Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OCHŁODZON

Następne hasło: (OCHŁOSTAĆ) »

OCHŁODZONY (22) part praet pass pf

Pierwsze o jasne; -chło- (6), -chłó- (1); -chło- : -chłó- Mącz (3:1). ◊ Trzecie o w formach złożonych jasne. ◊ Formy niezłożone z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja

sg
m	N	ochłodzony, ochłodzon	f	N	ochłodzona	n	N	ochłodzono
	I	ochłodzonym		I			I

pl
N	m pers	ochłodz(e)ni
N	subst	ochłodzoné

sg m N (attrib) ochłodzony (7), (praed) ochłodzon (1). ◊ I ochłodzonym (1). ◊ f N (praed) ochłodzona (1). ◊ n N (praed) ochłodzono (1). ◊ pl N m pers ochłodz(e)ni (2). subst ochłodzoné (5); -é (1), -(e) (4).

Składnia dopełnienia sprawcy: ochłodzony przez kogo (2) BudNT, WujNT, ochłodzony od kogo (1) WujNT.

Sł stp s.v. ochłodzić, Cn brak, Linde XVI(XVIII) w. s.v. ochłodzić.

Znaczenia

1. Ostudzony, oziębiony, któremu obniżono temperaturę (4)
- Przen (1)
2. Który doznal ulgi; przen (18)
- a) Który doznał ulgi, odpoczynku w cierpieniach fizycznych (5)
- b) Który doznał ulgi w cierpieniach psychicznych, pociechy, radości (13)

1. Ostudzony, oziębiony, któremu obniżono temperaturę; refrigeratus Mącz (4):

ochłodzony czym (2): Mącz 409a; która by [gorzałka] y lodem ochłodzoná byłá/ iáko ią co zmacza/ nie záźiębi/ ále zágrzeie bez pochyby Oczko 10v.

Szereg: »ochłodzony, okrzeźwiony« (2): Modicis fenestellis aquilonibus inspirent Máłim pułnocnym wiátrkiem niechay będą ochłodzone okrźieźwione álbo niechay máluczko wiátru z pułnoci okienká przypuſzczą Mącz 409a, 137a.

Przen [w czym] (1): Potym gorącość wielka/ to ieft pokuſá dyabelſka zeymie go/ że nie może być w pokoiu/ áż będzie ochłodzon w wodách ſwieckich HistRzym 47.

2. Który doznal ulgi; przen (18):

a) Który doznał ulgi, odpoczynku w cierpieniach fizycznych; refotus BartBydg; refectus, relaxatus Mącz (5): Refotus, Ochłodzony BartBydg 130; Relaxatus somno animus, Ochłódzony/ pokrzeźwiony. Mącz 186c, 116b; A dla tegoſz ty orle zgiń [...]. Aby był ochłodzon wſzytek świát [uti refrigeretur omnis term Vulg 11/40] á wolen był od gwałtu twego BudBib 4.Esdr 11/46.

W połączeniu szeregowym (1): O ſcząſne ymyą przeſz ktore czlouyek wſzmyerczy byua vpewnyon wczyſczu ochłodzon wnyebye u ueſelon PatKaz III 125.

b) Który doznał ulgi w cierpieniach psychicznych, pociechy, radości; reſectus Vulg (13):

ochłodzony czym (5): HistAl K2v; Ale gdyż ſie im przygodzi w ſwiętá iść do kościołá/ y ſlucháć ſlowá bożego/ tedy ſie im zda wielka ćięſzkość/ áż záſie będą ochłodzeni robotámi ſwieckiemi. HistRzym 50v; [św. Piotr z Werony] mowił do Chryſtuſá vkrzyżowánego przed obrázem crucifixa: Pánie cżemuś mię ták ſądzić dopuśćił? y cożem ia winien? y vſłyſzał głos: á ia co winien/ ifz mię takiego widzifz? tym ſłowem dziwnie ochłodzony zrozumiał/ iſz w tákich rzecżách dar Boży ieſt wielki niewinnie co ćierpieć SkarŻyw 372. Cf »radością ochłodzony«, »ochłodzony wodą żywą«.

ochłodzony na czym [= dzięki czemu] (1): Dopiero ná onych miłych obrokách bogomyślnośći/ y świętych rozmow y przykłádow cnot doſkonáłych/ [...] ochłodzony: práwie tam [w klasztorze] duſzę ſwoię y ray ziemſki nálaſł. SkarŻyw 354.

ochłodzony w kim (1): Podźćieſz do mnie wſzyſcy obćiążeni/ bo będźiećie we mnie ochłodzeni ArtKanc P7.

W porównaniach (2): Tedy go rádość niewypowiedziána opánowáła/ lepiey niſz prágnący ieleń v wody ochłodzonym ſię cżuł SkarŻyw 113; SarnStat *3v.

Frazy: »ochłodzon jest duch« (1): A w náſzym poćieſzeniu/ nawięceyeſmy ſię rádowáli z weſela Tytułowego/ iż ochłodzon ieſt duch [refectus est spiritus] iego od was wſzytkich. WujNT 2.Cor 7/13.

»serce bywa (a. jest) ochłodzono« (2): przeſz to ymyą [Maryja] upadly byua wznyeſyom grzeszny zgrzechow uybauyon laſka czlouyekouy byua wlana ſercze byua ochlodzono czarth odpądzon pokuſa odſtąpuye ſzkody oddalony mory a nyemoczy uſzmyerzony modlythwy uyſluchany PatKaz III 124v; SarnStat *3v.

»wnętrzności [= dusza] (są) ochłodzone« = viscera requieverunt PolAnt, Vulg (2): Bo rádość mamy wielką y pociechę w miłośći twey/ iż wnętrznośći świętych ochłodzone przez ćię bráćie. BudNT Philem 7; WujNT Philem 7.

Wyrażenia: [»ochłodzony na myśli«: Y ochłodzona ná myſli ſwey Melánia/ ná ćiele teſz ⟨lepiey ſię mieć pocżęłá⟩. SkarŻyw 157 (Linde).]

»radością ochłodzony« (1): á on bez mierną rádośćią ochłodzony/ kłániáiąc ſię pádáiąc wołał: witay Pánie Iezu Chryſte SkarŻyw 363.

»ochłodzony wodą żywą« (1): á ſpuſzcżay iey nam po kropi ná ty thu záſchłe á vtrapione ięzyki náſze/ áby były ochłodzone vmocnione/ á vtwirdzone tą wodą żywą twoią RejAp 195v.

Szereg: »odwilżony i ochłodzony« (1): iáko wodá ſtrumieńmi płynąc [...] drzewá y źiołá ochładza/ obweſela/ y wzroſtu im dodáie: tákże ſercá człowiecze/ práwi/ Królów pobożnych będąc odwilżoné y ochłodzoné/ wzroſt biorą więtſzy ku poſluſzeńſtwu/ y káżdéy ſpráwie ſłuſznéy y poczćiwéy. SarnStat *3v.

Synonimy: 1. ostudzony, oziębiony.

Cf OCHŁODZIĆ