[zaloguj się]
[pdf]

OBLICZNOŚĆ (784) sb f

Oba o jasne.

Fleksja
sg pl
N obliczność
G obliczności obliczności
D obliczności
A obliczność
I oblicznością
L obliczności oblicznościach

sg N obliczność (11). ◊ G obliczności (128). ◊ D obliczności (5). ◊ A obliczność (100). ◊ I oblicznością (509). ◊ L obliczności (28). ◊ pl G obliczności (1). ◊ L oblicznościach (2); -ach (1), -(a)ch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w.

1. Twarz; facies Vulg [w tym: czyja: pron poss (7)] (8): máyeſtat Boży á Báránkow tám będzie/ á ſłudzy iego będą mu ſłużyć. A oglądáią oblicżność iego y imię iego ná cżołach ſwoich. RejAp 187v.

W przeciwstawieniu: »tył... obliczność« (1): [rzekł Pan Bóg do Mojżesza] położę cię w roſpádlinie ſkáły/ i przykryję práwicą moią/ áż minę y rękę odłożę/ tedy vyrzyſz tył moy/ ále oblicżnośći moich nikt nie ogląda [et videbis posteriora mea; faciem autem meam videre non poteris. Vulg Ex 33/2]. BielKron 35.

Zwrot: »(za)kry(wa)ć (a. odwracać) [od kogo], kryć (a. odwrocić) [komu] obliczność« = avertere faciem [ab aliquo] Vulg [szyk zmienny] (3:2): Y mnyeć Pan nye odwrocił ſwoyey oblicżnośći/ Gdym ſie vcyekł s proźbą ſwą do yego możnośći LubPs F2v, G2v, Q, ee5; Nie kriy mi ſwey oblicżnośći/ Ciebie w gorzkośći/ W ćięſzkiey żałośći: Wzywam z tych niſkośći. WisznTr 27.
Przen (1): Oto ie popędzą obłoki od wſchodu y od zachodu áż ná południe oblicżnośćią bárzo ſtráſzliwą/ popędliwą y gwałtowną [et facies earum [nubium] horrida valde Vulg]. BibRadz 4.Ezdr 15/34.
2. W użyciach metonimicznych [w tym: czyja (720): pron poss (355) G sb (218), ai poss (147)] (759):
a. Osoba lub obecność [czyja]; pole widzenia; conspectus BartBydg, Mącz, Modrz, Vulg, PolAnt, Cn; facies HistAl, Vulg, PolAnt; praesentia HistAl; vultus Vulg; aspectus, oculus, os Cn [w tym: czyja: pron poss (353), G sb (181), ai poss (145) (679)] (717): Iuż ku twey matki łonu Iezu racż przyſtąpitz/ botz bez twé oblicżnoſcij niechce matuchna bytz OpecŻyw 20v, 166; PatKaz II 64; PatKaz III 124v, 144; Appropinquet deprecatio mea in conſpectu tuo domine: [...] Niechći ſie przybliży modlitwa moia ku oblicżnoſci twey miły panie WróbŻołt 118/169, 16/9, 43/4, 67/5; A ták ty wſſechmogący pánie vſlyſſawſſy pokorne prozby náſſe nákłoniwſſy vcho twoie wezrzawſſy też ná oblicznoſć Kryſtuſá pomázáńcá twego/ rácz miłoſćiwie vſlyſſeć ktobie wołánie náſſe. RejPs 125v, 143; Sądy Páńſkye nye odeſzły od mey oblicżnośći/ Bom też nye odrzucał yego tu ſpráwyedliwośći. LubPs Ev; Miłoſierdzye twe y prawdá vprzedzą twą oblicżność [misericordia et veritas praecedent faciem tuam. Vulg Ps 88/15] LubPs T5, Cv, D3v, E [2 r.], E4v, F (20); Pod ćieniem ſkrzydeł twoich obroniſz mie: od oblicżnośći złoſliwych ludzi ktorzy mię vtrapili. Leop Ps 16/8, Ex 2/15, Ps 16/2, 1.Mach 5/21; BibRadz I 21a marg, Ex 35/20, Ios 1 arg, 23/5, 2.Reg 24/4 (9); [w ten dzień] Krolow/ kxyąząth oblicznoſczy ſye wyſtrzegay/ v ſądu nyeſtaway Goski A3v; BielKron 65, 66; Conspectus, Poyźrzenie/ Obliczność. Mącz 405c, 43d, 329c, 405c, 417d, 430d, 431a; RejAp 113v; [Niniwitowie dowiedziawszy się od proroka Jonasza] iż ie chce [Pan] wygłádzić zá grzech ich z oblicżnośći ſwoiey/ nic inſzego nie vcżynili iedno [...] wołáli vſtáwicżnie k niemu o ſwięthe miłoſierdzye iego RejPos 328v, 7, 22v, 226; BiałKat 128b; Idz od oblicżnośći męzá głupiego/ gdyż nie poznałeś (v niego) warg vmieiętnośći. BudBib Prov 14/7; ReszList 177; ArtKanc T14; WujNT 401 marg, Act 5/41.

W charakterystycznych połączeniach: obliczność niewidoma [o Bogu]; obliczności [czyjej] prosić; obliczności [czyjej] oglądanie; od obliczności [czyjej] odyść, rozpłynąć się, uciekać, być usprawiedliwiony, wniść w zabaczenie, wybić [kogo] wyniść (3), wypędzić [kogo] (2), wypłoszyć [kogo], wziąć [kogo] (wzięty) (3), zadrżeć, (z)ginąć (poginąć) (3), zniknąć; od obliczności [czyjej] oddalony, porażony; z obliczności [czyjej] wygładzić [kogo]; k obliczności [czyjej] zbiec się; obliczność [czyją] obrażać (2), oglądać ((żądać) widzieć) (5), uważać u siebie; na obliczność [czyją] patrzeć (2), wezrzeć; przy obliczności [czyjej] używać wiecznego pokoju.

