[zaloguj się]
[pdf]

OBDARZYĆ (95) vb pf

o oraz a jasne (w tym w a 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf obdarzyć
praet
sg pl
1 m obdarzyłem m pers
2 m -ś obdarzył m pers
3 m obdarzył m pers
n subst obdarzyły
plusq
sg
3 m był obdarzył
imperativus
sg
2 obdårz
conditionalis
sg
2 m byś obdarzył
3 m by obdarzył
impersonalis
praet obdarz(o)no
participia
part praet act obdarzywszy

inf obdarzyć (34). ◊ fut 1 sg obdarzę (1). ◊ 2 sg obdarzysz (1). ◊ 3 sg obdarzy (4). ◊ 3 pl obdarzą (3). ◊ praet 1 sg m obdarzyłem (1). ◊ 2 sg m -ś obdarzył (4). ◊ 3 sg m obdarzył (31). ◊ 3 pl subst obdarzyły (1). ◊ plusq 3 sg m był obdarzył (2). ◊ imp 2 sg obdårz (4). ◊ con 2 sg m byś obdarzył (1). ◊ 3 sg m by obdarzył (3). ◊ impers praet obdarz(o)no (4). ◊ part praet act obdarzywszy (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVIII w.

Dać komuś co jako dar (o darach wielkiej wartości ofiarowanych przez wyższego w hierarchii dawcę); donare Mącz, Modrz; dare, impertire, prosequi, remunerare Mącz; adiungere PolAnt [w tym: kogo (87), czym (88); kogo czym (83)] (95): BibRadz Gen 27/37; Mącz 408d; nietylo że ie [król zbiegi moskiewskie] włáſkę przyiął ále y máiętnośćiámi wielkimi w Páńſtwie ſwym ie obdárzył BiałKaz M2.
[Fraza: »co Pan Bog obdarzył«: nuże brácia podkráwayćie pod poliewkę/ á przykryićie ſtoł/ będziemy ſwámi ieſć co pan bog obdárzył. [...] nu ir brder/ ſchneyd vnder die ſup/ v deckt den tiſch/ wir wollen mit euch eſſen es got beſchert hat. Wokabul 1539 G.]
Zwroty: »hojnie a okwicie, znamienicie obdarzyć« (1:1): Donare alicui multa large et effuse, Hoynie á okficie kogo obdarzić. Mącz 94c, 265d.

»upominkiem obdarzyć« (2): Aliquem munere remunerari, Nieyákim vpominkiem záś obdárzić/ też dar dáć. Mącz 237c, 386a.

α. O przywilejach, zaszczytach, godnościach: nadać; exornare Mącz (5): A ia ieſlibych zwyćiężył/ Páná rozumem przewyżſzył: Nie obdarzą mię zwoleńſtwem/ Ale bićim álbo ięctwem. BierEz E4v; RejKup bb4v; Mącz 269c; OrzQuin K; A iż w tym domu Cnoty gniazdo vpátrzono/ Przeto zacnym Kłeynotem [!] dom ten obdárzono. WisznTr 2.
W przen (1): tzwarty Vrban Papieſz/ ten Pſałterz potwierdził/ y wielkimi odpuſty obdarzył KrowObr 158.
a. O Bogu jako dawcy daru, który staje się cechą lub stanem obdarowanego (79): Dobrzeć wſzyſtko rozrządzono/ Kożdego ſwym obdarzono: Ty [paw] kraſą/ ſlowik śpiewánim: Woł śiłą/ á koń biegánim. BierEz N4v; OBdarz miły panie vmyſly naſſe obfitoſcią dobra twego boskiego RejPs 190v, 196v; BielKom B2v; GliczKsiąż F; ſwym vſpráwiedliwienim áby [Pan Bóg] nas obdárzył y zbáwił. LubPs T6; [Bóg dobrodziejstwami] obdárzył nędzny narod ludzki z miłoſierdzya ſwego LubPs X5, A4v, C; A kogo tym [prawym ślachectwem] obdárzą z niebyeſkiego grodu/ Iuż then ſławy popráwi/ poſláchći y rodu. RejWiz 98v, 121; Leop Ier 33 arg; Zaden z narodu iego [...] nie ogląda dobrá ktorem obdárzę lud moy [et non videbit bonum, quod ego facio populo meo]/ mowi Pan BibRadz Ier 29/32, Bar 4/28 [29]; RejPos 262, 319v; KuczbKat 190; Dobre/ pobożne/ ktorzi żywot ſwoy z cnotą zgodny wiedli/ [Bóg] weſelem nieśmiertelnym obdárzy [gaudio immortali donabit] ModrzBaz 136v; ony ktorzy ſię grzechowi ſprzećiwili y ſtátecżnie trwáli/ ták obdárzył y potwierdził: iſz nigdy [...] vtráćić ſwego ſzcżeśćia nie mogą. SkarŻyw 258, 259, 583; ArtKanc A16v, B6, F2v, G12v, K18v, L10v; PaprUp L3v; odpuść grzechy przed tobą ie wyznawáiącym: ábyś nas miłościwie y odpuſzcżeniem obdárzył y pokoiem. LatHar 181, 538, 623, 657.

