[zaloguj się]

OBDARZONY (122) part praet pass pf

obdarzony (88), obdarzon (34).

Pierwsze o oraz a jasne. ◊ W formach złożonych -on- (15), -ón- (1) OrzQuin, ◊ W formach niezlożonych -ón (8), -on (1) OpecŻyw; -ona.

Fleksja
sg
mNobdarzony, obdarzón fNobdarzonå, obdarzona nNobdarzon(e)
Dobdarzonému D D
Aobdarzon(e)go Aobdarzoną A
Iobdarzonym I I
Lobdarzonym L L
pl
N m pers obdarzeni
m an obdarzeni
subst obdarzoné
G obdarzonych
D obdarzonym
A m pers obdarzon(e)
I m obdarzon(e)mi

sg m N obdarzony (35), obdarzón (27); ~ (attrib) obdarzony (7); ~ (praed) obdarzón (26), obdarzony (17); obdarzón OpecŻyw, RejPs, RejJóz, MurzHist (2), RejWiz, Leop, RejZwierz, BielKron (2), Mącz (4), ModrzBaz (2), ArtKanc, WujNT, SarnStat; obdarzony OrzQuin, RejAp, RejZwierc (2), BielŻyw, BudBib, CzechRozm, SkarJedn, SkarŻyw (2), LatHar, KołakSzczęśl CzahTr, SapEpit (2); obdarzon : obdarzony BielŻyw (2:1), RejPos (5:2).D obdarzonému (1).A obdarzon(e)go (2).I obdarzonym (1).L obdarzonym (2). f N obdarzonå (9), obdarzona (7); ~ (attrib) -å (5), -a (1); -å: -a SkarŻyw (2:1); ~ (praed) -a (6) OpecŻyw (2), KochDz, KochEpitCat, LatHar, PaxLiz, -å (4) RejWiz, SkarJedn, SkarŻyw (2).A obdarzoną (1).n N obdarzon(e) (1).pl N m pers obdarzeni (25); -eni (2), -(e)ni (23). m an obdarzeni [ptaszęta] (1). subst obdarzoné (5); -é (1), -(e) (4).G obdarzonych (1).D obdarzonym (1).A m pers obdarzon(e) (1).I m obdarzon(e)mi (2).

Składnia dopełnienia sprawcy: obdarzony od kogo (37).

stp s.v. obdarzyć, Cn notuje, Linde brak.

Który otrzymał coś jako dar (przeważnie o niematerialnych darach wielkiej wartości danych przez Boga lub wyższego w hierarchii dawcę); praeditus Mącz, Modrz, Cn; ornatus Mącz, Cn; donatus Mącz, JanStat; dotatus JanStat, Cn; condonatus, honoratus, onustus, tinctus Mącz; subministratus PolAnt; mactus Cn (122): a zanamy ſyᾳ pylnye modlcye yz biſmi wam bily przilᾳczeny a ſwamy w nyebye obdarzeny. Amen. BierRaj 21; BOguſzom tego ſzcżęſcia/ záprawdę nie ſzkodá/ Iż ſą ták obdárzeni/ ſláchetnie od Boga. RejZwierz 81v; Praeditus id est habens, Máyąci/ obdárzony. Mącz 317c, 94c, d; Ia [...] gdyżem widział iż ini od Bogá obdárzeni/ á ſnadź ći co im to powinnie należáło/ máło o tym dbáią/ muſiałem [...] wyznáć tę chwałę Páńſką RejAp AA4; RejPos 175, 247, 319; Wſzákże przedſię ći zacnoſcią dárow obdárzeni/ nie gárdzili mniey obdárzonemi RejPosRozpr c3.

obdarzony czym (85): panna Mariá wyſoko nad ijné byla tznotliwá/ ij więtſſá wiarą/ laſką/ ij nadzieią obdarzona OpecŻyw 187; LubPs gg4; RejZwierz 82; Summa moderatione animi praeditus, Wielką powścięgliwością obdárzony. Mącz 228c; Puer elegantia patris tinctus, Dziécię obyczáynością oycowską obdárzone. Mącz 456b, 308b, 344d; RejPos 194, 241v, 263v; cżłowiek pomierny/ á nadobną á roſtropną poććiwoſcią od Páná obdárzony/ [...] wdzięcżnego żywotá vżyć może RejZwierc 105v, 3; Helená y w królewſkim domu ſye vrodźiłá/ Y głádkośćią nád inſzé obdárzona byłá KochDz 104. Cf Ze zdaniem, Wyrażenia.

