[zaloguj się]

OCZEKAWAĆ (241) vb impſ

o, e oraz drugie a jasne. ◊ W inf -ka- (15), -kå- (13); -ka- KromRozm II, LubPs (3), GroicPorz, Leop (2), OrzRozm, HistRzym, Oczko, CzechEp, też RejPs; -kå- Mącz, RejAp, RejPosRozpr, RejPosWstaw, BudBib (2); -ka- : -kå- RejPos (1:6), CzechRozm (2:1). ◊ W pozostałych formach -kå- (157), -ka- (12); -kå- : -ka- BibRadz (16:4), HistRzym (2:1), CzechRozm (8:1), też -ka- RejPs (6).

Fleksja
inf oczekawać
indicativus
sg pl
1 oczekåwåm oczekåwåmy
2 oczekåwåsz oczekåwåcie
3 oczekåwå oczekåwają
praet
sg pl
1 m oczekåwåłem, -m oczekåwåł m pers oczekåwalichmy
f oczekåwałam m an
3 m oczekåwåł m pers oczekåwali
f oczekåwała m an
n oczekåwało subst oczekåwały
fut
sg
1 m będę oczekåwåł
2 m oczekawać będziesz
f będziesz oczekåwała
imperativus
sg pl
1 oczekåwåjmy
2 oczekåwåj oczekåwåjcie
conditionalis
sg pl
1 m m pers byśmy oczekåwali, bychmy oczekåwali
3 m by oczekåwåł m pers by oczekåwali

inf oczekawać (24).praes 1 sg oczekåwåm (17).2 sg oczekåwåsz (2).3 sg oczekåwå (29).1 pl oczekåwåmy (12).2 pl oczekåwåcie (1).3 pl oczekåwają (26).praet 1 sg m oczekåwåłem, -m oczekåwåł (10). f oczekåwałam (1).3 sg m oczekåwåł (17). f oczekåwała (4). n oczekåwało (1).1 pl m pers oczekåwalichmy (1).3 pl m pers oczekåwali (18). subst oczekåwały (2).fut 1 sg m będę oczekåwåł (3).2 sg m oczekawać będziesz (1). f będziesz oczekåwała (1).3 pl będą oczekawać (4).imp 2 sg oczekåwåj (9).1 pl oczekåwåjmy (2).2 pl oczekåwåjcie (4).con 3 sg m by oczekåwåł (2).1 pl m pers byśmy oczekåwali RejPosWstaw (2), bychmy oczekåwali (1) BibRadz.3 pl m pers by oczekåwali (5).part praes act oczekåwając (42).

stp, Cn notuje, Linde XVII w.