Fraza: »boleść (a. żałość) moja jest przed moją oblicznością« = ja boleję; dolor meus in conspectu meo Vulg (2): WróbŻołt 37/18; A ia ná (odnieſienie) kaźni [za grzechy] gotow ieſtem: á boleść moiá przed oblicżnośćią moią ieſt záwżdy. LatHar 163.
Zwroty: »iść, odchodzić sw(oj)ą oblicznością« (1:1): Y zaſz niewiemy gdyś ſſedł/ przez puſſcze oblicznoſćią ſwoią przed ludem ſwoiem przed ſtráchem wzruſſáłá ſie ziemiá RejPs 97v; RejPos 311v.

»przed [czyją] oblicznością kłaniać się« (1): Przez macugę ktora ieſt skrzywiona od głowy znamionuiemy/ iże wſzyſcy krolowie y kſiążętá ſwieckie przed náſzą oblicżnoſcią będą ſie kłániáć [coram nostra presentia curvabuntur]. HistAl C6.

»mieć, pokładać, przekładać (Pana) Boga (a. bojaźń bożą) przed (sw(oj)ą) oblicznością« (4:1:1): TarDuch D8; Ten pſalm [112] ieſt iáko ieſt rzecz ſláchetna mieć przed oblicznoſćią boiazń bożą á roſkoſſowáć roſpámiętawáiąc ſobie wolą á roſkázowánie iego. RejPs 166v; Nye ma ten złoſnik Bogá przed ſwą oblicżnoſcyą [non est Deus in conspectu eius Vulg Ps 10/5] LubPs C2v, N6; Záwżdym pokłádał Páná przed oblicżnośćią moią [Providebam Dominum in conspectu meo semper Vulg Ps 15/8] GrzegŚm 25; BiałKaz D.

»odstępić od [czyjej] obliczności« (1): [Daj nam Panie abyś] nienaydował przyczyny do nas abychmy byli powinni odſtępic od oblicznoſci twoiey ſwiętey RejPs 147v.

»przyść (a. przychadzać, a. przychodzić), iść, wchodzić, ukazać się przed [czyją] obliczność« = introire in conspectu [alicuius] Vulg, PolAnt, Mącz; in conspectum [alicuius] venire, ingredi in conspectum [alicuius] Vulg, Mącz; coram praesentia (a. ante praesentiam) [alicuius] (ad)venire HistAl [szyk zmienny] (14:5:2:1): HistAl G5v, H3v, L5v; A wyſłuchay proźby wyerney ſłużebniká twego/ Co idzye przed oblicżność twą s ſercá ſkruſſonego. LubPs O5v, X6v; Wchodzćie przed oblicżność iego: w rozrádowániu Leop Ps 99/2, Sap 12/12, Is 1/12; Krzywdy ktore ſię wiernym dzieią ſámy przychodzą przed obliczność Bożą/ żądáiąc pomſty. BibRadz I 3b marg, Iob 13/16; BielKron 69; Ingredi in conspectum populi. Przed oblyczność wſziſtkich przyść. Mącz 148a, 480b; RejPos 90, 179; GrzegŚm 14, 16; á vkaże ſie przed oblicżność moię ktokolwiek s ták ſtátecżnym vmyſłem á s ták nieodmienną wiárą iáko był Iop/ Dániel/ ábo Noe/ [...] ten pewnie zbáwi duſzę ſwoię. RejZwierc 88; ReszList 160; LatHar 136, 574; Wchodźćie przed oblicznoość iego z weſelem/ á wiedzćie iż Pan on ieſt SkarKaz 39b.

»sta(nąć) (a. stawać) przed [czyją] oblicznością, stać około (a. przy, a. w) [czyjej] obliczności; stojący przed [czyją] oblicznością« = coram [alicuius] praesentia stare HistAl; stare (a. stantes) in conspectu (a. ante faciem) [alicuius] Vulg, Mącz [szyk zmienny] (41:3;3): PatKaz II 52v [2 r.], 54; Iozef obiezdził wſſytki ſtrony zýemye Eipſkyey/ á trzydzýeſtzi mu lat było kyedy ſtał przed oblitznoſcyą krola Faraona [quando stetit in conspectu regis Pharaonis Vulg Gen 41/46] HistJóz C; WróbŻołt 16/15; WSzytek národ ná ziemi mieſzkáiący dáwáy chwałę pánu ſwemu á ſtánąwſſy wrádoſći przed oblicznoſćią iego zroſkoſſą wyſláwiay ſwięte imię iego. RejPs 146; HistAl E3; LubPs B4; Leop Gen 41/46, 4.Reg 3/14, Iudith 12/15; Mącz 417d; RejAp 3v, 65v, 67v, 70v, 81 (11); Bo nie mnimay ábyć [...] Pan miał mówić ku onym tylko zwolennikom ſwoim/ ktorzy iedno tuż ſtali około ſwiętey oblicżnośći iego RejPos 318, 107, 110, 133, 177, 192 (18); káżdy przed oblicżnośćią Páńſką ſtánąć/ á ze wſzyſtkich myśli/ vcżynkow/ náoſtátek y ze wſzyſtkich ſłow licżbę cżynić/ á potym ſkaźń ſędźiego odnieść muśi. KuczbKat 60; RejZwierc 173; CzechRozm 56v; to nie máła/ ſtać przy prawdźiwey y rzecżywiſtey oblicżnośći/ á co więtſza/ ofierze tegoż Páná LatHar 77; Cić ſą [świadkowie boży] one dwie oliwie y dwá świeczniki ſtoiące przed oblicżnośćią Páná źiemie. WujNT Apoc 11/4; PowodPr 19.

»ukazać jasną oblicżność [nad kim]« (1): Aczkolwiek zárzućili ſidłá zewſſąd námię/ [...] ále gdy ty vkażeſz iáſną oblicżnoſć nádemną ſwoię ſámi oni dobrowolnie wtyſz ſidłá ſwoie wpádáią. RejPs 84v.

»(u)paść (a. upadać) przed oblicznością« [szyk zmienny] (3): TarDuch A4; A vpadń s tymi/ thák iákoś ſłyſzał/ vpádłemi á potym ſwiętemi ludźmi/ przed oblicżnoſcią á przed Máyeſtatem Páná ſwego RejPos 339; SiebRozmyśl D3v.

