[zaloguj się]
[pdf]

OCZEKIWAĆ (51) vb impf

-iw- (47), -yw- (4).

o, e oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf oczekiwać
indicativus
praes
sg pl
1 oczekiwåm oczekiwåmy
2 oczekiwåcie
3 oczekiwå oczekiwają
praet
sg pl
1 m oczekiwałem, -m oczekiwåł m pers oczekiwaliśmy
3 m oczekiwåł m pers oczekiwali
f oczekiwała m an
fut
sg
1 m oczekiwać będę
conditionalis
pl
1 m pers bychmy oczekiwali
2 m pers byście oczekiwali
impersonalis
praet oczekiwåno
participia
part praes act oczekiwając, oczekując

inf oczekiwać (7). ◊ praes 1 sg oczekiwåm (4). ◊ 3 sg oczekiwå (7). ◊ 1 pl oczekiwåmy (4). ◊ 2 pl oczekiwåcie (1). ◊ 3 pl oczekiwają (4). ◊ praet 1 sg m oczekiwałem, -m oczekiwåł (2). ◊ 3 sg m oczekiwåł (4). f oczekiwała (1). ◊ 1 pl m pers oczekiwaliśmy (1). ◊ 3 pl m pers oczekiwali (2). ◊ fut 1 sg m oczekiwać będę (1). ◊ con 1 pl m pers bychmy oczekiwali (1). ◊ 2 pl m pers byście oczekiwali (1). ◊ impers praet oczekiwåno (1). ◊ part praes act oczekiwając (9), oczekując (1); -iwając : -ując ZapKościer (1:1).

Sł stp brak, Cn s.v. oczekawam, Linde XVII(XVIII) – XVIIIw.

1. Spodziewać się kogoś lub czegoś, mieć nadzieję lub obawiać się, że coś nastąpi, liczyć na coś lub liczyć się z czymś; exspectare PolAnt, Calep, Vulg, Cn; praestolari Calep, Cn; opperiri Calep; esse in exspectando a. expectatione, exspectatione teneri, manere, respectare [w tym: kogo, czego (33)] (42): MurzHist V3; (z) żałosnym sercem oczekiwaliśmy fortunnego do nas się nawrocenia WKM Diar 85, 37, 38 [2 r.]; BibRadz Is 60/9; OrzRozm A3v; iey [śmierci] ſprawą myſlą mamy ocżekiwać. KwiatKsiąż M4v; ták iż iuż nic inſzego oczekiwáć niemamy/ iedno przyśćia Syná Bożego LeovPrzep I4v; CzechRozm 107; SkarJedn 129; SkarŻyw 114; NiemObr 5; ále to grżech wſzyſtkiey Korony Polſkiey/ wſzyſtkiey Rzeczypoſpolitey/ y zá to oná karánia ma oczekiwać. GórnRozm G3v; Calep 392a, [734]a, 840b; Oto/ oracz oczekiwa drogiego owocu źiemie: ćierpliwie czekáiąc áżby otrzymał WujNT Iac 5/7, Tit 2/13, 2.Petr. 3/13, Iudae 21; przed którymeś [Piłatem] ſtánął [...] oczekiwáiąc onéy ſrogiéy kaźni/ którąmeś był ſkazány ná śmierć okrutną krzyżową. SiebRozmyśl D2, L2v; o Sámuelowey duſzy piſmo świádczy / iż nie zgory [...] wychodźiłá. [...] ále z innego pod ziemią mieyſcá/ w ktorym Chryſtuſá y iego przyſzćia oczekiwano SkarKaz 119b.

oczekiwać od kogo (3); [Rochmida za Jaropełka] w małżeńſtwo ſie bráłá/ od ktorego też dziewoſlębow oczekiwáłá. StryjKron 130; od ktorego [Boga] wſzytkiego ſwego błogoſłáwieńſtwá oczekiwaćie. SkarKaz 549a; VotSzl A2v.

oczekiwać na co (3): nie zdało się nam przystojno samem co imo radę WM tym podawać, [...] nie wysłyszawszy zdania i rady WM, na ktore i teraz w tym artykule oczekiwamy Diar 40, 55; WujNT 2.Petr 3/12.

oczekiwać skąd (2): WujNT 1.Thess 1/10; ná támtę ſtronę [na wschód] obrácamy Kośćioły/ y ołtarze/ [...] iákoby ſtámtąd świátłośći/ rádośći y pomocy ocżekiwáiąc. KlonFlis B.

W połączeniu szeregowym (1): tego wſzytká Koroná Polſka od W.M. prágnie/ żąda/ y oczekiwa. VotSzl A2v.