1. Spodziewać się kogoś lub czegoś, mieć nadzieję lub obawiać się, że coś nastąpi, liczyć na coś lub liczyć się z czymś; exspectare Vulg, HistAl, PolAnt, Mącz, Modrz, Cn; praestolari Vulg, Mącz, Cn; manere, opperiri PolAnt, Mącz, Cn; sperare, videre PolAnt; mantare Mącz; esse in exspectando a. exspectatione, exspectatione teneri, respectare Cn [w tym: kogo, czego (190)] (221): pred [!] tobą iuż námilſſy na oblicżé padám ocżekáwaiątz ſłodkoſci twe náſwietſſe laſki. OpecŻyw 20, 47; przetoſz ſylne ueſele myala ſzwyąta anna yſz mathką bozą yuſz wzyuoczye noſzyla ktorey ſzwyath oczekaual PatKaz II 76, 56v, 61v, 75; Iezu ktorys temuż Herodowi kthory ocżekawał dziwow żadnego ſlowa nie odpowiedział. TarDuch C3v, A4v, A6, Ev; FalZioł V 66; WróbŻołt 118/166; będę oczekåwał náwſſem miłoſierdzia twego RejPs 78v, 35v, 55, 62v, 71v, 100 (11); SeklWyzn b4v; KromRozm II i4; Yáko były v pogánow towárzyſtwá álbo cechy/ ktore [...] bogi ſwoye chwaliły/ á w zgodzye myędzy ſobą obcowáły/ á z tąd nye tylko ná tym ſwyećye/ ále y po ſmyerći czego dobrego oczekawáły. KromRozm III A6, D2; O Witayże witay/ ma miła ſtárośći/ Ciebiem ia ocżekawał/ od ſwoiey młodośći BielKom B; Iáko mamy ocżekáwáć miłoſierdzya Páńſkyego. LubPs cc3v marg, N5, bb3; KrowObr 90v; Leop Iob 29/21, 30/26, Ps 39 arg, Prov 14/18, Is 42/4, Hebr 11/10; Oto Bog náſz/ ocżekawálichmy go/ y zbáwi nas BibRadz Is 25/9, *6v, Ex 14/13, 1 108d marg, Ps 24/3, 21 (14); BielKron 18v; Expectatione torqueri, Tęgę mieć oczekawáyąc kogo. Mącz 459a; Literas tuas valde expecto, Wielmi oczekawam liſtów twoych. Mącz 473d, 55c, 208d, 264c, 319b, 328a, 392b; RejAp 195; ná záiutrz ráno ſzedł Gwido názamek/ y posłał wrotnego ku ſtarośćie áby mu powiedziáł że Gwido ku niemu przyſzedł ktory go z dołu wcżorá wyćiągnął á zá to ocżekáwa zapłáty obiecáney. HistRzym 67v, 106, 125v; iż ludzie będą drżeć á ſchnąć przed ſtráchy wielkiemi/ ocżekawáiąc końcá co ſie dáley z nimi [...] dziać będzie. RejPos 5v; iáko ieſt tego potrzebá/ ábyſcie byli ſtali á mocni w ſpráwach ſwoich/ ocżekawáiąc á kwápiąc ſie ku przyſciu Páná ſwoiego RejPos 6, 28v, [136]v, 138, 149, 258v (10); RejPosWiecz3 98v; RejPosRozpr c3v; RejPosWstaw 21 marg, 21v, [213] [2 r.]; dobrá ocżekawałem á przyſzło złe BudBib Iob 30/26, Ps 118/166, Thren 3/26, Dan 12/12, Sap 8/12; BudNT Luc 23/51; żydowie [...] tym Meſyaſzem Iezuſá Páná mieć niechcą/ owſzem ſobie innego nádeń zmyſliwſzy/ ocżekáwáią CzechRozm 107v, 24v, 46, 47v, 68v, 93, 106v, 264; ModrzBaz 136v; Oczko 9v; KochPs 38; CzechEp 24; NiemObr 113; ArtKanc A16, 118, K9v, K20v, Q9v; cudzey pochwały niech ten ocżekawa/ ktory vcżćiwie á dobrze ſie ſpráwuie Phil M3; LatHar 714, 726; Gdy tedy pytáiąc go oczekawáli; podniozſzy ſię rzekł im: [...] WujNT Ioann 8/7, Mar 15/43, Luc 2/38, 23/51, Rom 8/19, 23 (9).

oczekawać od kogo (17): RejPs 187v; LibLeg 11/107v; KromRozm II k; KromRozm III B4, P2v; Diar 89; LubPs Z2v, ccv; lud ſwoy nápominał/ [...] áby oczekawáli przyſzłego rátunku y zwyćięſtwá od wſzechmocnego. BibRadz 2.Mach 15/8; OrzRozm M; Sułtan [...] pomocy od Turkow ocżekawał BielKron 179, 416v; RejPos 141; RejPosRozpr b4; CzechRozm [A6]; wſzytko co ná źiemi/ [...] Oczy ku tobie wznośi/ który śiedźiſz w niebie: Y oczekawa zwykłéy żywnośći od ćiebie. KochPs 156; ZawJeft 44.

oczekawać z czego (1): Kthora [śmierć Pana Krystusowa] ták ieſt zupełnie doſkonáła/ że nie máſz cżegobyſmy z niey więcey potrzebowáć á ocżekáwáć mieli RejPosWstaw [213]v.

oczekawać ku czemu [= żeby dał] (2): ktory przez trzy látá wielkie ſzkody Turkom dzyáłał/ ocżekawáiąc ku pomocy Alfonſá krolá Fráncuſkiego BielKron 189; WujNT Hebr 9/28.