»wstydać się [czyjej] obliczności, przed [czyją] oblicznością; srom [komu] [czyjej] obliczności; wstyd [komu] przed [czyją] oblicznością« [szyk zmienny] (2:2;1;1): A tak iego ſie oblicżnoſci wſtydaiąc abyſmy ſie wſzey marnoſci á złych vcżynkow ſromali. BielŻyw 102; RejPs 57v; [aby] wſzelka ſie płeć/ wſthydáłá przed oblitznośćią iego/ przed kthorym/ drży niebo/ ziemiá/ piekło KrowObr 242v; RejAp 198; RejPos 186; Rzekłem Pánie ieſtem záwſtydzon a ſrom mię oblicżnośći twoiey [Domine, confusus sum et reveritus sum ante faciem tuam]. BudBib 3.Esdr 8/73.

»wyrzucić (a. odmiat(ow)ać, a. odmietować, a. odrzucić, a. odpędzić, a. rozproszyć, a. zetrzeć (jako proch) itp.) [kogo] od (21), z (2) [czyjej] obliczności; wyrzucon(y) (a. odrzucon) od [czyjej] obliczności; wykorzenion przed [czyją] oblicznością« = condicere (a. proicere) a facie [sua] Vulg (21:2;5;1): WróbŻołt 88/24; abowiem tobie wolno nieynaczey iedno iako proch nas zetrzeć z oblicznoſci twoiey. RejPs 159, 45v, 135v; Pokorna proźbá áby grzeſzny prze vpadek nie był odrzuczon od oblicżnośći Páńſkiey. LubPs B5 marg; Vſłyſz Pánye ten nędzny głos wyerney proźby moyey/ Nye odmyetuy myę od ſwiętey oblicżnośći ſwoyey [Ne proicias me a facie tua Vulg Ps 50/13] LubPs G3v, E2, I4v; Abowiem gniew Páńſki był nád ludą y nád Ieruzalem/ áż ie odrzućił od oblicżnośći ſwoiey [quo proicere faceret eos a facie sua] BibRadz Ier 52/3; BielKron 77v; RejAp 1; RejPos 30v, 49v, 101, 160, 172 (15); Oto iuż teraz krolowie ziemſcy [...] vpadńcie przed nogi iégo/ áby kiedy rozgniewawſzy ſie nie wyrzućił was od oblicżnośći ſwoiey. RejZwierc 42; Nie będzie wykorzenion tobie mąż przed oblicznośćią moią [Non excidetur tibi vir a facie mea]/ ſiedzący ná ſtolicy Izráelſkiey BudBib 3.Reg 8/25; KochPs 77.

»zakryć (a. (s)kryć) się (a. kogo, co) przed [czyją] oblicznością; zakryty (a. skryty) od [czyjej] obliczności« = abscondere facie PolAnt [szyk zmienny] (9:4): RejPs 47, 207, 207v; Nye ſą ſkryte vſtá moye od twey oblicżnośći [Non est occultatum os meum a te Vulg Ps l38/15] LubPs eev; BibRadz Iob 13/20, II 141b marg; IAko Ray ieſt mieyſce zákryte od oblicżnośći ludzkiey/ ták też y Piekło BielKron 466v, 466v [2 r.]; RejAp 62v, 64; Biádá wam ktorzy ieſteſcie głębokich ſerc/ á chcecie zákryć omylne rády ſwe przed oblicżnoſcią Páná ſwego RejPos 189; BiałKat 75v.

Wyrażenia: »obliczność Baranka (Świętego), Barankowa« (8:2):A thák my wierni [...] nie vciekaymy od oblicżnośći thego ſędziego ná máyeſtacie y tego Báránká náſzego ſwiętego/ ále ſthoymy mocno ná fundámencie ſwiętym iego RejAp 64v. Cf »przed oblicznością Baranka, Barankową«.

»obliczność ciała, cielesna« [szyk 1:1] (2): BiałKat 133; Známienuie też w piſmie ćiáło/ ćieleſną oblicżność/ álbo bytność GrzegŚm 20.

»obliczność ludzka, ludu« (8:1): Vprzedźi też Sądny dźień y Heliaſz Prorok ktorego Piſmo powiáda wźiął Bog w ogniſtym woźie do Ráiu od oblicżnośći ludzkiey BielKron 467, 3v, [842]v, 466v [2 r.]; wiela ludźi godnośći táią ſię w nich [...] od oblicżnośći ludzkiey ſą oddalone [ab hominum conspectu remotae sunt]? ModrzBaz 58. Cf »przed oblicznością ludzką, ludu«.

»obliczność nieprzyjacioł (a. nieprzyjaciela), nieprzyjacielska« [szyk 10:1] (10:1): Nieprzyiaćielſka oblicżność/ Cżyni ludziem wielką teſkność BierEz L3; Ktore zapalenie przyſzło namię/ od ſlow tego ktori złorżeczi y obmawia mię: prziſzło na mię od oblicżnoſci nieprzijaciela y od przeſladowce mego [a facie inimici et persequentis]. WróbŻołt 43/17. Cf »przed oblicznością nieprzyjacioł«.

»obliczność oblicza« (1): Pánie Iezu Kryſte/ [...] Oto ia téż vpadam przed oblicżnośćią twégo świętégo oblicza/ dźiękuiąc ći zá ták wielką łáſkę/ y ták okrutną mękę którąś dla mnie ćierpiał. SiebRozmyśl B3v.

