąk [czyich]« (1): Ale ie [złoto] robotnikom dawano/ á (oni) nimi náprawowáli dom Iehowy. A nie brano licżby od onych mężow/ ktorzy ono śrebro rozdawáli do rąk robotnikow [ut darent facientibus opus] BudBib 4.Reg 12/15.
rozdawać do czego (1): Libraria – Szafarka ktora do przedzenią rozdawa. Calep 601a.
cum inf (2): A potym popiſawſzy wagi/ rozdawáć prząść porządnie GostGosp 52, 52.
rozdawać komu, czemu (2): Mánichei odſzcżepieńcy byli tego mnimánia/ iż iedná ieſt duſzá ktora ſwe cżęśći ciáłom rozdawa. BielKron 127v; ſtáią ſie tácy/ niegodnemi áby tego błogoſłáwieńſtwá/ kthore miłość ſwym poddánym rozdawa/ doſtąpić mieli. GórnDworz Ll2.
rozdawać komu (6): RejPos 37; StryjKron 56; V Rżymian onych dawnych/ gdy wielkość ludźi miáſtu ćięſzka bywáłá/ [...] wnet náznáczono trżech mężow/ ktory nálazſzy mieyſce/ onę wielkość ludźi tám záwodźili/ y role iem rozdawali GórnRozm K4. Cf rozdawać komu ku czemu.
rozdawać komu ku czemu (3): Mieli záſię ſwoie kſiążętá/ ktorym rozdawáli kráiny puſte ku budowániu zamkow BielKron 343v, 390v; StryjKron 612.
rozdawać miedzy kogo (1): gdi Rzymiánie ſwiát poſiadáli/ tedy miedzy hetmány miáſtá/ zamki/ y kráiny rozdawáli RejZwierc 172.
rozdawać komu (19): Imiona litwie iako rozdawano. [Cf przeto kazał krol lud wſzytek na gromady rozdzielić, [...] á tak każdey gromadzie dał imię poſpolite 87] MiechGlab **; KrowObr 119; co on [Mojżesz] zá moc ma álbo práwo rozdawáć komu wiecżne kápłáńſtwo álbo dzyedzicżne BielKron 40v, 385; RejAp 145; przedſię ſie im chce áby im [Bóg] rozdawał vrzędy/ zwirzchnośći/ y ine porucżeńſtwá ſwiátá tego. RejPos 316v; ModrzBaz 115; NiemObr 63; PaprUp I3v; Phil R; Kánclérztwo/ Podkánclérztwo/ Márſzałkoſtwo/ y inné Vrzędy Dworſkié będźiem rozdáwáć ludźiom godnym SarnStat 910, 70, 71, 75, 309, 317 (9).
W charakterystycznych połączeniach: rozdawać biskupstwa, dostojeństwa (3), dygnitarstwo, godności, herby (3), imiona, kaduki, kanclerztwo (podkanclerztwo) (3), kapłaństwo, kasztelaniją, marszałkostwo (2), opactwa, przywileje, urzędy (14), wakancyje.
rozdawać komu, czemu (też żywotne) (15): Kiedy Pan Bog wſzytko ſtworzył/ Zywiołom ſwoy rząd vłożył/ Dáry źwierzętom rozdawał/ Ktoregoby kto pożądał. BierEz P3v; ta panna wſzytkyem pokornym dary boſkye rozdaua PatKaz II 49v; RejPs 139v; Ten co tu cyáłu káżdemu pokármy rozdawa/ W ſwiętey á w hoyney dobroći yuż wyecżnie zoſtawa LubPs dd5v, H2v, cc6v marg, ff2v; OrzQuin Fv; Prawdáć iż Słońce/ Myeſyąc/ Gwiazdy/ ku żywotu á ku rodzeniu wielką moc máią [...]. Táko też y źwierzętom żywot rozdawáią SienLek 30v; RejPos 330; BiałKat 198v; RejZwierc 141v; Poniewaſz on [Chrystus] ſłużebnikom ſwym/ nie dla tego tálentá ſwe rozdáie/ áby ie wźiąwſzy od niego zákopywáli CzechRozm 215; TAk wielkie dobro/ o wiecżna Miłośći/ [...] Niebu y Duchom ozdoby rozdawa GrabowSet X2. Cf Zwrot.
rozdawać co (9): Tu ſie ony pánienki nadobnie kłániáły/ Chodząc ony przyſmáki dziwne rozdawáły. RejWiz 27.Cf rozdawać co komu.
rozdawać komu (9): [o obrzędach przy święceniu wody przez katolików] Toſz dopierko ſámi naprzod tzerpaćie/ á potym drugim ludziom rozdawaćie KrowObr 73.Cf rozdawać co komu.
rozdawać co komu (8): BierEz B, Bv; OpecŻyw 52v; KrowObr 96v [2 r.]; RejPos 183v; Owcom po garści wełny użynał przy głowie, Co Grekom i Trojanom przedniejszym posłowie Koleją rozdawali KochMon 29; A wźiąwſzy ono śiedmioro chlebá/ y ryby/ y dźięki vczyniwſzy złamał/ y dał vczniom ſwoim/ á vczniowie rozdawáli ludźiom. WujNTMatth 15/36.
rozdawać komu (19): Patrz téż iako ſwą ręką apoſtolom chleb rozdáwá roſkazuiątz ijż by rozdáwáli wſſytkim ſſcżodrze OpecŻyw 53; SeklWyzn Ev; KrowObr 205v; RejPos 80v, 87v; RybGęśli B4v. Cf Zwroty.
W połączeniach szeregowych (7): Cżyńćie/ to ieſt/ poświącayćie/ ofiáruyćie/ iedzćie/ rozdawayćie. WujJud 179v, 147v, 148v, 178; ktory [Chrystus] ſam śiebie dla nas poświąca/ łamie y rozdáie. WujNT 765, 287.
»[komu] ku pożywaniu rozdawać« (1): kazał im [...] poświęcáć chleb w ćiáło/ á wino w krew: ofiárowáć/ pożywáć/ y innym ku pożywániu rozdáwáć. WujNT 287.
»sakrament, świątości rozdawać« [w tym: komu (4)] (6:3): KrowObr 205v; iż kápłanowi ktory ſwiątośći rozdawa/ nieſłuſzna rzecż żonę mieć BielKron 232v; BiałKat 381v; KuczbKat 170; WujJud 227v; SkarŻyw 319; iż Pan roſkazał/ áby Sákráment pod oſobą chlebá rozdawano wſzytkim: á nie pod oſobą winá. WujNT 607, 297, 615.
rozdawać komu (3): BielSpr 29; Tákże źimie Hetman léże wſzyſtkim ma rozdawáć wedle zdánia ſwégo SarnStat 435.Cf Zwrot.
W połączeniu szeregowym (1): Izali [Chrystus] kiedy iákie vſtáwy/ Dekretały/ y Reguły rozdawał/ vſtáwiał y trzymáć roſkazował? KrowObr 129v.
Formacje współrdzenne cf DAĆ.
Cf ROZDAJĄCY, ROZDAWAJĄCY, ROZDAWANIE, ROZDAWANY
KW, (LWil)