[zaloguj się]
[pdf]

OBLEC SIĘ (102) vb pf

sie (60), się (42).

o jasne. ◊ W inf e jasne. ◊ W formach sg m praet i con oraz w part drugie o pochylone; e z tekstów nie oznaczających é. ◊ W pozostałych formach e oraz drugie o jasne.

Fleksja
inf oblec się
praet
sg pl
1 m m pers -śmy się oblekli
2 m m pers oblekliście się
3 m oblókł się, obl(e)kł się, obligł się m pers oblekli się
f oblokła się m an
plusq
sg
3 m był się obl(o)kł
imperativus
sg pl
1 obl(e)czmy się
2 oblecz się obleczcie się
3 niech się obloką
conditionalis
sg pl
2 m byś się oblókł m pers
3 m by się oblókł, by się obl(e)kł m pers by się oblekli
f by się oblekła m an

inf oblec się (11); -e- (4), -(e)- (7). ◊ fut 1 sg oblekę się (1). ◊ 2 sg obleczesz się (4). ◊ 3 sg oblecze się (5). ◊ 3 pl obloką się (2). ◊ praet 3 sg m oblókł się (13), obl(e)kł się (2) HistRzym, [obligł się]; -ó- (1), -(o)- (12). f oblokła się (4). ◊ 1 pl m pers -śmy się oblekli (1). ◊ 2 pl m pers oblekliście się (1). ◊ 3 pl m pers oblekli się (5). ◊ plusq 3 sg m był się obl(o)kł (1). ◊ imp 2 sg oblecz się (13). ◊ 1 pl obl(e)czmy się (4). ◊ 2 pl obleczcie się (4). ◊ 3 pl niech się obloką (4). ◊ con 2 sg m byś się oblókł (2); -ó- (1), -(o)- (1). ◊ 3 sg m by się oblókł (4), by się obl(e)kł (1) GórnDworz; -ó- (1), -(o)- (3). f by się oblekła (1). ◊ 3 pl m pers by się oblekli (1). ◊ part praet act oblókszy się (12), oblókwszy się (3), obl(e)kszy się (3); oblókszy się LubPs, Leop, BibRadz (2), BielKron (4), BudBib, Oczko; oblókwszy się KrowObr, PudłFr; obl(e)kszy się HistRzym (3); oblókszy się : oblókwszy się WujNT (2:1); ~ -ó- (2), -(o)- (13).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

Ubrać się; indui Vulg, PolAnt, Mącz; operire se Vulg, PolAnt; vestiri Vulg, Cn; cooperire se Vulg; ornari Calag [w tym: w co (90)] (102): OpecŻyw [127]v [2 r.]; OpecŻywSandR 4v; FalZioł V 65 [2 r.]; LubPs 13; Montoliueteńſcy Mniſzy Regułę nową wymyſlili oblokwſzy ſie w białłe kápice KrowObr 137; Więcby kto rzekł/ á coż to/ więc ſie ſwiátá odrzec/ Ieść/ pić/ dobrey myſli być/ chędogo ſie oblec. RejWiz 16; POtym trzećiego dniá oblokłá ſię Eſter w vbior Krolewſki/ y ſtánęłá w ſieni wewnętrzney páłacu Krolewſkiego BibRadz Esth 5/1; Wulkanus przećiw im [Gigantom] zbroie kował/ w ktorą gdy ſię Iowiſz oblecże [...] wſzyſcy Obrzymi vcieką. BielKron 24; Wſtań á oblecż ſie/ bo iuż ieſteś od ſmierći wybáwion. HistRzym 56, 45v; SkarŻyw 311; Y dano iey/ áby ſię oblekłá w biśior czyſty y świetny [ut cooperiat se byssino splendenti et candido]. WujNT Apoc 19/8.

W charakterystycznych połączeniach: oblec się w bisior czysty, w białe kapice, w koszulę, w ubior królewski, w zbroję.