»obliczność (Pana) (Boga) (Ojca), pańska, boża, boska, bostwa« = facies Domini Vulg, PolAnt; conspectus Domini (Dei) Vulg [szyk 191:4] (83:54:46:9:3): WróbŻołt 97/9; abowiem zadne by ſie inſſe kochanie ſnadz niemogło przytrefic więczſſe duſſam naſſem: iedno patrzyc na oblicznoſc twoię pana ſwego RejPs 65, 165v, Ff2v; Gory iák woſk ták ſpłynęły/ od Páńſkiey oblicżnośći/ Zyemiá drżáłá dziwuiąc ſie/ iego wielkiey możnośći. LubPs V6, B5 marg, Z6v; Leop Ps 97/9; Ten wiátr był znák Oblicżnośći Bożey BibRadz I 2c marg, Gen 4/16; BielKron 3; RejAp 198; Obraz duſzny dobrze może być przyrownány woſku bo iáko woſk płynie od ogniá/ táko grzeſzni ludzie giną od oblicżnośći Bożey. HistRzym 57; mamy obacżáć/ niewidomą oblicżność Páná ſwego/ [...] ábychmy ſie záwżdy ſkromnie á pocżciwie záchowywáli we wſzelkich ſpráwach ſwoich RejPs 14v, 30v, 76v, 164 [2 r.], 200v, 213 (12); A wſzakże iż oblicżność Páńſką ták vśiebie vważał/ nieracżył go Pan ná ſtronę odrzucić álie [!] trochę z gromiwſzy poćieſzył BiałKaz C4, B3v, C3v; WisznTr 32; LatHar 46, 77; WujNT Act 3/20, 2.Thess 1/9; SkarKaz 39a [2 r.], 41a, 456a marg, Ooood. Cf »przed oblicznością (Pana) (Boga) (Ojca) bożą, pańską, boską«; »przed oblicznością pańską« = wcześniej niż.

»światłość obliczności« (1): Światłość wdzyęcżną oney twoiey ſwiętey oblicżnośći Rácż oſwiećić nád ſługą twym [Faciem tuam illumina super servum tuum Vulg Ps 118/135] w ſwey ſpráwiedliwośći LubPs bb5v.

»święta obliczność« [szyk 25:11] (36): Ku twey ſlodkié miloſcij wſſytek ſie wydáwám/ ieſli twey oblicżnoſcij ſwięté nieobráżam. OpecŻyw 18v; RejPs 71, 125v, 140v, 147v; Niech przeniknie modlitwá ma ku twej ſwiętey oblicżnośći/ Iák zápalona ofiárá LubPs ee3, G3v, bb5v; záwżdy nád wiernymi ſtoi vſtáwicżnie ſwięta oblicżność iego/ á záwżdy przegląda ſercá ich ſwięte oko iego RejPos 349v, 160, 164, 201v, 315, 318 (8). Cf »przed świętą obliczność«, »przed świętą oblicznością«.

Szereg: »majestat a (i) obliczność« [szyk 4:3] (7): [człowiek] cżęſtokroć vpadáć muśi w rozlicżne złośći/ vſtáwicżnie obrażáiąc on ſwięty Máyeſtat á oblicżność Páná Bogá ſwoiego. RejPos 235v. Cf »przed majestatem a (i) przed oblicznością«.
Wyrażenia przyimkowe: »przed obliczność« = in conspectu Vulg; coram praesentia HistAl; coram PolAni; ad praesentiam JanStat [w tym: czyja: pron poss (32), ai poss (18), G sb (19) (69)] (70): WróbŻołt 118/170; RejPs 74v; proſzę cie bárzo áby ſemną przed oblicżnoſć mátki moiey iechał HistAl L6, C6v, E4v; Tyś położył wſſytki złzy me przed oblicżność ſobye LubPs O2; KrowObr 91v; Niechże wnidzie modlithwá ma przed oblicżność twoię Leop Ps 87/2; BibRadz Dan 4/3, 7/13; In prospectum populi producere, Przed oblicżność poſpólſtwá wywieść. Mącz 406c, 462a; Tedy gdyż ták hániebnie Iowinian ná páłac przed oblicżność wſzytkich był wywiedzion/ niektory pies ktory go przed tym bárzo miłował/ [...] rzućił ſie na niego HistRzym 44, 44; Ale gdy nie będzyeſz miał thák poſtánowionego ſercá ſwego/ wſzytko to iákobyś plewy ſypał przed oblicżność Páná ſwego. RejPos 119v, 58, 193, 310v; RejZwierc 192v; BielSpr 39v; LatHar 15, 68, 154, 180, 184; SarnStat 957.

~ W charakterystycznych połączeniach: przed oblicżność [czyją] iść, jechać, położyć łzy [komu], (przy)nieść (ofiary, serce wierne) (5), przypuścić płacz (skargę), przystąpić, przywieść [kogo, co] (4), ukazać się, wezwać [kogo], wniść, wstąpić, wywlec [kogo]; przed oblicżność [czyją] pozwany, przywiedzeni, być wywiedzion, zgromadzeni.

Wyrażenia: »przed oblicżność bożą, (Pana) Boga (Ojca), pańską, boską« (6:6:5:2): A tedy myloſyerdzye ktore zwyecznoſzczy przed bogyem yeſth Przyſtąpylo przed oblycznoſzcz boſką a rzekącz O myly panye ſthworz czlouyeka PatKaz II 32v; LubPs V5v marg; Abowiem Kryſtuſá Syná Bożego żadne ſtworzenie offiárować niemogło/ áni przed oblitzność Bogá Oycá poſtáwić/ iedno on ſam. KrowObr 190; Y przywiedźie ćielcá onego do drzwi przybytku zgromádzenia/ przed obliczność Páńſką BibRadz Lev 4/4, I 3b marg, Lev 3/7, 12; RejAp 165; bo modlitwá iego [św. Aleksego] wſthępuie w niebo iákoby dym przed oblicżność Bożą. HistRzym 124; RejPos 90, 119v, 179, 233v; GrzegŚm 14, 16; ReszList 160, 180; LatHar 136; roſkazał Pan Bog/ áby káżdy mąż zwłaſzczá goſpodarz trzykroć do roku vkazał ſię przed obliczność wſzechmogącego P. Bogá Izráelowego SkarKaz 39a.

»przed oblicżność majestatu (boskiego)« (2): KrowObr 169v; Iż poydę á oglądam co to wżdy zá ták ſrogie głosy wſtępuią z zvemie przed oblicżnośc Máyeſtatu moiego. RejZwierc 260.

