Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: (ROZGŁOSICIEL)

Następne hasło: ROZGŁOSIĆ SIĘ »

ROZGŁOSIĆ (13) vb pf

rozgłosić (12), rozgłoszyć (1) BiałKaz.

Oba o prawdopodobnie jasne (tak w roz- oraz głosić).

Fleksja

inf	rozgłosić

praet
	sg		pl
3	m	rozgłosił	m pers	rozgłosili
3	n	rozgłosiło	subst

plusq
	sg
3	m	był rozgłoszył

impersonalis
praet		rozgłosz(o)no

inf rozgłosić (2). ◊ praet 3 sg m rozgłosił (3). n rozgłosiło (2). ◊ 3 pl m pers rozgłosili (2). ◊ plusq 3 sg m był rozgłoszył (1). ◊ impers praet rozgłosz(o)no (3).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w.

Znaczenia

1. Podać do wiadomości, oznajmić (12)
- a. Powiedzieć głośno wszystkim, ogłosić, obwołać, obwieścić (8)
  - Przen (1)
- b. Ogłosić w tekście pisanym (4)
2. Uczynić sławnym, rozsławić (1)
3. [Ustanowić]

1. Podać do wiadomości, oznajmić [w tym: kogo, co (11)] (12):

a. Powiedzieć głośno wszystkim, ogłosić, obwołać, obwieścić; divulgare Vulg (8): ſługá rozgłosił [w domu św. Medarda] rzecż onę o orle/ ktorego [osłaniającego go skrzydłami] nád nim widział SkarŻyw 527.

rozgłosić przez kogo (1): Nákoniec przez ty krole rozgłośić chćiał P. Bog národzenie Zbáwićielá SkarKaz 517b.

rozgłosić gdzie (3): Alić otho mężowie ći kthorzy ſſli mimo drogą/ vźryawſzy [!] ćiáło martwe [proroka] [...]: przyſzedſſy/ rozgłośili tę rzecz w onym mieśćie Leop 3.Reg 13/25; SkarKaz 241b; Otoż każę rozgłośić wſzędźie tákie wieśći. PaxLiz B3v.

cum A cum inf „być” kim (1): Nádto wſzyſtek on orſak [tj. faryzeusze]/ cżłowiekiem złym y grzeſznym Chriſtá Páná bydź/ był opowiedźiał/ y rozgłoſzył BiałKaz C4v.

Zwrot: »rozgłosić ewanjeliją« [w tym: komu (1)] (2): Otworzył vſtá ſwoie P. IEZVS [...]/ y rozgłośił nam Ewángelią ſwoię zakonu nowego SkarKaz 637a, 241b.

Szereg: »opowiedzieć i rozgłoszyć« (1): BiałKaz C4v cf cum A cum inf.

Przen [w tym: [gdzie]] (1):

[rozgłosić czym: Confeſſya Huſytow Cżeſkich náſtáłá w Prádze Roku 1415. tę Zyſzká zboycá/ miecżem y krwie Chrześćiáńſkiey roźlewániem/ po Cżechách rozgłośił. ŁaszczOkulary Iv.]

Zwrot: »rozgłosić wszytkiemu światu, [po wszystkim świecie]« (1): NArodzenie twoie/ o Boża rodźićielko y Pánno/ weſele rozgłośiło wſzytkiemu świátu. LatHar 411; [TYPOCIVS wyſtąpił vcżony/ [...] Ktoremi [tj. pięknymi słowami] zacne Szweckie Kroleſtwo wynośił/ [...] y iáko rozgłośił Ten ſławny narod [tj. Szwedzi] imię ſwe po wſzyſtkim świećie ZbylDroga F2v].

b. Ogłosić w tekście pisanym (4):

rozgłosić z czego (1): y z piſmá Bożego iużći to rozgłoſzono/ żeś do złego [...] ſkłonny LatHar 3.

rozgłosić komu (2): Bo niewyſłowioną ſrogość/ y ſądu poiedynkowego/ y ſądu powſzechnego/ piſmo święte nam rozgłośiło. LatHar 133.Cf rozgłosić komu przez co.

rozgłosić komu przez co (1): áby [...] nie ſchodźiło mi ná onych duchownych twoich [Duchu Święty] owocách/ ktore nam przez náukę Apoſtołá S. Pawłá rozgłoſzono LatHar 35.

rozgłosić gdzie (1): Te [grzechy przeciw Duchowi Świętemu] ná rozmáitych mieścách w piſmie świętym rozgłoſzono/ y przykłády obiáśniono. LatHar +++2.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): LatHar 3 cf rozgłosić z czego.

2. Uczynić sławnym, rozsławić [co] (1): ieſlić práwi [Aleksander Wielki] ſławá moiá/ nie będzie ták głośna/ á znácżna ſwiátu/ iáko Achilliowá/ ktorą ták wielki Poeta [tj. Homer] rozgłośił/ niechayże tego nie przypiſuie żaden godnośći Achilliowej/ [...] ále niechay przypiſuie iego ſzcżęſciu GórnDworz H.

3. [Ustanowić [co]: Bo Kálwin to był rozgłoſzył [żeby w Genewie robić sukna taniej] dla pożytku pieniężnego y korzyśći ſwey BolHist D3.]

Formacje współrdzenne cf GŁOSIĆ.

Cf ROZGŁOSZENIE, ROZGŁOSZONY