W przeciwstawieniach: »rozedrzeć szaty a. odzienie (6), złożyć ubiór (a. odzienie) (2), zrzucić szatę (a. pawłokę) (2), zwlec wor (2) ... oblec się [w co]« (12): A gdy wnidą kápłani/ nie wynidą z ſwiątnic do ſieni zewnętrzney: á tam złożą vbiory ſwoie/ w kthorych poſluguią/ bowiem ſwięte ſą: á obloką ſie w ine odzienie [reponent vestimenta ... vestienturque vestimentis] Leop Ez 42/14, 3.Reg 21/27; Kroi Ezechiaſz/ rozdarł odzienie ſwoie/ á oblokſzy ſię w wor [scidit vestimenta sua et operuit se in sacco] wſſedł do domu Pánſkiego. BibRadz Is 37/1, Esth 4/4, Ion 3/6; BielKron 16v, 107; BudBib Esth 4/1, 4, 4.Reg 19/1; SkarŻyw 304, 349.

Zwroty: »oblec się w odzienie« = vestiri vestimentis Vulg; induere vestimentum PolAnt [szyk zmienny] (19): OpecŻyw 177v; gdy panna Aſenech widzýała iego [Józefa] odiechanye/ ná známyę ſmętku oblokła ſye wtzarne odzýenye HistJóz C; albo mow rzecży ku twemu odzieniu podobne, albo ſie oblecż w odzienie rowne ku twoim obycżaiom. BielŻyw 32; Leop Ez 42/14; A ná to ſwięto raz do roku Aaron vmywſzy y oblokſzy ſie w kápłáńſkie odzyenie/ ofiárował od ſiebie ćielcá ná obiátę paloną. BielKron 38v, 53, 70, 107, 115, 188; RejAp 44, 137v, Ee3; Thedy wſtawſzy w nocy [Grzegorz] oblekł ſie w pielgrzymſkie odzienie/ á pożegnawſzy ſie z mátką ſzedł boſymi nogámi do innego kroleſtwá. HistRzym 37v, 41v, 45v, 94; BudBib Deut 22/5; ZbylPrzyg B2; [Thedy then mąsz oblygl szyą wodzyne y wszbroya macedonszka [indutus veste et armis macedonum] HistAl 1510 176].

»strojnie się oblec« (1): Zierlich ſich anziehen. Stroynie śię obleć. Ornari. Calag 584a.

»oblec się w suknią, w sukienki« = vestem induere Mącz [szyk zmienny] (2:1): Mącz 169a; SkarŻyw 224; Iezu Kryſte/ kiedy oni niewierni kátowie kazálić po oné ſukienki twoie/ ábjś ſie w nie oblókł SiebRozmyśl C4.

»w szaty, w szateczki się oblec« = induere vestimentum HistAl, Vulg [szyk zmienny] (13:1): Dzień ku weſelu godny, wſzaty ſie chędogie oblecz a wnowe. FalZioł V 53; HistAl A2; Przetho vmyj ſie/ námáż ſie/ y oblecz ſie w ochędożnieyſſe ſſáty [induere cultioribus vestimentis] Leop Ruth 3/3, 3.Reg 22/10; BibRadz Esth 4/4; Goski 20v; SienLek 12; zwiedziawſzy goſpodarz Srángwiley [!] z ſwą żoną Dionizyą przyśćie Apollonowe/ oblekli ſie w żałobne ſzáty/ á ſzli obá przeciw niemu. HistRzym 21v; BudBib Esth 4/4; SkarŻyw 188, 304, 481; A dniá pewnego Herod oblokwſzy ſię w ſzátę krolewſką [vestitus veste regia]/ śiadł ná ſtolicy WujNT Act 12/21; SiebRozmyśl H2v.