»przed świętą obliczność« (2): RejPs 64v; Plácz ſpráwiedliwy/ y ſkárgę moię/ Przypuść przed świętą oblicżność ſwoię [De vultu tuo Vulg Ps 16/2] KochPs 21.

Cf »przyść przed oblicżność [czyją]«. ~

»przed obliczność« = w sposób widoczny (1): In medium venire, Wyſtępić przed obliczność ná yáſność. Mącz 480c.

»przed oblicznością« = in (a, ante) conspectu(m) Vulg, PolAnt, Modrz; ante faciem Vulg, HistAl; coram [alicuius] praesentia HistAl [w tym: czyją: pron poss (206), G sb (157), ai poss (103) (466)] (475): BierRaj 23; Dáymi przez nagié grzéchow mych wyſpowiedanijé/ ſtarégo cżlowieka ze wſſytkiémi vcżynki ſwymi zewletz/ a przed oblicżnoſcią twą/ mnie nagiégo od tznot nigdy niewidzietz OpecŻyw 126, 105v, 114, 132v, [170]v; HistJóz A3v, E2v, E3, E3v; in conspectu, przed oczyma, oblicznoscyą BartBydg 34b; TarDuch A2, A3v, A4, A7, B3v, D7, E; agdy bandziesz myal slyſzenyae abo przed oblicznoſczyą Ceſzarſką abo przed Baſſhamy [...] powyeſſ themy slowy. LibLeg 7/31; WróbŻołt 22/5, 40/13, 49/3, 8, 55/9 (17); Bo iáko to ieſt ſſczeſliwy człek/ ktory chodzi wboiázni przed oblicznoſcią twoią RejPs 36; Y nienáidowáło ſie nigdy czyſte ſerce ich przed oblicznoſcią iego RejPs 116, 25, 34, 38, 46v, 51 (29); HistAl E4v, N3v; MurzNT 3v; Ale żechmy zgrzeſzyli przed thwoią oblicżnoſcią/ Przetoś nas też náwiedził tákową twą ſrogoſcią LubPs hh5, C, C2, D4, E2, O6 (8); Modlitwá/ moiá iáko zapalenie kádzidłá przed oblitznośćią twoią Pánie. KrowObr 91v, 44, 56, 134, 169v, 170, 203v; Tá Heſter ſpodobáłá ſie Krolowi bárzo/ y nálázłá łáſkę przed oblicżnośćią iego Leop Esth 2/9; Duch boiących ſie Bogá bywa ſſukan/ á przed oblicżnośćią iego będzie błogoſláwion [in respectu illius benedicetur] Leop Eccli 34/14, Ex 25/30, Num 32/4, 13, Deut 11/23, 32 (32); Od wieku do wieku przepátruie/ y nie máſz nic dziwnego przed oblicżnośćią iego [et nihil est mirabile in conspectu eius] BibRadz Eccli 39/24[25], Gen 23/11, 18, 47/15, Deut 31/7, Is 19/1 (10); BielKron 18, 33, 35, 44, 77v; SarnUzn D6v [2 r.]; RejAp 8v, 121v, 124, 128, 135 (12); Oto od wſchodu ſłońcá przydzie wam Bog/ [...] przed oblicżnoſcią iego vciecże ſmierć/ á vpádnie dyabeł przed nogámi iego. RejPos 3, 13, 19, 22, 30v, 55v (37); BiałKat 76; Wylewam przed oblicżnośćią iego prośbę moię/ á przed nim vtrapienie moie przekłádam. KuczbKat 360, 355; cżyńcie ſpráwiedliwość/ tedy też wáſzá ſpráwiedliwość wzeydzie iáko ſłońce przed oblicżnoſcią moią. RejZwierc 44, 130 [2 r.], 134v, 192 [2 r.]; BudBib Ios 8/32, Ps 87/1, Eccli 39/24[25], 1.Mach 3/22; ModrzBaz 59; CzechEp 427; ReszList 154; LatHar 46, 53, 103, 139, 143 (11); A nie máſz żadnego ſtworzenia niewidźiálnego przed oblicznośćią iego WujNT Hebr 4/13, s. 196, Luc 2/31, 2.Cor 8/24, Col 1/22; SiebRozmyśl C4v; PowodPr 6.

~ W charakterystycznych połączeniach: przed oblicznością [czyją] być (świętym, usprawiedliwion, zacnym, zatrwożonym, jako robaczek, w wielkim strachu) (12), chlubić się [czym], chodzić (w bojaźni, w czystości, w niełasce, w nieprawości, w miłości, w sprawiedliwości, bez zmazy itp.) (24), chwalić [kogo], czynić co (było) dobrego (i przyjemnego) (złe(rzeczy), złość) (11), dopuszczać się złości (2), iść wprzód jeść, kłaść chleby obliczności (ma być kładzion chleb przełożenia) (2), korzyć się, kryć się w kąty, leżeć (4), modlić się, mowić (3), naleźć łaskę (miłosierdzie, odpuszczenie) (7), ofiarować [co], okazać się [jak(im)] (2), oskarżać (oskarżyć) [kogo] (4), postawić [kogo], prosić miłosierdzia, przełożyć (kłaść, przekładać) [co] [= zaproponować] (3), przyczyniać się [za kim], radować się (4), rozproszyć ]kogo] rozsądzić [kogo], siedzieć (4), mieć słyszenie, stać (stanąć, stojący) (11), śpiewać (2), taić [czyj] występek, precz uciekać, ukazać się z ofiarami; ((po-, u)kazować się; okazowanie się) (13), uniżać (uniżyć) (się) (myśli i serca) (3), nie upaść (2), wołać, wylewać krople słez (prośbę) (2), wyznawać grzechy, zgrzeszyć, żyć; przed oblicznością [czyją] grzech [czyj], nie ma nic dziwnego; przed oblicznością [czyją] nalezion bez grzechu, wzgardzony.

