« Poprzednie hasło: OCZEKAWACZ | Następne hasło: OCZEKAWAJĄCY » |
OCZEKAWAĆ (241) vb impſ
o, e oraz drugie a jasne. ◊ W inf -ka- (15), -kå- (13); -ka- KromRozm II, LubPs (3), GroicPorz, Leop (2), OrzRozm, HistRzym, Oczko, CzechEp, też RejPs; -kå- Mącz, RejAp, RejPosRozpr, RejPosWstaw, BudBib (2); -ka- : -kå- RejPos (1:6), CzechRozm (2:1). ◊ W pozostałych formach -kå- (157), -ka- (12); -kå- : -ka- BibRadz (16:4), HistRzym (2:1), CzechRozm (8:1), też -ka- RejPs (6).
inf | oczekawać | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
indicativus | |||||||
sg | pl | ||||||
1 | oczekåwåm | oczekåwåmy | |||||
2 | oczekåwåsz | oczekåwåcie | |||||
3 | oczekåwå | oczekåwają |
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | oczekåwåłem, -m oczekåwåł | m pers | oczekåwalichmy |
f | oczekåwałam | m an | ||
3 | m | oczekåwåł | m pers | oczekåwali |
f | oczekåwała | m an | ||
n | oczekåwało | subst | oczekåwały |
fut | ||
---|---|---|
sg | ||
1 | m | będę oczekåwåł |
2 | m | oczekawać będziesz |
f | będziesz oczekåwała |
imperativus | |||
---|---|---|---|
sg | pl | ||
1 | oczekåwåjmy | ||
2 | oczekåwåj | oczekåwåjcie |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | m pers | byśmy oczekåwali, bychmy oczekåwali | |
3 | m | by oczekåwåł | m pers | by oczekåwali |
inf oczekawać (24). ◊ praes 1 sg oczekåwåm (17). ◊ 2 sg oczekåwåsz (2). ◊ 3 sg oczekåwå (29). ◊ 1 pl oczekåwåmy (12). ◊ 2 pl oczekåwåcie (1). ◊ 3 pl oczekåwają (26). ◊ praet 1 sg m oczekåwåłem, -m oczekåwåł (10). f oczekåwałam (1). ◊ 3 sg m oczekåwåł (17). f oczekåwała (4). n oczekåwało (1). ◊ 1 pl m pers oczekåwalichmy (1). ◊ 3 pl m pers oczekåwali (18). subst oczekåwały (2). ◊ fut 1 sg m będę oczekåwåł (3). ◊ 2 sg m oczekawać będziesz (1). f będziesz oczekåwała (1). ◊ 3 pl będą oczekawać (4). ◊ imp 2 sg oczekåwåj (9). ◊ 1 pl oczekåwåjmy (2). ◊ 2 pl oczekåwåjcie (4). ◊ con 3 sg m by oczekåwåł (2). ◊ 1 pl m pers byśmy oczekåwali RejPosWstaw (2), bychmy oczekåwali (1) BibRadz. ◊ 3 pl m pers by oczekåwali (5). ◊ part praes act oczekåwając (42).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.
oczekawać od kogo (17): RejPs 187v; LibLeg 11/107v; KromRozm II k; KromRozm III B4, P2v; Diar 89; LubPs Z2v, ccv; lud ſwoy nápominał/ [...] áby oczekawáli przyſzłego rátunku y zwyćięſtwá od wſzechmocnego. BibRadz 2.Mach 15/8; OrzRozm M; Sułtan [...] pomocy od Turkow ocżekawał BielKron 179, 416v; RejPos 141; RejPosRozpr b4; CzechRozm [A6]; wſzytko co ná źiemi/ [...] Oczy ku tobie wznośi/ który śiedźiſz w niebie: Y oczekawa zwykłéy żywnośći od ćiebie. KochPs 156; ZawJeft 44.