oczekawać co (3): TarDuch A7; powiedz nam ono [...]/ co zá koniec vrzędu Krolá Polſkiego ieſt/ co od niego/ álbo od vrzędu iego Krolewſkiego Polſká ocżekáwáć ma OrzRozm M; Nákoniec/ ieſt święte [Królestwo Polskie] [...] Kośćiołem/ ocżekawáiąc z Páwłem Apoſtołem/ y ze wſzyſtkimi Świętymi/ beatam ſpem OrzQuin Ov.

oczekawać na kogo, na co (3): Vprzedzam ine ná świtániu/ y wołam oczekawáiąc ná ſłowo twe. BibRadz Ps 118/147; Niech nie będą pohańbieni dla mnie/ ktorzy ná ćię ocżekáwáią Pánie Iehowo Cewaoćie BudBib Ps 68/6[7], Ps 26/14.

oczekawać na co [= żeby dał] (1): drugi raz záſię krom grzechu okaże ſie tym ktorzy go ocżekáwáią ná zbáwienie. RejPosWstaw [213].

oczekawać w czym [= czego] (1): Ocżekawáłá á znośiłá duſſá moiá w słowie iego: duffáłá duſſá moiá w Pánie. Leop Ps 129/4.

oczekawać skąd (4): bo z ynąd żadney pomocy nieoczekawam. RejPs 59; BibRadz 1.Thess 1/10; długo nie wierzyli náſzy [w najazd Tatarów] áż ognie vyrzeli/ ludu też ocżekawáli z Litwy od krolá BielKron 416v; WujNT Philipp 3/20.

cum inf (1): każdy dzien duſza z ciała wyniſć ocżekawa BielŻyw 32.

cum G cum inf (1): ktorego [Pana] ocżekawamy/ káżdego dniá zágáić ſąd wielki Boży/ á náſze wyſtępki ná nim rozeznawáć. BielKron 155v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: tego (1); aby, by (5), zaimek pytajny (2)] (7): RejPs 56, 60, 185; Expecto quid istis placet de Epistola ad Caesarem, Oczekawam co ſie tym zda z liſtu ku Ceſárzowi dánego. Mącz 302a; będą ſchnąć ludzie przed ſthráchem/ ocżekawáiąc co ſie dáley sſtánie nád wſzytkim ſwiátem RejPos 4v, 195v; tego od was oćzekawam [!]. O Bogowie/ o ſczęśćié/ byśćie obroćili/ W ſczęśliwą ſtronę duſzę ZawJeft 44.

W przeciwstawieniu: »strzec się ... oczekawać« (1): Yákub też żydom náwroconym krotko przypomina yáko żyć/ [...] czego ſye ſtrzedz á czego ocżekáwáć máyą. KromRozm II e4.

W charakterystycznych połączeniach: oczekawać błogosławieństwa, Boga (2), czego dobrego, daru niebieskiego, dnia (2), dobra, dobrotliwości, drugiego, dziwow, imienia, końca, krola, krolestwa (Bożego) (6), krzywdy, listow (2), ludu, łaski (Bożej) (3), miasta (2), miłosierdzia (4), nadzieje (5), narodzenia, nawiedzenia, niewidzialnego, obietnice, objawienia, oblubieńca, odkupienia (4), odmiany, opatrzenia, Pana (11), pasterza, pochwały, pociechy (2), pocieszenia (3), poczęcia, podania ręki, pomocy (2), potępienia, przysposobienia synow (2), przyszłych rzeczy, przyścia [czyjego] (13), ratunku (3), sądu (4), sędziego, słodkości, sługi, sposobienia, sprawiedliwości (3), syna, szczęsnej godziny, szczęścia, światłości (3), wiadomości, wiecznego spalenia, wspomożenia (6), wybawienia (2), wypełnienia (2), wyroku, zakonu (2), zapłaty (3), zbawiciela (5), zbawienia (6), zmiłowania, zwycięstwa, żywności, żywota wiecznego; oczekawać beatam spem; oczekawać od Boga (2), od krola, od Pana (2), od wszechmocnego, od urzędu krolewskiego; oczekawać na Jehowę, na słowo; oczekawać statecznie, wielmi, zawżdy (5); oczekawać uprzejmie, z wielką chucią; oczekawać od swojej młodości.