Wyrażenia: »przed oblicznością Baranka, Barankową« = in conspectu Agni Vulg (7:2): oni ſtoią przed máyeſtatem: y przed oblicżnoſcią Báránká przyodziani ſthołámi białemi RejAp 65v, 67v, 121v, 123 [2 r.], 124; duſze świętych ſą z Chriſtuſem w niebie/ przed ſtolicą Bożą/ przed oblicżnośćią Báránkową WujNT 856, Apoc 7/9, s. 853.

»przed oblicznością ludzką, ludu« = in conspectu hominum Vulg (2:1): Leop Ios 11/6, Apoc 13/13; Y Cżyniłá oná beſtia znáki wielkie/ ták iż kazáłá ogniowi ſſtępowáć z niebá ná ziemię przed oblicżnoſcią ludzką. RejAp 112.

»przed oblicznością nieprzyjaciół (a. nieprzyjaciela)« (9): wirwy a potargay ſydla dyabelſkye [...] abiſmi nyeupadly przed oblycznoſcyą nyeprzijacyol naſſich BierRaj 16; Niewytrwał bych zaprawdę tákiey ſwoiey gnuſnośći/ będę záwżdy przed oblicżnośćią nieprzyiaćielá naſzego z Rycerſtwem ſwym BielKron 244v; Proſzę ćię tedy odkupićielu moy/ [...] rátuyże mię/ ábym przed oblicżnośćią nieprzyiaćioł moich/ nie vpadł LatHar 589; SiebRozmyśl B3, B4v, C, C3v, D3, D3v.

»przed oblicznością (Pana) (Boga) (Ojca), bożą, pańską, boską« = ante faciem Domini Vulg, PolAnt; in a. ante conspectum, in oculis (Domini) (Dei) Vulg; coram Domino PolAnt [szyk 152:2] (69:40:38:7): Drogá ieſt przed oblicżnoſcią bożą ſmięrtz [!] ſwiętych OpecŻyw 180v, 2; PatKaz II 52v [2 r.], 54; WróbŻołt 67/4, 115/15; RejPs 34v, 46, 89, 158, 169, 197v; Wſzetecżny iáko błoto przed oblicżnoſcią Bożą LubPs E2 marg, D3 marg, H4 marg, Y3v marg, Z marg, aa marg; KrowObr 125, 213v, 229; Korzćie ſie przed oblicżnośćią Páńſką: á powyſzſſy was. Leop Iac 4/10, Num 6/20, Deut 12/7, 26/5, Iudic 6/1, 3.Reg 21/20 (18); BibRadz Ps 114/9, Luc l/72[76], II 141b marg; BielKron 87v, 387, 466v; GrzegRóżn C3v; A mądrośći ſwiáthá thego záwżdy bywáią poſromocone przed oblicżnoſcią Páná thego RejAp 42v; Y virzałem ſiedḿ Anyołow ktorzy ſtali przed oblicżnoſcią Boſką RejAp 70v, 8v, 31v, 35, 35v [2 r.], 68v (17); RejPos 40v, 63v, 69, 105v, 110 (48); GrzegŚm 61; KuczbKat 60, 260; RejZwierc 130, 131 [2 r.], 152v, 173, 175v; BudBib 3.Esdr 1/46, 43; CzechRozm 35v, 56v, 71v, 95, 106v (10); KochPs 148; iuż ten Pośrzednik náſz wźięt ieſt do niebá y śiedźi po práwicy Bożey y zá námi ſię przed oblicżnośćią Bogá oyca ſwego pokázuie. CzechEp 187, 329; ReszList 147, 165 [2 r.]; ArtKanc G2v; PRoſzę ćię pokornie y vprzeymie/ Swięty N. [...] rácż przed oblicżnośćią Páná Bogá wſzechmogącego/ w Troycy iedynego/ ná mię nanędznieyſzego grzeſzniká wſpomináć LatHar 471, 647; Terazći ſię sſtáło zbáwienie y moc/ [...] iż zrzucon ieſt oſkárżyćiel bráćiey náſzey/ ktory ie oſkarżał przed oblicznośćią Bogá náſzego we dnie y w nocy. WujNT Apoc 12/10, 2.Cor 2/17, 12/19, Hebr 9/24, Iac 4/10, 1.Petr 3/4 (9); WysKaz 32; Wierny y nabożny dźiwnie ſię vćieſzonym vczuł/ iż był przed oblicznośćią bozką [= w kościele] SkarKaz 40b, 39b.

»przed świętą oblicznością« [szyk 13:5] (18): ZAłośćiwa proźbá moyá moy wſſechmocny Pánye/ Przed twą ſwiętą oblicżnością [Appropinquet deprecatio mea in conspectu tuo, Domine Vulg Ps 118/169] iuż mech teraz ſtánie LubPs ccv, Y3v marg; RejAp 120v; á práwiechmy ſą iáko błaznowie iácy s tymi wymyſły ſwemi przed ſwiętą oblicżnoſcią iego RejPos 219, 180v, 182, 190, 201v, 214 (15).

Szereg: »przed majestatem a (i) przed oblicznością« [szyk 4:2] (6): RejAp 65v, 67v; [prorok Dawid mówi] iáko ieſt droga á koſztowna ſmierć káżdego z nich [wiernych] przed Máyeſtatem á przed oblicżnoſcią iego RejPos 321v, 177, 186, 339.
Cf Fraza, »kłaniać się przed oblicznością«, »mieć przed oblicznością«, »stanąć przed oblicznością«, »upaść przed oblicznością«, »wstydać się przed oblicznością«, »wykorzenion przed oblicznością«, »zakryć przed oblicznością«. ~

»przed oblicznością« = wcześniej; ante faciem Vulg [wyłącznie w tłumaczeniach ewangelii: Luc 1/76, 7/27, Mar 1/2] [czyją: w tym: pron poss (8), ai (3)] (11): MurzNT Luc 7/27; RejPos 8v, 9v, 12v, 13, 296; CzechRozm 256v; Iáko nápiſano ieſt v Iſáiaſzá Proroká: Oto ia poſyłam ániołá przed oblicznośćią twoią (marg) To ieſt, przed tobą: ábo przed przyſzćiem twoim. Hebráiſm. (—) ktory zgotuie drogę twą przed tobą. WujNT Mar 1/2.