»oblec się we włosienicę, we włosieniec« = operire cilicio camem suam Vulg (2:1): Achab [...] rozdárł ná ſobie odzienie/ á oblokł ſie we włoſieniec/ y pośćił/ á ſpał ná worze Leop 3.Reg 21/27; BielKron 16v; SkarŻyw 349.

»oblec się w wor« = operire se in sacco PolAnt (8): Y vwierzyli męzowie Niniwitſcy Bogu/ á wywołano poſth/ y oblekli ſię w wory [et vestiti sunt saccis]/ pocżąwſzy od wielkich áż do namnieyſzych. BibRadz Ion 3/5, Esth 4/3, Is 37/1, Ion 3/6; BudBib 4.Reg 19/1, Esth 4/1, 2, 3.

peryfr. »w zakonny się ubior oblec« = zostać zakonnikiem (1): Tak vcżynił S. Woyćiech: w Rzymie v S. Bonifacyuſzá/ w zakonny ſię vbior oblokł/ y pod poſłuſzeńſtwem ſtárſzego/ ochotnie ſię do zámiłowánia boſkiego wżywoćie onym zápalał SkarŻyw 353.

Przen (39):
a) Stać się kimś lub jakimś (cecha lub stan sprecyzowany dopełnieniem) [w tym: w co (29), w kogo (3)] (33): RejKup f6v; SCeptrum krolewſkie wzyął Pan w ręce ſwey możności/ Oblokł ſie w ochędoſtwo Krolewſkiey zacności LubPs V2v; Niech wſzyſcy kápłani twoi obloką ſie w ſpráwiedliwość [sacerdotes tui induantur iustitiam Vulg Ps 131/9] LubPs dd2v; Leop 2.Par 6/41, Ps 131/9, Eccli 13/1, YY4v; Ochędożże ſię theraz zacnoſćią y wielmożnoſćią/ á oblecz ſię w chwałę y w ochędoſtwo [gloriam et decorem indue te]. BibRadz Iob 40/5, Ps 131/9, Bar 5/2; [uczący się ma tego patrzać] áby ſpoſobem cżynienia był podobien miſtrzowi á mogłoliby to być/ áby ſie práwie weń oblekł GórnDworz E6v, Mm6; KochPs 23; Iuż czołem zá cześć ſczęśćié/ dáléy ćię nie czekam: Oblókwſzy ſye w chudobę/ ták śmierći doczekam. PudłFr 15; obleczćie ſię w nowego człowieká [induite novum hominem] ktory wedle Bogá ſtworzony ieſt w ſpráwiedliwośći/ y świętobliwośći prawdźiwey. WujNT Eph 4/24, s. 681; CzahTr [D2]; Y ſą náſze fortele iáko ſkorá Ryśia: Kto ſię w tę nie oblecże/ zá błazna ten dźiśia. KlonWor 66.

W porównaniu (1): A oblokł ſye nye inácżey yák w grube odzyenye/ W ono ſwoye złe á ſproſne ná wſſem złorzecżenye LubPs Zv.

W przeciwstawieniach: »odrzucić (4), zwlec (2), porzucić ... oblec się« (7): Porzuć tę boiáśń twoię/ porzuć to troſkanié/ oblecz śię we zbroię wiary MurzHist Mv; á zaſz nie z ſthąpią z ſtolcow ſwoich wſſyſtkie kxiążętá morſkie: y niezwloką ſzath ſwoich/ y odzienia ſwoie bryżowáne nieodrzucą/ á obloką ſie w zdumienie [vestimenta sua varia abicient et induentur stupore] Leop Ez 26/16; BibRadz Rom 13/12; Odrzućmyſz tedy vcżynki ciemności/ á oblecżmy ſie w zbroię ſwiátłosći [Abiciamus ergo opera tenebrarum et induamur arma lucis Vulg Rom 13/12] RejPosWstaw [212]v [przekład tego samego tekstu BibRadz, WerGośc, WujNT]; WerGośc 267; WujNT Rom 13/12, Coll 3 arg.