Ze zdaniem dopełnieniowym [z zapowiednikiem: tym; iż] (1): Y ieſzcże go [Bóg] tym obdárzył/ Iż roźlicżne baśni twarzył. BierEz A3.

W połączeniu szeregowym (1): Rácż nas nápełnić łáſki twoiey/ opátrz nas pokoiem świętym/ obdarz cnotą wſzeláką LatHar 277.

W charakterystycznych połączeniach: obdarzyć nieśmiertelną chwałą, dobrem (obfitością dobra) (2), dobrodziejstwy, królestwem, miłością, obietnicami, pogodą, pokojem (3), prawdą, [jakim] przyrodzeniem, przywilejem (3), radością wieczną, rozsądkiem, skarby krolestwa wiecznego, sprawiedliwością, stałością, statkiem, prawym ślachectwem, uczciwością, urodą, usprawiedliwieniem, weselem wiecznym (nieśmiertelnym) (2), wielą dobrych rzeczy, zacnością, żywotem wiekuistym.

Zwroty: »błogosławieństwem obdarzyć« (4): LubPs cc4v; RejZwierz 86; ReszPrz 112; IEzu naſłodſzy/ [...] racz mię też tákim błogoſłáwieńſtwem opátrzyć iákimeś trzy krole obdárzył LatHar 222.

»cnotą obdarzyć« (3): Macte virtute puer esto, Dziękuy pánu Bogu zá tę cnotę którą cie obdárził Mącz 203a; PudłFr 42; LatHar 277.

»cudownie obdarzyć« (1): ktoremi [przywilejami wielkimi] cudowniepráwie [!] obdárzono te/ ktorzy w męce Páńſkiey oſobliwie ſię byli roſkocháli iáko S. Brygidy wdowy/ S. Fránciſzká/ [...] y inſzych nie máło. LatHar 257.

»darem (a. dary), upominki obdarzyć« (5:1): BibRadz *5v; BielKron 97v; A iż to znam/ nie s pochlebſtwá [...] iż W.⟨ielmożność⟩ thwoię Pan Bog nie ledá dáry á vpominki obdárzyć racżył. RejZwierc [283], 119v; ArtKanc S4v.

»obdarzyć duchem (prorockim)« [szyk zmienny] (3): Abdiás podſkárbi krolá Acháb/ nie przyzwalał krolowi ná zły vcżynek/ [...] dla cżego Pan Bog obdárzył go duchem prorockim. BielKron 84v, 19; [Pan Bóg] pierwſzégo vczniá ſwégo [o Adamie]/ ták duchem ſwym obdárzył: iż wſzytki rzeczy miánował SienLek 195.

»hojnie, obficie, doskonale, szczodro obdarzyć« [szyk zmienny] (6:2:1:1): OpecŻyw 145; ſwięthe y wierne ſwoie/ miłośćiwym á wiecżnym ſwym błogoſłáwieńſthwem hoynie obdárzyć y pocieſzyć racży. LubPs cc4v, P4v marg; BibRadz II 108a marg; RejPos 280; Iednák zá dowćipem ſwym/ którym go był hoynie Bóg obdárzył/ [...] Był wźiętym v wſzech ludźi KochFr 53; PudłFr 42; OrzJan 91.