~ Wyrażenie: »przed oblicżnośćią pańską« = ante faciem Domini Vulg, PolAnt (3): I ty dźiécię/ będźieſz zwáno prorokiem ná wyſzſzego/ Bo przed oblicznośćią pańſką/ póidźieſz naprzód gotować drogi iego. MurzNT Luc 1/76; ArtKanc A18; WujNT Luc 1/76. ~

»przed oblicznością« = towarzysząc komuś; in conspectu Vulg [czyją; w tym: G sb (2), pron poss (2)] (4): WróbŻołt 67/8; A gdy będzyeſz racżył idź przed wſſech oblicżnoſcyą/ Wzruſſyć ſie zyemyá muśi przed twą wielmożnoſcyą. LubPs P5, S3v; RejPos 112v.

α. Wyrażenia przyimkowe będące tłumaczeniami konstrukcji hebrajskich w znaczeniu: z powodu, przez kogo, co [czyja G sb] (3):
»od obliczności boga« (2): Tedy ziemia wezdrżała á niebioſa deſzcż ſpuſciły od oblicżnoſci boga na gorę Sinai z ſtrępuiącego od oblicżnoſci boga Iſraelskiego [a ſacie dei Synai: a facie dei Israel] WróbŻołt 67/9.

»prze obliczność« (1): Było/ [...] że wyſuſzył Iehowá wody Iordanowe przed ſynmi Izráelowymi/ aſz przeſzli/ tedy rozpłynęło ſie ſerce ich/ y nie było wnich [królach amoryckich i kananejskich] dáley ducha prze oblicżność ſynow Izráelowych [a facie filiorum Israel]. BudBib Ios 5/1.

β. W odniesieniu do sytuacji publicznych, przeważnie sądowych; praesentia Mącz, HistAl, JanStat; conspectus Mącz, Cn; prospectus Mącz [w tym: czyja: G sb (24), pron poss (5), ai poss (3) (32)] (33): [papież Symmachus ustawił] áby żadne Koncylia bes oblitznośći Rzymſkiego Papieża niemiáły żadney mocy y powagi. KrowObr 29; Mącz 78b.
Wyrażenia przyimkowe: »przed obliczność« = przed kogo (2): POzew tedy ieſt wezwanie Perſony wedle Práwá/ przes przyſyęgłego Sługę Mieyſkiego/ przed oblicznoſć Sędźiego. GroicPorz pv; SarnStat 957; [opatrny Iąn Pęnwyc, przyſtąpywſzy przed oblycznoſć naſzę dobrowolnie przedal dom ſwoi ZapWpol 1549/19, 19v].

»w oblicżność [czyją]« = przed [kogo] (1): Adducere copias in conspectum hostium, W oblicżność nieprziyacielską woysko prziwieść. Mącz 405b.

»przed oblicznością« = w obecności (9): Egipcżyk iáko prorok wſzedł do Macedoniey/ ſiedząc tám w poſrod miáſtá/ przed oblicżnoſcią Grekow nań pátrzących iáwnie prorokował. HistAl A2; ZapWar 1558 nr 2686; GroicPorz z3v; theras káżdy ſwoie zdánie powiáday przed oblicżnośćią wſzego Conſeſu/ to ieſt wſzyſtkiego ſenatu ſiedzącego BielKron 207v; Mącz 462a; ModrzBaz [41]v; ZapKościer 1588/83v; Xiążę Miesko álbo Mieczysław ze wſzyſtkimi Pány Polskimi przed oblicznośćią Dąbrowki oblubienice ſwey/ y przed Czeskimi Pány wiárę Chrześćiáńską przyiął/ y ochrzćił ſię. StryjKron 150; SarnStat 642; [opatrny Wociech Kapala, przedal, y powzdal, przed oblycznoſcią náſzą Bartoſzewy Chmieliarzowy ląkę, zá 4 polſkie grzywny ZapWpol 1550/20v, 20].

»przy obliczności« = w obecności (15): pozew ná kſtałt Mándatu nápiſány/ [...] ma być przybit przy oblicżnoſći dwu álbo trzech świádków/ ná Ratuſzu GroicPorz p2v, k, aa3, aa3v, bb4v, hhv, ii2v; BielKron 331v; Mancupi emptio, Vrzędne wkupienie wedle práwá przi oblicznośći piąći ſwiádków. Mącz 206b, 66a, 254d, 275c, 329c, 379b, 431a; ZapKościer 1582/34; [[dom] yeſth nayąla przy oblicznoſczi ſlawąthnich panow Lyenarth Crakra Raycze y Hanus Marqwatha ZapWpol 1545/199].

»w obliczności [czyjej]« = w obecności (4): Abuti auribus alicuius, Mowić co diabeł każe/ źle mowić woblicznośći tego przed ktorymby nie miáło być mowiono. Mącz 511a, 244a, 417d, 452d.

b. bibl. W połączeniu z dopełniaczem rzeczownika nieosobowego przyjmuje znaczenie tego rzeczownika [w tym: czego (39): G sb (35), ai poss (2), pron poss (2)] (40): WróbŻołt 37/4; WIelkiemi chwałámi wyznawáiąc będziemy wynoſić ymię twoie náſz pánie á zwielkiem dobrodzieyſtwem vſtáwicznie vznawamy możnoſć oblicznoſći imienia twego RejPs 110, 24; LubPs H3v; Ezechiel [...] widział oblicżność chwały Bożey [vidit conspectum gloriae]/ ktorą mu vkazał ná wozie Cherubin. Leop Eccli 49/10; Nie ſiedziałem we zborze igráiących á (przeto) przechwalałem ſie oblicżnośći ręki thwoiey [a facie manus tuae] Leop Ier 15/17, Tob 3/24; Odrzuconem od oblicżnośći oczu twoich [Proiectus sum e conspectu oculorum tuorum] BibRadz Ion 2/5; nie może być żadne vſpokoienie y w koſciach moich/ gdiż vſtáwicżnie przed ſobą widzę oblicżność grzechow ſwoich. RejPos 309, 13, 198; BiałKat 331; RejAp 117; LatHar 167, 279; Y widźiałem vmárłe wielkie y máłe ſtoiące przed oblicznośćią ſtolice [in conspectu throni] WujNT Apoc 20/12, Iudae 24, Apoc 1/4, s. 841; SiebRozmyśl B4, D3; PowodPr 84.