obdarzony czym [= przez co] (1): iákiey chwały thá ſławna wielmożność Potrzebuie od ciebie zá tę hoyną ſzcżodrość. Ktorą widziſz iákoś ieſt hoynie obdárzony/ Ze żaden po Anyelech nie ieſt ták ſtworzony. RejAp AA6.

Ze zdaniem dopełnieniowym [z zapowiednikiem: tym (2); (1), że (1)] (2): gdyżeś iuż tym obdárzon pocżćiwie/ Ze ſie tego chceſz vcżyć byś żył ſpráwiedliwie/ Ieſzcżeć tu nieboracżku tho nie ſpełná práwie RejWiz 107; tymem od Bogá mego obdárzona byłá/ iſz pátrząc ná ćiebie oycá mego/ ná ſwymem przedſięwzięćiu vſzkodzoná nie ieſt. SkarŻyw 15.

Wyrażenia: »bostwem obdarzony« (2): oćiec mocą ſwą Boſką w pánie Chriſtuśie cżłowieku boſtwem obdárzonym [...] miał nas odkupić. CzechEp 311, 311.

»cnotami obdarzony« [w tym: cnotą (1)] (8): Był też ten Socrates dziwnie cżyſtotą á ſprawiedliwoſcią y innemi cznotami obdarzon tak iż go inny mędrci nad cżłowieka naziwali. BielŻyw 46; Homo integritate atque innocentia singulari praeditus, Człowiek wyſokiemi cnotámi obdárzony. Mącz 172a, 155b, 269b, 502d; RejAp AA4v; RejZwierz 97; Wſzytkimi cnotámi hoynie obdárzonému Ianowi Baptiſcie, Hrábi ná Tenczynie KochPam 79.

»cudy [= darem czynienia cudów] obdarzony« (1): Był y zá żywotá cudy Boſkiemi obdárzony. SkarŻyw 354.

»dary [w tym: darem (1)], zacnością darow, we wszystkich darach obdarzony« = praeditus dote Modrz (9:1:1): oſobliwemiś ieſt boſkiemi dáry obdárzon ktore nigdy od ćiebie niemogą być odięte. RejPs 67v; MurzHist 4; Pandora, Iedná niewiáſtá wſzelákiemi dáry od bogów obdárzona Mącz 275b; RejZwierc 93v, 210, 254v; WujJudConf 209v; RejPosRozpr c3; BiałKaz Kv; Niezlicżone ſą dáry/ ktoremi dobrzi Krolowie máią być obdárzeni ModrzBaz 106v, 68v.

»duchem świętym, prorockim, prawdy, Pana Krystusowym obdarzony« (3:1:1:1): BielKron 139v; [żaden z mędrców greckich] wſzytkim żywotem ſwym nie przywiodł ták wiele ludzi k ſobie/ ile ich przywiedli Apoſtołowie Duchem Páná Kryſtuſowym obdárzeni zá ieden dzyeń/ owſzem zá iednę godzinę/ ku wierze Páná kryſtuſowey. RejPosWstaw [1432], [413]; Był y duchem prorockim obdárzony od P. Bogá. SkarŻyw 277; LatHar 148; Pan Bog y ludzie duchem prawdy obdárzone/ Apoſtoły/ Ewángeliſty y Proroki y inne/ czyni też dobremi y prawdziwemi WujNT 532.

»hojnie, dziwnie, obficie obdarzony« [szyk 6:1] (4:2:1): BielŻyw 46; RejJóz P4v [2 r.]; RejAp AA6; RejPos 194; A coż owſzem cżłowiek vććiwy/ cnotą y rozumem z niebá hoynie obdárzony/ áby tego nie miał rozumieć czo kto przeń cżyni/ ábo z iáką chucią cżyni RejZwierc 97; KochPam 79.

