Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OBWODZICIEL

Następne hasło: OBWODZONY »

OBWODZIĆ (14) vb impf

Oba o jasne.

Fleksja

indicativus
inf	obwodzić
praes
	sg	pl
1	obwodzę
3		obwodzą

praet
	sg
3	m	obwodził

inf obwodzić (1). ◊ praes 1 sg obwodzę (9). ◊ 3 pl obwodzą (2). ◊ praet 3 sg m obwodził (2). ◊ [part praes act obwodząc.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII – XIX w.

Znaczenia

1. Otaczać, okrążać, opasywać (9)
- a. Ustawiać, budować coś wokół czegoś (5)
- b. Obchodzić dookoła (1)
2. [Prowadzić kogoś lub coś wokół obiektu]
3. Nakrywać, zasłaniać (2)
4. praw. Stwierdzać za pośrednictwem urzędnika sądowego dokonanie przestępstwa lub szkody (3)

1. Otaczać, okrążać, opasywać; circumducere Mącz, Calep, Cn; obducere, obligare, obnectere Cn (9): Circumduco, Obwodzę. Mącz 96b, 244b.

[obwodzić co czym: Ilékroć prácowánym rámięniém ſie wznieśie/ Wſzytká ſie Sicilia gromem hucznym wſtrzęśie. Dymy niebo obwodząc VergKoch 85 (Linde).]

Zwrot: »w koło obwodzić« (1): Circunduco ‒ Wkoło obwodzę. Calep 197a.

a. Ustawiać, budować coś wokół czegoś; cingere, circumvallare, obvallare, vallare Cn [czym] (5):

obwodzić co (2): Caudex dicitur, Słupek w który dile/ álbo deſzczki záwodzą/ yáko bywa gdy dóm álbo dwór dilowaniem obwodzą. Mącz 41d; StryjKron 91.

Zwroty: [»mur [koło czego] obwodzić«: w tym Roku 1506 Wilnowcy [...] mur około Wilná obwodzić/ y Zamkow opráwowáć poczęli StryjKron 696.]

»murem (i wieżami) (wkoło) obwodzić« = circummunire Mącz, Cn; cingere muro, munio vallare Cn (2): Mącz 237a; Tego dopiero wnuk Waſili wielki Xiądz Moskiewski/ Zamek Moskiewski począł murem y wieżámi obwodźić StryjKron 91.

»wokoł wałem obwodzić« = circumvallare, obvallare, vallare Mącz, Cn; praevallare, vallum circumicere Cn (2): Circumvałlo, Wokoł wáłem obwodzę. Mącz 475a, 475a.

b. Obchodzić dookoła (1): Ambigo. Obwodzę Mącz 6a.

2. [Prowadzić kogoś lub coś wokół obiektu: Circumduco, ich führe herumb. Pol. obwodzę/ około wodzę. Volck 175; LustrKrak I 14.]

3. Nakrywać, zasłaniać (2): Obduco, Obwodzę/ Nákrywam. Mącz 96c, 96c.

4. praw. Stwierdzać za pośrednictwem urzędnika sądowego dokonanie przestępstwa lub szkody [co] (3):

obwodzić kim (2): Ia seznawam yz tho bvdovanye domv popalonego gdzie mną obwodził then Vawrziniecz odbiczye skobly y wrzeczyądza ZapWar 1550 nr 2664, 1550 nr 2664.

Zwrot: »rany obwodzić« (1): inákſza [solennitas, kiedy] ſzkody w Grodźie świádczą, álbo rány obwodzą, álbo ſpáśi SarnStat 709.

Synonimy: 1. okrążać, otaczać; 4. oświadczać.

Formacje współrdzenne cf 2.WIEŚĆ.

Cf OBWODZENIE, OBWODZONY