Przysłowie: Ktoćiem śię ná wiele kaſze/ A niechce zbieráć po troſze: Gdy wſzytkiego ocżekawa/ Ná máłey rzecży przeſtawa. BierEz O4v.
Zwroty: »ci(e)rpliwie, przez cierpliwość, z cirpliwością oczekawać« = per patientiam. exspeetare PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (7:1:1): niedaway ſie tem záwſtydáwáć ktorzy ćierpliwie oczekawáią rátunku twego RejPs 100, 45v, 56, 65, 90v, 101v; ieſli ſię tego nádźiewamy cżego nie widzimy/ iśćie z ćirpliwośćią ocżekawamy. BibRadz Rom 8/25, II 39d marg; WujNT Rom 8/25.

»oczkawać jako dżdża« (1): Ocżekawáli mie iáko dżdżá [expectabant me sicut pluviam] Leop Iob 29/23.

»nadaremno oczekawać« (1): Abowiem záćmyonę [!] ſą oczy ich/ [...] ták iż nyewidzą [...] páná náſſego Yezu Kryſtá/ Meſyaſſá y ſyná bożego/ ále go yeſſcze nádáremno oczekawáyą KromRozm III B5.

»w nadziei, w nadzieję, z nadzieją oczekawać« [szyk zmienny] (5:2:3): káżdy/ to ieſt moiá radá ktho kolwiek ieſt ſpełnego rozumu áby zupełną [lege: z zupełną] nádzieią oczekawał miłoſierdzia páńſkiego RejPs 198, 48v, 187v, 192v; RejPos 7; Ocżekawaymyż z nádzyeią nieomylną Páná náſzego Iezuſá Kriſtuſá/ kthory przyść ma ná ſąd RejPosWstaw [213], 22v [2 r.]; Ale Iezus iuż ſwoiey [chwały] teraz właſnie vżywa/ oni záś w nádziei ieſzcże ſwey ocżekawáią CzechRozm 32, 224.

»oczekawać przez niemały czas« (1): Sará wątpiła ſobye o potomku/ [...] ocżekawáyąc tego/ bárzo przez nyemáły cżás GliczKsiąż B2v.

»oczekawając oczekawać« (1): OCżekawáiąc ocżekawałem Páná [Exspectans exspectavi Dominum]/ y przychylił ſie ku mnie. Leop Ps 39/2.

»pewnie, nieomylnie oczekawać« (1:1): RejPos 220; wſzákże oni ſą dobrey nádzyeie/ owſzem nieomylnie ocżekawáią błogoſłáwieńſtwá RejPos Wstaw [213].

»z pilnością oczekawać« (1): Z Wielką pilnoſćią oczekáwam: áby ſie pan moy raczył miłoſćiwie okázáć RejPs 60.

»(po)żądliwie oczekawać« (2): O yakoſz ządlyuye oczekaual ſymeon oney ſcząſney godzyny wktorą by mu rzeczono ogląday tą panną ktora porodzyla zbauyczyela ſzwyata PatKaz II 62; LubPs Lv.

»z radością, w radości, z weselem, wesele oczekawać« [szyk zmienny] (8:1:1:1): aczeſz naoczoch zaſzlepyony, ale duſſą y uyarą yaſznye vydzyſz y ueſele oczekauaſz przyſczya they panny naſzwyątſchey PatKaz II 62v, 59v; RejPs 45v, 90; Diar 89; LubPs bb2v; iáko maſz tu ſtale trwáć/ ábyś mogł beſpiecżnie ſtąd sſzedſzy ocżekawáć w rádośći Páná ſwoiego. RejPos 6, 57v, 195v; RejZwierc 177v; A ia vfáiąc mu/ [...] ná ſąd ſię iego zdawam/ y z rádośćią ſercá mego onego ocżekawam CzechEp 74.

»oczekawać z wiarą« (1): Prorocy ſwięći iego/ [...] ocżekawáiąc z wiárą ſwoią tego oblubieńcá ſwoiego/ pobići á pomordowáni ſą dla they wiáry RejPos 240v.

Szeregi: »prosić i oczekawać« (1): dawa wſzythki dobrá cieleſne/ duchowne/ niebieſkie/ y wiecżne/ ktorych iſtotnie od niego prośić y ocżekáwáć mamy. LubPs Z2v.