»łaską obdarzony« (7): KromRozm III A8; In quem dii et homines omnia ornamenta congesserunt, Który wielką łáską od Boga [!] y od ludźy yeſt obdárzón. Mącz 145a; RejPos 316v; odſtępni Angiołowie od pocżątku ſwego/ łáſką obdárzeni byli. KuczbKat 20; Tákże y Pánná/ póki trwa nie náruſzoná/ Póty łáſką przyiáćiół ſwych ieſt obdárzoná KochEpitCat 111; ArtKanc E20; A ia niech będę ludźiom wyſławiony/ Ná przykład łáſką twoią obdárzony. CzahTr B3v.

»nauką obdarzony« = praeditus doctrina Modrz (4): Ornatissimus homo, Wſzelákiemi cnotámi y náukámi obdárzony. Mącz 269b; RejZwierc 210; ModrzBaz 132v; Nauczy was oneyże godziny [Luc 12/12].) Nie iżby káżdy Chrześćijánin/ [...] miał być nátychmiaſt obdárzon oſobną iákąś y niezwyczáyną náuką ná dyſputowánie WujNT 248.

»rozumem (a. zupełnością rozumu), mądrością, bacznością (a. słusznym baczeniem), rozsądkiem zdrowym (a. trochą rozsądku), dobrym dowcipem, sądem roztropnym obdarzony« = animi a. ingenio, a. prudentia, a. sanitate mentis praeditus Modrz; ornatus ingenio Mącz [szyk 23:2] (12:7:2:2:1:1): kto ieſt vcżonym á mądroſcią obdarzony, tego chwal bądz ſthary albo młody BielŻyw 93, 29; LubPs A5; Exornari philosophia, Być w náukách ćwiczony/ álbo być obdárzón mądrośćyą. Mącz 269c, 269b; Obdárzoneś też ſłuſznym bacżeniem y rozumem/ iż ſie wżdy możeſz przypytawáć do tego Boſtwá iego ſwiętego. RejPos 239v; RejZwierc 93v, 97, 97v, 150v, 268; ktożby ſie tego śmiał wáżyć/ zwłaſzcżá bácżny á rozumem y rozſądkiem zdrowym od Bogá obdárzony/ áby miáł wymyſły ludzkiemi Kośćioł Boży zádźierżywáć y záchowywáć? WujJudConf 206v; RejPosWstaw [414]v; BudBib Tob 4/20; CzechRozm 81v; Kto ieſt rozumem y mądrośćią obdárzon niech náuki ſwey y rády vżycza potrzebnym ModrzBaz 68v, 67, 73; GosłCast 31; SapEpit A4v, B.

»szczęściem obdarzony« (4): Niechay idźie wſzelákim ſzczęśćiem obdárzony Król od bogá náznáczony. KochPs 178; SkarŻyw 114; GrochKal 26; rácż ią z litośćiwey dobroći twoiey długowiecżnym zdrowiem y ſzczęśćiem obdárzoną/ ná gośćiniec wiekuiſtego zbáwienia prowádźić LatHar 627.

»na wszem obdarzon« (1): Ten ći to ieſt tym panem iako krol w Egipcie Dzywnie na wſzem od boga obdarzon obficie RejJóz P4v.

»[jakim] obdarzony żywotem« [szyk 1:1] (2): gdy iuż kto tákim [...] pięknym á poććiwym żywotem będzie obdárzony [...] pátrz iákie dáry do niego ſie zewſząd zbiegáć muſzą. RejZwierc 132v; RejPosWstaw [213].

Szeregi: »objasniony a obdarzony« (1): cżáſem y ten ktory ieſt po cżęśći y łáſką Páńſką obiáśniony á obdárzony/ vnieść ſie muśi RejPos 316v.

»ogarnion, obdarzon« (1): Circumventus omnibus necessitudinibus. Wſzemi dobremi vczynkámi ogárnión/ obdárzón. Mącz 482c.