oczekawać z czego (1): Kthora [śmierć Pana Krystusowa] ták ieſt zupełnie doſkonáła/ że nie máſz cżegobyſmy z niey więcey potrzebowáć á ocżekáwáć mieli RejPosWstaw [213]v.
oczekawać ku czemu [= żeby dał] (2): ktory przez trzy látá wielkie ſzkody Turkom dzyáłał/ ocżekawáiąc ku pomocy Alfonſá krolá Fráncuſkiego BielKron 189; WujNT Hebr 9/28.
oczekawać co (3): TarDuch A7; powiedz nam ono [...]/ co zá koniec vrzędu Krolá Polſkiego ieſt/ co od niego/ álbo od vrzędu iego Krolewſkiego Polſká ocżekáwáć ma OrzRozm M; Nákoniec/ ieſt święte [Królestwo Polskie] [...] Kośćiołem/ ocżekawáiąc z Páwłem Apoſtołem/ y ze wſzyſtkimi Świętymi/ beatam ſpem OrzQuin Ov.
oczekawać na kogo, na co (3): Vprzedzam ine ná świtániu/ y wołam oczekawáiąc ná ſłowo twe. BibRadz Ps 118/147; Niech nie będą pohańbieni dla mnie/ ktorzy ná ćię ocżekáwáią Pánie Iehowo Cewaoćie BudBib Ps 68/6[7], Ps 26/14.
oczekawać na co [= żeby dał] (1): drugi raz záſię krom grzechu okaże ſie tym ktorzy go ocżekáwáią ná zbáwienie. RejPosWstaw [213].
oczekawać w czym [= czego] (1): Ocżekawáłá á znośiłá duſſá moiá w słowie iego: duffáłá duſſá moiá w Pánie. Leop Ps 129/4.
oczekawać skąd (4): bo z ynąd żadney pomocy nieoczekawam. RejPs 59; BibRadz 1.Thess 1/10; długo nie wierzyli náſzy [w najazd Tatarów] áż ognie vyrzeli/ ludu też ocżekawáli z Litwy od krolá BielKron 416v; WujNT Philipp 3/20.
cum inf (1): każdy dzien duſza z ciała wyniſć ocżekawa BielŻyw 32.
cum G cum inf (1): ktorego [Pana] ocżekawamy/ káżdego dniá zágáić ſąd wielki Boży/ á náſze wyſtępki ná nim rozeznawáć. BielKron 155v.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: tego (1); aby, by (5), zaimek pytajny (2)] (7): RejPs 56, 60, 185; Expecto quid istis placet de Epistola ad Caesarem, Oczekawam co ſie tym zda z liſtu ku Ceſárzowi dánego. Mącz 302a; będą ſchnąć ludzie przed ſthráchem/ ocżekawáiąc co ſie dáley sſtánie nád wſzytkim ſwiátem RejPos 4v, 195v; tego od was oćzekawam [!]. O Bogowie/ o ſczęśćié/ byśćie obroćili/ W ſczęśliwą ſtronę duſzę ZawJeft 44.
W przeciwstawieniu: »strzec się ... oczekawać« (1): Yákub też żydom náwroconym krotko przypomina yáko żyć/ [...] czego ſye ſtrzedz á czego ocżekáwáć máyą. KromRozm II e4.