»spodziewać się i oczekawać« (1): iż Iezus ieſt Meſyaſzem: nád ktorego y oprocż ktorego/ iuż ſie żadnego inſzego wiernym ſpodźiewáć y ocżekáwáć nie potrzebá. CzechRozm 164v.

»oczekawać a (i) żądać« [szyk 1:1] (2): Diar 89; Avere te scribis accipere a me aliquid literarum, Piſzeſz mi że vprzeymie oczekawaſz á żądaſz moyich liſtów. Mącz 20a.

W przen (6): krzywdy ocżekawało ſercze moię y nędze. TarDuch A7; wtę nádzieię duſſe náſſe oczekawáią páná RejPs 48v, 197v; wy złote á ſrzebrne ſędy: ſą glinyáne álbo drzewyane/ prętá żeláznego á wyecznego ſpalenya oczekawáyą. KromRozm III O3v; Vkorz ſie Pánu Bogu/ á ocżekaway rąk iego Leop Eccli 13/9, Ps 129/4.
Przen [ze zdaniem dopełnieniowym] (1): Bo rzecży ſtworzone z wielką chućią ocżekawáią/ ażeby ſię okazáli ſynowie Boży. BibRadz Rom 8/19.
a. Przebywać w jakimś miejscu, licząc na czyjeś przybycie lub na spodziewane zdarzenie, być w pogotowiu [w tym: kogo, czego (19)] (24): PowUrb +3; OpecŻyw 25, 175; tamzeſmi y ſynſchimy pani v.k.m. vkrainnimy na yedno myeſcze zyechawſchi sye lezely kylka dny oczekawayacz poſlanczow Z oczakowa ktobi myal przyechacz kv nam LibLeg 11/107; HistAl C2; PRzyſyężnik młodſzy/ tho ieſt/ nowo obrány/ ieſt Sprawcą ſpraw Przyſyężnicych: przeto záwżdy ma być obliczny/ y oczekáwáć drugich Przyſyężnikow. GroicPorz d3; I záſádzili nań załogi po wierzchu gor: á ocżekawáiąc przyiázdu iego/ cżynili iáko zboyce Leop Iudic 9/25; BielKron 105, 112v, 351v; ieſlizeby [!] kto przy wieczerzey czytał/ y zaśnienia między Xięgami oczekiwał/ albo ſię go przez czytanie wzbraniał/ [...] KwiatKsiąż L4v; HistRzym 37v.

oczekawać gdzie (5): OpecŻyw 174v; Ceſarz do ſwego páłacu ſzedł/ gdzie z innymi kſiążęty/ nowiny ocżekawał. BielKron 330; Te expectat domi, Domá cie oczekawa. Mącz 94b; RejPos 135v; ArtKanc G15v.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Paucos morati dies, dum socii venirent, Kilko dni oczekawali aż ych towárzirze [!] nadciągnęli. Mącz 97c.

W porównaniu (1): mowił P. Iezus ku zwolennikom ſwoim: [...] á wy bądźcie ocżekawáiący/ iáko ſłudzy ocżekawáią páná ſwoiego/ gdy ſie wroći z god ábo z weſela ſwego RejPos 343v.

W charakterystycznych połączeniach: oczekawać dworu, drugich (ludzi) (2), nowiny, pana (2), podarzenia obiecanego, posłańcow, przyjazdu, przyścia, przysiężnikow, wiernych, wywodzenia; oczekawać z wielkim wojskiem; doma oczekawać, w niebie; oczekawać kilka dni; oczekawać z wielkim nabożeństwem, z rozkoszami; oczekawać jedni drugich.

Zwroty: »oczekawać długi czas« (1): [św. Hanna] przyſzla do domu y nyenalaſzla pana ſwego y oczekauala go dlugy czaſz PatKaz II 63.

»z radością oczekawać« (2): RejPos 135v; kiedi ktori ztich pomienionich Krolow przijachac miał do ktorego Woiewodztwa/ wſziſci poddani [...] gotowali ſie iako naweſele zradoſcia Pana y Dworu otzekawaiac PaprUp D.