»okraszon, obdarzon« (1): [o Maryi] tys wſſytkimi tznotami okráſſona/ wſſytkimi odplatąmi obdarzona OpecŻyw 185.

»obdarzon a opatrzon« (1): ktory przed tym był zátrzyman iákim niedoſtátkiem mowy/ tedy będzye przeſtroną mową á prędkiemi ſłowy obdárzon á opátrzon káżdy wierny iego. RejPos 313.

W przen [czym] (5): duſzá/ oną práwośćią pierworodną obdárzona/ ożywiáć ćiáło ná wieki mogłá SkarŻyw 260.
Wyrażenia: »cnotą obdarzony« (1): [dusza] ieſt od niego [od Boga] thák dziwnie ſpráwiona/ A rozumem y cnotą hoynie obdárzona RejWiz 129.

»darem obdarzon« (1): dár boſkiego widzeniá/ przychodzi z wiary/ ktorym darem obdarzon będzie rozum/ gdy boga pozná OpecŻyw 187.

»hojnie obdarzony« (1): RejWiz 129 cf »cnotą obdarzony«.

»rozumem obdarzony« (1): RejWiz 129 cf »cnotą obdarzony«.

a) O gwiazdach (2): TVż przy lewym kolenie/ w kupie vſádzone Báby bieżą/ nieznácznym świátłem obdárzoné. KochPhaen 10; PaxLiz Cv.
a. Darem godności, zaszczyty, przywileje itp. [czym] (16): [kto wyda imię Żyda] doſtánie wſſyſtkiey máiętnośći/ ſkazánego y potępionego/ [...] y ktemu więńcem wolnośći á ſwobody obdárzon będzie [libertate coronabitur]. Leop 3.Mach 3/21; BielKron 40v, 120v; Mącz 317c; OrzQuin K; RejAp 114v; Byli ludzmi bogátemi/ y mocą obdárzeni [Viri divites subministrati in fortitudine]/ ktorzy ſpokoynie ſwoy żywot domá wiedli. BudBib Eccli 44/6; A ták miłownicy náuk/ choćiaby też żadnemi doſtoieńſtwy nie byli obdárzeni [vel si nullis honoribus augeantur]/ niech wiedzą/ że rzecż Bogu bárzo wdźięcżną cżynią ModrzBaz 135v; SkarJedn A6, 393; SkarŻyw 139; Ieſli którzy dla iákiéy przygody wolnośćią y ſwobodą ſą obdárzeni [libertate sive immunitate donati sunt JanStat 370]: od płácenia tychże poborów [...] máią bydź wolni. SarnStat 343, 340.

Iron. (1): [o Chrystusie] cżerniſtą koroną vkoronowány/ trzćiną miáſto laſki krolewſkiey obdárzony LatHar 274.

W przen (2): Thego tzáſu potzęłá ſię mnożyć y krzeptzyć Regułá Kármelitów/ od Papiezow przywileymi obdárzona/ y vtwierdzona. KrowObr 135v; RejAp 141 v.
b. Darem bogactwa [czym] (5): Mącz 264a; RejPos 162; iżby też rozmyśláli [bogacze] że dla tego ſą dobry tymi obdárzeni/ áby ich vżycżáli potrzebnym. KuczbKat 410; rodzáiu zacnego Pánná y bogáctwy wielkiemi obdárzona/ w Rzymie/ ná imię Mártyná/ śmiele w Chryſtuſa Páná náſzego vwierzyłá SkarŻyw 20; od Kr. IM ysuknem y pieniedzmi we Lwowie obdarzeni bydz mieli. ActReg 121. [Cf też KołakSzczęśl C3 znacz. c.]
c. Darem jest osoba [kim, czym] (4): Ten ku tem darum pańſkiem/ był téſz obdarzon od pana Boga żonką cnotliwą i dźiatkami znią niegorſzemi MurzHist B4v; Mącz 157d; Iob święty [...] był od Páná Bogá okwitośćią bogactw/ y ślicżnym potomſtwem obdárzony. KołakSzczęśl C3; PaxLiz C2.

Synonimy: nadarzony, obdarowany.

Cf NIEOBDARZONY, OBDARZYĆ

LW