[zaloguj się]
[pdf]

ODCINAĆ (63) vb impf

o oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf odcinać
indicativus
praes
sg pl
1 odcinåm odcinåmy
2 odcinåcie
3 odcinå odcinają
imperativus
sg
2 odcinåj
conditionalis
pl
1 m pers byśmy odcinali
con praet
sg
3 m bodåj był odcinåł
impersonalis
praet odcinåno
participia
part praes act odcinając

inf odcinać (5). ◊ praes 1 sg odcinåm (32). ◊ 3 sg odcinå (7). ◊ 1 pl odcinåmy (2). ◊ 2 pl odcinåcie (1). ◊ 3 pl odcinają (5). ◊ imp 2 sg odcinåj (5). ◊ con 1 pl m pers byśmy odcinali (2). ◊ con praet 3 sg m bodåj był odcinåł (1). ◊ impers praet odcinåno (1). ◊ part praes act odcinając (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Tnąc lub zadając cios ostrzem oddzielać część od całości lub to, co jest do czegoś przymocowane; desecare, resecare Mącz, Calep, Cn; abscidere, recidere, rescindere Mącz, Calep; abscindere Mącz, Cn; praecidere, putare Mącz; incidere PolAnt; accidere, amputare, decidere, deputare, detruncare, peramputare, praetruncare, truncare Calep (62): Mącz 30a [3 r.], 372a, b, 377c [2 r.]; Succido ‒ Odeſpodz odcynam. Calep 1024a, 8a, 13a, 65a, 229b, 291a (16).

odcinać co (15): Colluco, [...] odćinam gałęźy które ciemnośc w leſie cziniły Mącz 59d, 332d; RejPosWstaw [1102]v; Denaso – Nos odczinąm. Calep 305b, 363b, [878]b; Phil L, R3 [2 r.]; WujNT Ioann 15 arg; iż w mieśćiéch brony wybiiáią y wyśiékáią/ kłotki odćináią SarnStat 961. Cf odcinać co od czego; co komu.

odcinać co od czego (1): wſiadſzy w iednę łodzią drugie kazał od brzegu odcinać [abrumpi] MiechGlab 4.

odcinać co komu (2), czemu (1): Enodari dicuntur arbores cum nodi eis amputantur, Gdy ym ſęki odćináyą. Mącz 249a; drugim ocży kłoto/ ręce odćinano/ nogi vtrącano SkarŻyw 441, 321.

odcinać kogo [= wisielca] (1): boday mię był zábit odćinał/ czobych był iuż zarázem odćirpiał. RejZwierc 101.

Przen (22):

odcinać co (6): odćinay oko niepátrząc gdzie nietrzebá: odćinay rękę niedotykáiąc ſię do duſzy ſzkodzi: [...] odćinay y nogę nieidąc tám gdzie by ſię wzgorſzyć miał. SkarŻyw 321; WujNT 366 marg. Cf odcinać co czym.

odcinać co czym (2): ábyſmy ſię ich wyſtrzegáli/ á nie oſkarzáli ich/ heretyctwo ich śiekierą piſmá ś. odćináiąc. CzechEp 42, 342.

a) Wykluczać ze społeczności Kościoła przez klątwę [kogo] (5): mamy sſtąd nápominánie/ ábyſmy nie rychło odćináli brátá CzechEp 40.

odcinać od czego (3): KrowObr 38w cf W połączeniu szeregowym; SkarJedn 132; SkarŻyw 90 cf »odcinać i odmiatać«.

odcinać z czego (1): WujJudConf 139v cf »odrzucać albo odcinać«.

W połączeniu szeregowym (1): przeſto my [...] ćiebie od kośćiołá Swiętego/ odćinamy y odſądzamy/ y odłątzamy. KrowObr 38v.

Szeregi: »odcinać i odmiatać« (2): odćinam ćię/ Ceſarzu/ y odmiátam y żonę twoię/ od przyimowánia niepomázánych táiemnic Páná Chryſtuſa SkarJedn 132 [idem] SkarŻyw 90.

»odrzucać albo odcinać« (1): ábyſmy nieodrzucáli/ álbo nieodćináli z kośćiołá tych/ ktorych Pan Bog wyrzućić niechce WujJudConf 139v.

b) Usuwać fragmenty tekstu [co] (2): ktorzy w Kśięgách Piſmá świętego przebieraćie/ á ktore ſie wam podoba odćinaćie WujJud 29; WujNT przedm 7.
c) Likwidować, usuwać; sprawiać, aby coś przestało lub nie zaczęło trwać lub oddziaływać [co] (8): Lepiéyci ten ráz [...] zloſci odcinatz/ niżli na potym do cżyſtza ié zoſtawiatz. OpecŻyw 191v; Dlugą niemoc odćina lekárż BibRadz Eccli 10/10; Praecidere inimicias per translationem, Odćináć nieprziyacielſtwá. To yeſt/ Porownać a ziednać ſie. Mącz 30a; GórnDworz Ff7; nie zákázuie rozſpráſzáć buntow heretyckich/ vſtá záwieráiąc/ mowienia wolność odćináć CzechEp 39.

odcinać komu (2): Krzywdá ſczęśćia omylnégo/ Odćinać kwitniącé látá Nagle ćię zdéymuiąc z świátá. ZawJeft 44. Cf odcinać komu czym.

odcinać komu (sobie) czym (1): kto ſobie nádzieię do wſzytkiego zárzekánim dobrowolnym odćina. SkarŻyw 596.

Szeregi: »obrzezować i odcinać« (1): Obrzezuy y odćinay zbytki y kochániá twoie SkarŻyw 4.

»odcinać i umarzać« (1): Woyná Chriſtiáńſká [...] żywotá tego docżeśnego/ nikomu nie odeymuie. Lecż to tylko odćina y vmarza/ coby było ná przekáźie [...] ku onemu przyſzłemu żywotowi wiecżnemu. CzechRozm 240v.

a. Przecinać to, co łączy część z całością [co] (1): Decollo – Garło odczinąm, ſczinąm. Calep 291b.
2. Pozbawiać wyodrębniających się części odcinając je [co] (1): Colluco [...] significat prophanae sylvae ramos officientes lumini decido – Odcinąm drzewo w cziemnim leſzie dłą ſzwiatłą. Calep 215b.

Synonimy: 1. odkrajać, odparać, odrzezować, odrzezywać, odsiekać, odsiekować, odstrzygać.

Formacje współrdzenne cf CIĄĆ.

Cf OBCINAĆ, ODCINAJĄCY, ODCINANIE, ODCINANY

KW