Przen (2):
Zwrot: »z radością oczekawać« (1): Nákieruy dyſzlem do mnie/ Iáśiu móy: którégo Z radośćią wielką śćiány mé ocżekawáią PudłFr 64.
a) W opisie gwiazdozbiorów noszących nazwy istot żywych [na co] (2): [Klęczeń] Sam wiſząc głową ná dół/ w morzu ocżekawa Ná Niedźwiadká/ y Strzelca KochPhaen 21, 23.
2. Zwlekać, ociągać się, rozmyślnie opóźniać podjęcie działania; cunctari Mącz; demorari Cn (12): Percontor idem quod simplex Cunctor, Obawam ſie/ też Oczekawam/ Dowiáduyę ſie. Mącz 72b.
Zwroty: »długo oczekawać« (1): z rodźiwſzy ſię z Chriſtyánow/ y między nimi ſię wychowawſzy/ długo ocżekawáli odkłádáiąc [chrzest] NiemObr 147.

»oczekawać odkładając« (1): NiemObr 147 cſ »długo oczekać«.

a. O Bogu: zwlekać z wymierzeniem kary, oczekując nawrócenia grzesznika (5):

oczekawać czego (3): RejAp 83; widzſz że Pan twoy iuż nád tobą podnioſł ſrogą rękę ſwoię/ iedno z łáſki á z miłoſierdzia ſwego ocżekawa vznania twego. RejPos 196v, 172v.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Iż [Pan] álbo ocżekawa by ſie náwrócili/ Albo dobrym przykłádem iżby drugim byli. RejWiz 95v.

Zwroty: »cirpliwie oczekawać« (1): nie mnimay ábyć omieſzkał z obietnicámi ſwoiemi/ [...] Iedno iż ćirpliwie ocżekawa dla narodu wáſzego/ niechcąc was márnie zátráćić/ iedno ábyſcie ſie vználi á ſzukáli miłoſierdzia iego. RejPos 6.

»długo (a długo) oczekawać« (2): RejAp 83; á wżdy [Bóg] nie wnet ſkázuie/ á to długo á długo ocżekawa obacżenia onego ſercá nędznego. RejPos 172v.

b. Czekać z działaniem do wystąpienia spodziewanych okoliczności; opperiri Cn (5):

oczekawać kogo, czego (4): Rozmyſl tu ſobie iako troytza ſwiętá ocżekáwála odpowiedzi ij przyzwolenijá panieńſkiego ku wcieleniu ſyna bożego. OpecŻyw 8v; RejPs 62; A ták bráćia moi/ gdy ſię ſchodźićie ku iedzeniu/ oczekawayćie iedni drugich. WujNT 1.Cor 11/33. Cf Zwrot.

Zwrot:»oczekawać pogodnego czasu, do słusznego czasu« [szyk zmienny] (1:1): ocżekawałam pogodnego cżaſu/ ſkoro ſye yedno ty kxiąſzki zgotowiły/ abych W.M. tym ſnadniey nimi przywithać y przyſlużyć ſye mogła. HistAlHUng A2; CzechEp 38.
3. Być w przyszłości czyimś udziałem, być przeznaczonym dla kogoś; impendere, manere Mącz [kogo (G)] (8): Tu s tego bacż pewnie gdytz ſie tzo ſſcęſno dzieie/ ijż cie téż nieſſcżęſcié ocżekáwá. OpecŻyw [27]v; y wiele ich poydą zá ich vpaśćią/ [...] ktorych Sąd ſtraſliwy otzekawa/ y zátrácenie ich nieomięſſka. KrowObr 137v, 160; Ingens praemium manet victorem. Piękny vpominek oczekawa zwycięscy. Mącz 207a, 288b; RejPosWstaw [1102]v; CzechEp 62; ktorych zginienie pewne/ y potępienie [...] ieſli ſię nie vpámiętáią ocżekawa. NiemObr 162.

W charakterystycznych połączeniach: dobrodziejstwo oczekawa, korona niewiędnąca, nieszczęście (2), potępienie, sąd (2), upominek, zginienie; oczekawać zwycięzcy.

Synonimy: 1. nadziewać się, przypuszczać, spodziewać się; 2. mieszkać.

Formacje współrdzenne cf CZEKAĆ.

Cf OCZEKAWAJĄCY, OCZEKAWANIE, OCZEKAWANY

DD