W charakterystycznych połączeniach: błogosławieństwa oczekiwać, błogosławionej nadzieje, dziewosłębow, głosu, karania, kaźni, mienia, miłosierdzia, nawrocenia [czyjego], nowych niebios, nowej ziemie, owocu ziemie, pociechy, pokoju cielesnego, pomocy, przyścia (Syna Bożego) (3), radości, rady (2), skazania, światłości, zakonu, zaśnienia; oczekiwać na przyście dnia; wedle obietnic oczekiwać.

Zwrot: »z żądzą oczekiwać« (1): żeby też nas od wſzelákiey nędze vchowáć racził/ przez chwálebne przyśćie ſwoie/ ktorego wſzyſcy wierni zwielką żądzą oczekiwáią. LeovPrzep [K]v.
Szereg: »nadziewać się i oczekiwać« (1): Tu ſlyſzyſz [...]/ tzego ſie máią nádziewáć/ y tzego otzekiwáć ći wáſzy zaklinátze [tj. księża katoliccy]. KrowObr 121v.
Przen (2): Coć zá przyiaćiél ku téy nędzy rádźi? [tj. aby Jeftes dał córkę na ofiarę] (–) [Jeftes:] Wiára ma pewna tego oczekiwa/ Która niéma być ku Pánu fałſzywa. ZawJeft 27.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): SzarzRyt B2v cf W porównaniu.

W porównaniu (1): wola ma twey woley ſługá nie ſkwirkliwa/ Wżdy/ by ſkromna od pániey pánná oczekiwa Rychło iey rękę podaſz SzarzRyt B2v.

a. Przebywać w jakimś miejscu licząc na czyjeś przybycie, być w pogotowiu [w tym: gdzie (4)] (6): tamże vſtawicżnie przededrzwiami ocżekiwali/ á wychodzace [!] s ſenatu okwićie odprowadzali KwiatKsiąż D3v; A Pánowie wſzyſcy Litewſcy [...] do Brześcia ſię ziecháli/ chcąc tám oczekiwáć Kazimirzá Krolewicá Polſkiego. StryjKron 592; ActReg 121; Lecz lud oczekiwał Zácháriaſzá: y dźiwowáli ſię że ták omieſzkawał w kośćiele. WujNT Luc 1/21.

oczekiwać na kogo, na co (2): Diar 19; Tatarowie lezą wpolu nic nieczyniąc IMP Hetman acz niedaleko nich nalud oczekiwa ActReg 168.

2. Zwlekać z działaniem do wystąpienia spodziewanych sprzyjaących okoliczności; opperiri Cn [w tym: czego (5)] (8): że może KJM Pan nasz za dobrem szafunkiem każde posły wedle potrzeby odprawować i opatrować, nie oczekiwając podatku pospolitego Diar 37; vczywy Ian Kurk: oczekuyąncz bolączy [= pozywającej] strony y nyeſkwapyal ſzyę Klaſzcz pyęnyedzy ſza thę wlokyę ZapKościer 1584/47v.

oczekiwać z czym (1): Máiąc tedy trochę piſm tákowych brátá mego/ oczekiwałem z niemi/ ázaby ſie ich więcey kędy miedzy ludźmi vczonemi náleść mogło. SzarzRytJSzarz nlb 2v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: tego (1); azaby (l), żeby (1)] (2): TO witánie [...] dawno by iuſz było w druku ſt[a]nęło/ tylkom tego ocżekywał/ żeby ſię quam appoſtiſſime Mośćiwey oſobie M.W. mogło offiárowáć. RybWit [A]v; SzarzRytJSzarz nlb 2v.

Fraza: »czasu dalszego nie oczekiwając« (1): ábyś [królu] na dalej nie odkładając [...] niezbożności z państw swych wykorzenił, czasu dalszego na to, nie oczekiwając Diar 22.
Zwroty: »oczekiwać pogody [= sprzyjającej okazji]« (1): Gdzie [złodziej] cżuie co oberwáć cżęſto ſię przeſuſza [= bywa]. Ocżekiwa pogody/ Páńſkiego odeſzćia KlonWor 36.

praw. »oczekiwać usque ad horas vesperas« (2): Bendącz gotow Vrodzoni p. Iakub Sczawinski [...] ſummę pieniędzi [...] od Sliachatnego Iana Luborzkiego do ktorego od Actora bil na dzien dziſzeiſzi pozwan, odebracz oczekiwaiiącz przi nineiſzim sądzie usque ad horas Vesperas more et conſuetudine solita [...] ZapKościer 1586/66v, 1586/66.

3. Być w przyszłości czyimś udziałem, być przeznaczonym dla kogoś [kogo (6)] (1): Idź dobrze gdźie ćię cnotá twoiá powoływa/ Bo tám wielka nagrodá ćiebie ocżekiwa. KołakSzczęśl C4.

Synonimy cf OCZEKAWAĆ.

Formacje wspólrdzenne cf CZEKAĆ.

Cf OCZEKIWAJĄCY, OCZEKIWANIE

DD