W charakterystycznych połączeniach: oczekawać błogosławieństwa, Boga (2), czego dobrego, daru niebieskiego, dnia (2), dobra, dobrotliwości, drugiego, dziwow, imienia, końca, krola, krolestwa (Bożego) (6), krzywdy, listow (2), ludu, łaski (Bożej) (3), miasta (2), miłosierdzia (4), nadzieje (5), narodzenia, nawiedzenia, niewidzialnego, obietnice, objawienia, oblubieńca, odkupienia (4), odmiany, opatrzenia, Pana (11), pasterza, pochwały, pociechy (2), pocieszenia (3), poczęcia, podania ręki, pomocy (2), potępienia, przysposobienia synow (2), przyszłych rzeczy, przyścia [czyjego] (13), ratunku (3), sądu (4), sędziego, słodkości, sługi, sposobienia, sprawiedliwości (3), syna, szczęsnej godziny, szczęścia, światłości (3), wiadomości, wiecznego spalenia, wspomożenia (6), wybawienia (2), wypełnienia (2), wyroku, zakonu (2), zapłaty (3), zbawiciela (5), zbawienia (6), zmiłowania, zwycięstwa, żywności, żywota wiecznego; oczekawać beatam spem; oczekawać od Boga (2), od krola, od Pana (2), od wszechmocnego, od urzędu krolewskiego; oczekawać na Jehowę, na słowo; oczekawać statecznie, wielmi, zawżdy (5); oczekawać uprzejmie, z wielką chucią; oczekawać od swojej młodości.
»oczkawać jako dżdża« (1): Ocżekawáli mie iáko dżdżá [expectabant me sicut pluviam] Leop Iob 29/23.
»nadaremno oczekawać« (1): Abowiem záćmyonę [!] ſą oczy ich/ [...] ták iż nyewidzą [...] páná náſſego Yezu Kryſtá/ Meſyaſſá y ſyná bożego/ ále go yeſſcze nádáremno oczekawáyą KromRozm III B5.
»w nadziei, w nadzieję, z nadzieją oczekawać« [szyk zmienny] (5:2:3): káżdy/ to ieſt moiá radá ktho kolwiek ieſt ſpełnego rozumu áby zupełną [lege: z zupełną] nádzieią oczekawał miłoſierdzia páńſkiego RejPs 198, 48v, 187v, 192v; RejPos 7; Ocżekawaymyż z nádzyeią nieomylną Páná náſzego Iezuſá Kriſtuſá/ kthory przyść ma ná ſąd RejPosWstaw [213], 22v [2 r.]; Ale Iezus iuż ſwoiey [chwały] teraz właſnie vżywa/ oni záś w nádziei ieſzcże ſwey ocżekawáią CzechRozm 32, 224.
»oczekawać przez niemały czas« (1): Sará wątpiła ſobye o potomku/ [...] ocżekawáyąc tego/ bárzo przez nyemáły cżás GliczKsiąż B2v.
»oczekawając oczekawać« (1): OCżekawáiąc ocżekawałem Páná [Exspectans exspectavi Dominum]/ y przychylił ſie ku mnie. Leop Ps 39/2.
»pewnie, nieomylnie oczekawać« (1:1): RejPos 220; wſzákże oni ſą dobrey nádzyeie/ owſzem nieomylnie ocżekawáią błogoſłáwieńſtwá RejPos Wstaw [213].
»z pilnością oczekawać« (1): Z Wielką pilnoſćią oczekáwam: áby ſie pan moy raczył miłoſćiwie okázáć RejPs 60.
»(po)żądliwie oczekawać« (2): O yakoſz ządlyuye oczekaual ſymeon oney ſcząſney godzyny wktorą by mu rzeczono ogląday tą panną ktora porodzyla zbauyczyela ſzwyata PatKaz II 62; LubPs Lv.
»z radością, w radości, z weselem, wesele oczekawać« [szyk zmienny] (8:1:1:1): aczeſz naoczoch zaſzlepyony, ale duſſą y uyarą yaſznye vydzyſz y ueſele oczekauaſz przyſczya they panny naſzwyątſchey PatKaz II 62v, 59v; RejPs 45v, 90; Diar 89; LubPs bb2v; iáko maſz tu ſtale trwáć/ ábyś mogł beſpiecżnie ſtąd sſzedſzy ocżekawáć w rádośći Páná ſwoiego. RejPos 6, 57v, 195v; RejZwierc 177v; A ia vfáiąc mu/ [...] ná ſąd ſię iego zdawam/ y z rádośćią ſercá mego onego ocżekawam CzechEp 74.