W charakterystycznych połączeniach: oblec się w cnotę, w chwałę i ochędostwo, w człowieka nowego (2), w ochędostwo krolewskiej zacności, w pancerz sprawiedliwości, w pychę, w sprawiedliwość (3), w zbawienie, w zdumienie, w żądze i chciwości cielesne.

Zwroty: »oblec się w odzienie« (3): OpecŻyw 110; A gdyż będzieſz ocżyśćion á dyabeł będzie zábit [...] tedy ſie oblecżeſz w twe odzienie/ to ieſt w cnoty ktoreś był przyiął ná krzćie HistRzym 57, 48.

»w dobrą się suknię oblec« = mieć się dobrze (1): A ya przecz wiara a ſkruche Iſcze mam dobra o tuche Gdy mie on [Pan Bóg] wzął wſwa opieké Wdobra ſię Suknie obleke. RejKup X.

[»w inszą się suknią oblec« = stać się innym: ále mu Pan wielką trudność zádał/ náuczáiąc go: iż ſię znowu rodźić/ inſzą náturę wźiąć/ w inſzą ſię/ iáko mowimy/ ſuknią oblec/ á ináczey niźli pirwey żyć potrzebá SkarKaz 557a (Linde).]

»oblec się w zbroję [czego a. jaką]« = indui arma a. armaturum PolAnt, Vulg (8): MurzHist Mv; BibRadz Rom 13/12; Rycerz ten może być rzecżon káżdy dobry przełożony/ ktory ſię ma oblec w zbroię Bożą/ áby był mocny przećiw dyabelſkim przećiwnoſćiam HistRzym 88v; Chcemyli tedy kroleſtwo niebieſkie odzierżeć/ mamy ſie owſzeki oblec w zbroię/ to ieſt wdobre cnoty HistRzym 104v; RejPosWstaw [212]v; WerGośc 267; Obleczćie ſię w zupełną zbroię Bożą: ábyśćie mogli ſtać przećiwko záſadkam dyabelſkim. WujNT Eph 6/11, Rom 13/12.

Szereg: »oblec się, wziąć na się« (1): Iuż tu o duſſo nábożná/ tzorko milégo boga/ ſlyſſątz to/ oblecż ſie z Marią w odzienijé żalobliwé/ wezmi na ſię odzienijé wloſiané OpecŻyw 110.
b) Przyjąć [w tym: w kogo (3), w co (2)] (5): A w then dzień offiáry Páńſkiey/ náwiedzę ná kxiążętá/ y ná ſyny krolewſkie/ y ná wſzytkie ktorzy ſie oblekli w odzienie obce [qui induti sunt veste peregrina]. Leop Soph 1/15.

W przeciwstawieniu: »zwlec z siebie ... oblec się« (1): to ſą ći/ ktorzy zwlokſzy s ſiebie ſtáre odzienie/ oblekli ſie w nowe wiáry ſwoiey. RejPos 2v.

Zwrot: bibl. »oblec się w Chrystusa (a. w Christa Pana, a. w Pana Jezu Christa)« (3): Bo ktorzykolwiek ieſteśćie okrzczeni w Chriſtuśie: oblekliście ſię w Chriſtuſá [Christum induistis] WujNT Gal 3/27, przedm 15,Rom 13/14.
c) Pokryć się [w co] (1):

W porównaniu (1): drugi ták wilgotności złych będźie pełen/ iż ſye odąwſzy/ á iákoby w trupią ſkórę oblókſzy/ kroſtámi/ albo ropą zgniłą/ oćiekſzy/ tám [w cieplicach] wyſuſzy Oczko 25v.

[Szereg: »oblec się a ubrać się«: Obłoką ſię [!] polá w drob/ a doliny vbiorą fię zbożem BudBib Ps 65/13 (Linde).]

Synonimy: odziać się, okryć się, ubrać się.

Formacje wspołrdzenne cf 1. WLEC.

Cf OBLECZENIE

JB