»łaską obdarzyć« (2): DVchu Swięty ſtworzyćielu/ [...] Rácż łáſką twoią obdárzyć/ Sercá ktoreś raczył ſpráwić. LatHar 36, 629.

»rozumem, (roztropnym) baczeniem, dowcipem, mądrością, umiejętnością obdarzyć« [szyk zmienny] [6:5:2:2:2]: Ale cżłowiek gdyż go Pan obdárzył bacżeniem/ Ma ſwe dzyatki ſpráwowáć roſtropnym ćwicżeniem. RejWiz 88v, A4; RejZwierz A2; Obdárzył ie vmieiętnośćią y rozumem [scientia intellectus replevit illos]/ y okazał im ſpołu złe y dobre. BibRadz Eccli 17/6, *2v, Dan 1 arg; BielKron 75v; Prot E; RejZwierc A3v, 62; SkarŻyw 25, 559; KochFr 53; LatHar 366.

»obdarzyć żywotem wiekuistym« (1): [Chrystus] przeklęctwo oddaliwſzy/ opátrzył nas błogoſłáwieńſtwem: á poháńbiwſzy śmierć/ obdárzył nas żywotem wiekuiſtym. LatHar 412.

Szeregi »obdarzyć a opatrzyć« [szyk 1:1] (2): drugyego [człowieka Pan Bog] hoynie y obficie obdarzyć á opátrzyć racżył. RejPos 280; LatHar 412. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»obdarzyć i ubogacić« (1): Bog wſzechmogący/ ktoremu ták ſłużyć będźiećie/ y ſercá wáſze/ bogoboynymi myſlámi/ ćiáłá zdrowiem/ dobrá ſzcżęśćiem/ Miáſto pokoiem/ wſzyſtkich wſzelákim błogoſłáwieńſtwem obdárzy y vbogáći. ReszPrz 112.

W przen (2): Ręká męcżenniká/ ktora wiele piſałá ku chwale Bożey/ P. Bog oſobną cżćią obdárzył. SkarŻyw 47 marg; ná ktorey [stolicy św. Piotra] Piotrowá wiárá nieuſtáie/ zá ktorą Chryſtus modlił ſię iáko cżłek/ á ktorą táką krzepkośćią obdárzył iáko Bog/ iſz iey żadne tyráńſtwo zburzyć [...] niemogło. SkarŻyw 601.
α. Darem jest osoba (5): tego [cesarza Justyniana] był Pan Bog obdárzył dwiemá Hetmány ſpráwnymi/ przez ktore vpádła rzecż poſpolita Krześćiáńſka BielKron 162v.
αα. O potomstwie (4): áby pánu Bogu/ yáko temu/ ktory tą oſiádłoſcyą dzyecyęcyem obdárzył/ pilnye á z vmyſłu dzyękował GliczKsiąż C7v, C3v; RejZwierz 52; y prágnąc áby ie Pan bog płodem męſkim/ z ktoregoby iemu cżeść roſłá/ obdárzyć racżył: powili ſyná Bernárdyná SkarŻyw 458.
b. O Matce Boskiej jako dawcy (1): Anyelſkim ziáwieniem/ Márya vcżcżona: Obdarz nas pokoiem/ Nád Ewę wſlawiona LatHar 405.
c. Dawcą są bogowie lub fatum (3): [rzecz Polixeny do Greków] mam nádzyeię zupełną w boſkich dárzech/ znáiąc niewinność moię/ iż mię nieśmiertelnoſcią obdárzą. BielKron 60v; Mącz 65d; Gdyż też w to y łáſkáwe fatá potráfiły/ W cżym ia próżny/ tym Iáſność twoię obdárzyły. StryjWjaz A2v.

Synonim: ofiarować.

Formacje współrdzenne cf DAROWAĆ.

Cf OBDARZENIE, OBDARZONY

LW