»oczekawać z wiarą« (1): Prorocy ſwięći iego/ [...] ocżekawáiąc z wiárą ſwoią tego oblubieńcá ſwoiego/ pobići á pomordowáni ſą dla they wiáry RejPos 240v.
»spodziewać się i oczekawać« (1): iż Iezus ieſt Meſyaſzem: nád ktorego y oprocż ktorego/ iuż ſie żadnego inſzego wiernym ſpodźiewáć y ocżekáwáć nie potrzebá. CzechRozm 164v.
»oczekawać a (i) żądać« [szyk 1:1] (2): Diar 89; Avere te scribis accipere a me aliquid literarum, Piſzeſz mi że vprzeymie oczekawaſz á żądaſz moyich liſtów. Mącz 20a.
oczekawać gdzie (5): OpecŻyw 174v; Ceſarz do ſwego páłacu ſzedł/ gdzie z innymi kſiążęty/ nowiny ocżekawał. BielKron 330; Te expectat domi, Domá cie oczekawa. Mącz 94b; RejPos 135v; ArtKanc G15v.
Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Paucos morati dies, dum socii venirent, Kilko dni oczekawali aż ych towárzirze [!] nadciągnęli. Mącz 97c.
W porównaniu (1): mowił P. Iezus ku zwolennikom ſwoim: [...] á wy bądźcie ocżekawáiący/ iáko ſłudzy ocżekawáią páná ſwoiego/ gdy ſie wroći z god ábo z weſela ſwego RejPos 343v.
W charakterystycznych połączeniach: oczekawać dworu, drugich (ludzi) (2), nowiny, pana (2), podarzenia obiecanego, posłańcow, przyjazdu, przyścia, przysiężnikow, wiernych, wywodzenia; oczekawać z wielkim wojskiem; doma oczekawać, w niebie; oczekawać kilka dni; oczekawać z wielkim nabożeństwem, z rozkoszami; oczekawać jedni drugich.
»z radością oczekawać« (2): RejPos 135v; kiedi ktori ztich pomienionich Krolow przijachac miał do ktorego Woiewodztwa/ wſziſci poddani [...] gotowali ſie iako naweſele zradoſcia Pana y Dworu otzekawaiac PaprUp D.
»oczekawać odkładając« (1): NiemObr 147 cſ »długo oczekać«.
oczekawać czego (3): RejAp 83; widzſz że Pan twoy iuż nád tobą podnioſł ſrogą rękę ſwoię/ iedno z łáſki á z miłoſierdzia ſwego ocżekawa vznania twego. RejPos 196v, 172v.
Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Iż [Pan] álbo ocżekawa by ſie náwrócili/ Albo dobrym przykłádem iżby drugim byli. RejWiz 95v.
»długo (a długo) oczekawać« (2): RejAp 83; á wżdy [Bóg] nie wnet ſkázuie/ á to długo á długo ocżekawa obacżenia onego ſercá nędznego. RejPos 172v.
oczekawać kogo, czego (4): Rozmyſl tu ſobie iako troytza ſwiętá ocżekáwála odpowiedzi ij przyzwolenijá panieńſkiego ku wcieleniu ſyna bożego. OpecŻyw 8v; RejPs 62; A ták bráćia moi/ gdy ſię ſchodźićie ku iedzeniu/ oczekawayćie iedni drugich. WujNT 1.Cor 11/33. Cf Zwrot.
W charakterystycznych połączeniach: dobrodziejstwo oczekawa, korona niewiędnąca, nieszczęście (2), potępienie, sąd (2), upominek, zginienie; oczekawać zwycięzcy.
Synonimy: 1. nadziewać się, przypuszczać, spodziewać się; 2. mieszkać.
Formacje współrdzenne cf CZEKAĆ.
Cf OCZEKAWAJĄCY, OCZEKAWANIE, OCZEKAWANY
DD