W charakterystycznych połączeniach: obliczność chwały (3), gniewu (3), grzechów, imienia, majestatu (7), miłości, oczu (2), ręki sakramentu, stolice (3).

Wyrażenie przyimkowe: »przed oblicznością«: (5):~ Wyrażenia:
»przed oblicznością majestatu« = przez majestat (2): [spraw Panie] ábyſmy byli náleźieni wdźięcżnemi przed oblicżnośćią maieſtatu twego LatHar 60, 637.

»przed oblicznością oczu moich« = mnie (2): á then ktori zle mowi nie ſpodobał ſie przed oblicżoſcią ocżu moich [qui loquitur iniqua non direxit in conspectu oculorumm meorum]. WróbŻołt 100/7; Leop Ps 100/7.

»przed oblicznością oczu twoich« = wobec ciebie (1): Ktory pomruga okiem/ ſtroi złośći/ á żadny go nie odrzući: Przed oblicżnośćią ocżu twoich [In conspectu oculorum tuorum] osłodzi vſtá ſwoie Leop Eccli 27/26.

α. Wyrażenia przyimkowe będące tłumaczeniami konstrukcji hebrajskich w znaczeniu: z powodu, przez co [czego] (4):
»dla obliczności« (1): niemaſz pokoiu ſiłam moim dla oblicżnoſci grzechow moich [a facie peccatorum meorum] WróbŻołt 37/4.

»prze obliczność« (2): Leop Ps 37/4; Nie máſz zdrowia nic w ćiele rnoim prze oblicżność gniewu twego LatHar 162.

»przed oblicznością« (1): Przed oblicżnośćią zágniewánia iego kto ſie poſtáwi [Ante faciem indignationis eius quis stabit]? Leop Nah 1/6.

β. O wężu i bestii z Apokalipsy św. Jana [czego: G sb (4), ai poss (2), pron poss (2)] (8):
Wyrażenia przyimkowe: »od obliczności wężowej« = przed wężem; a facie serpentis Vulg (2):RejAp 103v; Y dano niewieśćie dwie ſkrzydle orłá wielkiego/ áby leciała ná puſtynią ná mieyſce ſwoie/ gdźie ią żywią przez czás y czáſy/ y przez połowicę czáſu od oblicznośći wężowey. WujNT Apoc 12/14.

»przed oblicznością bestyjej« = wobec bestii; in conspectu bestiae Vulg (6): Leop Apoc 13/14; tá nowa beſtia pocżęłá okázowáć moc ſwą wſzytkę przed oblicżnoſćią oney pirwſzey beſthiey. RejAp 111v, 109v, 111, 111v, 112.

γ. Wyrażenie przyimkowe: »przed oblicznością [czego]« = wcześniej niż (1): przed weſzćiem iego [Zbawiciela] (marg) wł: przed oblicżnośćią weſzćia iego (–) [ante faciem adventus eius] Ian opowiedał krzeſt pokuty wſzytkiemu ludowi Izráelſkiemu. WujNT Act 13/24.
c. Wyrażenie przyimkowe: »w obliczności [czego]« = w czasie trwania czegoś, podczas czegoś (1): In re praesenti optime deliberabis et constitues, W oblicznośći gry vyźrzyſz/ nálepiey obaczyſz y roſpráwiſz co będzie potrzebá. Mącz, 413a.
3. W przekładach Biblii i tekstach religijnych w tłumaczeniu hebrajskiego słowa „pānīm” ‘przód, powierzchnia, zewnętrzna strona’ [czego] (15):
Wyrażenie: »obliczność ziemie« = facies terrae Vulg (15): WróbŻołt 103/30; Bo gdy ſie tobie zda roſkázeſz płynąć deſſczowy ná oblicznoſć ſuchey ziemie [...] boże náſz. RejPs 97v; LubPs X6; Pilnie zgromádzáiąc zbiorę wſſyſtkie rzecży z oblicżnośći źiemie/ mowi Pan Leop Soph 1/2, Soph 1/3; BielKron 4v; Zeſli miły Pánie pánuiącego Páná co rychley ná oblicżność zyemie. RejPos 120v, 47 [3 r.], 138, 149; RejZwierc 11; Nie ták złośnikom ſię powiedźie/ nie ták: ále (sſtáną ſię) iáko proch/ ktory wiátr rozmiáta (porwány) od oblicżnośći ziemie. LatHar 738; Iam vcżynił źiemię y ludźie/ y bydlętá/ ktore ſą ná oblicżnośći źiemie PowodPr 14.
4. Kształt (1): Tym ſpoſobem ſzkoły będą nápráwione: rozumy młodych ludźi będą pobudzone: káżdy ſtudent opuśćiwſzy cudze ſpráwy/ będźie ſię do prawdźiwey z náuki chwały gárnąć: á ſtáre przezwiſká nową rzecżam oblicżność przynioſą [nominaque vetera novam rebus faciem adferent]. ModrzBaz 133v.
5. Wyrażenie: »chleby [wykładów albo] obliczności« = ofiara starotestamentowa składana w miejscu świętym Przybytku (1): A będzieſz záwżdy kładł ná ſtole chleby oblicżnośći przed oblicżnośćią moią [Et pones super mensam panes propositionis in conspectu meo semper]. Leop Ex 25/30; [iáko [Dawid] wſſedł do domu Bożego/ y iadł chleby wykłádow (álbo oblicżnośći) [panes propositionis comedit] kthorych mu ſie ieść nie godziło Leop Matth 12/4 (Linde)].

Synonimy: 1. twarz; 2. a. osoba, obecność; 3. obszar; 4. kształt, postać.

Cf OBLICZAJ, OBLICZEJ, OBLICZE

DJ