[zaloguj się]
[pdf]

2. ROZEWRZEĆ (3) vb pf

o oraz pierwsze e prawdopodobnie jasne (tak w roze-); w -war- a jasne.

Fleksja
praet
sg pl
3 n rozwarło subst rozwarły
imperativus
sg
2 rozewrzy

fut 3 sg rozewrze (1). ◊ praet 3 sg n rozwarło (1). ◊ [3 pl subst rozwarły.]◊ imp 2 sg rozewrzy (1). ◊ [part praet act rozwarszy.]

Sł stp, Cn brak, Linde XVII w.

1. Otworzyć szeroko, rozszerzyć; przen (2):

rozewrzeć co (1): GrzegŚm 24; [Przetoż rozwárło piekło duſzę ſwoię [dilatavit infernus desyderium suum]/ á otworzyło przez miáry páſzcżękę ſwoię BibRadz Is 5/14 [przekład tego samego tekstu GrzegŚm]].

a) Pozwolić się wydostać, uzewnętrznić [czego] (1): Bo gniew iż yeſth yáko ogyeń rozżarzyſty/ w ktory gdi co wrzucą/ wnet ſie ſpali á ſpłonyeye [...]. Dla cżego ten cżłowiek ktory gniewu ſwą wolą dáye/ á onego záraz rozewrze/ wtych rzecżách kthoreby ná then cżás cżynił bárzo ſobye ſzkodzyen bywa. GliczKsiąż G3.
2. [Zerwać obrady sejmowe [co]: Ná pocżątku roku 1545 ná Trzy Krole ſłożon był Seym do Krákowá/ ná ktorym ſie nic nie poſtánowiło: rozwárły go fákcye przećiwne BielKron 1597 585.]
3. Rozłożyć szeroko, rozczapierzyć [co] (1): (nagł) Wſzy w brodzye. (–) ZApuść w brodę ogáry/ á rozmietuy ſieći [...]. Rozewrzy pięć páznoktow/ záiedźże od vchá/ Nápędziſz śiłá w kupę/ tego złego duchá. RejZwierz 140v.
4. [W zwrocie: »rozewrzeć konia« = spiąć konia, pobudzić do szybszego biegu: ktory [P. Decjusz] gárdłá ſwego zá zdrowie R:P: nie litował/ gdy rozwárſzy koniá w pośrzodek hufcá nieprzyiaćielſkiego/ [...] w tárgnął CiceroKoszKarc A2.]

Synonimy: 1. rozdziewić, rozszerzyć; 2. rozerwać, zerwać; 3. roszczepierzyć.

Formacje współrdzenne cf 1. ODEWRZEĆ.

AN